________________
૧૯
સંતની શોધમાં નીકળેલ મુમુક્ષુ જીવ અભય, અદ્વેષ અને અખેદ (ચિદાનંદ) પ્રાપ્ત કર્યા બાદ જ્યારે સાતમા ગુણસ્થાનકે પહોંચે ત્યારે કષાયજન્ય તમામ પુદ્ગલો પરાવર્તન પામે. તેને આનંદધનજી “ચરમાવર્ત' સ્થિતિ કહે છે. આત્માના વિકાસની ભિન્ન ભિન્ન સ્થિતિને “ગુણસ્થાનક' કહેવાય છે. સાતમા ગુણસ્થાનકને “અપ્રમત્તકરણ' કહે છે. જીવ
જ્યારે આ ગુણસ્થાને પહોંચે ત્યારે તેની કષાયમુક્તિ પ્રમાદરહિત સતત જાગૃતિવાળી હોય છે.
આ ગુણસ્થાનકે પહોંચેલ જીવ પ્રગતિની ટોચે પહોંચવા પૂર્ણ રીતે તૈયાર હોય છે તેથી આઠમું ગુણસ્થાનક “અપૂર્વકરણ' અને નવમું ગુણસ્થાનક “અનિવૃત્તિકરણ” તેને સુલભ્ય બને છે. “કરણ' એટલે આત્મ-પરિણામ. “અપૂર્વ-કરણ' એટલે પૂર્વે કદી પ્રાપ્ત થયો ન હોય તેવો અધ્યવસાય, જ્યારે ચારિત્ર મોહનીય કર્મનો ઉપશમ અગર ક્ષય થયેલ હોય.
નોંધઃ આ ગાથામાં ઘણી સંક્ષેતતાપૂર્વક અવધૂશ્રીએ આત્મવિકાસની ભૂમિકા જૈન તત્ત્વજ્ઞાનની દૃષ્ટિએ સમજાવી છે.
આથી શ્રી આનંદધનજી કહે છે કે “ચરમાવર્તી સ્થિતિ પ્રાપ્ત થયે ચરમકરણ એટલે ચરમસીમાએ પહોંચેલ આત્મ અધ્યવસાયપ્રાપ્ત થાય છે અને ભવ પરિણતિ એટલે જન્મમરણની પરંપરાનો પરિપાક થાય છે.
અર્થ આ સ્થિતિ પ્રાપ્ત થયે જે જ્ઞાન મળે છે તે નિર્દોષ અને સમ્યફ હોઈને ગાથા ૧-૨માં કહેલ દોષો ટળે છે અને સમ્યક્ દષ્ટિ પ્રાપ્ત થાય છે તેમજ જિનવાણી (પ્રવચન) સમ્ય રીતે પ્રાપ્ત થાય છે.
પરિચય પાતક ઘાતક સાધુ શું રે, અકુશલ અપચયચેત
ગ્રન્થ અધ્યાતમ શ્રવણ મનન કરી રે, પરિશીલન નય હેત. સં. ૪ નોંધઃ ગાથા નં. ૩માં જણાવેલ સ્થિતિ જીવને પ્રાપ્ત થાય તે બાદ તેનો આધ્યાત્મિક વિકાસ કેવી રીતે વૃદ્ધિને પામે છે તે અવધૂશ્રી આ ગાથામાં દર્શાવે છે.
શાસ્ત્રોનું શ્રવણ-મનન નયવાદની અનેકાન્ત દષ્ટિએ ન થાય તો એકાંતિક દુરાગ્રહી દષ્ટિ કેળવાય જે જૈન સિદ્ધાંતથી વિપરીત છે.
અર્થ: આ રીતે પ્રગતિને પંથે પડેલ આત્મા પાપનો નાશ કરનાર કોઈ સદ્ગુરુના પરિચયમાં આવે છે અને તેવા સંસર્ગને પરિણામે પોતાની ચેતનામાં જે અકુશળ તત્ત્વ હોય તેનો નાશ કરે છે. નયવાદની દષ્ટિ ધારણ કરી આધ્યાત્મિક ગ્રંથોનું શ્રવણ મનન કરે છે.
આનંદધન-સ્તવનો * સ્તવન-૩
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
