________________
૩૫૧
સંચિત કર્મોનો નાશ ભોગથી જ થાય છે એ મીમાંસક મત ष्ठानक्रमो भवति, नेतरस्येति स एवेत्थमपवज्यतेति । आह च
आत्मज्ञे चैतदस्तीति तज्ज्ञानमुपयुज्यते । तत्र ज्ञातात्मतत्त्वानां भोगात् पूर्वक्रियाक्षये ॥ उत्तरप्रचयासवादेहो नोत्पद्यते पुनः । श्लोकवा० संबन्धा. १११, १०८]
53. વળી બીજાઓ (મીમાંસકે) કહે છે કે શાસ્ત્રમાંથી કર્મો અને ફળને કાર્યકારણ ભાવનિયમ જાર્યો હોવાથી શમ-સંતેષ આદિ દ્વારા સુખ અને શીત-આપ આદિ દ્વારા દુઃખને જ માત્ર ખુલાસે થાય છે પણ તેનાથી કર્મના ક્ષયને ખુલાસે થતું ન હોવાથી, અને ગની ઋદ્ધિ વડે દીર્ઘ કાલની અવધિમાં ભોગવી શકાય એવાં સુખ દુઃખને ભાગ એક સાથે જ કરી નાખવું અશક્ય હેવાથી, જ્ઞાનાગ્નિ વડે કર્મોને દ હ માનતાં તે કર્મોને ઉપદેશ દેતાં વેદનાં વચનના આનર્થકયની આપત્તિ આવી પડતી હોવાથી, ફળ આપ્યા વિના કર્મને નાશ થતું ન હોવાથી, કર્મોના અવસ્થાનના પક્ષમાં લાંબા સમય સુધી સત્તામાં રહી કોઠીમાં રહેલા બીજની જેમ કાલાન્તરે પણ ફળ આપવાની આપત્તિ આવતી હોવાથી, કર્મના ફળના ઉપભોગ દ્વારા જ ક્યને ક્ષય કહેવો જોઈએ; અને મોક્ષના અભાવ કે અસંભવની શંકા ન કરવી જોઈએ કારણ કે લાંબા સમયે પણ મોક્ષની સિદ્ધિ સંભવે છે અને મુમુક્ષુએ નિત્ય કર્મો અને નૈમિત્તિક કર્મો અવશ્ય કરવાં જોઈએ, ન કરે તે વિન આવે, એટલે આ કર્મો કરવાથી એને બંધ ક્યાંથી થાય ? કામ્ય કર્મો અને નિષિદ્ધ કર્મો કમથી સ્વર્ગ અને નરક આપે છે અર્થાત તે તદ્દન સ્પષ્ટપણે બંધનું કારણ છે, એટલે મુમુક્ષુ તેમને પરિત્યાગ કરે; આમ ત્યાર પછી કર્મને સંચય તેને થતો નથી. તેથી કહ્યું છે કે “મુમુક્ષએ વિને દૂર કરવાની ઈચ્છાથી નિત્ય અને નૈમિત્તિક કર્મો કરવાં જોઈએ, અને કામ્ય કર્મો અને નિષિદ્ધ કર્મો ન કરવાં જોઈએ' [કવાતિક, સંબંધાક્ષેપ પરિહાર ૧૧૦]. પૂર્વે સંચિત કરેલાં કર્મો ક્ષય ભોગથી જ થાય છે આત્મજ્ઞ મુમુક્ષની બાબતમાં જ અનુષ્ઠાનને આ ક્રમ હોય છે, બીજાની બાબતમાં હોતો નથી, એટલે તે જ આ પ્રમ ણે મુક્તિ પામે; અને કહ્યું પણ છે કે “આત્મજ્ઞની બાબતમાં આ ( =પૂર્વે સંચિત કર્મોને ક્ષય) છે, એટલે એમાં આત્મજ્ઞાન ઉપયોગી છે. ત્યાં આત્મતત્વના જ્ઞાતાઓનાં પૂર્વકર્મો (સંચિત કર્મો) ભોગથી નાશ પામવાથી અને હવે પછી તેમનાં નવાં કર્મોને સંચય ન થતું હોવાથી ફરીથી દેહની ઉત્પત્તિ થતી નથી” ( વાર્તિક, સંબંધાક્ષેપ પરિહાર ૧૧૧, ૧૦૮).
54. ननु नित्यकर्मानुष्ठानपक्षे नास्त्येव मोक्षः । यान्येव हि नित्यानि दर्शपौर्णमासादिकर्माणि 'यावज्जीवं दर्शपौर्णमासाभ्यां यजेत' इत्यादिचोदनोपदिष्टानि तान्येव फलवन्ति श्रयन्ते इति काम्यान्यपि भवितुमर्हन्ति, 'दर्शपौर्णमासाभ्यां स्वर्गकामो यजेत', 'अग्निहोत्रां जुहुयात् स्वर्गकामः' इति ।
54 શકાકાર – મુમુક્ષએ નિત્ય કર્મો કરવાં જોઈએ એ પક્ષમાં મેક્ષ સંભવ નથી જ જ્યાં સુધી જીવે ત્યાં સુધી દશ અને પૂર્ણ માસ યજ્ઞો કરે” ઇત્યાદિ વેદના વિધિવાક્યથી
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
