________________
૭૯
અવધૂશ્રી કહે છે.
એક કહે નિત્ય જ આતમતત્ત્વ, આતમ દરિશણ લીનો, કૃત-વિનાશ અકૃતાડગમદૂષણ નવિ દેખે મતિ હીણો. શ્રી મુનિ. ૪
અર્થ: કોઈ વળી એમ કહે છે કે આત્મતત્ત્વ નિત્ય જ એટલે કે કોઈપણ પ્રકારના ફેરફાર રહિત અને પોતે પોતાના દર્શનમાં જ લીન રહેવાવાળું તત્ત્વ છે. પરંતુ આ વાત પણ વિચાર વિનાની છે કેમ કે તે સ્વીકારવામાં આવે તો કૃત-વિનાશ એટલે કરેલાં કર્મોનો નાશ અને અકૃતાગમ એટલે ભવિષ્યમાં ઉપાર્જન થાય તેવાં કર્મોનો ભોગવટો - તે બન્નેનો કોઈપણ અવકાશ રહેતો નથી.
નોંધઃ જૈન તત્ત્વજ્ઞોના મત મુજબ આત્મા પરિણામી એટલે કે કર્મફળનું પરિણામ ભોગવવાવાળો છે, પરંતુ કૈવલાદ્વૈતવાદીઓ માને છે કે આત્મા પરિણામી નથી. તે તો નિત્ય જે પ્રકારનો છે તે પ્રકારે જ કૂટસ્થ કૈવલ્યની સ્થિતિમાં જ રહે છે. (આ મત શ્રી કપિલના સાંખ્યને ઘણો મળતો આવે છે.) અવધૂશ્રી કહે છે કે આ મતનો સ્વીકાર કરવામાં પણ મુશ્કેલી છે કારણ કે જો તેમ હોય તો કૃત એટલે કરેલા કર્મોનું ફળ કોણ ભોગવે? અને અકૃત એટલે હાલ નથી કર્યા પરંતુ ભવિષ્યમાં થવા પામે તેવા કર્મોનું ફળ કોણ ભોગવશે?
જે આત્મા કર્મફળથી ઉત્પન્ન થતાં પર્યાયો (ફેરફાર)ને આધીન નથી તેને બંધ નથી અને તેથી બંધમાંથી મુક્ત થવાના ઉપાયોની પણ જરૂર નથી.
સૌગત મત રાગી કહે વાદી, ક્ષણિક એ આતમ જાણો, બંધ મોક્ષ સુખદુઃખ નવિ ઘટે, એહ વિચાર મન આણો. શ્રી મુનિ. ૫
અર્થ વળી બૌદ્ધમતના અનુયાયીઓ એમ કહે છે કે આત્મતત્ત્વ ક્ષણિક છે એમ સમજો, પરંતુ એટલો તો વિચાર કરો કે જો આત્મા ક્ષણિક હોય તો તેને માટે બંધ મોક્ષ. સુખ કે દુઃખ કાંઈ ભોગવવાનું રહે જ નહીં. કેમ કે જે ક્ષણિક છે તેનો નાશ થાય છે અને તેથી એક ભવમાં કરેલ કર્મોના ફળ ભોગવનાર કોઈ રહેતું જ નથી.)
નોંધ: બૌદ્ધ મતવાદીઓ કર્મમાં અને કર્મફળમાં તો માને જ છે, પુનર્જન્મમાં પણ માને છે તો પ્રશ્ન એ થાય છે કે જો કર્મ હોય, કર્મફળ હોય, પુનર્જન્મ પણ હોય તો એક જન્મમાં પ્રાપ્ત કરેલ કર્મફળ, પુનર્જન્મમાં કોણ ભોગવે? કર્મ કરનાર આત્મા તો ક્ષણિક હોવાથી ચાલ્યો ગયો અને પુનર્જન્મમાં આવેલ નવા આત્માએ તો નવાં કર્મ કરવાનાં
આનંદધન-સ્તવનો * સ્તવન-૨૦
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
