________________
૧૩ (રાગ : મારૂ)
ઋષભ જિણેસર માહરો, ઔર ન ચાહું રે કંત, રીઝયો સાહિબ સંગ ન પરિહરે, ભાંગે સાદિ અનંત.
ઋષભ જિસેસર પ્રીતમ માહરો રે. ૧ અર્થ: પ્રથમ જિનેશ્વર ઋષભદેવ મારો પ્રિયતમ સ્વામી છે; બીજા કોઈને હું મારા કંથ-પતિ તરીકે સ્વીકારતી નથી કારણ કે આ પતિ એક વખત મારી સાથે પ્રસન્ન થાય - મને સ્વીકારે તો તે સંબંધ કદી તૂટવાનો નથી અને તે અનંતકાળ માટે રહેશે.
તે સંબંધનો આદિ છે એટલે કે તેની શરૂઆત શક્ય છે, પરંતુ તેનો અંત નથી.
પ્રીત-સગાઈ જગમાં સહુ કરે, પ્રીત સગાઈ ન કોઈ,
પ્રીત-સગાઈ નિરૂપાધિક કહી રે, સોપાધિક ધન ખોય..ઋષભ. ૨
અર્થ આ સંસારમાં પ્રેમ-સગાઈ તો બધા કરે છે, પરંતુ તે ખરેખર પ્રેમસંબંધ નથી, કારણ કે પ્રેમ તો ઉપાધિરહિત હોય છે. જે પ્રેમમાં ઉપાધિ હોય તે પ્રેમ નિષ્ફળ જાય છે.
નોંધઃ સંસારનો દુન્યવિ પ્રેમ અપેક્ષામિશ્રિત હોય છે, નિઃસ્વાર્થ નથી હોતો અને તેમાંથી ઉત્પન્ન થતી વિષમતાઓ તેને ક્ષણિક બનાવે છે. પરંતુ સિદ્ધાત્મા પ્રત્યેનો પ્રેમ નિરપેક્ષ હોવાથી તેનો અંત હોતો નથી.
કોઈ કંત કારણ કાષ્ટ ભક્ષણ કરે રે, મળશું કંતને ધાય,
એ મેળો નવિ કદિયે સંભવે, મેલો ઠામ ન ઠાય.. ઋષભ. ૩
અર્થઃ સાંસારિક પ્રેમસંબંધમાં વિયોગ થાય ત્યારે મૃત પતિને મળવાની ઉત્કૃષ્ટ ઇચ્છાથી કોઈ કાષ્ટની ચિંતામાં બળી મરે છે, પરંતુ તેમ કરવાથી પરભવમાં પતિ સાથે મેળાપ થવાનો કોઈ સંભવ નથી. કારણ કે પરભવની ગતિ દરેકના કર્મ અનુસાર ભિન્ન હોય છે.) આથી સાંસારિક મેળાપ કોઈ ચોક્કસ સ્થાને થવો શક્ય નથી.
વિકલ્પનો અર્થ આ રીતે ઈશ્વરને મેળવવા કોઈ યજ્ઞ કરી કાષ્ટ વગેરે બાળે છે પરંતુ તેમ કરવાથી પણ ઈશ્વરપ્રાપ્તિ થતી નથી.
(કત =પતિ, કાઇભક્ષણ=ચિતાએ ચડવું, ધાય=દોડીને, હાય=સ્થિર) કોઈ પતિ રંજન અતિ ઘણું તપ કરે, પતિ રંજન તન તાપ, એ પતિ રંજન મેં નવિ ચિત્ત ધર્યું, રંજન ધાતુ મિલાપ... ઋષભ. ૪
આનંદધન-સ્તવનો
સ્તવન-૧
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
