Karikavali Muktavali Vivaran Part 01

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 140

આત્મનિરૂપણ
૧૩૫
ઉત્પાદકત્વ છે. અને તાદશ સહકારી કારણનું સમવધાન કુલસ્ય બીજને ન હોવાથી તેમાં અમુપાદકત નથી. આથી સ્પષ્ટ છે કે કુદરૂપવત્ત્વની કલ્પના જ અનાવશ્યક છે.
- अस्तु तर्हि क्षणिकविज्ञाने गौरवाद् नित्यविज्ञानमेवाऽऽत्मा, अविनाशी वा अरेऽयमात्मा, सत्य' ज्ञानमनन्त ब्रह्म' इत्यादिश्रुतेश्चेति चेन्न । तस्य सविषयकत्वाऽसम्भवस्य दर्शितत्वात्, निर्विषयस्य ज्ञानत्वे मानाभावात् सविषयकत्वस्याऽप्यननुभवात् , अतो विज्ञानादि भिन्नो नित्य आत्मेति सिद्धम् । "सत्यं ज्ञान-" इति तु ब्रह्मपरं जीवे तु नोपयुज्यते, ज्ञानाज्ञानसुखित्वादिमिर्जीवानां भेदसिद्धौ सुतरामीश्वरभेदः सिध्यति । अन्यथा बन्धमोक्षव्यवस्थानुपपत्तेः । योऽपीश्वराभेदबोधको वेदः, सोऽपि तदभेदेन तदीयत्व प्रतिपादयन् स्तौति । अभेदभावनयैव यतितव्यमिति वदति । अत एव "सर्वे आत्मानः समर्पिताः" इति श्रूयते । मोक्षदशायामज्ञाननिवृत्तावभेदो जायते, इत्यपि न, भेदस्य नित्यत्वेन नाशासम्भवात् , भेदनाशेऽपि व्यक्तिद्वय स्थास्यत्येव । न च द्वित्वमपि नश्यतीति वाच्यम् । तव निर्मके ब्रह्माण सत्यत्वाभावेऽपि सत्यस्वरूप तदितिवत् द्वित्वाभावेऽपि व्यक्तिद्वयात्मको ताविति सुवचत्वात् । मिथ्यात्वाभावोऽधिकरणात्मकस्तत्र सत्यत्वमिति चेत् , एकत्वाभावो व्यक्तिद्वयात्मको द्वित्वमित्युच्यताम् । प्रत्येकमेकत्वेऽपि पृथिवीजलयो न गन्ध इतिवदुभय' नैकमित्यस्य सर्वजनसिद्धत्वात् । योऽपि तदानीमभेदप्रतिपादको वेदः सोऽपि निदुःखत्वादिना साम्ध प्रतिपादयति, 'सम्पदा. धिक्ये पुरोहितोऽय राजा संवृत्त' इतिवत् । अत एव "निरञ्जनः परम साम्यमुपैति' इति श्रूयते । ईश्वरोऽपि न ज्ञान सुखात्मा, किन्तु ज्ञानाद्याश्रयः, “नित्य विज्ञानभानन्द ब्रह्म” इत्यादौ विज्ञानपदेन ज्ञानाश्रय एवोक्तः, यः सर्वज्ञः स सर्ववित्" इत्याद्यनुरोधात् । आनन्दमित्यस्याऽप्यानन्दवदित्यर्थः । अशआदित्वान्मत्वर्थीयोऽच्प्रत्ययः; अन्यथा पुल्लिङ्गत्वापत्तेः । आनन्दोऽपि दुःखाभावे उपचर्यते, भारादपगमे सुखी संवृत्तो ऽहमितिवत् । अस्तु वा तस्मिन्नानन्दः, नत्वसावानन्दः, “असुखम्"