________________
૧ર
આ રીતે “પ્રેમ”, “ભક્તિ” અને “ભાવાત્મક શ્રદ્ધા મહદ્ અંશે પર્યાય-વાચક શબ્દો બની રહે છે; અને જો તેમ હોય તો “જ્ઞાનમાર્ગમાં “ભક્તિને સ્થાન નથી તેમ માનવું કે કહેવું તે સંપૂર્ણ ભૂલભરેલ બની રહે છે.
અશરણ' ભાવનાનો અર્થ એટલો જ છે કે જનકલ્યાણના હેતુથી નિઃસ્વાર્થ ભાવે જ્ઞાની પુરુષોએ જે માર્ગ બતાવ્યો તેનો અભ્યાસ કરી તેમાં શ્રદ્ધા રાખી આગળ જે રસ્તો કાપવાનો છે તે સ્વ-પ્રયત્નોથી જ કાપવાનો છે; કોઈ ઈશ્વરી શક્તિની મહેરબાનીથી કે આજીજીથી આત્મશક્તિ જાગી ઊઠશે તેમ માનવું ભૂલભરેલ છે. ઉપર જણાવેલ
ભાવાત્મક શ્રદ્ધા' કયારે અને કેવી રીતે ઉત્પન્ન થાય? જે સતુ પુરુષોએ કેવળ નિઃસ્વાર્થ કરુણાભાવથી આત્મસિદ્ધિનો રસ્તો બતાવ્યો તેમના પ્રત્યે ભક્તિભાવથી ભરેલ માન અને આદર હોય તો જ તેમના વચનમાં અને તેમણે ચીંધેલ માર્ગમાં “ભાવાત્મક શ્રદ્ધા ઉત્પન્ન થાય. આ જાતનું માન અને આદર દર્શાવવા જૈન સ્તવનો રચાયાં છે. તે સ્તવનોનો મુખય સૂર એ જ રહ્યો છે કે “હે વીતરાગ ! તારા પ્રત્યેની મારી ભક્તિ અને આદરના પરિણામસ્વરૂપ મારામાં પણ તારા જેવા જ સદ્ગુણોનો આવિર્ભાવ થાય તેવી શક્તિ તારા સંસર્ગના પ્રભાવથી હું પ્રાપ્ત કરું તેવું ઇચ્છું છું. “ભક્તામર' કાવ્યની દશમી ગાથામાં શ્રી માનતુંગાચાર્ય આ જ ભાવના વ્યક્ત કરી કહ્યું :
"तुल्या भवन्ति भवतो ननु तेन किम् वा भूत्यांश्रितं य इह नात्मसमं करोति ।।"
અર્થાત્ જે પોતાના આશ્રિતને પોતા જેવો જ ના બનાવે તે આશ્રય-દાતાનો અર્થ પણ શું છે? :
અવધૂશ્રીએ તીર્થકર દેવોનાં જેસ્તવનો રચ્યાં છે તેમાં આ જ ભાવના છે. તેઓશ્રીના દરેક સ્તવનમાં જૈન તત્ત્વજ્ઞાનનાં વિવિધ પાસાંઓની તાત્ત્વિક ચર્ચા છે અને જે રીતે તીર્થકર દેવની ભક્તિ આ ચર્ચાને અનુલક્ષીને જ છે. એક સિદ્ધાત્મા પ્રત્યે મુમુક્ષુ જીવ આદર અને ભક્તિથી જુએ અને તેના જેવી પ્રાપ્તિની આકાંક્ષા રાખે તેથી વિશેષ કાંઈ નથી.
આ પશ્ચાત્ ભૂમિકાને લક્ષ્યમાં રાખી આ સ્તવનોનો અર્થ સમજવા પ્રયત્ન કરીએ.
આનંદધન-સ્તવનો જ સ્તવન-૧
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
