________________
અલૌકિકસન્નિષ નિરૂપણ
૧૮૯
સકલધૂમાદિના ભાન માટે સામાન્યલક્ષણા પ્રત્યાસત્તિના સ્વીકાર કરાય છે. યદ્યપિ સકલધ્માદિનું જ્ઞાનમાં ભાન ન પણ થાય તા ફાઈ દોષ નથી. તેથી તદનુસાર સામાન્યલક્ષણાના સ્વીકાર કરવાનું આવશ્યક નથી. પરંતુ પ્રત્યક્ષભૂત ધૂમમાં વિઘ્નના [સામાનાધિકરણ્ય] સંબં≠ પૂર્વ ગૃહીત છે. તભિન્નધૂમાદિ અનુપસ્થિત હાવાથી ધૂમો વિજ્ઞ સ્થાપ્યો ન વ ઇત્યાકારક સંશયની અનુપપત્તિ થશે કારણ કે અજ્ઞાતધર્મિક સશય અપ્રસિદ્ધ છે. તેથી ધૂમમાં થતાં વહ્િનવ્યાપ્યત્વના સ`શયના અનુરાધથી સકલધૂમની ઉપસ્થિતિ આવશ્યક છે. પરંતુ.. સામાન્યલક્ષણાને ન માનનારના મતે સકલ ધૂમની સાથે ઇન્દ્રિયસ`બંધ ન હાવાથી એવી ઉપસ્થિતિ નહીં થાય. જ્યારે સામાન્યલક્ષણા પ્રત્યાસત્તિ માનનારે એવા મારા મતે તેા ઉક્ત રીતે સામાન્યલક્ષણા - પ્રત્યાસત્તિથી સકલમની ઉપસ્થિતિ થયે છતે તત્તત્કાલીન અને તત્તદેશીય ધ્રુમમાં વિનવ્યાપ્યત્વના સંદેહ થઈ શકે છે. આશય એ છે કે જ્યાં મહાનસાદમાં ધૂમ અને હિનવિશેષના પ્રત્યક્ષથી ધૂમમાં વિઘ્નના સંબંધનું જ્ઞાન થાય છે. ત્યાં પ્રત્યક્ષભૂત ધૂમમાંવ્યાપ્તિના નિર્ણય હાવાથી ધૂમમાં વહ્િનવ્યાપ્યત્વના સ°શય થતા નથી. અને તભિન્નધૂમ ઉપસ્થિત હાયતે। અજ્ઞાતધર્મિ કસંશયાપ્રસિદ્ધિના કારણે અન્ય ધૂમમાં પણ વર્ણિનવ્યાપ્યત્વના સ`શય થઈ શકશે નહી. તેથી તાદૃશસ શયના અનુરાધથી - ધૂમવેન સકલધૂમની ઉપસ્થિતિ આવશ્યક છે. જે સામાન્યલક્ષણાના અસ્વીકારથી અશકય છે. અને સ્વીકારથી શકય છે. એ વાત ઉપર જણાવી છે. આ પ્રમાણે સામાન્યલક્ષણાને માનીએ . તા પ્રમેયત્વસામાન્યલક્ષણા પ્રત્યાસત્તિથી સકલપ્રમેયનું જ્ઞાન થવાથી બધા જ જીવામાં સર્વજ્ઞત્વના પ્રસ`ગ આવશે.' એ પ્રમાણે કહેવુ ચેાગ્ય નથી કારણ કે, પ્રમેયત્વેન સકલપદાર્થાંનું જ્ઞાન થાય તે પણ વિશિષ્ય-તત્તધર્મ ! સમસ્તપ્રમેય અજ્ઞાત હાવાથી પ્રમેયત્વેન સકલપદાર્થના જ્ઞાતાઓમાં સત્વના અભાવ છે જ. આ રીતે સામાન્યલક્ષણા પ્રત્યાસત્તિના સ્વીકારનું ખીજ જણાવીને હવે જ્ઞાનલક્ષણાપ્રત્યાસત્તિના સ્વીકારનુ` બીજ જણાવે છે. મિત્લાનિ—
