________________
રાજકીય મૂલ્ય પણ ઓછું ન હતું.'
અભાવે અંતે પાઠશાળાઓ બંધ થઇ. ગાંધીજીની ઇચ્છા પ્રમાણે, ૧૯૧૭માં ચંપારણમાં ગળીનો સત્યાગ્રહ થયો ત્યારે ગાંધીજી રચનાત્મક કાર્યોનો વ્યાપ વધ્યો નહીં. ગાંધીજી સાથે આવેલા ૧૨ ૪૮ વર્ષના હતા. આ સત્યાગ્રહે તેમને બે અદ્ભુત સાથી મેળવી જેટલા વકીલો પણ ચંપારણનું કામ પૂરું થયા પછી પોતાના કામે આપ્યા. એ બેમાંના રાજેન્દ્રબાબુ ત્યારે ૩૩ વર્ષના હતા. તેમનું નામ લાગી ગયા. દેશના તખતા પર હજી અજાણ્યું હતું. કૃપલાણી ૨૯ વર્ષના હતા ચંપારણ સત્યાગ્રહ બે મોટાં કામ કર્યા. એક તો ભારતની જનતાને અને હજી “આચાર્ય' બન્યા ન હતા.
વિશ્વાસ આપ્યો કે અમે ગરીબ છીએ, હથિયાર વિનાના છીએ છતાં સત્યાગ્રહ રચનાત્મક કાર્ય વિના અધૂરો હોય છે. કોઠીવાળાઓ નૈતિક તાકાતથી બ્રિટિશ શાસનના જુલમોનો સામનો કરી શકીએ ગયા તે પછી પ્રજાની ઉન્નતિ ચાલુ રહે તે માટે ગાંધીજીએ ત્યાં છીએ. બીજું, ચંપારણ સત્યાગ્રહ લોકોને ભવિષ્યના મોટા સત્યાગ્રહો પાઠશાળાઓ રૂપી આશ્રમો શરૂ કર્યા. બાળકોને ભણાવવા નિમિત્તે માટે તૈયાર કર્યા. આ સત્યાગ્રહ વિશે આજે જાણવાની જરૂર એ કે લોકો વચ્ચે જઇને બેસવું અને તેમને ભય, અજ્ઞાન અને ગંદકીથી સત્ય અને તે માટેનો આગ્રહ એ દરેક પ્રકારના અન્યાયનો સામનો મુક્ત કરવા તે હેતુ હતો. પણ ગાંધીજી ચંપારણમાંથી નીકળ્યા બાદ કરવાની સાચી અને શાશ્વત રીત છે. દુર્ભાગ્યે આ કામ અટકી ગયું. ચંપારણમાં થોડાં વર્ષ સુધી કામ કરવાની, વધુ નિશાળો ખોલવાની ને વધારે ગામડામાં પ્રવેશ કરવાની (૧) “કહાની ચંપારણ સત્યાગ્રહાચી’ જયંત દિવાણ, પ્રકાશક ગાંધીજીની ઇચ્છા હતી. ક્ષેત્ર પણ તૈયાર હતું, પણ હજી તેઓ અક્ષર પ્રકાશન મુંબઇ. મૂલ્ય રૂા. ૧૭૫ (૨) “ચંપારણ સત્યાગ્રહ કી કમિટીનું કામ આટોપી રહ્યા હતા ત્યાં તેમને બે પત્રો મળ્યા. એક પત્ર કહાની’ જયંત દિવાણ. પ્રકાશક સર્વ સેવા સંઘ, વારાણસી. મૂલ્ય રૂ. ખેડાથી મોહનલાલ પંડ્રયા અને શંકરલાલ પરીખનો હતો. ખેડામાં ૧૦. બંનેનું પ્રાપ્તિસ્થાન : મુંબઇ સર્વોદય મંડળ એન્ડ ગાંધી બુક પાક નિષ્ફળ ગયો હોવાથી મહેસૂલમાફી બાબતે ગાંધીજી ત્યાંના સેન્ટર, ૨૯૯, તારદેવ રોડ, ભાજીગલીના નાકે, મુંબઈ ૪૦૦૦૦૭ લોકોને દોરે તેવો આગ્રહ તેમાં હતો. બીજો પત્ર અનસૂયાબહેન ફોનઃ ૨૩૮૭ ૨૦૬૧ (૩) “ચંપારણ સત્યાગ્રહ' પરિચય પુસ્તિકા સારાભાઇનો હતો, જેમાં અમદાવાદ મિલમજૂરસંઘના પ્રશ્નોની વાત - સોનલ પરીખ. પ્રકાશક પરિચય ટ્રસ્ટ, મહાત્મા ગાંધી મેમૉરિયલ હતી. તેમને તેમના અધિકાર અપાવવા માટે માર્ગદર્શન આપવું એમ બિલ્ડિંગ, નેતાજી સુભાષ રોડ, ચર્ની રોડ, મુંબઈ ૪૦૦૦૦૨ ફોન: ગાંધીજીની ઈચ્છા હતી. ગાંધીજીના મનમાં હતું કે બંને કામની ૨૨૮૧૪૦૫૯, પ્રાપ્તિસ્થાન પરિચય ટ્રસ્ટ અને ગાંધી બુક સેન્ટર. તપાસ કરી થોડા સમયમાં પોતે ચંપારણ પાછા પહોંચશે ને રચનાત્મક મૂલ્ય રૂા. ૨૦ કામોની દેખરેખ રાખશે, પણ તેમ થયું નહીં. મહારાષ્ટ્ર, ગુજરાતના કાર્યકરો એમ તો છ-સાત મહિના રહ્યા, પણ સ્થાનિક કાર્યકરોના
સંપર્ક - મો: ૯૮૩૩૭૦૮૪૯૪
પ્લાસ્ટિકની નાગચૂડમાંથી છૂટીએ દર વર્ષે આપણે ૫૦૦ અબજ જેટલી પ્લાસ્ટિકની કોથળીઓ વાપરીએ છીએ. છેલ્લી સદીમાં જેટલું પ્લાસ્ટિક ઉત્પાદન થયું તેના કરતાં વધુ પ્લાસ્ટિક છેલ્લા એક દાયકામાં પેદા થયું છે. કુલ પ્લાસ્ટિક વપરાશનું અડધો અડધ એક વાર વાપરીને ફેંકી દેવાય છે. પ્રતિમિનિટ માનવજાત દસ લાખ પ્લાસ્ટિક બોટલ ખરીદે છે. માત્ર પાણીની પ્લાસ્ટિક બોટલો બનાવવા માટે ૧,૭૦,૦૦,૦૦૦ બેરલ ઓઈલ વપરાય છે. જૂન ૨૦૧૬ના વર્ષમાં વિશ્વમાં ૪૮૦ અબજ પીવાના પાણીની બોટલો વેચાઈ. આપણા કુલ કચરામાં ૧૦ ટકા ભાગ પ્લાસ્ટિકનો હોય છે. પ્રતિવર્ષ ૧,૩૦,૦,૦૦૦ ટન પ્લાસ્ટિક ક્યારો આપણા સમુદ્રોમાં જાય છે. આપણી પૃથ્વીને ફરતે ચાર કુંડામાં થાય એટલું પ્લાસ્ટિક દર વર્ષે ફેંકી દઈએ છીએ. સમુદ્રમાંના કુલ કચરાનો ૫૦ ટકા ભાગ એક વખત વાપરીને ફેંકી દેવાતા પ્લાસ્ટિકના કચરાનો છે. પેકિંગ માટે વપરાતું ૬૫ ટકા. ડિસ્પોઝેબલ પ્લાસ્ટિક સાવ નકામું હોય છે. પર્યાવરણમાં પ્લાસ્ટિક ૫૦ વર્ષ સુધી હાજર’ રહે છે. નવું પ્લાસ્ટિક બનાવવા કરતાં પ્લાસ્ટિક રિસાઈકલ કરવામાં ૬૬ ટકા ઓછી ઊર્જા વપરાય છે. એક ટન પ્લાસ્ટિક સિરાઈકલ કરવાથી ૧000 ગેલેનથી ૨૦૦૦ ગેલન પેટ્રોલની બચત. થઈ શકે છે.
આટલું તો કરીએ જ ડિસ્પોઝેબલ પ્લાસ્ટિક લેવાની ના પાડો. એક વખત વાપરીને ફેંકી દેવાં પડે તેવા પેકિંગ ન વાપરો. તમારી નગરપાલિકા પર પ્લાસ્ટિકનો કચરો છૂટો પાડવા માટે દબાણ કરાવો. પ્રવાસમાં જાઓ ત્યારે પોતાનો ગ્લાસ, કપ અને બોટલ સાથે લઈ જાઓ. જ્યાં વાપરવું જ પડે તો રિસાઈકલ કરી શકાય તેવું પ્લાસ્ટિક વાપરો. પ્લાસ્ટિકનો તમારા માટે વિકલ્પ શોધો..
(સૌજન્યઃ ભૂમિપુત્ર ૧-૬-૨૦૧૮)
પ્રબુદ્ધ જીવન
| જૈન ધર્મમાં ચિત્રકળા વૈવિધ્ય વિશેષાંક
ઓગસ્ટ - ૨૦૧૮ | ૧૦૯
