________________
લૌકિક સન્નિનિરૂપણ
૧૭૭
ગધપ્રત્યક્ષની પ્રત્યે પ્રાણસયુક્તસમવાય અને ગન્ધુસમવેતપ્રત્યક્ષની પ્રત્યે પ્રાણસ યુક્તસમવેતસમવાય સમ્નિક કારણ છે. રસપ્રત્યક્ષ અને રસસમવેતપ્રત્યક્ષની પ્રત્યે અનુક્રમે રસનસ’યુક્તસમવાય અને ૨સનસ યુક્તસમવેતસમવાય સનિક કારણ છે.
શબ્દ અને શબ્દસમવેતના પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે અનુક્રમે શ્રોત્રાવચ્છિન્નસમવાય અને શ્રોત્રાવચ્છિન્નસમવેતસમવાય સમ્નિક કારણુ છે. અહી સયાગાદિન્તિકથી જન્યપ્રત્યક્ષ લૌકિક જાણવુ. કારણ કે આગળ વવાશે તે અલૌકિક પ્રત્યક્ષ સચાગાદિસન્તિક વિના
થાય છે.
આત્મા, આત્મસમવેત અને આત્મસમવેતસમવેતના માનસપ્રત્યક્ષની પ્રત્યે અનુક્રમે મનઃસયાગ, મનઃ સયુક્તસમવાય અને મનઃસÖયુક્તસમવેત સમવાય સન્નિક કારણ છે.
अभावप्रत्यक्षे समवायप्रत्यक्षे चेन्द्रियसम्बद्धविशेषणता हेतुः वैशेषिकमते तु समवायो न प्रत्यक्षः । अत्र यद्यपि विशेषणता नानाविधा, तथाहि भूतलादौ घटाद्यभावः संयुक्तविशेषणतया गृहयते । सङ्ख्यादौ रूपाद्यभावः, सयुक्तसमवेतविशेषणतया, सख्यात्यादौ रूपाद्यभावः संयुक्तसमवेतसमवेतविशेषणतया, शब्दाभावः केवलश्रोत्रावच्छिन्नविशेषणतया, का खत्वाद्यभावः श्रोत्रावच्छिन्नसमवेतविशेषणतया एवं कत्वाद्यवच्छिन्नाभावे गत्वाभावादिक श्रोत्रावच्छिन्नविशेषणविशेषणतया घटाभावादौ पटाभावश्चक्षुःसंयुक्त विशेषणविशेषणतया, एवमन्यत्राप्यूह्यं, aist विशेषणत्वेन एकैव सा गण्यते, अन्यथा पोढा सन्निकर्ष इति प्राचां प्रवादो व्याहन्येत ।
॥ इति लौकिकसन्निकर्षनिरूपणम् ॥
અભાવના પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે તેમજ સમવાયના પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે ચક્ષુરાદિઇન્દ્રિયસમ્બંધવિશેષતા સન્નિકર કારણ છે. વૈશેષિકદનના મતે સમવાયનું પ્રત્યક્ષ થતુ નથી. અહી' અભાવપ્રત્યક્ષની પ્રત્યે કારણીભૂત વિશેષતા જો કે અનેકવિધ છે. પરન્તુ વિશેષ
૧૨
