________________
ર
કારકાવલી-મુક્તાવલી-વિવરણ વિષય બને છે. જે પુરૂષને ઉદયાચલની અપેક્ષાએ જે દિશા સનિહિત નજીક છે; તે પુરૂષને તે દિશા પૂર્વ છે. એની સામેની દિશા એ પુરૂષને પશ્ચિમ છે. જે પુરૂષને મેરૂ પર્વતની અપેક્ષાએ જે દિશા સન્નિહિત છે; એ પુરૂષને એ દિશા ઉત્તર છે. અને એની સામેની દિશા એ પુરુષને દક્ષિણ છે. કારણ કે મેરૂપર્વત સર્વ પ્રદેશના લોકે भाटे उत्तरमा छे. नियम छ. ..
-[इति दिग् निरूपणम् । ]-..
कारिकावली आत्मेन्द्रियायधिष्ठाता करणं हि सकर्तृकम् ॥४७॥
मुक्तावली। आत्मानं निरूपयति--आत्मेन्द्रियाद्यधिष्ठातेति । आत्मत्वजातिस्तु सुखदुःखादिसमवायिकारणतावच्छेदकतया सिध्यति । ईश्वरेऽपि सा जातिरस्त्येव, अदृष्टादिरूपकारणाभावान्न सुखदुःखाद्युत्पत्तिः, नित्यत्य स्वरूपयोग्यस्य फलावश्यम्भावनियम इत्यस्याऽप्रयोजकत्वात् । परे तु ईश्वरे सा जाति स्त्येव प्रमाणाभावात् । न च दशमद्रव्यत्वापत्तिः, ज्ञानवत्त्वेन विभजनादित्याहुः । इन्द्रियाद्यधिष्ठाता-इन्द्रियाणां शरीरस्य क. परम्परया चैतन्यसम्पादकः । यद्यप्यात्मनि अहं सुखी अहं दुःखीत्यादिप्रत्यक्षविषयत्वमस्त्येव तथाऽपि विप्रतिपन्न प्रति प्रथमत एव समीरादिभिन्नस्तत्प्रतीतिगोचर इति प्रतिपादयितु न शक्यते इत्यतः प्रमा. णान्तरं दर्शयति-करणमिति । वास्यादीनां च्छिदादिकरणानां कर्तारमन्तरेण फलानुपधान दृष्टम् , एवं चक्षुरादीनां ज्ञानकरणानामपि फलोपधान कर्तारमन्तरेण नोपपद्यत इत्यतिरिक्तः कर्ता कल्प्यते ॥४७॥ - आत्मानं निरूपयति-आत्मेन्द्रियाधिष्ठाता... त्या-" सुखदुःखत्वावच्छिन्नसमवायसम्बन्धावच्छिन्नकार्यतानिरूपिततादात्म्यसम्बन्धावच्छिन्तकारणता यत्किञ्चिद्धर्मावच्छिन्ना कारणतात्वाद् घटत्वाद्यवच्छिन्नसमवायसम्बन्धावच्छिन्नकार्यतानिरूपिततादात्म्यसम्बन्धावच्छिन्नकपालत्वावच्छिन्नकारणतावद् !” मा अनुमानथी सुमानित समाथि
