________________
ભગવાન ગૌતમ ગોચરીએ ગયા છે. એક ભાવક સાધનાને લગતો નાનકડો પ્રશ્ન કર્યો; જેનો ઉત્તર તેમના માટે બહુ જ સરળ હતો. પણ ભગવાન ગૌતમે એ ભાવકને કહ્યું ઃ આનો ઉત્તર પછી આપું તો ચાલે? એણે કહ્યું : ગુરુદેવ? આપની અનુકૂળતાએ આપજો..
ગૌતમ સ્વામીજી ગોચરી લઈ પ્રભુ પાસે આવે. ભિક્ષાપાત્રો યોગ્ય સ્થળે મૂકી તેઓ પ્રભૂ પાસે આવ્યા. પ્રભુને પેલો પ્રશ્ન પૂછ્યો. પ્રભૂએ આપેલ ઉત્તર તેમણે પેલા ભાવકને પહોંચાડયો - કઈ હતી ભગવાન ગૌતમની ભાવદશા!
ગણધરવાદ એટલે સમર્પણવાદ
આચાર્ય યશોવિજયજી મહારાજ
વિદેશીઓ ભારતમાં આવ્યા ત્યારે એમને એક વાત નહિ સમજાયેલ કે સંતોનાં દર્શન ચરણ સ્પર્શ માટે લોકો આટલી લાંબી શીનમાં કેમ ઊભા ત્રણ સંભાવનાઓ સમજાય છે. સમર્પિતતાની દશા, ઉપનિષની હોય છે? ક્યારેક તો તડકામાં લોકો ઉભા હોયઃ ‘ક્યારે સંતનો ચા સ્પર્શ ઈચ્છા અને ગુરુ દ્વારા મળતા માર્ગદર્શનની ઝંખના.
મળે
૦૦૦
પહેલી સંભાવના ઃ સમર્પિતનાની દશા. ગૌતમ સ્વામીજીની ભાવદશા એ હતી કે અનંત-જ્ઞાનીના ચરણોમાં હું છું; તો પછી મારી બુદ્ધિનો મારા જ્ઞાનનો ઉપયોગ હું શા માટે ?
પ્રભુ સદ્ગુરુ તરીકે એમને મળ્યા હતા, જેમણે તેમની બુદ્ધિ અને અહંકારની રજ ખંખેરી નાખી હતી. ‘ગુરુ મોહે મારે શબ્દ કી લાઠી, ચેલે કી મતિ અપરાધિની નાઠી......'
ઇન્દ્રભૂતિ ગૌતમને સમર્પનામૂર્તિ ગૌતમસ્વામીમાં પ્રભુએ ફેરવ્યા. પ્રભુના પ્યારા પ્યારા શબ્દો...અને ભક્તનું સર્વાંગીણ રૂપાન્તરણ..
શાસ્ત્રમાં એક સરસ પ્રશ્ન આવે છે : જીવન વ્યાપિની સાધના-દીક્ષા જેને લેવી છે, એ સાધક પાસે કેટલું શાસ્ત્રજ્ઞાન અપેક્ષિત છે? જવાબ સરસ અપાયો છે : સદ્ગુરુ જે આજ્ઞા એને આપે, એને તે સમજી શકે એટલું. જ્ઞાન ચાલે. આથી વધુ શાસ્ત્રોનું જ્ઞાન ન હોય તો પણ ચાલે, સાધનામાર્ગે ચાલવા માટે જરૂરી છે સમર્પણ. નહિ કે બુદ્ધિ
૦૦૦
આપણી પરંપરામાં બુદ્ધિ ને બદલે મેધા, પ્રજ્ઞા શબ્દો પ્રયોજાયા છે. અહંકારયુક્ત વિચારસરણીને બુદ્ધિ શ્રદ અને સમર્પણની સુગંધથી વ્યાપ્ત વિચારસરણી તે મેધા અથવા પ્રજ્ઞા.
૦૦૦
સાધકને મેધા જોઈએ છે. ભગવાન ગૌતમ, આ અર્થમાં, મેધાવી હતા.
디
૦૦૦
બીજી સંભાવના પણ મઝાની છે અને એ છે પ્રભુનું પ્યારું પ્યારું ઉપનિષદ. આપણી પરંપરાએ ઉપનિષદનો - ગુરુદેવનાં ચરણોમાં બેસવાનો – મહિમા બહુ ગાયો છે.
સદ્ગુરુના ઉર્મીશંત્ર (ઓરા ફીલ્ડ)માં સાધક નિર્વિકલ્પ થઈને બેસે છે ત્યારે એ સદ્ગુરુના દેહમાંથી નીકળતી ઉર્જા દ્વારા પોતાના રાગ-દ્વેષને શિથિલ કરે છે.
COO
ચરણસ્પર્શ માટેનું એક મજાનું કારણ સ્વામી રામને એમના ગુરુએ સમજાવેલું. તેમાં સ્વામી રામ લખે છે : એકવાર મને ગુરુએ પૂછ્યું : આદ્ય શંકરાચાર્યજીનું એક વચન છે : “તર્વને પ્રતિષ્ઠિત ' સાધના ગુરુનો ચરણસ્પર્શ જ શિષ્ય કેમ કરે છે? મને ખ્યાલ ન હોતો. ગુરુને કહ્યું માર્ગમાં તમારી બુદ્ધિનો કાંઈ અર્થ નથી. : ગુરુ એટલે પ્રભુનાં ચરણોમાં ઝૂકેલું વ્યક્તિત્વ. મંદિરમાં ગુરુ પ્રભુનાં ચરણોમાં ઝૂકેલ હોય અને આપણે પાછળ હોઈએ તો આપણી સમક્ષ ગુરુના શરીરનું જે અંગ હોય છે, તે ચરમ હોય છે.
અપરિચિત માર્ગમાં કોઈ માણસ ચાલતો હોય; ધૂળિયા માર્ગે બે રસ્તા અધવચ્ચે ફેરાય છે. સૂચના પદ છે નહિ. એ વ્યક્તિને શી રીતે ખબર પડશે કે મારે કયા માર્ગે જવું? - ડાબે કે જમણે... બાજુના ખેતરમાં હળ હાંકતા ખેડૂતને એ પૂછે છે : મારે આ ગામ જવું છે. કયા માર્ગે જાઉં? ખેડૂત ભાઈ તરત કહેશે : આ બાજુ જાવ.. અને એ ભાઈ નિશ્ચિંત થઈને એ માર્ગે ચાલશે.
એ ચરણના સ્પર્શ દ્વારા ભક્ત પ્રભૂના સાન્નિધ્યમાં પહોંચે છે.
ગૌતમ સ્વામીજી પ્રભુનાં શ્રીચરણોમાં બેસતા ત્યારે એમને જે અનિર્વચનીય આનંદ મળતો પ્રશ્ન એમના માટે આ ઉપનિષદનું નિમિત છાની રહેતો.
જૈન ધર્મમાં ચિત્રકળા વૈવિધ્ય વિશેષાંક
વિદેશી મહાનુભાવોને થયું કે સંત પ્રવચન આપના હોય અને લોકો ભેસી રહે એ તો સમજાય. પણ માત્ર ચાસ્પર્શ માટે... આટલી લાંબી લાઈન!
પછી તેમને સમજાવ્યું કે આ સદ્ગુરુની ઉર્જાને ઝીલવા માટેનો એક માર્ગ હતો.
ઉર્જા પૂરા દેહમાંથી નીકળતી હોય છે, પણ ચરણમાંથી વધુ માત્રામાં એ નીકળે છે. માટે ચરણસ્પર્શ.
૦૦૦
૦૦૦
ત્રીજી સંભાવના પણ માની છે. ગૌતમ સ્વામીજીને થયું કે આ પ્રક સાધનાના સામાન્ય સ્તરનો જ છે. પમ ઉતરદાતા પ્રભૂ એવો ઉત્તર આપશે, જે મારી સાધનાને પણ સ્પર્શતો હશે અને એથી મારી સાધના ઉંચકાશે.
૦૦૦
કેવી મઝાની આ ભાવદશા! ગણધરવાદના પ્રારંભે, પ્રભુના ઉત્તર પછી, ઈન્દ્રભૂતિ ગૌતમમાં જે સમર્પણનું બીજ દેખાય છે; તે જ અહીં હવે મોટા વૃક્ષમાં રૂપાન્તરિત થયેલું દેખાય છે.
૦૦૦
સમર્પણનો પર્યાય જ છે પ્રભુ ગૌતમ. તેવું અદ્ભુત સમર્પણ!
ઓગસ્ટ - ૨૦૧૮ | ૨૯
