________________
૮૦
બાકી છે તેથી તે જૂનાં આત્માનાં કર્મોનાં ફળ શા માટે ભોગવે? બૌદ્ધો આ સમસ્યાનો જવાબ એવો આપે છે કે પુનર્જન્મમાં આવનાર નવો આત્મા પૂર્વજન્મના કર્મોથી બાધિત થઈને આવે છે. આને Doctrine of Conditional origination કહે છે. બીજા આત્માનાં કર્મોથી નવો આત્મા બાધિત (Conditional) શા માટે બને? તેનો કોઈ યોગ્ય ખુલાસો મળતો નથી. અવધૂશ્રીને આ મત પણ પસંદ નથી.
ભૂત ચતુષ્ક વર્જિત આતમ તત્ત, સત્તા અલગી ન ઘટે, અંધ શકટ જો નજરે ન દેખે, તો શું બીજે શકટે? શ્રી મુનિ. ૬
અર્થઃ ઘણા એમ માને છે કે ચાર મહાભૂતો - પૃથ્વી, પાણી, તેજ અને વાયુ- તે આ વિશ્વના મૂળ પદાર્થો છે અને તેથી સ્વતંત્ર રીતે બીજી કોઈ આત્માની સત્તા નથી. પરંતુ આ ચારને વહન કરનાર ગાડું (શકટ) છે તેને આંધળો માણસ જોઈ શકતો ન હોય તો તેમાં ગાડાનો શો વાંક?
નોંધઃ અહીં ચાર્વાક મતવાદીઓનો નિર્દેશ છે, જેઓ આત્માના અસ્તિત્વમાં જ માનતા નથી અને માને છે કે સારું વિશ્વ ચાર મહાભૂતોનું જ બનેલ છે અને વિશ્વનું તંત્ર આ ચાર મહાભૂતો સાંયોગિક અનુબંધોથી જ ચાલે છે. અવધૂશ્રી વિશેષમાં કહે છે કે આ ચાર મહાભૂતો જે જડ સ્વરૂપ છે તેને વહન કરનાર આત્મા, (જેને ગાડાનું રૂપક આપે છે તે)ને કોઈ અંધ માણસ જઈ શકતો ન હોય તો તેમાં ગાડાનો શો વાંક? ચાર મહાભૂતોમાં જે ચેતનશક્તિ છે જેને લઈને આ મહાભૂતો પ્રભાવ પાડી શકે તે તેમની ચેતનશક્તિ છે. આ ગાડારૂપે રહેલ શક્તિને કોઈ ઓળખી શકે નહિ તો તે તેનો દૃષ્ટિ-દોષ છે, શક્તિનો દોષ નથી.
એમ અનેક વાદી મત વિભ્રમ, સંકટ પડિયો ન લહે, ચિત્ત સમાધિ માટે પૂછું, તુમ વિણ તત્ત કોઈ ન કહે. શ્રી મુનિ. ૭
અર્થ : આ રીતે અનેક વાદવિવાદથી મારી મતિ તો ભ્રમિત થઈ છે; હું ગૂંચવણ (સંકટ)માં પડી ગયો છું અને (ખરા તત્ત્વને) પામતો નથી (ન લહે). આ કારણે હું મારા પોતાના ચિત્તના સમાધાન માટે પ્રભો! તને આ પ્રશ્ન પૂછું છું જેનું તત્ત્વ તારા સિવાય કોઈ મને કહી શકે તેમ નથી. (લહે = જાણી શકે).
વળતું જગ-ગુરૂ એણી પરે ભાખે, પક્ષપાત સબ ઠંડી, રાગદ્વેષ, મોહ, પખ-વર્જિત, અતિમ શું રઢ મંડી. શ્રી મુનિ. ૮
આનંદધન-સ્તવનો જ સ્તવન-૨૦
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
