Nyayamanjari Ahanika 06 07 08 09

Author(s): Jayant Bhatt, Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad

Page 351

મોક્ષમાં નિત્યસુખનું સંવેદન છે એના સમર્થનમાં આપેલ અગમપ્રમાણુનું ખંડન ક૨૭
11. वेहान्ती - आपेगाव भागमवयन भी शत पय समन छे. સશરીરસ્ય (=સશરીરીને)” શબ્દથી તે વચન શરૂ થતું હેઇ, અનુકૂલ-પ્રતિકૂલ વિષયમાંથી જન્મતા સાંસારિક સુખ-દુઃખ ત્યારે [=મોક્ષમાં] અશરીરી આત્માને સ્પર્શતાં નથી એમ अय' छे.
12. हन्त तर्हि त्वदधीतमपि वेदवचनम् 'आनन्दं ब्रह्म' इति संसारदुःखपरिहारप्रकरणादेव तदुःखापायविषयं व्याख्यास्यते । न खलु व्याख्यानस्य भगवतः काचिदभूमिरस्ति । दृष्टाश्च दुःखोपरमे सुखशब्दप्रयोगाः ।
चिरज्वरशिरो.दिव्याधिदुःखेन खेदिताः ।
सुखिनो वयमद्येति तदपाये प्रयुञ्जते ॥ 12 यायि: - अरे ! तो तो तमे हेतु 'यही सान छ' से वेषयन ५५ સંસાર દુઃખ પરિવારના પ્રકરણમાંથી લેવામાં આવ્યું હોઈ, સંસારદુઃખનાશવિષયક છે એમ સમજાવવામાં આવશે. ભગવાન વ્યાખ્યાનની કઈ અભૂમિ નથી. “સુખ' શબ્દના પ્રયોગ દુઃખનાશના અર્થમાં થતા જોયા છે. લાંબા સમયથી આવતો તાવ અને લાંબા સમયની શિરોધના વગેરે વ્યાધિઓના દુઃખથી ખેદ પામેલા માણસો જ્યારે તે વ્યાધિઓ દૂર થાય છે ત્યારે અમે આજ સુખી થયા એવાં વાક્યો પ્રયોજે છે.
13. यदि चानन्दमिति वचनान्नित्यं सुखमात्मन इष्यते, तर्हि ब्रह्मेति वचनाद् व्यापकत्वमिव विज्ञानमिति वचनात् ज्ञानमपि नित्यमस्याभ्युपगन्तव्यम् । अतश्च सुखवत् ज्ञानस्यापि नित्यत्वात् संसारेऽपि नित्यसुखोपलब्धिः स्यात् । ततश्च धर्माधर्मफलाभ्यां सुखदुःखाभ्यामस्य नित्यस्य सुखस्य साहचर्यमनुभूयेत । अपि च
सुखवद् ज्ञानवच्चास्य कामं देहेन्द्रियाद्यपि ।
नित्यं प्रकल्प्यतामित्थं मोक्षो रम्यतरो भवेत् ॥ अथ कार्य सुखज्ञानं, हेतुरस्य चिन्तनीयो यत उत्पद्यते इति । धर्माच्चेत् , सोऽपि किंप्रभव इति वाच्यम् । योगसमाधिज इति चेत् , तस्य स्वकार्यत्वात् स्वकार्यसुखसंवेदनावसानत्वान्न शाश्वतिकत्वं स्यात् । अप्रक्षयश्च धर्मस्य निरनुमानकः । न हि योगसमाधिजो धर्मो न क्षीयते इत्यत्र किञ्चिदनुमानमस्ति । विपर्यये तु प्रसिद्धमेवानुमानं, सर्वस्य कृतकस्यानित्यत्वदर्शनादिति । क्षीणे च धर्म तत्कार्यज्ञानाभावात् सदपि सुखमनुपलभ्यमानमसतो न विशिष्यते ।
___13. भले 'मान' से भागभवयनयी यात्मामा नित्य भुम तमे ४७ता हो तो જેમ “બ્રહ્મ” એ વચનથી વ્યાપકત્વને તમે નિત્ય સ્વીકારે છે તેમ ‘વિજ્ઞાન એ વચનથી