________________
૧૮
કરિકાવલી-મુક્તાવલી-વિવરણું annnnoorsordnunn
હવે જ્ઞાનલક્ષણ પ્રત્યાસત્તિના નિરૂપણને આરંભ કરે છે– નનું જ્ઞાનસ્ત્રાળ ઈત્યાદિ ગ્રંથથી. અહીં “રિ’ શબ્દને “રામહૃક્ષનાડ િઆની આગળ અન્વય છે. અન્યથા યથાસ્થિત દિપદ જ્ઞાનલક્ષણની સાથે અવિત માનીએ તે જ્ઞાનલક્ષણ પ્રત્યાત્તિનું જ્ઞાન સ્વરૂપત્વ સર્વસમ્મત હેવાથી “જ્ઞાનસ્ટક્ષના પ્રત્યાત્તિ રિ જ્ઞાન
” આ ગ્રંથમાં “રિ પદને પ્રાગ અસંગત થશે. આથી સ્પષ્ટ છે કે, “જ્ઞાનલક્ષણ પ્રત્યાત્તિ જ્ઞાનરૂપ છે અને સામાન્યલક્ષણ પ્રત્યાત્તિ પણ પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ સામાન્ય વિષયક જ્ઞાન સ્વરૂપ માનીએ તે સામાન્ય લક્ષણ અને જ્ઞાનલક્ષણ એ બેમાં કઈ ભેદ નહી રહે.” આ પ્રમાણેની શંકાનું નિવારણ કરવા વિષચી જા...” ઈત્યાદિ કારિકાનું પૂર્વાદ્ધ છે. આ, 1નું જ્ઞાનચક્ષળા.....ઈત્યાદિ ગ્રંથને આશય છે. સામાન્ય લક્ષણ પ્રત્યાસત્તિથી સામાન્યાશ્રયનું અલૌકિક પ્રત્યક્ષ થાય છે. જ્યારે જ્ઞાનલક્ષણ-પ્રત્યાત્તિથી જેનું જ્ઞાન થયું છે. તે જ વિષયનું અલૌકિક પ્રત્યક્ષ થાય છે. આ પ્રમાણેના અર્થને જણાવનાર મૂલ ગ્રંથના આશયને સ્પષ્ટ કરે છે. અત્રામર્થ. ઈત્યાદિ ગ્રંથથી. ત્યાં “ પદ અભિપ્રાયાર્થક જાણવું અન્યથા પ્રત્યક્ષ સન્નિઝર્ષ વિના ” ઈત્યાદિ ગ્રંથ પ્રતિપાદિતાર્થ “વિષયી ચ......” ઈત્યાદિ કારિકાના પૂર્વાદ્ધને અર્થ ન હોવાથી ત્રાયઅર્થ આ ગ્રંથ અસંગત જણાશે. - પ્રત્યક્ષે નિજ વિના.....ઈત્યાદિ–પ્રત્યક્ષાત્મકજ્ઞાનમાં ઈન્દ્રિય અને પદાર્થને સનિકર્ષ વિના પદાર્થનું ભાન સંભવિત નથી. કારણ કે જ્યાં જ્યાં પ્રત્યક્ષવિષયતા [ભાન છે ત્યાં ત્યાં સનિકર્ષાશ્રય હોય છે. અર્થાદ પ્રત્યક્ષ વિષયતા, સનિકર્ષાશ્રયત્વની વ્યાપ્ય છે. આથી સમજી શકાશે કે સામાન્ય લક્ષણ પ્રત્યાત્તિ વિના, ચક્ષુરાદિઈન્દ્રિયથી ધૂમવિશેષના જ્ઞાનથી ધૂમન સકલધૂમનું અને વિનિવિશેષના જ્ઞાનથી હિનન સકલ વહિનનું ભાન કઈ રીતે શક્ય બને? અર્થાદ ન જ બને કારણ કે સાલધૂમ કે સકલવહિનની સાથે ચક્ષુરાદિઈન્દ્રિયને સંબંધ નથી. તેથી પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ
