________________
અઢારમું ] અવશિષ્ટ આગમે .
૧૯ એના કર્તા મુનિ પહપ્રવણ (? પ્રશ્નશ્રવણુ) છે. હરિણે અન્યાન્ય વૈદ્યક ગ્રન્થાને આધારે જગસુન્દરીયેગમાલાધિકારની રચના કરી ત્યારે એમને જોણિપાહુડ નામની વૈદ્યક કૃતિ મળી શકી ન હતી એમ ડૉ. ઉપાધ્યે કહે છે. શું આ જ કૃતિ પૂનામાં સચવાઈ રહી છે? કપનો ભાસ ( ગા. ૧૩૦૩ )માં “જેણિ” થી જેસિપાહુડને ઉલ્લેખ છે. વિશેષમાં આ અને ચૂડામણિ (ગા. ૧૩૧૩)ને જ્યોતિશાસ્ત્રના ગ્રન્થ ગણાવાયા છે? તે આ જેણિપાહુડ તે કઈ કૃતિ છે ? કમ્પ ઉપરની ક્ષેમકીર્તિકૃત ટીકા (પૃ. ૪૦૧)માં નિપ્રાભૃતને ઉલ્લેખ છે. પંચાસગા પ. ૧)ના બીજા પવની વૃત્તિ ( પત્ર ૩)માં અભયદેવસૂરએ “ નિમિત્તરાજં જ્યોતિષગામૃતઝમૃતિમ્ ” એમ કહ્યું છે. આના સમ્પાદક આનન્દસાગરસૂરિજીએ
તિષપ્રાભૂત પછી કૌંસમાં “નિપ્રાભૃત” એમ ઉમેરે કરી પેનિપ્રાભૂતને નિમિત્તશાસ્ત્રને ગ્રન્ય ગણે છે ખરે, પરંતુ નિમિત્તથી “અષ્ટાંગ નિમિત્ત” એવો અર્થ ન લેતાં, અમુક પદાર્થ સાથે અમુક મેળવવાથી અમુક પદાર્થ થાય એમ ઉત્પત્તિનું નિમિત્ત-નિમિત્તકારણ એવા નિમિ
નો અર્થ કરી આને “ નિમિત્તશાસ્ત્ર ” ગયું છે. ભદ્રેશ્વરસૂરિએ કહાવલીમાં પાદલિપ્તસૂરિનું ચરિત્ર(પાલિત્તચરિત) આપતાં જેણિપાહુડને અને નિમિત્ત પાહડને તેમજ વિજજાપાહુડ અને સિદ્ધપાહુડને ઉલ્લેખ કર્યો છે. સૂયગડ (સુય. ૧, અ. ૮) અને એની નિજજુત્તિ(ગા. ૯૩ ) ઉપરની ટીકામાં શીલાંકસૂરિએ કહ્યું છે કે જાતજાતનાં દ્રવ્યના સામર્થ્ય માટે નિપ્રાભૃત જેવું.ક છવકલ્પ ઉપરની સિદ્ધસેનસૂરિકૃત યુણિ(પૃ. ૨૮ )માં જેણિપાહુડને ઉલ્લેખ છે. જિનદાસગણિએ નિસહ( ઉ. ૪ )ના ઉપરની એમની વિરોહચુહિણમાં કહ્યું છે કે જેણિપાહુડના જાણકાર એકેન્દ્રિયથી માંડીને પંચેન્દ્રિય સુધીનાં પ્રાણીઓ ઉત્પન્ન કરી શકે. દા. ત. સિદ્ધસેને ૪ઘેડા બનાવ્યા હતા. નિસીહ (ઉ. ૧૮)ની - ૧ જુઓ બૃહત્કથાકોશને ઉપઘાત (પૃ. ૧૧૦). ૨ જુએ ડો. જગદીશચન્દ્ર જનકૃત Life in Ancient India as depicted in the Jaina Canong (પૃ. ૧૭૭). ૩ “ નિઝામૃતવાનાનાવિધં દ્રવ્યવર્ચ કડ્યુમિતિ' ૪ જુઓ કમ્પનું ભાસ (ભા. ૨, ગા. ૨૬૮૧). ૫ મૂળ પાઠ માટે જુઓ B C D J (પૃ. ૯૩).
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
