________________
૩૮ આગમનું દિગ્દર્શન
[ પ્રકરણ સમયે “દેશી ” ભાષામાં પ્રચલિત હેવાનું સુચવાયું છે.
આયારને પહેલે સુયફખંધ “અદ્ધમાગહી ” ભાષાને પ્રાચીનમાં પ્રાચીન નમૂને પૂરું પાડે છે. અદમાગણી સાહિત્ય ઉપરથી અહમાગહીનું વ્યાકરણ રચવામાં આ ખાસ કામ લાગે તેમ છે. જે. સા. સં. ઈ. (પૃ. ૪૮ ) પ્રમાણે તે પહેલું અજઝવણ બીજા બધાં કરતાં વધારે પ્રાચીન છે.
ગદ્ય-પદ્ય–આયારની રચના કેવળ ગદ્યમાં કે કેવળ પદ્યમાં થઈ નથી. શિલારૂઢ કરાયેલા આયારમાં એકન્દર ૧૪૭ પદ્યો છે. ખરી રીતે થોડાંક વધારે છે. દા. ત. ૧૮૫મા સુરને “અસંભવંતા”થી શરૂ થત ભાગ પદ્યમાં છે. ૧૬૩મા સુત્તનો અતિમ ભાગ પદ્યાત્મક જણાય છે. ૧૪૭ પદ્યો ક્યાં ક્યાં છે એનો નિર્દેશ અહીં અસ્થાને છે. એથી ટૂંકમાં એ નોંધીશું કે “ધુય ”ના પહેલા ઉદ્દેસઅ( . ૧૭૩ )માં ૧૪-૧૬ એમ ત્રણ પદ્યો છે. એ “અનટુભુ'માં છે. “વિમહ” નામના અઝયણને આઠમ-અન્તિમ ઉદ્દેસ સંપૂર્ણતયા પદ્યાત્મક છે. એમાં ૧૭માથી ૪૧મા સુધીનાં પડ્યો છે અને તે “ અનુટુમ્ 'માં છે. “ઉવહાણસુર” નામનું આખું યે અઝયણ પદ્યમાં છે. એમાં ૪૨ માથી ૧૧૧માં સુધીનાં પડ્યો છે. આમ આ સૌથી મોટામાં મોટો પદ્યાત્મક વિભાગ છે. પદ્યરચનાની ઐતિહાસિક આલેચના(પૃ. ૧૮૫-૧૯૬)માં આ સમગ્ર અજઝયણ બે રીતે અપાયું છેઃ (૧) પ્રચલિત સ્વરૂપમાં અને (૨) આ અજઝયણ ગાથા કિંવા આર્યા છન્દમાં અમિશ્ર ગાથામાં રચાયું નથી પણુ “ગાથાનુટુભી સંસષ્ટિ' એવા નામથી ઓળખાયેલા મિશ્ર છન્દમાં. એના સમર્થનાથે નવા સ્વરૂપમાં સ્વ. કેશવલાલ હર્ષદરાય ધ્રુવે એ રજૂ કર્યું છે. “ભાવણું” અઝયણનો કેટલેક ભાગ પદ્યમાં છે. એમાં ૧૧૨૧૩૫ પદ્યો છે. આની પછીનું ‘વિમુત્તિ’ અઝયણ પદ્યાત્મક છે. એમાં ૧૩૬-૧૪૭ પદ્યો છે.
આમ આયારમાં કેટલાંક પદ્યો “અનુષ્ટ્રભુ” માં છે એટલે એમાં સંખ્યાત સિલેગ (શ્લેક) હવાને ઉલ્લેખ યથાર્થ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
