________________
પચાસ હજાર કેવળજ્ઞાની શિષ્યોના એ ગુરુને સ્વપ્નમાં પણ ગુરુત્વોધ સ્પર્શો નહિ હોય... એ હતા માત્ર ને માત્ર શિષ્ય. ગુરુચરણોપાસક.
એમનાં ચરણોમાં પ્રણિપાત કરીને માગીએ કે હે પ્રભુ ગૌતમ! તમારી સમર્પિત દશાના આ સમંદરમાંથી અમને એક બુંદ આપીને!
પંચમહાભૂત
પુરવણી
ગણધરવાદ પ્રશ્નોતરી - શ્રવણયોગનો
અણમોલ અવસર
આપણા શ્રીસંધમાં એક વર્ગ છે જ્ઞાનરુચિ વાળો. તેને વ્યાખ્યાન, વ્યાખ્યાનમાળા, શ્રવણમાં ચિરસ હોય છે. તે સાંભળવા માટે આવે છે.
બૌદ્ધદાયક અને વિચારપ્રેરક ઉત્તમ
વચનો સાંભળવાની તે ઇચ્છા પણ રાખે છે. શ્રવણકળાને અંતે શ્રવણયોગ સિદ્ધ થવો જોઈએ જ. પર્વાધિરાજના દિવસોમાં ગવાપરવાદના વ્યાખ્યાનોમાં તે મોટી આશાએ આવે છે. શહેરોમાં
તો ગાધરવાદનું વ્યાખ્યાન સાંભળવાનો ઉલ્લાસ હોય છે, તેથી મોટી સંખ્યામાં આવે છે. ત્રણ કલાકના શ્રવણ પછી તે બહુ મોટો લાભ પામે છે. જો તેની પાસે 'આત્મા છે, તે નિત્ય છે, કર્મનો કર્તા છે, ભોક્તા છે,
મોક્ષ છે, મોક્ષનો ઉપાય છે' આવા ષડ્થાન વગેરેનો અભ્યાસ હોય તો તેને જરૂર લાભ થાય. અહીં આ લેખમાં ૧૧ ગણધરોના પ્રશ્નો અને પ્રભુ
મહાવીરે દરેકને આપેલ સરળ મિમાંસા પ્રસ્તુત છે. જેમ ગણધરી શાસ્ત્રજ્ઞ હોવા છતાં અજ્ઞાની અને અહંકારી હતા તેમ આપણે પણ શંકાઓના દાયરામાં ઘાણીના બળદની જેમ ગોળ ગોળ ફરતા રહીએ છીએ. ગણધરવાદમાં ઊંડા ઊતરી શકાય, પ્રભુએ આપેલું સમાધાન હ્રદયસ્થ થાય તો જ આપણે માટે શ્રવણયોગ સિદ્ધ થાય. આચાર્ય શ્રી પ્રદ્યુમ્નસૂરિજીના લેખને આધારે.
૩૦ | ઓગસ્ટ - ૨૦૧૮
તે કાળે અને તે સમયે અપાપાપુરીમાં સોમિલ નામના ધનાઢ્ય બ્રાહ્મણે મોટો યજ્ઞ યોજ્યો હતો. ઘણા વિચક્ષણ બ્રાહ્મણો-પંડિતોને આમંત્રણ આપ્યું હતું. તેમાં ચૌદ વિદ્યાના પારગામી મા શાસ્ત્રજ્ઞ અને પાંચસો શિષ્યોથી પરિવરેલા એવા ઇંદ્રભૂતિ, અગ્નિભૂતિ, વાયુભૂતિ ત્રણે ભાઈઓ આવ્યા હતા. વ્યક્ત, સુધર્મા મંડિત, મૌર્યપુત્ર, અસંપિત્ત, અચલભ્રાતા, મેતાર્ય, પ્રભાસ વગરે અગિયાર પંડિતો ત્રણસો ત્રાસો શિષ્યોના પરિવાર સાથે ત્યાં આવ્યા
હતા. તે સર્વેને સંપૂર્ણ જ્ઞાન હતું નહીં. આ અગિયારે પંડિતો સંશયવાળા હતા, છતાં સર્વજ્ઞતાનો ભાસ સેવતા હતા. જો કે તેમનું ભવિતવ્ય પાત્રતા પામવાનું હતું. પોતા શંકાશીલ હોવા છતાં શાસ્ત્રજ્ઞાનને આધારે પોતાને સર્વજ્ઞ માનતા હતા. અહંકારને કારણે પોતાની શંકાનું નિવારણ પણ કરતા ન હતા. તેઓની એક એકની શંકા આ પ્રમાણે હતી.
|| ૨. અગ્નિભૂતિ- કર્મ છે કે નહીં? }} ૩. વાયુભૂતિ- શરીર એ જ જીવ છે કે શરીરથી જીવ ભિન્ન છે? || ૪. વ્યક્ત પંડિત- પૃથ્વી, જળ, અગ્નિ, વાયુ, આકાશ એ પાંચ ભૂત છે કે નહીં? / ૫. સુધર્માં- આ જીવ જેવો આ ભવમાં છે તેવો જ પરભવમાં થાય કે ભિન્ન સ્વરૂપે થાય? || ૬. મંડિતઆ જીવને કર્મથી બંધ અને મુક્તિ છે કે નહીં? // ૭. મૌર્યપુત્ર- દેવલોક છે નહીં? || ૮. અકંપિત- નારકી છે કે નહીં? // ૯. અચલભ્રાતા- પુણ્યપાપ છે કે નહીં? | ૧૦, મેતાર્થ- પરલોક છે કે નહીં? || ૧૧. પ્રભાસમોક્ષ છે કે નહીં?
કે
ચિત્રકાર ગોકુળદાસ કાપડિયા
ગણધરવાદ પ્રારંભ
મહાભૂતોમાંથી આ વિજ્ઞાનનો સમુદાય ઉત્પન્ન થાય છે અને નાશ પામે. તેથી પરલોક પણ નથી. આ પાંચ ભૂનો શરીરરૂપે પરિણમે છે ત્યારે જેમ આ ઘડો, આ ઘર, કે આ મનુષ્ય હોય છે, તેમ વિવિધ પ્રકારે એ સર્વનો જ્ઞાન સમુદાય ઉત્પન્ન થાય છે. પણ તે સર્વ પદાર્થનું જ્ઞાન ધરાવનાર આત્મા નામનો પદાર્થ છે, તેમ તું માનતો નથી, કેમ કે તું માને છે કે પાંચ ભૂતોમાંથી શાન ઉત્પન્ન થાય છે. તેથી જ્ઞાનનો આધાર પાંચ ભૂતો છે. આવી રીતે પરિણમેલાં પાંચ ભૂતોમાંથી વિજ્ઞાનનો સમુદાય ઉત્પન્ન થાય છે અને જળના પરપોટાની જેમ લય પામે છે. પણ આત્મા જ ન હોય તો આ લોક-પરલોક કોના થાય?
ચિત્રકાર ગોકુળદાસ કાપડિયા
૧. ઇંદ્રભૂતિ- જીવ છે કે નહીં? આ વેદવાક્યથી તું એમ જાણે
છે કે આત્મા નામનો પદાર્થ નથી; પણ પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ
અને આકાશ જેવા પાંચ
સર્વજ્ઞ ભગવાન મહાવીરનાં વચનોથી ઇન્દ્રભૂતિ આદિ અગિયાર બ્રાહ્મણો અતિશય સંતોષ પામ્યા અને તેમના ૪૪૦૦ શિષ્યો સાથે પ્રભુને સમર્પિત થયા. પ્રભુએ તે અગિયાર બ્રાહ્મોને ગણધર પદે નિમ્યા, પ્રભુમુખથી ત્રિપદીનું શ્રવણ કરીને ગૌતમ આદિ અગિયાર ગણધરોએ દ્વાદશાંગીની રચના કરી. D
---
જૈન ધર્મમાં ચિત્રકળા વૈવિધ્ય વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન
