Book Title: Khavag Sedhi
Author(s): Premsuri
Publisher: Bharatiya Prachyatattva Prakashan Samiti
________________
४५६ ]
खवगसेढी
[ गाथा-२३२-२३३ र्जानां ज्ञानावरणादिकर्मणां सप्तानां ध्रुवबन्धः, आयुषस्त्वध्रुवबन्धः, सोऽपि नियत एव काले स्त्रभवत्रिभागादिशेषरूपे, उक्तं च "सिय तिभागे सिय तिभागतिभागे।” इति । तत्र बन्धवैचित्र्यनियमे न स्वभावात् परः कश्चिद् हेतुरस्ति, तथैवेहाऽप्यायुपो वेदनीयादितो-5धिकस्थितिकत्वा-ऽभावे स्वभावविशेष एव नियामकः प्रतिपत्तव्यः । इत्थंभूत एवात्मनः परिणामः, येन जीवस्या-ऽऽयुष्कं वेदनीयादिनिस्तुल्यं न्यूनं वा भवति, न कदाचना-ऽप्यधिकम् ।
ननु कृतकृत्योऽपि सयोगिकेवली भगवान् समुद्घातं करोतीति न युज्यते, कृतकृत्यत्वव्याघातप्रसङ्गादिति चेत् , न, समुद्घातेनैवा-ऽऽयुष्कतोऽधिकस्थितिकानां वेदनीयादीनां कर्मणां क्षपणीयत्वेनैकान्ततः कृतकृत्यत्वा-सिद्धेः । न चैतदनिष्टम् , धर्मदेशनादिनैवोदीर्णतीर्थकृनामकर्मणः क्षपणीयत्वेना-ऽप्येकान्ततो भगवतः कृतकृत्यत्वा-ऽसिद्धेरिष्टत्वात् , यदुक्तं विशेषावश्यकभाष्ये
नेगंतेण कयत्थो जेणोदिन्न जिणिंदनाम से। तदवंज्झफलं तस्स य, खवणोवओयमेव जओ॥१॥” इति । रागद्वषराहित्यलक्षणं तु कृतकृत्यत्वं तत्र भगवति निराबाधमेव ।
ननु वेदनीयादीनां प्रभृतस्थितिकानामायुषा सह समीकरणार्थं समुद्घातारम्भः, तत्र भवतु नाम समुद्घातेन नाम-गोत्रयोः कर्मक्षपणा, तदुदीरणायाः प्रवृत्तत्वात् , वेदनीयस्य तूदीरणा-ऽभावात् कथं युज्येत तत्क्षपणा ? इति चेत्, मैवम् , यतो न केवलमुदीरणयैव कर्मक्षपणा भवति, अपि त्वपवर्तनादिभिरपि । वक्ष्यन्ते च समुद्घातावस्थायां स्थितिघातादयः, न हि वेदनीयस्य स्थितिघातादयो व्यवच्छिन्नाः, तेन भवन्त्येव समुद्घातावस्थायां वेदनीयस्य स्थितिघातादयोऽपवर्तनादिभिः, ततश्च न किञ्चिदनुपपन्नम् । न च यद्यपवर्तनादिमिर्जायमानस्थितिघातादीनाश्रित्य समुद्घातो भण्यते, तीपूर्वकरणादिवपि : समुद्घातव्यवहारः स्यादिति वाच्यम् , विशिष्ट प्रयत्नेन शरीराद् बहिर्जीवप्रदेशानां यनिस्सारणम् , तत्प्रयोज्यस्य प्रावल्येन घातस्य समुद्घातत्वविवक्षणात् । यत्त प्रज्ञापनावृत्ती समुद्घातशब्दप्रतिपादना-ऽवसरे "प्राबल्यन कथं घात इति चेत्, उच्यते-इह वेदनादिसमुद्घातपरिणतो. बहून् वेदनोयादिकर्मप्रदेशान कालान्तरानुभवयोग्यानुदोरणाकरणेनाकृष्योदयावलिकायां प्रक्षिप्या-ऽनुभूय च निर्जरयतीत्युक्तम् , तदपि तत्र वेदनादिसमुद्धातेषु यस्य यस्य कर्मणो घात उदीरणायाः प्रयोजकत्वं सम्भवति, तत्तत्कर्मघाते तद् योज्यम् । विशिष्टप्रयत्नेन शरीराद् बहिनिस्सारणस्य कर्मघातप्रयोजकत्वं तु वेदनादिसर्वसमुद्घातेष्वपि समस्ति, न तत्र कस्यचित् विप्रतिपत्तिः ॥२३२-२३३
ननु यः केवली भगवान् समुद्घातं करोति, स कथं करोति ? इति पृष्टै भणति
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Page Navigation
1 ... 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786