________________
૬૫ રજની વાસર વસતિ ઉજડ, ગયણ પાયાલે જાય.
સાપ ખાયે ને મુખડું થોથું એહ ઉખાણો ન્યાય. હો કુંથુ. ૨ અર્થ: રાત્રિ હોય કે દિવસ હોય, લોકોની વસ્તીમાં હોય કે ઉજ્જડ એકાંત હોય, આકાશમાં જાય અને પાતાળમાં પણ જાય (આમ અનેક પ્રકારની રખડપાટ મન કરે) તો પણ તે સાપના મોઢાની માફક ખાલી અને ખાલી રહે છે. (વાસર = દિવસ, ગયણ = આકાશ, પાયાલે = પાતાળમાં)
નોંધઃ કહેવત છે કે “સાપ ખાય અને મુખડું થોથું”. સાપ અનેક વસ્તુઓને કરડે પરંતુ તેના મોઢામાં કાંઈ આવતું નથી. આ જ રીતે માનવીનું મન અનેક પ્રકારના વિચારોમાં ભમ્યા કરે છે છતાં કાંઈ ગ્રહણ કરતું નથી.
મુગતિ તણા અભિલાષી તપિયા, જ્ઞાન ને ધ્યાન અભ્યાસે, વયરીડું કાંઈ એહવું ચિંતે, નાંખે અવળે પાસે. હો કુંથુ. ૩
અર્થ? મોક્ષના અભિલાષી તપસ્વી પુરુષો જેને જ્ઞાન અને ધ્યાનનો અભ્યાસ છે તેવાઓને પણ આ મનરૂપી વૈરી (વયરીડું) ઊંધે પાટે ચડાવી દેવાનું ચિતવે છે.
નોંધઃ સાધના દરમ્યન મુમુક્ષુની ઉત્તરોત્તર પ્રગતિ કેવી રીતે થાય છે તેનું સુંદર વિશ્લેષણ જૈન તત્ત્વજ્ઞોએ ગુણસ્થાનકોની ચર્ચા દરમ્યાન કરેલ છે. જ્યા ગુણસ્થાને જીવની કેવી પ્રગતિ હોય છે તે દર્શાવેલ છે. આવાં ચૌદ ગુણસ્થાનકો છે. જીવ કર્મ-બંધનોને તોડતો ઉત્તરોત્તર વધુ અને વધુ પ્રગતિ કરે છે ત્યારે એકથી એક વધુ સ્થાનકે પહોચે છે. પરંતુ કષાયોની માયાજાળને ખપાવતો ખપાવતો અગિયારમા ગુણસ્થાનકે પહોંચે ત્યારે તો એમ જ લાગે કે હવે સંસાર સમુદ્રને પાર કરવામાં વધુ ઢીલ નથી. પરંતુ મનની ચંચળતા આવા મહાત્માઓને પણ છોડતી નથી. બધા કષાયોમાં મોહ કષાય ઘણો ચીકટ મનાય છે. મોહનાશ અત્યંત દુર્લભ છે. ભગવાન મહાવીરના પટ્ટશિષ્ય શ્રી ગૌતમના જીવનની એક રસપ્રદ કહાની આ બાબત લક્ષ્યમાં લેવા જેવી છે. પ્રભુનો દેહ વિલય થયો ત્યારે શ્રી ગૌતમ ત્યાં હાજર નહોતા. તેમણે જયારે પ્રભુના દેહ-વિલયની વાત સાંભળી ત્યારે ઘણા ખિન્ન થયા. તેમને હજુ કૈવલ્ય-પ્રાપ્તિ થઈ નહોતી તેથી તેમને થયું કે ભગવાનની હૈયાતીમાં હું જે પામી શક્યો નહીં તે હવે તેમની ગેરહાજરીમાં કેવી રીતે શક્ય બનશે? સંદેશવાહકને તેથી તેમણે પૂછયું કે પ્રભુએ મારા માટે કોઈ સંદેશ આપ્યો છે? સંદેશવાહકે કહ્યું, “હા, પ્રભુજીએ કહ્યું છે કે ગૌતમને કહેજો કે ગૌતમ! મારા પ્રત્યેનો મોહ પણ મોહ
આનંદધન-સ્તવનો જ સ્તવન-૧૭
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
