Karikavali Muktavali Vivaran Part 01

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 45

४०
કારિકાવલી–મુક્તાવલી વિસ્
એની અપેક્ષાએ કલપ્ત અન‘ત પદાર્થોમાં માત્ર સ’બ‘ધત્વની કપુનામાં લાઘવ છે એ સમજી શકાય છે. આ રીતે તત્તઘટાભાવવભૂતલમિત્યાદિ જ્ઞાનકાલીન તત્ત ભૂતાદિ જ તત્તઘટાભાવાદિના સ્વરૂપ સંબંધ છે, જેનું વિશેષ સ્વરૂપ આગળ સ્પષ્ટ કરાશે.
॥ इति समवायनिरूपणम् ॥
कारिकावली
अभावस्तु द्विधा संसर्गान्योन्याभावभेदतः प्रागभावस्तथा ध्वंसोऽप्यत्यन्ताभाव एव च ॥ १२ ॥ एवं त्रैविध्य मापन्नः संसर्गाभाव इष्यते ।
मुक्तावली
अभाव' विभजते-अभावस्त्विति । अभावत्वं - द्रव्यादिषट्कान्योन्याभाववत्त्वम् । संसर्गेति । संसर्गाभावान्योन्याभावभेदादित्यर्थः । अन्योन्याभावस्यैकविधत्वात् तद्विभागाभावात् संसर्गाभाव' विभजते- प्रागभावइति । संसर्गाभावत्वमन्योन्याभावसिन्नाभावत्वम् । अन्योन्याभावत्वं तादात्म्यसम्बन्धावच्छिन्नप्रतियोगिताकाभावत्वम् । विनाश्यभावत्व प्रागभावत्वम् । जन्याभावत्वं ध्वंसत्वम् । नित्यसंसर्गाभावत्वमत्यन्ताभावत्वम् । यत्र तु भूतलादौ घटादिकमपसारितं पुनरानीतं च तत्र घटकालस्य सम्बन्धाऽघटकत्वादत्यन्ताभावस्य नित्यत्वे ऽपि घटकाले न घटात्यन्ताभावबुद्धिः । तत्रोत्पादविनाशशाली चतुर्थोऽयमभाव इति केचित् । अत्र ध्वंसप्रागभावयोरधिकरणे नात्यन्ताभाव इति प्राचां मतम्, श्यामघटे रक्तो नास्ति, रक्तघटे श्यामो नातीति धीरच प्रागभाव ध्वंस चावगाहते न तु तदत्यन्ताभाव', तयो विरोधात् । नव्यास्तु तत्र विरोधे मानाभावात्, ध्वंसादिकालावच्छेदेनाऽप्यत्यन्ताभावो वर्त्तत इत्याहुः ||१२||
नन्वस्त्वभावानामधिकरणात्मकत्व, लाघवादिति चेन्न । अनन्ताधिकरणात्मकत्वकल्पनापेक्षया ऽतिरिक्तत्वकल्पनाया एव लधीयस्त्वात् । एवं चाधाराधेयभावोऽप्युपपद्यते, एवं च तत्तच्छब्द रसगन्धाद्यभावानां