________________
૧૪ અર્થઃ સાંસારિક પતિને ખુશ કરવા કોઈ અનેક પ્રકારની તપશ્ચર્યા કરે છે, પરંતુ તેવી તપશ્ચર્યા ફક્ત શરીર-દમન જ છે. પતિને ખુશ કરવાની તે પદ્ધતિ મને આકર્ષી શકતી નથી. પતિમેળાપનો નિર્વિકલ્પ આનંદ તો પતિ-પત્નીની ધાતુઓના મિલાપથી જ થાય છે. એટલે કે બે આત્માની તન્મયતાથી જ થાય છે.
નોંધઃ ઈશ્વરપ્રાપ્તિ અર્થે જુદા જુદા પ્રકારની, પરંતુ આંતરિક ભાવના રહિતની, શારીરિક તપશ્ચર્યા ફક્ત દેહ-દમન જ છે. આત્માની આત્મા સાથેની તન્મયતા શારીરિક ધાતુ-મિલાપની પેઠે અવર્ણનીય આનંદ ઉત્પન્ન કરે છે. શારીરિક તન્મયતા તો ક્ષણિક છે. તે ક્ષણિક તન્મયતાને ચિરસ્થાયી કરવી હોય તો દેહ-ભાવથી ઉપર ઉઠી આત્મ-મિલાપ કરી શકીએ તો જ ચિદાનંદ પ્રાપ્ત થઈ શકે તેવો અહીં ભાવ છે.
કોઈ કહે લીલા રે લલક અલખ તણી, લખ પુરે મન આસ, દોષરહિતને લીલા નવિ દાટે રે, લીલા દોષ વિલાસ. ઋષભ.૫
અર્થ કોઈ એવી માન્યતા ધરાવે છે કે આ સમગ્ર સંસાર અલક્ષ્ય (અલખ) એવા બ્રહ્મની લીલા માત્ર છે, અને તેવા લીલાધારી બ્રહ્મ મારફત માનવમનની લાખો આશાઓ પૂરી થાય છે. પરંતુ (તે માન્યતા પણ ખોટી છે.) જે વિકારરહિત પર-બ્રહ્મ છે તેને “લીલા' કરવાનું કોઈ પ્રયોજન હોઈ શકે નહિ. “લીલા માત્ર દોષજન્ય છે. (કારણ કે તમામ પ્રકારની લીલા રાગ-જન્ય હોય છે જેનો વિતરાગતાની સાથે મેળ ખાય નહિ)
ચિત્ત પ્રસન્ન રે પૂજન ફલ કહ્યું રે, પૂજા અખંડિત એહ, કપટરહિત થઈ આતમ અરપણા રે, ‘આનંદધન પદ રેહઋષભ. ૬
અર્થઃ અંતઃકરણની પ્રસન્નતા તે જ પૂજાનું ખરું ફળ છે, અને એવી પ્રસન્નતા પ્રાપ્ત થયે જ પૂજા અખંડિત ચાલ્યા કરે છે. પ્રમાણિકપણે ઈશ્વરને થયેલ આત્મસમર્પણથી જ અપૂર્વ આનંદ પ્રાપ્ત થાય છે.
નોંધઃ બહિર-આત્મભાવ ત્યજીને સિદ્ધ પરમાત્મભાવમાં રત રહી શકીએ તો જ સત ચિત્ત અને આનંદની પ્રાપ્તિ થાય.
પ્રેમ-લક્ષણા પરાભક્તિનું આ કાવ્ય આદિ તીર્થકર ઋષભદેવજીને અર્પણ કરીને અવધૂશ્રીએ તીર્થકર સ્તવનોની શુભ શરૂઆત કરી છે.
આનંદધન-સ્તવનો જ સ્તવન-૧
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
