________________
૬૯
ખરો ધર્મ, પરંતુ આત્મા કર્મ-રજથી જ્યારે ખરડાયેલ હોય ત્યારે તે ‘પર’ની છાયામાં આવે છે. આત્માનું સ્વરૂપ સ્ફટિક જેવું કલ્પવામાં આવેલ છે. તેથી કર્મ પુદ્ગલના સંસર્ગથી તેની છાયામાં આવે છે ત્યારે તેની શુદ્ધતા ગુમાવે છે. આવું બને ત્યારે તે પરસમય (૫૨-ધર્મ)માં નિવાસ કરે છે.
તારા નક્ષત્ર ગ્રહ ચંદની, જ્યોતિ દિનેશ મોઝાર રે,
દર્શન જ્ઞાન ચરણ થકી, શક્તિ નિજાતમ ધાર રે. ધરમ. ૩
અર્થ ઃ આકાશમાં રહેલ તારાઓ, નક્ષત્રો, ગ્રહો તથા ચંદ્રમા તે તમામનો પ્રકાશ સૂર્ય (દિનેશ)માં સમાઈ જાય છે. એટલે કે તે તમામના પ્રકાશનું સ્રોત સૂર્ય છે તે જ રીતે જીવના દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્ર પોતાનું બળ આત્મામાંથી મેળવે છે. (દિનેશ મોઝાર =સૂર્યમાં)
નોંધઃ .: તારા, ગ્રહો, નક્ષત્રો, ચંદ્રમાને સૂર્ય-મંડળના ભાગ તરીકે અહીં ગણ્યા છે. (વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિએ તારાઓ પોતે જ જુદા જુદા સૂર્યો છે. અહીં તારાનો વ્યાપક અર્થ લેવો.) સૂર્ય-મંડળના ભાગ તરીકે હોવાથી તેઓની જ્યોતિશક્તિનું સ્રોત સૂર્ય છે તે જ રીતે જીવની દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્રની શક્તિનું મૂળ સ્ત્રોત આત્મા છે. જેટલી આત્મશક્તિ કેળવાય તેટલો દર્શન જ્ઞાન અને ચારિત્રમાં ફરક પડે.
આ સમગ્ર સ્તવનમાં નિશ્ચય-નયની દૃષ્ટિએ શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપ ઉપર ભાર મૂકેલ છે. તેથી તમામ શક્તિઓના સ્રોત તરીકે આત્મા છે તેમ દર્શાવ્યું છે.
ભારી પીળો ચીકણો, કનક અનેક તરંગ રે,
પર્યાય દષ્ટિ ન દીજીએ, એક જ કનક અભંગ રે. ધરમ. ૪
નોંધ ઃ બારમા વાસુપૂજ્ય સ્વામીના સ્તવનમાં નિશ્ચય-નય અને વ્યવહા૨-નયની ચર્ચા અવધૂશ્રીએ કરી. આ સ્તવનમાં પણ તે બન્નેનો ભેદ દર્શાવીને નિશ્ચય-નયની દૃષ્ટિએ આત્માના સ્વરૂપને જોવા ઉપર ભાર મૂક્યો છે. નિશ્ચય દૃષ્ટિ એટલે મૂળ સ્વરૂપની સૈદ્ધાંતિક દૃષ્ટિ. પરંતુ વસ્તુ હંમેશાં મૂળ સ્વરૂપે નથી ભાસતી કારણ કે તે જુદા જુદા રૂપ ગ્રહણ કરે છે. દા.ત. સોનું, સોનાની ધાતુ તે મૂળ સ્વરૂપ છે, પરંતુ તેના જુદા જુદા ગુણો અગર તેનાં જુદાં જુદાં ઘરેણાંના આકાર જુદાં જુદાં સ્વરૂપો ધારણ કરે છે. પણ સોનાની ધાતુ તે તમામ સ્વરૂપોમાં એક જ હોય છે. આથી તેના મૂળસ્વરૂપને જોઈએ ત્યારે આપણી દૃષ્ટિ
આનંદધન-સ્તવનો સ્તવન-૧૮
Jain Education International_2010_04 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
