________________
અર્થ અનેકાંતલક્ષી જિનવરમાં તમામ દર્શનોનો સમાવેશ થાય છે, જેવી રીતે સમુદ્રમાં તમામ નદીઓ ભળે છે. પરંતુ જુદાં જુદાં દર્શનોમાં જૈનદર્શનનો સમાવેશ થાય છે કે કેમ તે કહેવું મુશ્કેલ છે. (ભજન =હોય કે ન હોય), જેવી રીતે જુદી જુદી નદીઓમાં સમુદ્રનો સમાવેશ થાય કે કેમ તે કહેવું મુશ્કેલ છે.
જિન સ્વરૂપ થઈ જિન આરાધે, તે સહી જિનવર હોયે રે, ભેગી ઈલિકાને ચટકાવે, તે ભંગી જગત જોવે રે. ષ. ૭
અર્થ: જેમ ભમરીના ઇયળરૂપ બચ્ચાને ભમરી પોતાનો ડંખ મારે અને તેના પ્રતાપે ઇયળ ભમરીનું ધ્યાન ધરીને ભમરી રૂપ ધારણ કરી જગતમાં બહાર આવે છે તેમ જિનેસ્વરના સ્વરૂપની આરાધના કરી કોઈપણ આરાધક પોતે જ જિનેશ્વરના સ્વરૂપને પામે છે.
નોંધ: જૈન આરાધના, ધ્યાન અગર પૂજાનું અંતિમ લક્ષ્ય આત્મસાધના જ છે તેથી ઈયળ ભમરીનું ધ્યાન ધરી પોતે જ ભમરીરૂપ બને છે, તે જ રીતે સાધક જિનેશ્વરનું ધ્યાન ધરી પોતે જ જિનસ્વરૂપ બને છે. જિનભક્તિનું આ જ ખરું સ્વરૂપ છે.
અહીં સુધી ષદર્શનોનો ઉલ્લેખ આવ્યો. હવેની ગાથામાં છ પ્રકારનું જૈન સાહિત્ય અને છ પ્રકારનાં ધ્યાનનાં અંગોનું વર્ણન આવશે.
ચૂર્ણિભાષ્ય સૂત્રનિર્યુક્તિ, વૃત્તિપરંપર-અનુભવ રે,
સમય પુરૂષનાં અંગ કહ્યાં છે, જે છે તે દુર્ભવશે.૮
અર્થ : ચૂર્ણિ એટલે પૂર્વધરોએ અર્ધ માગધિમાં કરેલ શબ્દાર્થ. ભાષ્ય એટલે ગણધરોએ સૂત્રનો કરેલો અર્થ. સૂત્ર એટલે ગણધર સુધર્મા સ્વામીએ બનાવેલ મૂળ સૂત્ર, વૃત્તિ એટલે સૂત્રો ઉપર સંસ્કૃતમાં લખાયેલ ટીકા, નિર્યુક્તિ એટલે શબ્દોની વ્યુત્પત્તિ દ્વારા સૂત્રોનું રહસ્ય સમજાવે છે. પરંપરા અનુભવ એટલે ગુરુશિષ્યની પરંપરાથી ચાલ્યો આવતો અનુભવ. જ્ઞાનપ્રાપ્તિના આ છ અંગો સમય-પુરુષ એટલે જૈન તત્વજ્ઞાન-દર્શનના અંગો છે. તે અંગોથી વિપરીત આચરણ કરે તે દુર્ભવિ એટલે સંસારમાં રખડતો થાય છે..
નોંધઃ જૈનદર્શનના ઉપર જણાવેલ છ સ્રોત છે. તેમાં જૈન તત્ત્વજ્ઞોએ જે ચર્ચા કરેલ છે તે મુજબ સાધકનું વર્તન હોવું જોઈએ.
મુદ્રા, બીજ, ધારણા અક્ષર, ન્યાસ અર્થ-વિનિયોગે રે, જે ધ્યાવે તે નવિ વંચી જે, ક્રિયા અવંચક ભોગે રે. ષ. ૯
આનંદધન-સ્તવનો જ સ્તવન-૨૧
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
