Anandghan Stavano

Author(s): T U Mehta
Publisher: Umedchand and Kusumbaben Charitable Trust Ahmedabad

Page 9

૬
શ્રી આનંદધનજીની ઓળખ ઃ
શ્રી આનંદધનજીનું અસલ નામ લાભાનંદજી હતું. આનંદધન તેમણે પોતા માટે સ્વીકારે ઉપનામ છે. તેમનું જીવન આત્મામાં સ્થિર થયેલ એક મસ્ત યોગી અને કાયમ વિરક્ત દશામાં રહેતા અવધૂત જેવું હતું. તેથી પ્રશંસકોમાં તેમને અવધૂ તરીકે ઓળખવામાં
આવતા.
સંસારી જીવનમાં તેઓ કોણ હતા અને કેવી રીતે તેમણે સંન્યાસ લીધો તે બાબત કોઈ ઐતિહાસિક અને વિશ્વસનીય માહિતી ઉપલબ્ધ નથી. તેમના જન્મસ્થાન તથા જન્મતારીખ બાબત પણ મતભેદો છે. પરંતુ આદરણીય શ્રી મોતીચંદભાઈએ ઘણા અભ્યાસ બાદ “આનંદધનજીના પદો - ભાગ ૧'માં જે પ્રસ્તાવના લખી છે તેમાં બધાં દૃષ્ટિબિંદુઓની વિગતથી ચર્ચા કર્યા બાદ તેઓ એવા નિષ્કર્ષ ઉપર આવેલ છે કે તેઓ ઈ.સ. ૧૬૦૬ થી ૧૬૭૪ સુધીમાં એટલે કે સત્તરમી સદીમાં થયા હતા. તેમની દીક્ષા તપગચ્છમાં થઈ હતી. તેમનો જન્મ બુંદેલખંડના કોઈ એક શહેરમાં થયેલ. સંન્યાસ લીધા બાદ તેઓનો સંપર્ક મારવાડના મેડતા શહેરમાં,વિશેષ રહ્યો અને તેમનો વિહાર પાલનપુર ત૨ફ અને બાદમાં ગુજરાતમાં સારી રીતે રહ્યો. તેઓશ્રીનાં પદો અને સ્તવનોનો ગૂઢાર્થ સમજ્યા બાદ માલૂમ પડે છે કે જૈન તત્ત્વજ્ઞાન અને તેના રહસ્યની તેમની સમજ અદ્ભુત હતી. તેઓશ્રી તપગચ્છી હોવાથી કર્મકાંડી પૂજાની તેઓએ ઉપેક્ષા નથી કરી પરંતુ ભાવપૂજાને જ તેઓએ મહત્ત્વ આપેલ છે એ કર્મકાંડી પૂજાને ભાવપૂજા રહસ્યથી સમજાવેલ છે. ગચ્છ અને વાડાઓના ભેદોને તેમના જેવો રહસ્ય યોગી માને જ નહિ તે સ્પષ્ટ છે. કવિશ્રી અખા ભગતની સ્ટાઈલમાં તેઓશ્રી કહે છે :
ગચ્છના ભેદ બહુ નયણ નિહાલતાં, તત્ત્વની વાત કરતાં ન લાજે;
ઉદરભરણાદિ નિજ કાજ કરતાં થકાં, મોહ નડીઆ કલિકાલ રાજે.
અનેકાન્તલક્ષી જૈન કદી સાંપ્રદાયિક કે ધાર્મિક રૂઢિ, રિવાજ અને આચારસંહિતાની વળગણમાં પડે જ નહિ અને તેથી તેની ષ્ટિ અને લક્ષમાં કોઈપણ પ્રકારની સંકીર્ણતાનો અભાવ જ હોય. અવધૂશ્રી એ જ પ્રકારના ખરા જૈન હતા. તેથી જૈન અને જૈનેતર સમાજનું અવધૂશ્રીના આ વલણ પ્રત્યે પૂરતું ધ્યાન જાય તે હેતુથી આ પુસ્તકમાં તેઓશ્રીનાં સ્તવનોનું વિવેચન કરવામાં આવેલ છે. તેઓશ્રીએ બનાવેલ સ્તવનો જૈન તીર્થંકરોને ઉદ્દેશીને છે પરંતુ તેમાં એકાદ સ્તવનને બાદ કરતાં તીર્થંકરોએ સ્થાપેલ જૈન સિદ્ધાંતોનું બિનસાંપ્રદાયિક નિરૂપણ જ માલૂમ પડે છે. સાતમા તીર્થંકર શ્રી
આનંદધન-સ્તવનો
પ્રાસ્તાવિક