________________
ખારસુ]
સૂરપણુત્તિ
૧૧
સૂરપત્તિ એ નામથી આ વિયાહુના ઉવંગને ઉલ્લેખ નદીમાં ઉક્કાલિય સુય ગણાવાતાં કરાયા છે, જ્યારે પકિખયસુત્તમાં એને કાલિય સુય તરીકે ઉલ્લેખ છે. જમુદ્દીવપણુત્તિ, ચંદપણ્ણત્તિ અને દીવસાગરપત્તિને તે નદીમાં તેમજ પખિયસુત્તમાં પણ કાલિય સુય ગણેલ છે. વિભાગ-૨સૂરપત્તિ ( સૂય પ્રપ્તિ ) એ જૈન ખગાળશાસ્ત્રને ગ્રન્થ છે. એના ખાર વિભાગેા છે અને એ દરેકને ‘ પાહુડ ’ ( પ્રાભૂત ) કહે છે કે જે પુત્વના વિભાગેનુ પણ નામ છે. આ પાહુડ પૈકી કેટલાંકના પાહુડ-પાહુડ (પ્રાકૃતપ્રાભૂત ) એવા પેટાવિભાગેા છે. પડેલા પાહુડનાં આ, બીજાનાં ત્રણ અને દસમાનાં બાવીસ પાહુડપાહુડ
છે.
વિષય-વીસ પાહુડ પૈકી એકેકમાં એકક વિષય છે. જેમકે મણ્ડલગતિની સંખ્યા, ( ૨ ) સૂર્યનું તીરહું પરિભ્રમણુ, ( ૩ ) સૂર્ય અને ચન્દ્ર દ્વારા પ્રકાશિત થતા ક્ષેત્રનું પરિમાણુ, (૪) પ્રકાશની વ્યવસ્થા, (૫) સૂર્યનીલેશ્યાના પ્રતિબ્રાત, (૬) એજની સ્થિતિ, (૭) ૪ર્યાવારક, ( ૮ ) સૂર્યના ઉદયની સ્થિતિ, ( ૯ ) પૌષી છાયાનું પ્રમાણ, (૧૦) ચન્દ્રને નક્ષત્ર સાથેને સમ્બન્ધ, (૧૧) સવસરાના પ્રારમ્ભ અને અન્ત, (૧૨ ) સ ંવત્સરના પ્રકારા, (૧૩) ચન્દ્રની વૃદ્ધિ અને હાનિ, ( ૧૪ ) જ્યે સ્નાનું પ્રમાણ, (૧૫) સૂર્ય, ચન્દ્ર, ગ્રહ, નક્ષત્ર અને તારાની શીઘ્ર ગતિના નિય, (૧૬) જ્યાહ્નાનું લક્ષણું, (૧૭) ચ્યવન અને ઉપપાત, (૧૮) ચન્દ્ર, સૂર્ય વગેરેની ઊંચાઇ, (૧૯) ચન્દ્રાદિની પરિમાણુસંખ્યા અને ( ૨૦ ) ચન્દ્રાદિને અનુભાવ.
૧ મલચિગરસૂરિએ નદીની વૃત્તિ (પત્ર ર૦પ અ)માં સૂરિયપન્નત્તિ ” એવુ પ્રતીક આપી આ નામ સમજાવ્યું છે. ર્ નેપાળથી જે બૌદ્ધ ગ્રન્થા હિન્દુસ્તાનમાં આવ્યા તેમાં સૂરપત્તિના પણ સમાવેશ થાય છે અને આ એક જ જૈન ગ્રન્થ નેપાળથી આવ્યે છે. જુએ જૈ. સ. પ્ર. (વ. ૧૦, અ. ૮, પૃ. ૧૬૪). ૩ પહેલા પાહુડપાહુડમાં આઠ પડિવત્તિ (પ્રતિપત્તિ) છે, ખીન્દ્રમાં બે અને ત્રીજામાં ચાર છે. ગાથા ૬-૧૭ માં પહેલા, ત્રીજા અને દસમાનાં પાહુડપાહુડના અધિકારોને ઉલ્લેખ છે. ૪ કયા પુદ્ગલા સૂર્યની લેશ્યાથી સંસૃષ્ટ બને છે એ આ વિષય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
<
www.jainelibrary.org
