________________
૭૮ મેળવવી મુશ્કેલ છે.
કોઈ અબંધ આતમ-તત્ત્વ માને કિરિયા કરતો દીસે, કિરિયા તણું ફલ કહો કુણ ભોગવે? ઈમ પૂછ્યું ચિત્ત રીસે. શ્રી મુનિ. ૨
અર્થ: કોઈદાર્શનિકો આત્માને નિર્લેપ અને બંધનરહિત માને છે. છતાં આત્મોન્નતિ માટે જુદી જુદી ક્રિયાઓ તો કરે જ છે. આથી તેને પૂછીએ કે જો આત્મા ફૂટસ્થ અબંધ સ્થિતિમાં જ રહેતો હોય તો તમો જે ક્રિયાઓ કરો છો તેનું ફળ કોણ ભોગવશે? આત્માને તેનું ફળ ભોગવવાનું ન હોય કેમ કે તે બંધનરહિત છે તો બીજા કોણ ભોગવશે? આવા પ્રશ્નનો જવાબ તેમની પાસે ન હોવાથી તેઓ રીસે ભરાય છે.
નોંધઃ અહીં શ્રી કપિલમુનિના સાંખ્યમતનો ઉલ્લેખ છે તે, આત્મા માટે કહે છે કે તે “Tો ન વધ્ય, ન મુચ્યતે” એટલે આત્મા ગુણરહિત છે જે બંધાતો નથી અગર મુક્ત થતો નથી. અવધૂશ્રી કહે છે કે જો આમ જ હોય તો ક્રિયાઓનું ફળ કોણ ભોગવે છે? આ પ્રશ્નનો તેમની પાસે જવાબ નથી તેથી તેમની વાત સંતોષકારક નથી.
જડ ચેતન એ આતમ એક જ, સ્થાવર જંગમ સરિખો, સુખ દુઃખ સંકર દૂષણ આવે, ચિત્ત વિચારી જો પરીખો. શ્રી મુનિ. ૩
અર્થ બીજાઓ એમ માને છે કે જડ-ચેતન, સ્થાવર-જંગમ તે સર્વ એક જ બ્રહ્મ છે. આ માન્યતા સ્વીકારીએ તો સુખદુઃખના સંમિશ્રણ વચ્ચે કોઈ ભેદભાવ રહેતો નથી. તેથી જો ધ્યાનપૂર્વક આ વાત વિચારીએ તો તત્ત્વજ્ઞાનમાં જેને સંકર-દોષ કહે છે તે લાગે છે.
નોંધઃ અહીં અદ્વૈતવાદી વેદાંતીઓનો ઉલ્લેખ છે, જેઓ માને છે કે સમસ્ત વિશ્વ એક બ્રહ્મમય જ છે. જડ અને ચેતન બન્ને બ્રહ્મમાંથી ઉત્પન્ન થયાં છે અને કેવળ બ્રહ્મમય જ છે. આથી બ્રહ્મ સત્ય જગત મિથ્યા તેમ તેઓ માને છે. તેમને મન આ પ્રકૃતિમય જગત છે તે માયા છે. અવધૂશ્રી કહે છે કે આ વાત સ્વીકારવામાં પણ મુશ્કેલી છે, કારણ કે જો તેમ હોય તો જડ-ચૈતન્ય, સુખદુઃખ, સ્થાવર-જંગમ વગેરે જે ભિન્ન ભિન્ન પ્રકૃતિનાં કંકો જણાય છે તેનું મિશ્રણ થઈ જાય છે અને તર્કશાસ્ત્રમાં જેને સંકર-દોષ કહેવાય છે તે લાગે છે. સંકર એટલે મિશ્રણ. બે વિરોધાભાસી તત્ત્વો ચેતન-જડ, સુખદુ:ખ, સ્થાવરજંગમ એક જ હોય તે જૈન મતે એકાંત દષ્ટિ છે અને વસ્તુને તેના ખરા સ્વરૂપમાં જોવામાં બાધક છે. એટલે આવું મિશ્રણ તત્ત્વની દૃષ્ટિએ યથાર્થનો ખ્યાલ આપી શકે નહીં તેમ
આનંદધન-સ્તવનો જ સ્તવન-૨૦
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
