________________
ચૌદમું ] નિસીહ
૧૫ નામથી ત્રણ છેયસુત્ત પ્રસિદ્ધ કર્યા. નિસીમાં વીસ ઉદ્દેસ છે અને એમાં અનુક્રમે ૫૮, ૫૯, ૭૯, ૧૧૨, ૭૭, ૭૭, ૯૧, ૧૭, ૨૮, ૪૭, ૯૨, ૪૨, ૧૭૪, ૪૫, ૧૫૪, ૫૦, ૧૫૧, ૬૪, ૩૬ અને ૫૩ બોલ છે. પહેલા ઉદ્દે અમાંના ૫૮ બોલમાં કહેલાં આચરણે જે કરે, કરાવે કે અનુમોદે તેને માસિક પ્રાયશ્ચિત્ત આવે. આ હકીકત બીજા, ત્રીજા ને ચોથા ઉસના બેલને પણ લાગુ પડે છે. ઉદ્દેસ ૫-૧૯ના બેલને અંગે ચાતુર્માસિક પ્રાયશ્ચિતનો ઉલ્લેખ છે. વસમા ઉદ્દે અમાં આલેચનાપૂર્વકનાં માસિક, ચાતુર્માસિક ઇત્યાદિ પ્રાયશ્ચિતોની વિધિ બતાવાઈ છે. વિશેષમાં આ ઉદ્દેસાના પહેલા વીસ બોલ તે વવહારના પહેલા ઉ અના વીસ બોલ છે. HIL (Vol. I, p. 464-b)માં કહ્યું છે કે નિસાહના છેલ્લા ઉદ્દેસાઓમાં વવહારના મોટા ભાગને સ્થાન અપાયું છે. આ નિસીહનાં પુષ્કળ સુતો આયારની પહેલી બે ચૂલાનાં સુત્ત સાથે સામ્ય ધરાવે છે, અને આ નિસીહ તેમજ વવહાર એ બંનેનું મૂળ કોઈ પ્રાચીન કૃતિ છે.
આ નિસીહ, પંચક અને મહાનિસીહના કર્તા ગણધર છે, જ્યારે કપ, વવહાર અને દસાસુયફખંધન કર્તા ભદ્રબાહુવામી છે એમ મનાય છે. પંચક૫ભાસ પ્રમાણે તો નિસીહ, દસા, કપ અને વવહાર એ ચારેનું નિયૂહણ ભદ્રબાહુસ્વામીએ નવમા પુત્વમાંથી કર્યું છે. નિસીહની ઉપર્યુક્ત આવૃત્તિના અન્તમાં ત્રણ પદ્યો છપાયાં છે. તેમાં કહ્યું છે કે મહાકીર્તિશાળી અને જ્ઞાનની મંજૂષારૂપ મહત્તર વિસાહગણિએ નિસીહ લખ્યું છે. નિસીહ એ આધારની પાંચમી ચૂલા ગણાય છે. આ તેમજ મહાનિસીહ, દસા ૦ કપ અને વવહાર કાલિયસુય છે. નિસીહ ઉપર જિનદાસગણિએ ચુણિ રચી છે. એનું નામ વિતેસનિસીહયુણિ છે. એની સાઈફલેસ્ટાઈલ્ડ ૧-૨ જે. સા. સ. ઇ. (પૃ. ૭૭)માં ૩૦ અને ૬૦ ના ઉલેખ છે તે ખેટ છે. ૩ મૂળમાં “ માસિર્ચ પરિદૃારા અgઘાડ્યું ” એવો ઉલ્લેખ છે. ૪ આ નામ જ સૂચવે છે કે આની પૂર્વે બીજી યુણિ હોવી જોઈએ, પણ એ હજી સુધી મળી નથી.
૧૦
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
