________________
તા. ૧૬ જાન્યુઆરી, ૨૦૦૮
हिन्दी
(૬૨)
સમાધાન–સદ્ગુરુ ઉવાચ :
संस्कृत समाधान - सद्गुरू उवाच:
अंग्रेजी
પ્રબુદ્ધ જીવન
આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર
(ડિસેમ્બર '૦૭ અંકથી આગળ)
દે માત્ર સંયોગ છે, વળી જડ રૂપી દશ્ય; ચેતનનાં ઉત્પત્તિ ક્ષય, કોના અનુભવ વાય ? ૬૨
देहमात्रं तु संयोगि दृश्यं रूपि जडं धनम् । जीवोत्पत्ति-लयावत्र नीती केनाऽनुभूतिताम् ।।६२।।
સમાધાન-સદ્ગુરુ-ડવાઘ :
देह मात्र संयोग है, अरु जड़ रुपी दृश्य । आत्मा की उत्पत्ति लय, किसके अनुभववश्य ।।६२ ॥
संस्कृत
हिन्दी
अंग्रेजी
સંસ્કૃત
હિન્દી
(૬૩)
જેના અનુભવ વશ્ય એ, ઉત્પન્ન લયનું જ્ઞાન; તે તેથી જુદા વિના, થાય ન કેમે ભાન. ૬૩ उत्पत्तिलवबोध्यौ तु यस्वानुभववर्तिनी । सरतो भिन्न एव स्वान्नान्यथा बोधनं तयोः ।।६३ ।।
Solution :
The body is only adherence,
The object seen, lifeless with forms;
Who knows the soul's genesis, hence, Or death thereof ? Think of the norms. 62
શું આ શક્ય છે ? : પંથે પંથે પાથેય : (પૃષ્ઠ ૨૦થી ચાલુ),
ભગિની નિવેદિતાએ બીજી વાત, માણસમાં જે શક્તિ-વ્યક્તિગત વિશેષ શક્તિરૂપે છે તેને જાગ્રત કરવાની કહી. પ્રત્યેક સમર્થ શબ્દ એ જેમ બ્રહ્મરૂપે
છે તેમ પ્રત્યેક જીવાત્મા શિવ-સ્વરૂપ છે. એ કેવળ મૃણ્મય નથી, ચિન્મય છે. કેટલાય સંસ્કાર-વારસાનો એ સમુચ્ચય ને પ્રતિનિધિ છે. શરૂમાં ગુપ્ત સુપ્ત રૂપે સંવિદ-ગોપિત કેટલીય શક્તિ એનામાં ગર્ભિત છે તેનો તેને ખ્યાલ નથી. એ કાળે અવસ્થાભેદને કારણે એ બાહ્ય આવરણોને દૂર કરવાની
એનામાં સંપ્રજ્ઞતા નથી કે યોગ્ય માર્ગદર્શકની ઉપસ્થિતિનો અભાવ હોય છે, એથી એ શક્તિઓનો સ્ફોટ અમુક કાળ પૂરતો અદ્દેશ્ય રહે છે.
પુત્રનાં લક્ષણ પારણામાંથી ને વહુનાં લક્ષણ બારણામાંથી એવી લોકોક્તિ છે પણ આજીવન શિક્ષક રહેલા એવા કેટલા અધ્યાપકોએ એમના વર્ગમાં રહેલા વિદ્યાર્થીઓની શૂઢ શક્તિઓને અગાઉથી પિછાની કે પ્રમાણી હશે ? વર્ગને સ્વર્ગ માનનારી નિષ્ઠાને આપણે બિરદાવીએ પણ ટાગોર કહે છે તેમ ‘જેઓ સારા શિક્ષક છે તેઓ બધા જ જાણે છે કે બાળકના સ્વભાવમાં
જે કુદરતે શીખવાની સહજ વૃત્તિનાં બીજ મૂકેલાં છે. બાળકોની ચંચળતા, સંસ્કૃત નમાવુત્વદ્યતે નીવા પીવાનુત્પાતે નકમ્
અસ્થિર કુતૂહલ, તેમની રમતગમત, બધું જ કુદરતી શિક્ષણ પદ્ધતિનાં અંગરૂપ છે.’ નિયમબદ્ધ દેશી કે વિદેશી શિક્ષણ-પદ્ધતિએ આ જન્મજાત
સદ્ગુણ્ણોને કુંઠિત કર્યા છે કે વિકસિત ? હાથે કંકણ ને અરીસામાં જોવાનો
હિન્દી
ર. અહીં છે.
‘આપણાં ધો૨ણો, આપણી ચોપડીઓ, આપણા વિષયો અને આપણી
પદ્ધતિઓ તો સાધન માત્ર છે. આપણું સાધ્ય તો માનવ શક્તિઓની કુદરતી ત્રેની
અને થવાથ્ય ખીલવી છે.' આજના ટ્યૂશનિયા માહોલમાં, અર્થ-દાસ ગુરુઓ અને કેવળ ઉપયોગિતાવાદને વરેલા શિષ્યો-ભગિની નિવેદિતા અને કવિવર રવીન્દ્રની શિક્ષણની પાયાની વાતને એના યથાર્થ પરિપ્રેક્ષ્યમાં સમજી શકશે ?
૨૨/૨, અરુણોદય સોસાયટી, અલકાપુરી, વડોદરા-૭.
અંગ્રેી
૧૯
ખાવે અનુભવવશ્ય યહ્ન, ઉત્પત્તિ-ભય-વિજ્ઞાન । તાવે બિન અસ્તિત્વ વિનુ, ઋછ પીવાન માન ।।6।।
The seer of the rise and fall,
Must be quite different from the scene; Can hear the dead their death-roll-call? Or are one's birth what can be seen ? 63 (૬૪)
કે સંયોગો દુખિયે, તે તે અનુભવ દશ્ય;
ઊપજે નહિ સંયોગથી, આત્મા નિત્ય પ્રત્યક્ષ. ૬૪
દૃશ્યને યેતુ સંચોળા સાયન્તે તે સવાત્મના / नात्मा संयोगजन्योऽतः किन्त्वात्मा शाश्वतः स्फुटम् ।। ६४ ।।
કેદ્ઘાતિ સંયોગ સવ, મૈં આત્મા વેઠે દૃશ્ય । उपजत नहि संयोगसों, आत्मा नित्य प्रत्यक्ष ॥६४॥
Compounds of elements can be seen,
But not the soul that's original; The soul is the seer and not the seen, Nothing can create the soul eternal. 64 (૬૫) જડથી ચેતન ઉપજે, ચેતનથી જડ થાય; એવો અનુભવ કોઈને, ક્યારે કદી ન થાય. ૬૫
एवानुभूतिः कस्यापि कदापि क्वाऽपि नैवरे ! ।।६५ ।। નડતૅચિત્ત્પત્તિ ગુરુ, ચિત્તતં નવુ–૩ત્પાત્ । પીીિ નો ોત ના, પૈસો અનુમય-વાય ।।દ્દ।। From matter consciousness may rise,
Or consciousness might it create; Is not experience of the wise,
It never happens, say the great. 65 (પ્રા. પ્રતાપકુમાર ટોલિયા અને સુમિત્રા ટોલિયા (વધુ આવતા અંક) સંપાદિત “સપ્તભાષી આત્મસિદ્ધિ'માંથી)
