________________
૧૯૦
કારિકવલી-મુક્તાવલી-વિવરણ આશય એ છે કે, જ્ઞાનલક્ષણપ્રયાસત્તિને સ્વીકાર ન કરીએ તે “સુરભિ ચંદનમ” ઈત્યાઘાકારક ચાક્ષુષપ્રત્યક્ષમાં સૌરભ સુરભિગધનું ભાન, થઈ શકશે નહી. કારણ કે સૌરાંશમાં ચક્ષુસનિકર્ષને [ગ્યવૃત્તિત્વવિશિષ્ટ સન્નિકર્ષને અભાવ હોવાથી સૌભાંશનું ભાન ઉક્તાકારક પ્રત્યક્ષમાં અશકય છે. સૌરભત્વસામાન્યલક્ષણા પ્રયાસત્તિથી સૌરભાશનું અલૌકિકભાન પણ અહીં શકય નથી. કારણ કે તાદશાલૌકિક ભાન માટે પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ સૌરભપ્રકારક લૌકિક પ્રત્યક્ષસામગ્રીની અપેક્ષા છે. જેને અહીં ધ્રાણેન્દ્રિય સનિક, ન હોવાથી અભાવ છે. તેથી મુસિ વન ઈત્યાઘાકારક | ચાક્ષુષપ્રત્યક્ષમાં સૌરભભાનના અનુરોધથી જ્ઞાનલક્ષણપ્રયાસત્તિ માનવી જોઈએ. જ્ઞાનલક્ષણ પ્રત્યાત્તિ સ્વસંયુક્તમના સંયુક્તાસમવેતજ્ઞાનવિષયત્વસ્વરૂપ છે. પ્રકૃતિસ્થળે સ્વસયુક્ત [ચક્ષુસંયુક્ત મનઃસંયુતાત્મસમવેત સૌરભજ્ઞાન [ભૂતકાળમાં થયેલું] વિષયત્વ સૌરભમાં હોવાથી તાદશજ્ઞાનલક્ષણપ્રયાસત્તિથી સુરર્મિ જનમ અહીં ચંદનમાં સૌરભનું અલૌકિક ભાન થાય છે. “યદ્યપિ “ગુમ રન' અહીં સૌરભનું અલૌકિક ભાન થાય એ માટે ઉપર જણાવ્યા મુજબ અલૌકિક પ્રત્યક્ષના કારણભૂત જ્ઞાનલક્ષણપ્રયાસત્તિને માનવાની કેઈ આવશ્યકતા નથી. કારણ કે સામાન્ય લક્ષણ સૌરભત્વસામાન્ય લક્ષણા પ્રયાસત્તિથી પણ એનું [સૌરભનું] ભાન શક્ય છે.” આ પ્રમાણેની શંકા કરીને તેનું સમાધાન કરે છે. શનિ સામાન્યજીવાડા ઈત્યાદિ ગ્રંથથી. આશય એ છે કે પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ સૌરભત્વ સામાન્યલક્ષણાપ્રત્યાસત્તિથી જન્યજ્ઞાનની પ્રત્યે સૌરભત્વ પ્રકારકલૌકિક પ્રત્યક્ષની સામગ્રીની જેમ અપેક્ષા છે તેવી રીતે કવચિત્ સૌરભવપ્રકારક પ્રત્યક્ષ સામગ્રીની, તાદશ સૌરભત્વસામાન્ય લક્ષણ પ્રત્યાત્તિજન્ય જ્ઞાનની પ્રત્યે અપેક્ષા છે. અર્થાઃ સૌરભત્વ સામાન્ય લક્ષણ પ્રત્યાસત્તિથી જન્ય સૌરભના અલૌકિક પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે સૌરમત્યા
દિશાચ-કમવરાત્રચક્ષા તામછીની અપેક્ષા છે. એકાદશ સામનપાતી “ૌમત્વ શાસ્તજિમાનાથની સામગ્ર
