________________
અર્થકારે મિથ્યા છે, કલ્પિત છે.
૩૮૩ ધમ આપણે ગણી શકીએ. પરંતુ આવો ક્રમ તો છે નહિ. અર્થ ન હોવા છતાં સ્મરણ, સ્વપ્ન વગેરે જ્ઞાને આકારવાળાં હોય છે એમ કહેવાયું છે. તે પછી આકાર સંસગને ધમ કેવી રીતે ?
149. Jપ ૨ નક્ષત્ર તારાં તિષ્ય રૂતિ થમેરિમન પરસ્પરવિलिङ्गसमावेशः ? परिव्राजककामुककौलेयकानां च कथमेक एव वनितारूपोऽर्थः कुणप इति कामिनीति भक्ष्य इति च प्रतिभासत्रितयविषयतामनुभवेत् ? दारा इति कथमेकैव स्त्रीव्यक्तिः पुवचनबहुवचनविषयतां यायात् ? षण्णगरीति च कथं बहूनामन्यलिङ्गानामेकता स्त्रीलिङ्गता च भवेत् ? हस्वदीर्घयोश्च कथं परस्परसापेक्षग्रहणयोरर्थेनै कतर आकार: पारमार्थिकः स्यात् ?
149 વળી, નક્ષત્ર(નપુ), તારા(ત્રી.), તિષ્યઃ(.) – આ ત્રણેયને વાગ્યે એક અર્થમાં પરસપરવિરુદ્ધ લિંગનો સમાવેશ ક્યાંથી થાય ? ન જ થાય. તેથી પરસ્પરવિરુદ્ધ લિંગ ધરાવતા અર્થ અવાસ્તવિક છે.] એક જ વનિતારૂપ અર્થને “દુગંધવાળું કુતિ શરીર છે, કામિની છે “ભય છે' એમ ત્રણ પ્રતિભાસના વિષય તરીકે પરિવ્રાજક, કામુક અને તિરે કેમ અનુભવે છે ? [ત્રણ ભિન્ન પ્રતિભા જન્માવતે એક જ અર્થ અવાસ્તવિક છે] “વણગરી' એમ બહુવચન અને અન્ય લિંગ (= નપુંસક લિંગ) ધરાવતા નગરમાં એકત્વ અને સ્ત્રીલિંગતા કેવી રીતે બને ? આ પણ અર્થની અવાસ્તવિકતા દર્શાવે છે.) હવની અપેક્ષાએ દીર્ધાનું ગ્રહણ અને દીર્ઘની અપેક્ષાએ હત્ત્વનું ગ્રહણ એમ હસ્વ અને દીર્ઘનું ગ્રહણ એકબીજાની અપેક્ષા રાખે છે, એટલે અર્થને આ બેમાંથી એકે આકાર પારમાર્થિક ક્યાંથી હોય ?
- ' 150. ज्ञानानां तु भिन्नत्वाद् विचित्रवासनाभेदसहकारिरूपानुविधानेन जायमानानां न कश्चिदपि विरोधः । तस्मात् ज्ञानमेवेदं सर्वत्र तथा तथा प्रतिभाति, न तद्व्यतिरिक्तोऽर्थो नाम कश्चिदिति ज्ञान एव चैकत्रायं प्रमाणप्रमेयप्रमितिव्यवहारः परिसमाप्यते । तस्य हि विषयाकारता प्रमेयं, ग्राहकाकारता प्रमाण, स्वसंवित्तिश्च फलमिति । यथोक्तम्
यदाभासं प्रमेयं तत् प्रमाणफलते पुनः ।
ग्राहकाकारसंवित्योस्त्रयं नातः पृथक् कृतम् ।। इति ।। 150. જ્ઞાને ભિન્ન હોવાથી, વિચિત્ર ભિન્ન ભિન્ન વાસનારૂપ સહકારીકરણના સહકારથી ઉપાદાનકારણરૂપ પૂર્વ પૂર્વના જ્ઞાન વડે ઉત્તરોત્તર જન્મતા અનુરૂપ જ્ઞાનમાં જરા પણ વિરોધ નથી. તેથી આ જ્ઞાન જ સર્વત્ર તે તે રૂપે જણાય છે, તેનાથી અતિરિક્ત અર્થ નામનું કંઈ નથી. એટલે જ્ઞાનમાં જ એક સ્થાને આ પ્રમાણ-પ્રમેય-પ્રમિતિને વ્યવહાર બધી
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
