________________
પહેલું]
પૂરવણી "ઉત્પન્ન થયા. તેમણે આ પંચમંગલસુફબંધને ઉદ્ધાર મૂલગુત્તમાં લખે. એ મૂલસુત્તની પ્રરૂપણ તે સૂવથી ગણુધરેએ અને અર્થથી અરિહંત ભગવાન ધર્મતીર્થકર ત્રિલોક પૂજ્ય વીરજિનેશ્વરે કરી છે. આમ વૃદ્ધ સમ્મુદાય છે. મહાનિસીહમાંના આ મતલબના ઉલ્લેખને સમય મેડામાં મોડે -હરિભદ્રસૂરિના સમય જેટલું ગણાય. આ વૃદ્ધ સમ્પ્રદાય છે એટલે આ માન્યતાને સાચી ગણતાં પંચમંગલસુફખંધની ઉત્પત્તિ વજીસ્વામી જેટલી તે પ્રાચીન ગણાય જ. આનાં પહેલાં પાંચ પદે વિવાહના આદ્ય સુત્રરૂપે જોવાય છે ( જુઓ પૃ. ૮૧) એટલું જ નહિ પણ એ પાંચે પદો ઉપર અભયદેવસૂરિએ વ્યાખ્યા પણ કરી છે. આવસ્મયનિજજુત્તિમાંની નમુક્કાર-નિજજુત્તિમાં અરિહંત વગેરે પાંચે પરમેષ્ઠીઓની વ્યાખ્યા અપાઈ
૧ આ મૂલસૂત્ત તે ઉપલબ્ધ આગમ જોતાં “ આવસ્મય ” છે, કેમકે એની નિતિ “ નવકારમ– "નાં પાંચ પદેને સમજાવે છે. હિન્દી પંચ પ્રતિક્રમણમાંના સુખલાલજીના બે નિબન્ધ ગુજરાતીમાં “નવકારમંત્ર ચા પંચપરમેષ્ટી અને આવશ્યક કે પ્રતિક્રમણનું રહસ્ય ” એ નામથી વિ. સં. ૧૯૮૩ માં સુઘોષાની ભેટ તરીકે છપાયા છે. એમાં “ આવશ્યકના કર્તા સંબંધી મારા વિચારોનું પુનરાવર્તન” સુખલાલજીએ લખેલું તે પણ છપાયું છે. પરિશિષ્ટ તરીકે બૌદ્ધ ધર્મના નિત્ય પાઠમાંથી, વૈદિક સધ્યામાંથી અને પારસીઓના બોરદેહ અવસ્તામાંથી પાઠ આપી તેની જૈન શાસ્ત્રના પાઠ સાથે તુલના કરાઈ છે. અહીં પૃ. ૯૧ માં વિશેસાના ટીકાકાર કેટાચાર્યને આચાર ને સૂયગડના ટીકાકાર શીલાંકસૂરિથી અભિન્ન ગણ્યા છે તે ભૂલ છે. ૨ જુઓ B C D J (પૃ. ૮૦). ૩ ખંડાગમ (ભા. ૨ )ની પ્રસ્તાવના(પૃ. ૪૧ )માં કહ્યું છે કે ભગવતીસૂત્રમાં પાંચમા પદને સ્થાને “નમો મg gિ ” એવું પદ અપાયું છે. આ સત્ર દ્વારા મુદ્રિત આવૃત્તિમાં તો આમ નથી. અહીં તો પાંચે પદ પ્રથમ સૂત્રરૂપે અપાયાં છે અને “નમો વંમg જિવીy” તે બીજા સુત્ત તરીકે રજૂ કરાયું છે. બાકી અભિધાનરાજેન્દ્ર (પૃ. ૧૮૩૫)માં વિયાહ૦માંનું અપૂર્ણ અવતરણ અપાયું છે. એમાં “નમો રોr
શ્વના પાઠ રહી ગયો છે. મૂળ કૃતિ જોઈ હતું તે આ ભૂલ થાત નહિ, જ વિસાની ગા. પમાં ઉજનમુને ને ૧૧ મીમાં નમક્કારનો ઉલ્લેખ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
