________________
જૈન સચિત્ર હસ્તપ્રતોમાં યંત્રવિજ્ઞાન આચાર્ય શ્રી વિજયનંદિઘોષસૂરિજી મહારાજ સાહેબ
સંસારમાં જીવ માત્ર સુખ ઇચ્છે છે, કોઈ દુઃખ ઇચ્છતું નથી. અસ્તિત્વ ધરાવતી હોય છે. અલબત્ત, સંસારમાં દરેક સુખી જ થાય છે કે સુખી જ હોય છે તેવું ભારતીય પ્રાચીન સાહિત્યમાં આવી અનેક મંત્ર, યંત્ર અને ક્યારેય બન્યું નથી. સંસારમાં કોઈક સુખી તો કોઈક દુઃખી હોય છે. તંત્રની પરંપરા ચાલી આવે છે. તેમાં મંત્રાકૃતિઓ આપેલ હોય છે જો કે સુખ અને દુઃખ વ્યક્તિ સાપેક્ષ, સ્થળ સાપેક્ષ અને સંયોગ તથા તેની વિધિ પણ દર્શાવેલ હોય છે. આમ છતાં તેમાં જણાવ્યા સાપેક્ષ હોય છે. સંસારમાં પ્રત્યેક મનુષ્ય અને એક મનુષ્યની પ્રમાણે વિધિ કરવા છતાં ઈચ્છિત સિદ્ધિ થતી નથી. તેનું કારણ એક વિભિન્ન સમયે સુખ અને દુઃખની વ્યાખ્યાઓ બદલાતી રહે છે. સુખ જ હોય છે કે હસ્તપ્રતમાં જે વિધિ બતાવેલ હોય છે, તે સંપૂર્ણ હોતી અને દુઃખની બધી જ વ્યાખ્યાઓનો સમાવેશ એક જ વ્યાખ્યામાં અને નથી. યંત્ર દર્શાવનાર મહાપુરુષે તે વિધિમાં એકાદ મહત્ત્વની બાબત તે પણ માત્ર ચાર જ શબ્દોમાં વાચક શ્રી ઉમાસ્વાતિજીએ બહુ જ ગોપનીય રાખી હોય છે, જે તે યોગ્ય વ્યક્તિને જ બતાવે છે. અને અદ્ભુત રીતે કરી આપ્યો છે. તેઓએ કહ્યું કે ઈષ્ટનો સંયોગ અને તેથી જ મંત્ર, યંત્ર સંબંધિત પુસ્તકમાં બતાવેલ વિધિ અર્થાતુ અનિષ્ટનો વિયોગ તે સુખ, અને તેથી ઉલટું ઈષ્ટનો વિયોગ અને આમ્નાય પ્રમાણે વિધિ કરવા છતાં તેનું યોગ્ય ફળ મળતું નથી. આમ અનિષ્ટનો સંયોગ તે દુઃખ. અલબત્ત, સુખ કે દુઃખની પ્રાપ્તિ દરેક છતાં તે સદંતર નિષ્ફળ પણ જતું નથી. આ રીતે પ્રાચીન જીવના પોતાના પૂર્વભવ સંબંધી શુભ કે અશુભ કર્મના આધારે હસ્તપ્રતોમાં પ્રાપ્ત થતા મંત્ર, યંત્ર સાચા હોવા છતાં જાણકાર ગુરુના પ્રાપ્ત થતાં હોય છે. આમ છતાં મનુષ્ય માત્ર સુખી થવા માટે ભરપૂર માર્ગદર્શન વિના સિદ્ધ થઈ શક્તા નથી. તેથી રખે કોઈ એમ ન પ્રયત્ન કરે છે. તો શું તેના તે પ્રયત્નો સફળ થાય ખરા?
માની લે કે આ મંત્ર, યંત્ર સાવ ખોટાં જ હશે. વસ્તુતઃ મંત્ર, યંત્રની સંસારમાં ક્યારેક બાહ્ય સ્વરૂપે દેખાતું ઐહિક સુખ, વસ્તુતઃ સાથે તેના મૂળ નિર્દેશક મહાપુરુષની લોકોને સુખી કરવાની સુખ ન પણ હોઈ શકે, તો ક્યારેક બાહ્ય સ્વરૂપે દેખાતું દુઃખ વસ્તુતઃ ભાવના પણ જોડાયેલી છે. આ ભાવના જેટલી વધુ પ્રબળ તેટલી દુઃખ ન પણ હોઈ શકે કારણ કે એ દુઃખ ભવિષ્યમાં સુખપ્રાપ્તિની મંત્રની શક્તિ, યંત્રનો પ્રભાવ વધારે હોય છે. આ મંત્રસિદ્ધિ માટે આશા અને આકાંક્ષાવશ ભોગવવામાં કોઈ તકલીફ પડતી નથી. ઘણા પરિબળો જવાબદાર હોય છે. તેથી તેમાંનું એકાદ પરિબળ પણ ખરેખર તો, આપણી માનસિક સ્વસ્થતા એ જ આપણા સુખનું મૂળ કાર્ય ન કરતું હોય કે અપૂર્ણ હોય તો મંત્રસિદ્ધિ થઈ શકતી નથી.
મંત્ર એટલે ચોક્કસ પ્રકારના કાર્ય માટે, ચોક્કસ પ્રકારના અને એ માનસિક સ્વસ્થતા પ્રાપ્ત કરવા સંસારનો પ્રત્યેક દેવોથી અધિષ્ઠિત થયેલ, ચોક્કસ પ્રકારના મહાપુરુષો દ્વારા, મનુષ્ય પ્રયત્નશીલ છે. આ પ્રયત્નોમાં પ્રાચીન કાળના યોગી, ચોક્કસ પ્રકારના શબ્દો કે અક્ષરોના સંયોજન દ્વારા લિપિબદ્ધ કરાતું સાધક, ઋષિ-મુનિઓના શરણે ગયેલ જીવો, તેમના આશીર્વાદ ધ્વનિનું સ્વરૂપ. પ્રાચીન કાળના મહાપુરુષોએ આવા વિશિષ્ટ દ્વારા પોતાની માનસિક અને શારીરિક, આધિ, વ્યાધિ અને પ્રકારના મંત્રોના ચોક્કસ નિશ્ચિત અર્થ એટલે કે વિષયો પોતાની ઉપાધિઓને સહન કરવાની અને તેને હળવું બનાવવાની શક્તિ અતીન્દ્રિય જ્ઞાનદૃષ્ટિથી જોયા છે અને તે કારણે જ શબ્દ-મંત્રના મેળવે છે.
આવા વિશિષ્ટ રંગોને જોનાર શ્રી અશોક કુમાર દત્ત, આપણા આપણા પ્રાચીન મહર્ષિઓએ આપણાં દુઃખ દૂર કરવા અને પ્રાચીન ઋષિ-મુનિઓ માટે “મંત્રાર્થદ્રષ્ટા' શબ્દ પ્રયોજે છે.' સુખની પ્રાપ્તિ કરાવવા માટે અનેક પ્રકારની મંત્ર, યંત્ર અને તંત્ર
ધ્વનિના રંગોને પોતાની અતીન્દ્રિય શક્તિથી વિદ્યાઓ આપી છે. આ રીતે મંત્ર, યંત્ર, તંત્ર, ઔષધિ દ્વારા આપણે
પ્રત્યક્ષ જોનાર શ્રી અશોક કુમાર દત્તે પોતાના આપણાં અશુભ કર્મ હળવાં કરી શકીએ છીએ કે સંપૂર્ણપણે દૂર પણ
અનુભવોના વિશ્લેષણ દ્વારા સિદ્ધ કર્યું છે કે કરી શકીએ છીએ. ક્યારેક જો શુભ નિમિત્ત અને શુભભાવ આવી
પરમાત્માના નામનો જાપ અને અન્ય વિશિષ્ટ જાય તો અશુભકર્મનું શુભકર્મમાં પરિવર્તન પણ થઈ જાય છે.'
મંત્રોનું ઉચ્ચારણ સંપૂર્ણપણે વૈજ્ઞાનિક છે. તેના
શ્રી અશોક કુમાર દત્ત, અને અલબત્ત, એ સાથે બીજી પણ વાત કરવી જોઈએ કે આવા જેઓ આભામંડળ અને દ્વારા સૂક્ષ્મ શરીરની તેજસ્વિતા - ચમક વધી મહાપુરુષો આવી અત્યંત મહત્ત્વની વિદ્યાઓ યોગ્ય પાત્ર જોઈને જ
નિના રંગોને ચર્મચક્ષ
દ્વારા જોઈ શકે છે. જાય છે.' આપતા હોય છે. અને જ્યારે યોગ્ય પાત્રનો અભાવ જ હોય તો, તે લેફ. કર્નલ સી. સી. બક્ષી તેમના “વૈશ્વિક ચેતના' નામના વિદ્યા તે મહાપુરુષના અવસાન બાદ માત્ર દંતકથા સ્વરૂપે જ પુસ્તકમાં મંત્રશાસ્ત્રની વૈજ્ઞાનિકતા અંગે લખે છે કે દરેક અવાજ,
પ્રબુદ્ધ જીવન જૈન ધર્મમાં ઉકે,
'જૈન ધર્મમાં ચિત્રકળા વૈવિધ્ય વિશેષાંક
ઓગસ્ટ- ૨૦૧૮ |૪૫
