________________
છNT
DI[,
1
1 |
મ
ચિત્રખંડ-૧૮ - ચિત્રમાં ડાબી બાજુથી, મંડપિકામાં લીલી પૃષ્ઠભૂમિકા ઉપર દોરેલી, બેઠેલી આકૃતિ વજાયુધની છે. એ ડાબો હાથ ઊંચો કરીને હથેળીની સામસામ બેઠેલા બાજ પંખીને, કબૂતરને ન હણવાનું સમજાવી રહ્યો છે. બીજી આકૃતિ પણ વજાયુધની છે, તેના જમણા હાથમાં છરી (કટારી) છે અને તાના વતી તે પોતાના ડાબા પગની પિંડીનું માંસ કાપી રહ્યો છે. ડાબા પગની લોહી ખરડાયેલી પિંડી જોતાં આ સમજાય છે. તેના ડાબા હાથમાં માંસનો ગોળો છે; અને ત્રાજવાના પલ્લામાં મૂકવા માટે હાથમાં પકડ્યો છે. માંસ કાપી રહેલા રાજની પછવાડે તેના વસ્ત્રનો છેડો ચાંચમાં પકડી કેવું લપાઈ ગયું છે! કબૂતરના હૈયે વ્યાપેલી ભયાકુળતાની આભિવ્યક્તિ ચિત્રકારે આબાદ કરી બતાવી છે. (નોંધઃ આ પ્રસંગનો પાઠફેર છે તે આચાર્યશ્રીએ આપેલો લેખને અંતે પાદટીપ તરીકે મૂક્યો છે.).
રાજાની સામે જ દેખાય છે લટકતું સમતોલ ત્રાજવું. પહેલા પલ્લામાં પોતાના તમામ વસ્ત્રો-આભૂષણ-મુગટ કાઢીને વજાયુધ બેઠો છે ને બીજામાં પારેવું. બાજપંખી બે પલ્લાની વચ્ચોવચ જાણે ચુકાદો આપવા, કયું પલ્લું નમે છે તે નક્કી કરવા માટે હોય તેમ બેઠું છે. ત્રાજવું બિલકુલ સમતોલ છે. ત્રાજવાની બાજુમાં તરત જ બે દેવો હાથ જોડીને ઊભેલા છે, તે વજાયુધના જીવનનો અને એના સમગ્ર ભવચક્રનો પણ, એક મહત્ત્વનો તબક્કો અહીં પૂરો થયાનું સૂચવે છે.
ચિત્રખંડ-૨૩ - જન્મકલ્યાણકનું દશ્ય. ૧૪ સ્વપ્નો જોયા પછી ગર્ભવતી બનેલી અચિરાદેવીએ પૂરે માસે પુત્રને જન્મ આપ્યો, આ પુત્ર તે જ તીર્થકર અને ચક્રવર્તી શાન્તિનાથ. પલંગ ઉપર બિછાવાયેલા, લાલવર્ણના સુશોભિત જાડા ગાદલા પર માતા સૂતા છે. જમણા હાથનો તકિયો કે ખોળો રચીને તેમાં નવજાત શિશુને સુવાડ્યું છે. માતા પ્રસન્ન અને વિસ્ફારિત આંખે એકૌટશે જોઈ રહ્યાં છે. જમણો પગ અર્થો વળેલો છે. ડાબો હાથ નવજાત બાળપુત્રની તરફ વળેલો છે. પગના તળિયાને એ હાથની હથેળી સ્પર્શી રહી છે. માતાએ માથે મુગટ પહેર્યો છે તે તેમની જાગૃત અવસ્થાનો સૂચક છે.
લાંબા સફેદ તકિયા ઉપર નાનકડી કુલિકા જેવું બનાવીને તેમાં એક બાળક બેસાયું છે જે શાન્તિનાથનું ઉદ્દે મૂકેલું પ્રતિબિંબ. સૌધર્મેન્દ્ર સપરિવાર પ્રભુગૃહે આવીને, નવજાત તીર્થકરને જન્માભિષેક માટે મેરુપર્વત પર લઈ જાય છે! અને એ વખતે ઈદ્ર પોતાની શક્તિના બળે માતાને નિદ્રાધીન કરી દે છે. જન્માભિષેક પછી બાળ તીર્થકરને માતાની પડખે સુવાડે અને પ્રભુનું પ્રતિબિંબ ત્યાંથી ઉપાડી લે છે.
ચિત્રખંડ - ૨૪ - નવજાત શિશુ-શાન્તિનાથના જન્મભિષેકનું છે. આ ચિત્ર ટલું બધું સુંદર અને નયનરમ્ય છે કે તે જોતાં જ કેવું
પ્રબુદ્ધ જીવન
જૈન ધર્મમાં ચિત્રકળા વૈવિધ્ય વિશેષાંક
ઓગસ્ટ- ૨૦૧૮ | ૨૧
