________________
ચિગ્યાનુપલબ્ધિ નિરૂપણ
૧૮૧ જે ઉપાય છે તેને દિનકરી–રામરુદ્રીઝથથી જિજ્ઞાસુઓએ જાણવા જોઈએ. વિવરણની કિલષ્ટતાદિના ભયે અહીં એ બધી વાતે ઉપેક્ષાને વિષય બની છે. અને એ કારણે મુક્તાવલીના “ માઘપ્રત્યક્ષ પ્રતિયોનિનો યોગ્યત.....” ઈત્યાદિ ગ્રંથનું બીજ કહ્યા વિના જ એ ગ્રંથનો આશય નીચે જણાવ્યું છે. જે જિજ્ઞાસુઓને જરૂર ખટકશે. ખરેખર જ અહીં વિવરણની મર્યાદા અને અન્ય ભાષા આદિના બંધનથી; જિજ્ઞાસુઓની જિજ્ઞાસા પૂર્ણ કરવાનું અશકયપ્રાયઃ છે. સુક્તાવલીના આ વિવરણથી એના વાંચકોને દિનકરી–રામરુદ્રી જેવાની ઇચ્છા ઉત્પન્ન થાય તો વિવરણના એક ઉદ્દેશ્યની સિદ્ધિ થશે. એ ઉદેશ્યની સિદ્ધિ માટે આ પૂર્વે તેમજ આગળ પણ કેટલાક સ્થાને માત્ર દિશાસૂચન કર્યું છે. તેમજ કરાશે.
સંતવપ્રત્યક્ષ.........ઈત્યાદિ-સંસર્ગાભાવપ્રત્યક્ષની પ્રત્યે પ્રતિચેગિની યોગ્યતા અપેક્ષિત છે. અર્થાદ ચગ્ય પ્રતિગિકીભાવનું પ્રત્યક્ષ થાય છે, ઈત્યાદિ અન્યત્ર અનુસનધેય છે. અન્યાભાવ પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે અધિકરણની યોગ્યતા અપેક્ષિત છે. તેથી સ્તબ્બાદિ ચિંગ્યાધિકરણમાં અગ્યપિશાચાદિપ્રતિગિક અન્યોન્યાભાવનું ચક્ષુ ઈન્દ્રિયથી પ્રત્યક્ષ થાય છે. આ રીતે ઉપર જણાવ્યા મુજબ, લૌકિક અને અલૌકિક ભેદથી દ્વિવિધ પ્રત્યક્ષમાનાં લૌકિક પ્રત્યક્ષના “છ” સનિકનું વર્ણન પુરું થયું.
• 'अलौकिकस्तु व्यापारस्त्रिविधः परिकीर्तितः। सामान्यलक्षणो ज्ञानलक्षणो. योगजस्तथा ॥६३॥ आसत्तिराश्रयाणां तु सामान्यज्ञानमिष्यते । तदिन्द्रियजतद्धर्मयोधसामग्र्यपेक्षते ॥६४॥ विषयी यस्य तस्यैव व्यापारो ज्ञानलक्षणः । योगजो द्विविधः प्रोक्तो युक्तयुञ्जानभेदतः ॥६५॥ युक्तस्य सर्वदा भानं, चिन्तासहकृतोऽपरः ।
