________________
૧૫૦ આગમનું દિગ્દર્શન
[ પ્રકરણ રચી છે. એ આજે મળે છે. આના ઉપર એક ચુણિણ છે. બ્રહ્મમુનિએ સંસ્કૃતમાં આ દસા ઉપર “જનહિતા” નામની ટીકા રચી છે. દસા ઉપર વિ. સં. ૧૬ ૭ પહેલાં રચાયેલું ગુજરાતી ટિપ્પણુક છે. અમોલક ઋષિના હિન્દી અનુવાદ સહિત મૂળ છપાયું છે. રત્નપ્રભાકર-જ્ઞાન-પુષ્પમાલા (ફલોદી) તરફથી પણ હિન્દી ભાષાન્તર છપાયું છે. દસાને સાર શીધ્રબોધ (ભા. ૨૦)માં હિન્દીમાં અપાય છે.
કપ ( કહ૫)–આને “બહ૯૯૫ ', “વેદકલ્પસત્ર ', “બૃહસાધુક૯૫” અને “કપાધ્યયન ” પણ કહે છે. જેમ આને દસા અને વવહાર એમ બે સાથે ભેગે ઉલ્લેખ જોવાય છે તેમ તત્વાર્થાધિ. (અ. ૧, સ ૨”)ના ભાષ્ય (પૃ. ૯૦ )માં કેવળ એને વ્યવહાર સાથે જોવાય છે. આ સબ-ધમાં એની ટીકા ( પત્ર ૫૧ અ–આ )માં ન્યાયાચાર્ય યશવિજયગણિ કહે છે કે “ સામવરાયશ્ચિત્ત-તારાયોઃ હવનાત-ભેદનાત્ व्यवहरणात्-दानाच्च कल्पव्यवहारी, उभयविधप्रायश्चित्तज्ञापकताया उभयत्र
ચન્હા વિવિઝાન્તામિઘાન” અર્થાત “ આભવત” પ્રાયશ્ચિત અને “ દાન ' પ્રાયશ્ચિત્તને કાપવાથી તેમજ દેવાથી * કલ્પ–વ્યવહાર', બન્ને પ્રકારનાં પ્રાયશ્ચિત્તને જણાવનારા પર્યાય બને જગ્યાએ હેવાથી દિવચનને પ્રવેગ કરાયો છે.
વિષય-કપમાં છ ઉદેસઅ છે. આમાં સંયમને શું સધક છે તે દર્શાવી એ ક –ખપે એમ કહ્યું છે, જયારે સંયમને શું બાધક છે તે બતાવી એ ન કલ્પે એમ કહ્યું છે. આ બન્ને વિચારે સ્થાન, વસ્ત્ર, પાત્ર ઇત્યાદિને અંગે કરાયા છે. વિશેષમાં દસ પ્રાયશ્ચિત્તો પિકી યું કયા અકાર્ય માટે આપવું એ બાબત તેમજ કલ્પના છ પ્રકારે વિષે નિર્દેશ છે. H I L ( Vol. II, p. 464 )માં કહ્યું છે કે જાનું પ્રમાણભૂત કલ્પસૂત્ર તે પાંચમું છેદસૂત્ર છે. સાધુ-સાધ્વીના આચાર અને એના નિયમે માટે આ મુખ્ય ગ્રન્થ છે અને એની આવશ્યક પૂર્તિરૂપ વવહાર નામનું ત્રીજું છેદત્ર છે. આ કુલપસત્રમાં શિક્ષાના પ્રસંગે છે,
૧ આને અર્થ “માલીકી માં છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
