________________
૩૮
કારકાવલીમુક્તાવલી-વિવરણ -~-~
~- ~~~-~~- ~રિીતે ભિન્ન-ભિન્ન શોનો અનુભવ થાય છે. તેવી જ રીતે એક જ પરમબ્રહ્મમાં જીવ સ્વરૂપ અનતે પાધિ હેવાથી તત્તદત્તકરણાવચ્છેદેન જ્ઞાનાન્નાનાદિને અનુભવ શક્ય હેવાથી છને પરમબ્રહ્મથી ભિન્ન માનવાની આવશ્યક્તા નથી.” આ કહેવું બરાબર નથી કારણ કે જીવ અને પરમબ્રહ્મને ભેદ માનીએ નહીં તે બંધ અને મેક્ષની વ્યવસ્થા સંગત નહીં થાય. કારણ કે કેઈ બદ્ધ છે અને કઈ મુક્ત છે. આ વ્યવહારને અનુરોધથી પરસ્પર છવામાં ભેદ સિદ્ધ હેવાથી જીવ અને પરમબ્રહ્મનો ભેદ પણ સિદ્ધ જ છે. અન્યથા ઉપર જણવ્યા મુજબ બંધ અને મોક્ષની વ્યવસ્થા સંગત નહીં થાય. યદ્યપિ, તવમસિ”...ઈત્યાદિ કૃતિથી તત્પદ પ્રતિપાદ્ય પરમબ્રા અને ત્વમ પદ પ્રતિપાદ્ય જીવને અભેદ સ્પષ્ટ છે. તેથી જીવ અને પરમબ્રાને ભેદ માનીએ તે ઉક્ત શ્રુતિને વિરોધ આવે છે. પરંતુ તે શ્રુતિ પરમબ્રહ્મના અભેદ દ્વારા જીવમાં તદીય અર્થાદ પરમબ્રહ્મસ્વામિ કત્વને સ્તવે છે. જેવું પરમબ્રાનું સ્વરૂપ છે તેવું જ સ્વરૂપ તારું છે [જીવનું છે તેથી તે સ્વરૂપને પ્રાપ્ત કરવા પરમાત્માની સાથે ઈલિકા-ભ્રમર ન્યાયે અભેદપણે ધ્યાનમાં પ્રયત્ન કરે જોઈએ. આ પ્રમાણેના આશયને જણાવનારી તે શ્રુતિ છે. પરંતુ પરમબ્રાના અને જીવના અભેદને જણાવનારી એ શ્રુતિ નથી. જેથી પરમબ્રહ્મથી જીવને ભિન્ન માનવામાં એ શ્રુતિને વિરોધ આવે. “ઉક્ત આશયને. જણાવનારી જ એ કૃતિ છે અને પરમબ્રહ્મની સાથે જીવને અભેદ છે એ જણાવનારી એ શ્રુતિ નથી. આ પ્રમાણે કહેવામાં શું પ્રમાણ છે? એ કહેવું યેગ્ય નથી. કારણ કે “ ગતિમાન સમતિઃ '... ઈત્યાદિ કૃતિથી જીવ અને પરમબ્રહ્મને અભેદ બાધિત છે. કારણ કે સમર્પણ બે ભિન્ન વસ્તુઓમાં હોય છે. આથી સ્પષ્ટ છે કે પરમબ્રહ્મ અને જીવના ભેદને જણાવનારી “...ઈત્યાદિ શ્રુતિએને વિરોધ ન આવે એ માટે “...ઈત્યાદિ કૃતિઓને ઉપર જણાવેલે જ અર્થ કરવા જોઈએ.
