________________
૧૮૦ આગમનું દિગ્દર્શન
[ પ્રકરણ નામને આગમ તે આ જ હશે કે કેમ એ જાણવું બાકી રહે છે. ભાં. પ્રા. સં. મં.માંની આની હાથપોથીમાં શરૂઆતમાં “અંગચૂલિયા ” શબ્દની સમજૂતી છે. ૧૧ અંગેને વિભૂષિત કરવામાં ચૂલિયાઓ શે ભાગ ભજવે છે તે નિશાયું છે. જેને સાધુના આચાર ઉપર–વિનય પરત્વે આ ગઘાત્મક કૃતિ પ્રકાશ પાડે છે. આમાં નંદી તેમજ અણુઓ ગદ્દાર વિષે ઉલ્લેખ છે એ જોતાં આ ઈ. સ.ના પાંચમા સૈકા કરતાં પ્રાચીન સમ્ભવતી નથી. આ આગમના અન્તિમ ભાગમાં બાકીની હકીકત વંગચૂલિયામાંથી સમજી લેવાનો ઉલ્લેખ છે. અંગચૂલિયા ઉપર ગુજરાતીમાં ટો છે.
વવહાર(ઉ. ૧૦)ના ભાસ (ગા. ૧૦૦)માં અંગેની ચૂલિયાને “ અંગચૂલી ” કહી છે. એની ટીકામાં મલયગિરિસૂરિ કહે છે કે ઉપાસકદશા ઈત્યાદિ પાંચ અંગેની ચૂલિકા જે નિરા(રા)વલિકા તે અંગચૂલિકા ” છે. ઠાણ(સ. ૭૫૫)ની ટીકા( પત્ર ૫૧૩૮)માં અભયદેવસૂરિ તે એમ કહે છે કે આચાર ઇત્યાદિની ચૂલિકા તે “અંગચૂલિકા'. જેમકે આચારની અનેક પ્રકારની ચૂલિકા કહેલા તેમજ નહિ કહેલા અર્થને સંગ્રહ કરે છે.
અંગવિજા (અંગવિદ્યા)–આ ગદ્ય અને પદ્યમાં રચાયેલે ગ્રન્થ છે. એનું પ્રમાણ નવ હજાર શ્લેક જેટલું છે. એ “સામુદ્રિક વિદ્યા ”ને ગ્રન્થ છે. પ્રભાવકચરિતમાંના વીરસુરિચરિત(પૃ. ૧૨૮, સિંઘી)માં વીરસૂરિએ જે અંગવિદ્યાને અભ્યાસ કર્યાનો ઉલ્લેખ છે તે આ જ આગમ હશે. વાદિવેતાલ શાંતિસૂરિએ “ અંગવિદ્યા-રચી ઉદ્ધરી” એમ જે. સા. સં. છે.(પૃ. ૨૦૭)માં ઉલ્લેખ છે. આ આગમનું મહત્વ જોતાં એ છપાવ ઘટે.
અછવક૫( અછવકલ્પ)–આમાં ૪૫ પડ્યો છે. આહાર, ઉપધિ, ઉપાશ્રય, પ્રસ્ત્રવણ, શવ્યા, નિષઘા, સ્થાન, દંડ, ચામડું, પડદો, અવલેખનિકા, દંતધાવન, કર્ણધન, અસ્ત્રો, સેય અને નહરેણુને અંગેના ઉપધાતો અહીં દર્શાવાયા છે. ઉપધાત વિનાનાં આહાર, ઉપાધિ વગેરે સાધુઓને ખપે એમ અહીં કહ્યું છે. અન્તમાં “ મિશ્રકલ્પ ” કહેવાને નિર્દેશ છે. આ કૃતિ કોઈ સ્થળેથી છપાઈ હોય એમ જાણવામાં નથી.
૧ જુઓ વી. એ. જે. કા. (પૃ. ૧૭૪). ૨ ધૂળ વગેરે ઝાટકવાનું સાધન.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
