________________
વાકય પણ અખંડ અને વાકષાર્થ પણ અખંડ
नरसिंहाकारः । जात्यन्तरं हि नरसिंहो नाम । तत्र न नरार्थः, नापि सिंहार्थः । एवं पदार्थेभ्योऽन्य एव वाक्यार्थः पानकादिवत् । यथा पानकं शर्करानागकेशरमरिचादिभ्योऽर्थान्तरमेव यथा च सिन्दूरहरिताललाक्षादिभ्योऽर्थान्तरमेव चित्रम् , यथा वा षड़ जर्षभगान्धारधैवतादिभ्योऽर्थान्तरमेव ग्रामरागः तथा पदेभ्यो वाक्यं पदार्थेभ्यो वाक्यार्थः ।
24. એકાકાર વાક્યથાન એવા એકાકાર વાક્યમાંથી ઉત્પન્ન થવાને યોગ્ય છે. વૃદ્ધોના વ્યવહાર દ્વારા જ ભાષા શીખનારને શબ્દના અર્થનું જ્ઞાન થાય છે. વૃદ્ધોના વ્યવહારમાં કેવળ પદને પ્રયોગ દેખાતું નથી જ, કારણ કે કેવળ પદ વ્યવહારનું અંગ ( કારણ) નથી. [અર્થાત વૃદ્ધો કેવળ પદથી વ્યવહાર કરતા નથી પરંતુ વાક્યથી વ્યવહાર કરે છે. ] વાક્ય વ્યવહારમાં પ્રયોજાવાને એ ગ્ય છે, એટલે વાક્યની બાબતમાં જ ભાષા શીખનારને જ્ઞાન થાય છે. તેમાંથી જ તેને અર્થનું જ્ઞાન થાય છે. અવયવરૂપ પદેની પ્રતીતિ તે ભ્રમમાત્ર છે. નરસિંહાકારની જેમ વાક્યને અર્થ પણ એક જ છે. નરસિંહ એ કોઈ સ્વતંત્ર ત્રીજી જ જાતિ છે, ત્યાં નરરૂપ અર્થ પણ નથી કે સિંહરૂપ અર્થ પણ નથી. તેવી જ રીતે, પાનક વગેરેની જેમ વાક્ષાર્થ પદાર્થોથી જુદે છે. જેમ પાનક (પીણું) સાકર, નાગકેસર, મરી વગેરેથી જુદું છે, જેમ ચિત્ર સિંદૂર, હળદર, લાખ વગેરેથી જુદું છે, જેમ ગ્રામરાગ ષડૂજ, ઋષભ, ગાંધાર, પૈવત વગેરેથી જુદો છે તેમ વાક્ય પદેથી જુદું છે અને વાક્ષાર્થ પદાર્થોથી જુદો છે.
25. कथं तर्हि तदंशावगम इति चेत् , कल्पनामानं तत् , नासौ परमार्थः । तच्छब्दानुगमे तदर्थानुगमदर्शनात् पारमार्थिकत्वं भागानामिति चेत् , न, कूपसूपयूपानामेकाक्षरानुगमेऽप्यर्थानुगमाभावात् । न च केवलानुगममात्रेण तत्कारणभावो वक्तुं शक्यः, रेणुपट लानुगामितया करितुरगादिवत् पिपीलिकापतेरपि दृश्यमानायास्तकारणत्वप्रसङ्गात् । तस्मात् प्रकृतिप्रत्ययांशवदसत्पदार्थपरिकल्पनं वाक्यार्थावगमोपायतयाऽऽश्रीयते, न त्वर्थस्तदीयः तत्राश्वकर्णादिवदुपलभ्यते । असत्यमपि सत्योपायतां प्रतिपद्यमानं दृश्यते । अलीकाहिंदंशादयः सत्यमरणकारणं भवन्ति । लिप्यक्षराणि चासत्यान्येव सत्यार्थप्रतिपत्तिमादधति । स्वरूपसत्यानि तानीति चेत् , न, रेखारूपतया तेषामर्थाप्रतिपादकत्वात् , गकारोऽयमिति एवं गृह्यमाणा रेखा अर्थप्रत्ययहेतवः, ताः येन रूपेण सत्यास्तेन नार्थप्रतिपादिकाः, येन चार्थ प्रतिपादिकास्तेन न सत्या इति ।
25. २४.२- तो पछी पाउथना अशानु (अवयवानु) ज्ञान म थाय छे ? ફોટવાદી–તેના અંશે તે કેવળ કલ્પના છે, પરમાર્થ નથી. કાકાર – જુદા જુદા વાકયોમાં ] તે એક શબ્દ આવતો હોય તે તેની પાછળ
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
