________________
૧૬૪
મરિકાવલી-મુક્તાવલી-વિવરણ.
[ચેાગ્ય વિશેષગુણેાના] અભાવના કારણે આત્માના પણ માનસ પ્રત્યક્ષના સભવ નથી. કારણ કે આત્માનું માનસ પ્રત્યક્ષ તેનાં [આત્માના] યાગ્ય વિશેષગુણુના યેાગે થાય છે. વ્યાપ્તિજ્ઞાનના અભાવથી અનુમિતિના સાદૃશ્યજ્ઞાનના અભાવથી ઉપમિતિના અને પદ્મજ્ઞાનના અભાવથી શાબ્દધના પશુ સરંભવ નથી. આ રીતે ચારે પ્રકારના અનુભવની સામગ્રીના અભાવે નિદ્રા વખતે અનુભવાત્મક જ્ઞાનના તે કોઈ પણ રીતે પ્રસંગ નથી. અને સ્મરણાત્મક જ્ઞાનના જનક સ`સ્કારનું કાઇ ઉદ્બાધક નથી. તેથી સ્મરણાત્મક જ્ઞાનના પણ સુષુપ્તિ કાળમાં પ્રસંગ નથી. આથી સ્પષ્ટ છે. કે સુષુપ્તિકાલીન જ્ઞાનસામાન્યાભાવનું પ્રયાજકત્વ, તત્તજ્ઞાનાનુકુલ. સલસામગ્રીના અભાવમાં હાવાથી જન્યજ્ઞાન સામાન્યની પ્રત્યે તદનુરાધથી પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ ત્વઙ્ગમનઃસયેાગને કારણ શા માટે માનવું જોઈ એ ? આ પ્રમાણે અહીં શંકા થાય એ મનવા જોગ. છે. પરંતુ આવી શંકા નહી કરવી જોઇએ; કારણ કે સુષુપ્તિકાળના અન્યહિત પૂર્વ ક્ષણેાત્પન્ન ઇચ્છાદિ [આત્માના ચાગ્ય વિશેષગુણ] ના સબંધથી નિદ્રાકાળમાં તાન્ આત્માના માનસ પ્રત્યક્ષના, વડુ મનઃસચેાગને જન્યજ્ઞાનની પ્રત્યે કારણ ન માનીએ તા; પ્રસગ આવશે. યદ્યપિ સુષુપ્તિકાલાવ્યવહિત પૂર્વક્ષણમાં ઉત્પન્ન જ્ઞાનાદિ. ગુણા [ઈચ્છાદિગુણા] અતીન્દ્રિય હાવાથી તેને લઈને સુષુપ્તિકાલમાં આત્માના માનસ પ્રત્યક્ષના પ્રસંગ નહી' આવે. એ પ્રમાણે કહી શકાય છે. પરંતુ હતાશ જ્ઞાનાદિચુણા અતીન્દ્રિય છે.' એમાં ફાઈ પ્રમાણુ નથી. ‘સુષુપ્તિકાલાવ્યવહિત પ્રાક્ષણમાં નિર્વિંકલ્પક જ જ્ઞાન થાય છે અને તે અતીન્દ્રિય હૈાવાવી ઉપર જણાવ્યા મુજબ તાદેશ પ્રત્યક્ષ પ્રસંગ નહી' આવે.' આ પ્રમાણે નહી' કહેવુ' જોઇએ. કારણ કે નિદ્રાના કાલની પૂવૅ નિયમથી નિવિકલ્પક જ જ્ઞાન થાય. છે.’ એમાં પણ કાઈ પ્રમાણ નથી.
અથ જ્ઞાનનાત્રે......ઇત્યાદિ—આશય એ છે કે, જન્યજ્ઞાનમાત્રની પ્રત્યે ઉપર જણાવ્યા મુજબ વમન સયાગને કારણું માનવામાં
