Karikavali Muktavali Vivaran Part 01

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 67

કારિકાવલી-મુક્તાવલી-વિવરણ માં પણ હોવાથી દ્રવ્યમાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે. તેના નિવારણ માટે “જમવાચાળવૃત્તિ” આ પદનું ઉપાદાન કર્યું છે. દ્રવ્યત્વ જાતિ અસમાયિકારણ ગુણાદિવૃત્તિ ન હોવાથી દ્રવ્યત્વ જાતિને લઈને દ્રવ્યમાં અતિવ્યાપ્તિ નહિ આવે. માત્ર “જમવચRળવૃત્તિકાસિમરત્વનું એ ઉપાદાન કરીએ તે અસમાયિકારણભૂત રૂપાદિ વૃત્તિ સત્તા જાતિમત્વ દ્રવ્યમાં પણ હોવાથી તેમાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે તેના નિવારણ માટે. “સંઘમ' આ પદનું પણ ઉપાદાન કર્યું છે. અસમાયિકારણ રૂપાદિવૃત્તિ સત્તા જાતિ સત્તાભિન્ન ન હોવાથી તેને લઈને દ્રવ્યમાં અતિવ્યાપ્તિ નહીં આવે.” અસમવાકય કારણવૃત્તિ સત્તાભિન્ન ધર્મ વવુ આ પ્રમાણે જ ગુણ-કર્મના સાધમ્મને માનીએ અર્થ
જાતિ' પદનું ઉપાદાન ન કરીએ તે અસમાયિકારણ રૂપાદિ ગુણ વૃત્તિ સત્તાભિન્ન ધર્મ વ્ય રત્વ પણ છે. અને તદુધર્મવસ્વ તે દ્રવ્યમાં પણ હેવાથી તેમાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે. તેના નિવારણ માટે “જાતિ પદનું ઉપાદાન કર્યું છે. અસમાયિકારણ ગુણવૃત્તિ સત્તાભિન્ન દ્રવ્યગુણાન્યતરત્વ ધર્મ જાતિ ન હોવાથી તેને લઈને દ્રવ્યમાં અતિવ્યાપ્તિ નહીં આવે. યદ્યપિ અસમાયિકારણવૃત્તિ સત્તાભિન્ન ગુણત્વ જાતિ કાલિક સંબંધથી જન્ય દ્રવ્યમાં હોવાથી તેમજ અસમાયિકારણમાં (અનિત્ય ગુણદિમાં) કાલિક સંબંધથી વૃત્તિ સત્તાભિન્ન દ્રવ્યત્વ જાતિમત્વ દ્રવ્યમાં હોવાથી અતિવ્યાપ્તિ આવે છે જ, પરંતુ તેના નિવારણ માટે ઉભયત્ર વૃત્તિમસ્વ અર્થા અસમવાયિકારણ વૃત્તિત્વ અને તાદશ જાતિમત્ત્વ સમવાય સંબંધથી વિવક્ષિત હોવાથી અતિવ્યાપ્તિ નહીં આવે. અસમાયિકારણમાં સમવાય-સંબંધથી વર્તમાન સત્તાભિન્ન ગુણત્વાદિ જાતિ સમવાય સંબધથી ગુણ અને કર્મમાત્રમાં જ છે. દ્રવ્યાદિમાં નથી. એ સમજી શકાય છે. આજ રીતિથી વયમાણ સાધમ્ય સ્થળે પદનું પ્રયોજન સ્વયં સમજી લેવું.
પરમાણુ આકાશ વગેરે નિત્ય દ્રવ્યથી ભિન્ન પદાર્થોનું સામ્ય “આશ્રિતત્વ' અર્થાદ વૃત્તિમત્ત્વ છે. યદ્યપિ કાલિક સંબંધથી ગગનાદિ