________________
૮૯
સ્તવનઃ રર શ્રી નેમિનાથ જિન સ્તવન
(રાગ : મારૂણી) નોંધઃ જિનેશ્વર દેવ શ્રી નેમિનાથ ઉપરનું આ સ્તવન ઉપાલંભ શૈલીમાં લખાયેલ છે અને બધાં જિન સ્તવનોમાં આ મોટામાં મોટું સ્તવન સત્તર ગાથાનું છે. સંપૂર્ણ ભાવવાહી આ સ્તવન અવધૂશ્રીની પ્રથમ પંક્તિની કાવ્યશક્તિનું ભાન કરાવે છે. એક વિરહિણી પ્રેમિકાની વિરહવ્યથા સંપૂર્ણ ગેયતાની સાથે એક પછી એક સચોટ ઉપાલંભો શ્રી નેમિનાથ ભગવાનને આપીને અવધૂશ્રીએ સાહિત્યના ક્ષેત્રે પણ પોતાનું અગ્રસ્થાન છે તે સાબિત કરી આપ્યું છે.
સ્તવનનું રહસ્ય સમજવા માટે તેની પશ્ચાત ભૂમિકા જાણવાની જરૂર છે. શ્રી નેમિનાથનો જન્મ શ્રીકૃષ્ણના યદુવંશમાં થયેલ. શ્રીકૃષ્ણના પિતાજીના મોટાભાઈ શ્રી સમુદ્રવિજયના તેઓશ્રી સંતાન હતા. હિંદુ ધર્મશાસ્ત્રોમાં તેમનો ઉલ્લેખ અરિષ્ટનેમિ તરીકે આવે છે. અરિષ્ટ એટલે વિપ્ન નેમિ એટલે ચક્ર અરિષ્ટનેમિ એટલે વિનોનો નાશ કરનાર.
તેમનું વેવિશાળ રાજા ઉગ્રસેનની પુત્રી અને રાજા કંસ (ઉગ્રસેનનો પુત્ર)ની બહેન રાજેમની સાથે થયેલ. તેમના લગ્નના દિવસે તેઓ જ્યારે પરણવા જતા હતા ત્યારે એક જગ્યાએથી તેમણે પશુઓની ચિચિયારીઓ સાંભળી. તેથી તેમણે તપાસ કરી કે આ ચિચિયારીઓ શાથી થાય છે. તેમને જાણવા મળ્યું કે તેમના લગ્ન અંગે ભોજનની જે વ્યવસ્થા કરી છે તેમાં આ પશુઓનો વધ કરી તેમના માંસનું ભોજન તૈયાર કરવા જુદાં જુદાં પશુઓને એક વાડામાં બાંધવામાં આવેલ છે, તે પશુઓની ચિચિયારીઓનો અવાજ છે. પોતાના લગ્ન નિમિત્તે આટલી વસ્તૃત જીવહિંસા થશે અને નિર્દોષ પ્રાણીઓને રહેંસી નાંખવામાં આવશે તે ખ્યાલે તેમના ચિંતનશીલ હૃદયને વ્યથિત કર્યું. ઊંડું મનોમંથન શરૂ થયું અને લગ્નસ્થળે જવા રવાના થયેલ રથને પાછો વાળવા તેમણે હુકમ કર્યો. તેમના હૃદયમાં વૈરાગ્યના ભાવો ઊમટ્યા અને દુન્યવી વિટંબણાઓમાંથી છૂટવા તેમણે વીતરાગનો માર્ગ પસંદ કર્યો; તૈયાર લગ્નમંડપ છોડી સંન્યસ્ત ગ્રહણ કર્યું. લગ્નની બધી રાજવી તૈયારીઓ જેમની તેમ પડી રહી.
તેમની વાગ્દત્તા રાજમતીને જ્યારે આવાતની જાણ થઈ ત્યારે એક ભગ્ન હૃદય પ્રેમિકાના મનમાં શું શું ભાવો ઉત્પન્ન થયા હશે તેની કલ્પના કોઈ સિદ્ધહસ્ત કવિ જ કરી શકે. અવધૂશ્રીએ રાજમતીના ભાવો અત્યંત સુંદર કાવ્યમય શૈલીમાં અનેક ઉપાલંભો દ્વારા આ સ્તવનમાં વર્ણવ્યા છે અને રાજમતીના દુન્યવી ભાવોનું રૂપાંતર છેવટે શુદ્ધ
આનંદધન-સ્તવનો જ સ્તવન-૨૨
For Private & Personal Use Only
Jain Education International 2010_04
www.jainelibrary.org
