________________
૪૯ નથી. પરંતુ જિનેશ્વર દેવ તો આત્મના વિશુદ્ધ સ્વરૂપ (ચેતન)નો જ સ્વીકાર કરે છે.
નોંધઃ “નિશ્ચય નયે આત્મા તેના શુદ્ધ સ્વરૂપે સતત આનંદમય જ છે. જીવનમાં જે સુખ-દુઃખ જણાય છે તે આત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપ નથી. કર્મના ફળરૂપે તેની અશુદ્ધિ થઈ અને તેથી સુખ-દુઃખ ઉત્પન્ન થયા. પરંતુ જિનેશ્વર દેવ તો આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપનો જ સ્વીકાર કરે છે.
પરિણામી ચેતન પરિણામો, જ્ઞાય કરમફળ ભાવી રે,
જ્ઞાન કરમફળ ચેતન કહીએ, જો તેહ મનાવી રે. વાસુ. ૫ અર્થ: ચેતન (આત્મા) કર્મજન્ય પરિણામો ભોગવતો તેમાં તન્મય થાય છે ત્યારે તેનાં કર્મનું ફળ ભોગવતો જણાય છે અને ભવિષ્યમાં પણ તે કર્મફળ ભોગવશે તેવું જ્ઞાન થાય છે. આ રીતે જ્ઞાત થતાં કર્મફળ ઉપરથી આત્માની પર્યાયાર્થિક સ્થિતિ જાણીને પણ આત્માની (ચેતનની) ઓળખ થઈ શકે તેમ માનજો . (જ્ઞાય = જણાય છે)
નોંધઃ અહીં પર્યાયાર્થિક નય દષ્ટિની સમજ આપી છે.
આ ગાથાનો અર્થ સમજવા માટે ગુણ અને ગુણીનો પરસ્પર સંબંધ શું છે તે સમજવાની જરૂર છે. તત્ત્વજ્ઞો કહે છે કે ગુણીની પીછાણ તેના ગુણો જે આવિષ્કૃત થાય છે તેના ઉપરથી થઈ શકે કારણ કે ગુણો તે ગુણીની જ પેદાશ છે. આથી એમ કહી શકાય કે “ગુણી અને તેમાંથી પેદા થતા “ગુણો” તે બંને એક જ છે.
આ સિદ્ધાંતની રૂએ આત્માની પીછાણ તેમાંથી આવિષ્કત ગુણો ઉપરથી થઈ શકે. આત્મામાંથી પ્રગટ થતું જે જ્ઞાનતત્ત્વ છે, આત્મા જે કર્મફળ ભોગવી રહ્યો છે, અને ભવિષ્યમાં ભોગવશે તે તમામ ઉપરથી આત્માની ઓળખ થઈ શકે તેવું તાત્પર્ય આ ગાથામાંથી નીકળે છે.
આત્મજ્ઞાની શ્રમણ કહાવે, બીજા તો દ્રવ્ય લિંગી રે,
વસ્તુગતે જે વસ્તુ પ્રકાશે, આનંદધન મતસંગી રે. વાસુ. ૬ અર્થ : જેને શુદ્ધ આત્માનું જ્ઞાન છે તે જ ખરો શ્રમણ છે. બીજા બધા ફક્ત વેશધારી (દ્રવ્યલિંગી) છે. વસ્તુને જે તેના ખરા સ્વરૂપમાં સમજે છે તે જ પરમાનંદને પામે છે. “વસ્તુગતે જે વસ્તુ પ્રકાશે એટલે જે આત્માતત્ત્વ છે તેને અને જે પુદ્ગલ તત્ત્વ છે તેને તેના યથાર્થ સ્વરૂપમાં સમજે તે જ આત્માનંદને પામે છે.
આનંદધન-સ્તવનો
સ્તવન-૧૨
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
