________________
કારિકાવલી-મુક્તાવલી-વિવરણ પદાર્થોનું ભાન યત્કિંચિદુ ધર્મ પ્રકારક જ મનાય છે. તેથી ઘટવાપ્રકારક ઘટવિશિષ્ટજ્ઞાનને સંભવ ન હોવાથી નિર્વિકલ્પકજ્ઞાનના પ્રત્યક્ષનો પણ સંભવ નથી. ____महत्त्वमिति-द्रव्यप्रत्यक्षे महत्त्व समवायसम्बन्धेन कारणम् । द्रव्यसमवेताना गुणकर्मसामान्यानां प्रत्यक्षे स्वाश्रयसमवायसम्बन्धेन, द्रव्यसमवेतसमवेतानां गुणत्वकर्मत्वादीनां प्रत्यक्षे स्वाश्रयसमवेतसमवायसम्बन्धेन कारणमिति ।
द्रव्यप्रत्यक्षे... त्याहि-माशय से छे , द्रव्य प्रत्यक्षनी प्रत्ये મહત્પરિમાણ, સમવાય સંબંધથી કારણ છે. દ્રવ્યસમતગુણદિના પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે સ્વાશ્રયસમવાય સંબંધથી તે કારણ છે. અને દ્રવ્ય - સમવેત સમત ગુણત્વાદિના પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે તે મહત્ત્વ સ્વાશ્રયસમ . વિત સમવાય સંબંધથી કારણ છે. આ રીતે ચાક્ષુષાદિ “છ” પ્રકારના પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે મહત્ત્વ [મહત્પરિમાણુ કારણ છે. વૈદ્યપિ શ્રાવણાદિ પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે મહત્વને કારણે માનવાનું કઈ પ્રોજન ન હોવાથી 'महत्त्व पविधे हेतुः' मा य गत पाय छे. परंतु ते अथना આશયને જાણવાની ઈચ્છાવાળાએ અધ્યાપક પાસેથી એ જાણી લેવું नये.
___ इन्द्रियमिति । अत्राऽपि 'षड्विधे' इत्यनुषज्यते । इन्द्रियत्व न जातिः पृथिवीत्वादिना साङ्कर्यात्, किन्तुशब्देतरोद्भूतविशेषगुणानाश्रयत्वे सति ज्ञानकारणमनःसंयोगाश्रयत्वमिन्द्रियत्वम् । आत्मादिवारणाय सत्यन्तम् । उद्भूतविशेषगुणस्य श्रोत्रे सत्त्वादुद्भूतेति । विशेषगुणस्यरूपादेश्चक्षुरादावपि सत्त्वादुद्भूतेति । उद्भूतत्वं न जातिः शुक्लत्वादिना सकरात् । न च शुक्लत्वादिव्याप्य नानवोद्भूतत्वमिति वाच्यम् । उद्भूतरूपत्वादिना चाक्षुषादौ जनकत्वानुपपत्तेः । किन्तु शुक्लत्वादिव्याप्य' नानैवानुभूतत्वं, तंदभावकूटश्चोद्भूतत्वम् । तच्च संयोगादावप्यस्ति, तथा च शब्देतरोद्भूतगुणः संयोगादिश्चक्षुरादावप्यस्त्यतो विशेषेति । कालादिवारणाय विशेष्यदलम् । इन्द्रियावयवविषयस योगस्याऽपि प्रार्चा मते प्रत्यक्षजनकत्वादिन्द्रियावयववारणाय, नवीनमते कालादौ रूपाभावप्रत्यक्षे
