________________
૩૫૦ કર્મોના નાશ થતા ન હોય તે મેક્ષમાં ધર્માંધમ ના ઉચ્છેદ કહ્યો છે તેનુ શું ?
52. ननु स्वरूपसत्तायां धर्माधर्मयोः कथमिदमुक्तं 'नवानामात्मगुणानां निमू'लोच्छेदोऽपवर्गः' इति । नैष दोषः, मनः संयोगवद किञ्चित्करयोरवस्थानमप्युच्छेदात् न विशिष्यते । उक्तस्यात्मनो विभुत्वादपरिहार्यो मनः संयोगः । न च तदानीमसौ सन्नपि सुखदुःखज्ञानादिजन्मनि व्याप्रियते । एवं धर्माधर्मै सन्तावपि फलमनाक्षिपन्तौ किं करिष्यत इति फलत उच्छिन्नावेव भवतः । तस्मान्नवानामात्मगुणानामुच्छेदोऽपवर्गः इत्यविरुद्धम् । एवं प्रवृत्त्यनुबन्धस्यापि बन्धहेतोरभावात् न दुर्गमोऽपवर्गः ।
52. शर જો ધર્મ-અધર્મની (=કર્માંની) સ્વરૂપસત્તા રહેતી હ્રાય તા તમે એમ टुभ छु કે નવ આત્મગુણેાતે નિર્મૂલ ઉચ્છેદ મેક્ષ છે ?
-
નૈયાયિક • આ દોષ નથી આવતા. મનના સયાગની જેમ અકિચિકર ધમ અધમ ના અવસ્થાનને પણ ઉચ્છેદથી કોઇ વિશેષ નથી. આત્મા વિભુ ાઈ, મુક્ત આત્માને મનઃસંચાગ અપરિહાર્ય છે મુક્તિમાં મનઃસ ંયોગ ઢાવા છતાં સુખ, દુ:ખ, જ્ઞાન આદિને ઉત્પન્ન કરવામાં તેને વ્યાપાર નથી, તેવી જ રીતે ધર્મ-અધમ' હૈાવા છતાં ફળ ન દેતા તે શુ કરશે ? [ક`ઇ જ નહિ]. એટલે લતઃ તેઓ ઉચ્છિન્ન જ છે. તેથી આત્માના નવ ગુણને ઉચ્છેદ અપવગ' છે એમાં કોઇ વિરોધ નથી. આમ પ્રવૃત્ત્વનુબંધ રૂપ બંધના હેતુના અભાવ હાવાથી અપવગ દુ`મ નથી.
53. अपरे पुनराहुः - कर्मफलानां शास्त्रतः कार्यकारणभावनियमावगतेः शमसन्तोषशीतातपादिद्वारक सुखदुःखमात्रोपपादनेन कर्मपरिक्षयानुपपत्तेः, योगद्धर्या च दीर्घकालावधिसुखदुःखोपभोगस्य सकृदेव सम्पादयितुमशक्यत्वात् ज्ञानाग्निना च दा तत्कर्मोपदेशिवै दिकवचनसार्थानर्थक्यप्रसङ्गात्, अदत्तफलस्य कर्मणोऽनुपरमात्, अवस्थानपक्षे चिरमयुषित्वा कुलावस्थितबीजवत् कालान्तरेणापि तत्फलाक्षेपप्रसङ्गात्, अवश्य स्वफलोपभोगद्वारक एव कर्मक्षयो वाच्यः, न चानिर्मोक्ष आशङ्कनीयः, चिरादपि तत्सिद्धिसम्भवात् । तथा च मुमुक्षुर्नित्यनैमित्तिकं कर्मावश्यमनुतिष्ठेत्, अननुतिष्ठन् प्रत्यवेयादिति तत्कुतोऽस्य बन्धः स्यात् ? काम्यं निषिद्धं च कर्म स्वर्ग नरककारि विस्पष्टमेत्र बन्धसाधनमिति तत्परिहरेदेवेत्येवं तावदुत्तरोऽस्य न कर्मसञ्चयः प्रवर्तते । तदाह
Jain Education International
नित्यनैमित्तिके कुर्यात् प्रत्यवायजिहासया ।
मोक्षार्थी न प्रवर्तेत तत्र काम्यनिषिद्धयोः ॥ इति [ श्लोक ० वा० संबन्धा० ११०] प्राक्तनस्य तु कर्मसञ्चयस्य भोगादेव क्षयः । आत्मविदश्च मुमुक्षोरयमनु
"
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
