Book Title: Mithi Mithi Lage Che Mahavir ni Deshna Part 6
Author(s): Trilokmuni
Publisher: ZZZ Unknown
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004929/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgama navanIta che mIThI mIThI lAge che baba mahAvIranI dezanA tattva zAstra-2 [jIvAbhigama-prajJApanA] che ' --patrikAnI SHRI TRILOK MUNIJI Aradhana Bhawan, Chandraprabhu Apts. 6/10 Vaishali Nagar, RAJKOT-360007 (Gaj) rg & (0281) 2473288/2451360. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 2 | mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAjainAgama navanIta jainAgama navanIta mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA ATha bhAgono paricaya kramAMka pustaka nAma pustakamAM zuM che? kathAzAstra 1. jJAtA sUtra ra. upAsaka dazA sUtra 3. aMtagaDa dazA sUtra (ATha Agamo) | 4. anuttaropapAtika sUtra 5. vipAka sUtra 6 rAjaprazrIya sUtra 7. upAMga(nirayAvalikA) sUtra 8. naMdI sUtranI kathAo. (ra) | upadeza zAstra | 1. uttarAdhyayana sUtra ra. AcArAMga sUtra(prathama zruta skaMdha) (traNa Agamo) 3. sUtrakRtAMga sUtra saMpUrNa, 12 vrata, 14 niyama; mahAvrata, samiti gupti, saMjayA, niyaMThA, pAsatkAdi svarUpa, vaMdana vyavahAra, aupadezika saMgraha.. (3) | AcAra zAstra 1. Avazyaka sUtra sahita 2.dazavaikAlika sUtra 3. AcArAMga (cha Agamo) sUtra (bIjo zruta skaMdha) 4. ThANAMga sUtra 5. samavAyAMga sUtra Ji 6. praznavyAkaraNa sUtra. gaucarInA vidhi,niyama ane doSa tathA || viveka jJAna, tetrIsa bola, tapasvarUpa, dhyAna svarUpa, II (4) | cheda zAstra 1. nizItha sUtra 2. dazAzruta skaMdha sUtra 3. bRhatkalpa sUtra (cAra Agamo) | 4. vyavahAra sUtra. cheda sUtra pariziSTa. tatvazAstra-1 | 1. bhagavatI sUtra saMpUNe, aneka koSTaka, gAMgeya aNagAranA (bhagavatI sUtra) | bhAMgAonuM spaSTIkaraNa ane vidhio. () | tatvazAstra-2 | 1. jIvAbhigama sUtra 2. prajJApanA sUtra, guNasthAna, karmagraMtha . tatva zAstra-3 | nadI sUtra, anuyogadvAra sUtra, aupapAtika sUtra, jaMbudvIpa (pAMca Agamo) | prApti sUtra, jyotiSagaNa rAja prajJapti sUtra, vaijJAnika vicAraNAo. I (8) | pariziSTa | carcA-vicAraNAo, aitihAsika saMvAda ane nibaMdha (anubhava aka) | Avazyaka sUtra ciMtano. vizeSa - nirayAvalikAdi pAMca zAstrane eka gaNatAM ane sUrya-candra prajJapti baMnene I eka gaNatAM pAMca ochA thAya, temAM naMdI ane AcArAMga sUtra be pustakomAM che, tethI traNa ja ochA thAya A rIte kara-3 = ra9 saMkhyA maLI jAya che. T For Private & Personal use only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha bhAgono paricaya hi 'jainAgama navanIta - 6 ka :::.. - mIThI mIThI lAge che mahAvIranI A che dezanA tatvazAstra khaDara kAla (1)jIvAbhigama sUtra (2) prajJApanA sUtra (3) guNasthAna svarUpa (4) karma graMtha bhAga-ra ane 3 sArAMza A kAkA * Agama manISI zrI trilokamunijI ma. sA. * : gujarAtI bhASAMtara : 1. bA.bra. pU. zailAbAI ma. sa. 2. maNIbahena rAghavajI zAha, prAgapara (kaccha) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta pradhAna saMpAdaka : Agama manISI zrI trilokamunijI prakAzaka : jainAgama navanIta prakAzana samiti, surendranagara. prakAzana sahayogI : (1) zrI navala sAhitya prakAzana cerI. TrasTa su. nagara (ra) DaoN. bharatabhAI cImanabhAI mahetA - rAjakoTa. sahasaMpAdaka (1) pU. gulAbabAI mahAsatIjInA suziSyA kuMdanabAI ma.sa. (2) pU. prANakuMvarabAI mahAsatIjInA suziSyA-zailAbAI ma.sa. (3) zrI mukuMdabhAI I. pArekha, goMDala (4) zrI maNIbhAI zAha (5) jayavaMtabhAI zAha, sUrata (6) zrI bhAnubena. DrAphaTa / M.0. : lalitacaMdra maNIlAla zeTha, prAptisthAna : patrasaMparka lalitacaMdra maNIlAla zeTha zaMkhezvaranagara, ratanapara, posTa : jorAvaranagara - 363020 jillo : surendranagara(gujarAta) muMbaImAM pustako maLaze ramaNikalAla nAgajI deDhiyA durgA TekSaTAIlsa, 10-nyu hiMdamAtA klotha mArkeTa, hoTela zAMtidUta nIce, dAdara, muMbaI - 400 014 mUlya H 50/ prakAzana tArIkha : 19-8-2004 prata saMkhyA : 1500 saMpUrNa seTa ATha pustakomAM 32 Agama sArAMza - rUA. 400/- (eka mAtra) vizeSa sUcanA : ATha pustakonA bukiMga mATe- (1) jainAgama navanIta prakAzana samitinI rasIda prApta karavI. (2) potAno grAhaka naMbara prApta karavo. (3) koIpaNa phariyAda ke sUcanA phonathI ane maukhika na karavI, patra vyavahAra dvArA rAjakoTa sUcanA karavAnuM khAsa dhyAna rAkhavuM. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra khaMDa-2 viSaya sUci che ! 'tatvazAstra khaMDa-ra viSaya-sUci (1) viSaya pAnA naM. 1 jIvAbhigama sUtraH prastAvanA jIvAbhigama sUtraH Avazyaka tattvabheda AgamonA zloka pramANa ane upadhAnatapa 10, 288 jIvAbhigama sUtra sArAMza pariziSTaH 1. ApaNe pada prayoga paddhati 2. eka samayanI kAyasthitiH Agamika vicAraNA 3. pudA zabda vicAraNA 4. chaDonI bhUla eka anuprekSaNa prajJApanA sUtra: prastAvanA prajJApanA sUtra : viSayAnukramaNikA prajJApanA sUtra sArAMza pariziSTaH 1. cauda guNasthAnonuM svarUpa rara9 13 | 2. saMketa sUci | 3. guNasthAnonuM para baMdha udaya udIraNA sattA[krama graMtha-ra | 4. dara mArgaNAonI apekSA guNasthAnomAM baMdhakrama graMtha-3] . rapara jIvanA pa3 bheda ekI sAthe Indra 4nA nAmo ekI sAthe | karmonI 148 prakRtinA nAma 4 | 148 prakRtino judo judo baMdha kAla(Agama anusAra) 192 5 | 120 karmaprakRtino baMdha(karmagraMtha anusAra) 245 244 245 79 192 - Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta | sArAza sAhitya vize goMDala gaccha ziromaNI # ka pa. pU. zrI jayaMtamunijI ma.sA.nuM maMtavya T FI mahAmanISI trilokaRSijI dvArA "sArAMza sAhitya prakAzita thaI rahyA che. jemAM kramazaH batrIsa AgamonuM saMpAdana thayuM che. A sAhitya Agamono sArabhUta che, eTaluM ja nahIM paraMtu keTalAka krAMtibIjonuM vAvetara paNa emAM 1 che. munizrInI vicAradhArA soLaAnA jainAgamane anukULa hovA chatAM rUDhi 1 vAdanI "zalya cikitsA karanArI che, te nirvivAda satya che. | munizrInuM ciMtana ane manana nirbheLa, spaSTa ane saMyamita bhASAmAM | satyanuM nirUpaNa kare che. temane koI prakArano saMpradAya moha ke bIjA koI avarodha mAnya nathI. teo saunuM potapotAnA sthAne sanmAna jALavIne paNa; ; paraMparAmAM je paryaAvyuM che, tenA para "karAro" prahAra kare che ane bhagavAna 1 mahAvIra svAmInA eka apratibaddha saMta tarIke mahAvIra darzananuM sAMgopAMga I temaja Agamane AdhAre udghATana kare che, je vAMcatAM AnaMda upajAve che. 1 joke saMpradAyathI baMdhAyelA ane pAraMparika vicAradhArAmAM jakaDAyelA | vyakti ke vyaktisamUhane kadAca na game, virodhAtmaka paNa lAge ane mahAvIra darzanathI A sAhityanirALuM che, virodhI che, tevuM kahevA mATe te loko lalacAya I paNa kharA! je rIte sUryodaya thatA sahaja aMdhArU nAza pAme che, te rIte sAcI i samyagdhArA prakAzita thatA ajJAnarUpa aMdhakArano nAza thavAno ja che. atyAre | jaina jagatane pharIthI jAgavAnI taka maLI che. A sAhitya dvArA rUDhivAdathI mukta thavAnA nAme navA vargane svacchaMdI! banAvavAno uddeza jhalakato nathI paraMtu Agama manISI munizrInuM sArAMza sAhitya bhagavAna mahAvIra svAmInA saikAlika hitadarzananI sAthe joDIne; rUDhivAdanI sImAothI para thaI vyApaka darzana karAve che. maMgalakAmanA - mahA manISI trilokaRSijI! Apano A prayAsa saphaLa thAya ! tema amo IcchIe chIe. kAraNa ke ApanA ciMtananI dareka paMktimAM krAMtinA bIjo! saMcita rahelA che. AgamonI satyatApUrNa RjubharI bhAvanAo para ane Agama : nirmaLa prarUpaNA upara vivivAdano je jaMga lAgI rahela che ane durAgrahanA vAdaLo ; chavAI gayA che tenuM nivAraNa karavA mATe ApanuM A sAhityika bhagIratha puruSArtha i AgamanA maulika bIjone(gUDha tattvone) avazya navapallavita karaze. www.jainenbrary.org Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH jIvAbhigama sUtra prastAvanA jIvAbhigama sUtra sArAMza prastAvanA 9 tattvajJAnanuM mahattva : jaina dharmamAM AcAra ane AcAra jJAnanuM sthAna sarvoparI che, chatAM paNa tattvajJAnarUpa jIva-ajIva ane lokasvarUpa AdinA jJAnanuM mahattva jarApaNa ochuM nathI. aneka AgamomAM ane AcAra zAstronI vacce paNa A tattvone mahattva ApavAmAM AvyuM che. jema ke AcArAMgamAM- vivitA tonuM / uDDa ahe ya tiriyaM ca pehamANe samAhiM apaDinne / uttarAdhyayanamAM-- jIvA jIvA ya baMdho ya, puNNaM pAvAsavo tahA / saMvara nikharA movazvo, saMti 5 tahiyA nava // a -28 // uttarAdhyayanasUtramAM lezyA, karma ane jIvAjIvanA bheda prabhedonuM varNana karavAmAM AvyuM che. sUyagaDAMgasUtramAM jIvonA AhAra saMbaMdhI sUkSmatama jJAna sabhara eka saMpUrNa adhyayana che. mukhya sthAna dharmasiddhAMtonI kasoTInA mukhya aMgomAM tattvavAdanuM paNa eka che. dazavaikAlika sUtramAM tattvajJAnanuM UMcatama mahattva darzAvela che, jema ke-- jo jIve vi na yANei, ajIve vi na yANei / nIvAnIne ayALato, jja so nAhid saMgama // adhya. --4 // bhAvArtha :- jIva ajIva Adi tattvajJAnanA abhAvamAM saMyamadharmanuM pAlana ke astitva paNa saMbhavita nathI. A sarva apekSAothI AvazyakatA anubhavIne ja tattvajJAnathI paripUrNa svataMtra aneka sUtronI caudapUrvanA zrutajJAnanA AdhAre sthavira bhagavaMtoe racanA karI che. tenAthI pahelA A vizALa tattvajJAnano samUha bAramA dRSTivAda nAmanA sUtramAM hato tathA saMkSepamAM to A tattvajJAna jema dUdhamAM ghI samAya tema dareka AgamamAM samAyeluM ja che. -- sUtra paricaya ane viSaya :- prastuta sUtramAM jIva ane ajIva be tattvanuM kathana hovAthI tenuM 'jIvA jIvAbhigama sUtra' evuM sArthaka nAma che. A sUtramAM mukhyatve jIvavijJAnano vistAra che. mATe tene saMkSiptamAM jIvAbhigama sUtra paNa kahevAya che. A sUtramAM nava pratipatti-adhyAya che. tenA prathama adhyAyamAM ja jIvonA zarIra, avagAhanA, Adi aneka rIte sUkSmavarNana karavAmAM Avela che. AgaLanA adhyAyomAM veda, sthiti, kAyasthiti, aMtara, alpabahutva, AdinI sAthe jIvanA vividha bhedonuM varNana che. vacce trIjA adhyAyamAM nArakI, deva AdinA varNananI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta| sAthe naraka pRthvIpiMDa-devaloka AdinuM paNa varNana che. tirachAlokanuM varNana karatAnI sAthe bUDhIpanA vijaya dvAranA mAlika-vijayadevanuM, tenI rAjadhAnInuM, tenA janma tathA janmAbhiSekanuM varNana paNa sUryAbhadevanI samAna che. samasta dvIpa samudronuM varNana svayaMbhUramaNa samudra paryata che. sUrya-caMdra Adi jyotiSIdevonuM varNana paNa vistArapUrvaka che. A rIte A sUtra vividha tattvajJAna tathA bhaugolika jJAnayukta hovAthI rocaka paNa che. racanA ane prAmANikatA - A sUtranA racanA kAla ane racanAkAra saMbaMdhamAM prAcIna graMthomAM koI jagyAe nirdeza na maLato hovAthI koI ajJAta sthavirakRta A Agama che. naMdIsUtramAM sUtrasUci aMtargata aMgabAhya utkAlika sUtromAM A AgamanI parigaNanA karavAmAM AvI che. A AdhArathI ja samagra zvetAMbara jaina samAjamAM A Agamano ekarUpatAthI pramANika AgamakoTImAM svIkAra karAyela che. A sUtranI pramANikatAmAM koI paNa prakArano vivAda nathI. A vAta ja A sUtranI mahattAnI dyotaka che. sUtra parimANa:- A sUtra eka zrutaskaMdharUpa che. tenI nava pratipatti che.(adhyayana che) be bhedathI daza bheda sudhInI apekSAthI jIva tattvano temAM vividha bodha che. saMsArI jIvonI nava pratipatti pachI siddha sahita samasta jIvonI paNa be thI daza bheda sudhI vicAraNA karela che. A sUtranuM parimANa 4750 zlokapramANa mAnavAmAM Avela che. pracalana :- A sUtranI prathama pratipattinA mahattvapUrNa sUkSma tattvajJAnane pUrvAcAryoe vizeSa paddhatithI saMkalita karela che. jenuM jaina sAdhu samAja ane zrAvaka samAjamAM atyaMta pracalana che. caturvidha saMghamAM tene kaMThastha karavAnI tathA tenA vize ciMtana karavAnI paddhati paNa pracalita che. je laghudaMDaka athavA daMDaka prakaraNanA nAmathI vikhyAta che. A thokaDAno abhyAsI saralatApUrvaka jIvAbhigama sUtra ane pannavaNAjI AdinA tattvajJAnane samajIne pragati karI zake che. upAMga :- A sUtrane tRtIya upAMganI saMjJAthI oLakhAya che ane trIjA aMga ThANAMgasUtrathI eno saMbaMdha joDavAmAM Ave che. te eka bhramita kalpanA mAtra che. A viSayanuM spaSTIkaraNa aupapAtika sUtranA prAraMbhamAM karI dIdhuM che. jijJAsu vAcaka tyAM vAMcavA prayatna kare. upalabdha sAhitya - A sUtra para AcArya malayagiri kRta TIkA prakAzita che. anya paNa keTalAya mULa pAThanA saMskaraNa prakAzita thayelA che. hindI anuvAda yukta saMskRta TIkAnI sAthe gujarAtI-hindI anuvAda yukta prakAzita AvRtti paNa upalabdha che. hindI vivecana yukta saMskaraNa Agama prakAzana samiti bAvarathI prakAzita thayela che. malayagiri TIkAnA AdhArathI sArAMzarUpamAM A AgamAM Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH jIvAbhigama sUtra prastAvanA navanIta taiyAra karela che. AzA che ke svAdhyAyI AtmAo A laghu pustikA vaDe Agama saMbaMdhI tattvajJAnanI tRSAne zAMta karI zakaze! (Avazyaka tatvabheda) (1) pAMca zarIra (1) audArika (2) vaikriya (3) AhAraka (4)tejasa (5) kArpaNa (2) cha saMghayaNa (1) vaja8SabhanArA (2) RSabhanArAca (3) nArA (4) ardhanArA (5) kIlikA () sevA(chevaTa) (3) cha saMsthAna (1) samacaturasa (2) nyagrodha parimaMDala (3) sAdi (4) vAmana (5) ku% (6) hUMDa (4) cAra kaSAya (1) krodha (2) mAna (3) mAyA (4) lobha (5) cAra saMjJA (1) AhAra (2) bhaya (3) maithuna (4) parigraha () cha lezyA (1) kRSNa (2) nIla (3) kApota (4) tejo (5) padma (6) zukla (7) pAMca Indriya (1) zrotra (2) cakSu (3) ghANa (4) rasanA (5) sparza (8) sAta samudyAta (1) vedanIya (2) kaSAya (3) mAraNAMtika (4) vaikriya (5) tejasa (6) AhAraka (7) kevalI (9) cha paryApti (1) AhAra (ra) zarIra (3) indriya (4) zvAsocchavAsa (5)bhASA (6) mana (10) traNa daSTi (1) samyagdaSTi () mithyAdaSTi (3) mizradaSTi (11) cAra darzana (1) cakSu (2) acakSu (3) avadhi (4) kevaladarzana (12) pAMcajJAna (1) mati (ra) zrata (3) avadhi (4) mana:paryava (5) kevala jJAna (13) traNa ajJAna (1) matiajJAna (2) zrataajJAna (3) virbhAgajJAna (14) traNa yoga (1) manayoga (2) vacanayoga (3) kAyayoga (15) be upayoga (1) sAkAra upayoga (2) anAkAra upayoga (16) be maraNa (1) samavahata maraNa (2) asamavahata maraNa (17) cAra bhaMga (1) anAdi anaMta-je bolazAzvata rahe ane abhAvamAM hoya temA A bhaMga bane che. (2) anAdisAta- je bola bhavamAM maLe ane siddhAvasthAmAM na rahe temAM A bhaMga bane che. (3) sAdianaMta-je bola abhavImAM ke saMsArImAM nahoya, siddhamAM A bhaMga hoya che. (4) sAdisAMta- je bola azAzvata hoya ane siddhomAM na hoya evA parivartanazIla sarvabhAvomAM A bhaMga hoya che. jemAM A bhaMga hoya che tenI kAya sthiti kahevAya che. arthAt A bhaMganI kAyasthiti hoya che. anya traNa aMgonI kAya sthiti hotI nathI. vizeSa - guNasthAna svarUpa tathA teno cArTa A puSpanA pAchaLanA pRSThomAM pariziSTa naMbara pAMcamAM jovA, je navina ciMtanayukta spaSTa ane saraLa bhASAmAM samajAvyA che. karma graMtha bIjA, trIjAno sArAMza paNa cArTayukta Apela che.(baMdha, udaya, udIraNA, sattA ane baMdha svAmitva) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA jainAgama navanIta - - | sUtronA zloka pramANa ane upadhAna-tapa che ... zloka | upadhAna tapa AcArAMga sUtra 2500 sUyagaDAMga sUtra 2100 ThANAMga sUtra 3770 samavAyAMga sUtra 147 (5) bhagavatI sUtra 1pa7para (6) jJAtAdharmakathA sUtra papa00 (7) upAsakadazA sUtra 812 (8) aMtagaDadazA sUtra 900 (9) anuttaropapAtika sUtra ra9ra (10) praznavyAkaraNa sUtra 1rapa0 (11) vipAka sUtra 1216 (12) uvavAI sUtra 1200 (13) rAjaprazrIya sUtra 2078 (14) jIvAbhigama sUtra 4700 (15) prajJApanA sUtra 7787 (1) jaMbUdvIpa prajJapti sUtra 4146 (17) caMdra-sUrya prajJapti sUtra 2200 (18) upAMga sUtra(nirayAvalikAdi) 1109 (19) nizItha sUtra 1815 (20) dazAzrutaskaMdha sUtra 757] (21) bRhatkalpa sUtra 473 (rara) vyavahAra sUtra (23) uttarAdhyayana sUtra 2100 (24) dazavaikAlika sUtra 700 (25) naMdI sUtra 900 (26) anuyoga dvAra sUtra 1899 | (27) Avazyaka sUtra 125 jJAtavya:- ahIM batrIsa sUtronA mULapAThanAM zloka-parimANa saMgrahita karyA che. jemAM 3ra akSarano eka zloka gaNatAM AcArAMga sUtrano mULapATha 2500 zloka pramANa thAya che. A ja rIte bIjA sUtronAM zloka parimANa samajI levA anusaMdhAna pAnA naM. 228 juo. 8 0 0 8 ba ba ke ke zuM . A $ $ 8 835 0 3 0 2 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H jIvAbhigama sUtra sArAMza jIvAbhigama sUtra sArAMza dvividhA nAmanI prathama pratipatti 11 ajIvajJAna :- ajIvanA be prakAra che- (1) rUpI (ra) arUpI (1) arUpI ajIva :- tenA dasa prakAra- dharmAstikAya skaMdha, deza, pradeza; adharmAstikAya skaMdha, deza, pradeza; AkAzAstikAya skaMdha, deza, pradeza ane dasamuM apradezI kAla dravya. (2) rUpI ajIva H(3) pudgala pradeza (4) paramANu pudgala. tenA cAra prakAra- (1) pudgala skaMdha (2) pudgala deza jIvajJAna :- jIvanA be prakAra che- siddha ane saMsArI. (1) siddhanA paMdara prakAra :- (1) tIrtha siddha (2) atIrtha siddha (3) tIrthaMkara siddha (4) atIrthaMkara siddha (5) svayaMbuddha siddha (6) pratyeka budgha sidgha (7) buddha bodhita siddha (8) strIliMga siddha (9) puruSa liMga sidgha (10) napuMsaka liMga siddha (11) svaliMga siddha (12) anyaliMga sidgha (13) gRhastha liMga sidgha (14) eka siddha (15) aneka siddha. A anaMtara siddhonA bheda che. nava prakAra sthitinI apekSAthI siddhanA bheda A prakAre che- (1) prathama samaya siddha (2) dvitIya samaya sidgha (3) tRtIya samaya siddha, yAvat dasa samayanA siddha, saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta samayanA siddha. A pramANe siddhonA aneka bheda che, AmAM prathama samaya siddha sivAyanAne paraMpara siddha kahevAya che. (2) saMsArI jIvonA prakAra : be prakAra (1) trasa (2) sthAvara. (1) strI (2) puruSa (3) napuMsaka. traNa prakAra cAra prakAra pAMca prakAra (1) nAraka (2) tiryaMca (3) manuSya (4) deva. cha prakAra (1) ekendriya (2) beindriya (3) teindriya (4) caurendriya (5) paMcendriya. (1) pRthvI (2) pANI (3) agni (4) vAyu (5) vanaspati (6) trasajIva. sAta prakAra (1) nArakI (2) tiryaMca (3) tiryaMcANI (4) manuSya (5) manuSyANI (6) deva (7) devI. ATha prakAra (1) prathama samayanA nAraka (2) aprathama samayanA nAraka (3) prathama samayanA tiryaMca (4) aprathama samayanA tiryaMca (5) prathama samayanA manuSya (6) aprathama samayanA manuSya (7) prathama samayanA deva (8) aprathama samayanA deva. (1) pRthvI (2) pANI (3) agni (4) vAyu (5) vanaspati (6) beindriya Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta sa prakAra (7) te indriya (8) caurendriya (9) paMcendriya. (1) prathama samayanA ekendriya (2) aprathama samayanA ekendriya (3) prathama samayanA beindriya (4) aprathama samayanA beindriya (5) prathama samayanA te indriya (6) aprathama samayanA Indriya (7) prathama samayanA caurendriya (8) aprathama samayanA caurendriya (9) prathama samayanA paMcendriya (10) aprathama samayanA paMcendriya. vyasa-sthAvara baMne prakAranA saMsArI jIvoHsthAvara- halanacalana na karI zake tevA jIvo. tenA pAMca bheda che- pRthvIkAya, aSkAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya. (1) pRthvIkAya:- pRthvIkAyanA be bheda- sUkSma ane bAdara (1) zarIra-traNa, audArika, tejasa, kArmaNa (2) avagAhanA- jaghanya, utkRSTa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI (3) saMghayaNa- eka chevaTuM (4) saMsthAna- masUranI dALa nA AkAre (5) kaSAya- cAra (6) saMjJA- cAra (7) lezyA- sUkSmamAM traNa, bAdaramAM cAra (8) indriya- sparzendriya (9) samudyAta- traNa. vedanIya, kaSAya, mAraNAMtika (10) saMjJI-asaMjJI che. (11) veda-napuMsaka (1ra) paryApti- prathama cAra (13) daSTi-mithyAtva (14) darzana-acakSu darzana (15) jJAna-be ajJAna (16) yoga- kAyayoga (17) upayoga- be. sAkAra ane anAkAra. (18) AhAra-baso aDhyAsI prakAre AhAra kare. jemAM-1. asaMkhyAta pradezanI avagAhanAvALA, 2. anaMta pradezI AhAra vargaNAnA pugalono AhAra kare che. 3 thI 14. eka samayathI yAvat asaMkhyAta samayanI sthitivALA pudgala grahaNa kare che. 15 thI 27. eka guNa kALo yAvatuM anaMta guNa kALA varNananA pudgala grahaNa kare che. 28 thI 274. kALAnI jema zeSa 4 varNa, gaMdha, parasa, 8 sparza; A 19tna 13-13 bolanA pudagalo grahaNa kare che. ra75 thI 28Da spaSTa. avagADha, paraMpara-avagADha, sUkSma, sthUla, UMcA, nIcA, tIrachA, Adi, madhya, aMtathI, svaviSayakapudgalono anukramathI prApta pudgalono AhAra kare che. 287. lokAMte rahelA sUma pRthvIkAya traNa, cAra ke pAMca dizAno AhAra grahaNa kare che. zeSa sarva pRthvInA jIvo cha dizAno AhAra grahaNa kare che. 288. potAnA Atma zarIra avagAhanAmAM rahelA AhAra vargaNAnA pudgalono AhAra kare che. A pramANe AhAranI apekSAthI 288 bolonI vicAraNA karAya che. (19) utpatti sUkSma pRthvIkAyamAM tiryaMca ane manuSya be gatinA jIvo Ave tathA bAdara pRthvIkAyamAM tiryaca, manuSya ane deva te traNa gatinA jIvo utpanna thAya che. (20) sthiti- sUkSmamAM jaghanya-utkRSTa aMtarmuhUrtanI ane bAdaramAM jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTabAvIsa hajAra varSanI. (ra1) maraNa-samohiyA, Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH jIvAbhigama sUtra sArAMza 13 asamohiyA baMne prakAranA maraNa. (rara) gati- tiryaMca ane manuSyanI tiryaMcamAM ekendriyathI paMcendriyamAM jAya. (2) aSkAya- 1. saMsthAna- pANInA parapoTA jevuM. 2. sthiti-bAdara apakAyanI utkRSTa sAta hajAra varSanI. zeSa varNana pRthvIkAya vat. (3) vanaspatikAya- tenA sUkSma sAdhAraNa ane pratyeka ema traNa prakAra che. pratyeka vanaspatinA bAra bheda che- 1. vRkSa 2. guccha3. gulma 4. latA 5. vela. parvaka 7. tRNa8. valaya 9. harita 10. dhAnya 11. jalaja 12. kuhaNa. avagAhanA- utkRSTa- 1000 yojana sAdhika. saMsthAna- vividha prakAranA sthiti- utkRSTa 10,000 varSanI. zeSa varNana pRthvIkAyavat jANavuM. (4) teukAya- sUphama-bAdara baMnenuM saMsthAna soyanA bhArA jevuM, upapAta-be gatimAMthI Ave tiryaMca tathA manuSya, gati- eka tiryaMcanI che. lezyA- prathamanI traNa, sthiti- utkRSTa traNa ahorAtrInI. zeSa varNana pRthvIkAyavatuM. (5) vAyukAya- sUkSma-bAdara baMne bhedomAM saMsthAna dhvajA patAkA jevuM, bAdara vAyukAyamAM zarIra cAra che. samudyAta- cAra prathama, sthiti- utkRSTa 8000 varSanI, zeSa varNana teukAyavat. trasa- halanacalana karI zake tevA jIvo. tenA mukhya cAra bheda che. beindriya, te indriya, corendriya, paMcendriya. () beIndriya- (1) zarIra- traNa (ra) avagAhanA- utkRSTa 1ra yojana (3) saMghayaNa- eka chevaTuM (4) saMsthAna- hUDa (5) kaSAya- cAra (6) saMjJA- cAra (7) lezyA-traNa (8) indriya-be (9) samudyAta-traNa (10) saMjJI- asaMjJA che. (11) veda-napuMsakaveda (1ra) paryAti-pAMca (13) daSTi-be (14) darzanaeka (15) jJAna- be jJAna, be ajJAna (1) yoga- be (17) upayoga- be (18) AhAra-cha dizAmAMthI, ra88 bolano pUrvavat (19) utpatti- manuSya tathA tiryaMca be gatinA Ave (20) sthiti- utkRSTa 12 varSa (ra1) maraNa bane prakAranA (rara) gati- manuSya ane tiryaMcamAM jAya. (7) indriya-avagAhanA-traNagAu, Indriya-traNa, sthiti-49ahorAtrinI, zeSa varNana beIndriyavatuM. (8) caureriya- avagAhanA- cAra gAu, Indriya-4, darzana-be, cahyuM ane acakSu, sthiti- utkRSTa cha mAsa, zeSa varNana beindriyavat. paMcendriya nA cAra bheda che- nArakI, tiryaMca, manuSya, deva. (9) nArakI- (1) zarIra-traNa vaikriya, tejasa, kArmaNa (ra) avagAhanA- jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI, utkRSTa500dhanuSya. uttara vaikriya kare to jaghanya Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta aMgulano saMkhyAtamo bhAga, utkRSTa 1000 dhanuSya (3) saMghayaNa- nathI (4) saMsthAna- hUMDa (pa) kaSAya- cAra (6) saMjJA- cAra (7) lezyA-traNa (8) indriya pAMca (9) samuddhAta- prathamanA cAra (10) saMzI- asaMjJI alpa samaya rahe tethI baMne (11) veda- napuMsaka veda (12) paryApti- cha (13) dRSTi- traNa (14) darzana- traNa (15) jJAna- 3jJAna, 3 ajJAna (16) yoga- traNa (17) upayogabe (18) AhAra- 288 bheda pUrvavat (19) utpatti- manuSya ane tiryaMca be gatinA (20) sthiti- jaghanya 10,000 varSa, utkRSTa 33 sAgaropama (21) maraNa- baMne prakAranA (22) gati- be, manuSya ane tiryaMcamAM. 14 (10) asaMzI tiryaMca paMcendriya H- tenA pAMca prakAra- 1. jalacara 2. sthalacara 3. khecara 4. urapari sarpa 5. bhujapari sarpa. (2) avagAhanA- jalacaranI utkRSTa 1000 yojana, sthalacaranI aneka gAu, khecaranI aneka dhanuSya, urapari sarpanI aneka yojana, bhujaparisarpa aneka dhanuSya (8) indriya- pAMca (20) utkRSTa sthiti- jalacaranI eka kroDapUrva, sthalacaranI 84,000 varSa, khecara, 72, 000 varSa, urapari sarpa 53,000 varSa, bhujapara sarpa 42,000 varSa (22) gati- prathama naraka, badhA tiryaMca, akarmabhUmi choDIne zeSa sarva manuSya ane bhavanapati tathA vANavyaMtaramAM jAya che. zeSa varNana caurendriyavat. (11) saMjJI tiryaMca paMcendriyaH- (1) jalacara Adi pAMca bheda che- (1) zarIracAra (2) avagAhanA-utkRSTa jalacaranI 1000 yojana, sthalacaranI cha gAu, khecaranI aneka dhanuSya, uraparisarpa-1000 yojana, bhujaparisarpa- anekagAu (3) saMghayaNa- cha (4) saMsthAna- cha (pa) kaSAya- cAra (6) saMjJA- cAra (7) lezyA- cha (8) indriya- pAMca (9) samuddAta- pAMca prathamanA (10) saMzIeka saMzI che (11) veda-traNa (12) paryApti- cha (13) dRSTi- traNa (14) darzana- traNa (15) jJAna-3jJAna, 3 ajJAna (16) yoga- traNa (17) upayoga-- be (18) AhAra- cha dizAmAMthI, 288 bolano pUrvavat (19) utpatti- cAre gatimAMthI Ave (20) sthiti- jalacaranI kroDapUrvanI, sthalacaranI traNa palyopamanI, khecaranI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganI, uraparisarpa- kroDapUrva, bhujaparisarpa kroDapUrva; A utkRSTa sthiti che (21) maraNa baMne (22) gati- cAre gatimAM jAya. devamAM ATha devaloka sudhI jAya. narakamAM- bhujaparisarpa be naraka sudhI, khecara traNa naraka sudhI, sthalacara cAra naraka sudhI, urapari sarpa pAMca naraka sudhI, jalacara sAta naraka sudhI, jalacara tiryaMcANI ane manuSyANI cha naraka sudhI. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: jIvAbhigama sUtra sArAMza 15 (1ra) asalI manuSya- (4) saMsthAna-hUMDa, (8) indriya-pAMca (1ra) paryApti- dezona cAra(cothI apUrNa) (14) darzana-be (18) AhAra-niyamA chadizAmAMthI 288 bolano pUrvavat (19) utpatti- teu-vAyune choDIne tiryaMca tathA manuSyamAMthI. zeSa varNana sUthamapRthvIkAyavat. (13) saMjJI manuSya- (1) zarIra- pAMca (ra) avagAhanA- utkRSTa traNa gAu, vaikriyanI apekSAe eka lAkha yojana sAdhika (3) samughAta- 7 (4) darzanacAra (15) jJAna- pAMca jJAna, traNa ajJAna (19) utpatti cAre gatimAMthI Ave, teu- vAya ane sAtamI naraka sivAya (20) sthiti- utkRSTa traNa patya (rara) gati- cAre gati ane mokSamAM jAya, zeSa varNana saMjJI tiryaMcavatuM. vizeSa:- alezI, ayogI, akaSAya, avedI, anindriya, nosaMjJI noasaMjJI ane aNAhAraka paNa hoya che. (14) deva - tenA cAra prakAra- bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI, vaimAnika. (1) zarIra-traNa. vaikriya, tejasa, kArmaNa (ra) avagAhanA- utkRSTa sAta hAthanI, uttara vaikriyanI apekSA 1 lAkha yojana (3) saMghayaNa- nathI. zubha pudgalonuM pariNamana thAya che. (4) saMsthAna- samacariMsa; uttara vaikriyamAM vividha saMsthAna (5) kaSAya- cAra (6) saMjJA- cAra (7) lezyA- bhavanapati, vANavyaMtaramAM cAra, jyotiSIthI bIjA devaloka sudhI eka tejo, trIjAthI pAMcamAM devaloka sudhI eka pakva, chaThThA devalokathI sarvArtha siddha sudhI zukla lezyA(anuttara vimAnamAM parama zukalezyA) (8) indriya-pAMca (9) samudyAta- navaraiveyaka ane anuttara vimAnamAM traNa, zeSa sarvane prathamanA pAMca (10) saMgI-asaMjJI baMne (11) veda- bIjAdevaloka sudhI be, trIjAdevalokathI uparanAdevalokamAM eka (1ra) paryApti- pAMca(bhASA-mana sAthe bAMdhe). (13) daSTi- sarva devomAM traNa paraMtu anuttara vimAnamAM eka, (14) darzana- traNa (15) jJAna- pAMca anuttaramAM traNa jJAna. zeSa sarva devone traNa jJAna, traNa ajJAna. (paMdara paramAdhAmI ane traNa kilviSImAM eka mithyASTi ane traNa ajJAna hoya che) (16) yoga- traNa (17) upayoga- baMne (18) AhAra- cha dizAmAMthI, 288 prakAre (19) utpatti- manuSya ane tiryaMca be gatinA Ave (20) sthiti- utkRSTa 33 sAgaropamanI (ra1) maraNa bane (rara) gati bIjA devaloka sudhI pRthvI pANI, vanaspati, saMjJI tiryaca, saMjJI manuSya ane trIjAthI AThamA devaloka sudhI saMzI tiryaMca ane saMjJI manuSya tenAthI upara devalokanA devo eka manuSyanI gatimAM jAya. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 laghudaMDaka(daMDaka prakaraNa) - prathama pratipatti : jIva zarIra 2. avagAhanA 1 pRthvIkAya akhAya teukAya vAyukAya vanaspatikAya asaMzI manuSya beindriya teindriya corendriya asaMjJI tiryaMca paMcendriya saMjJI tiryaMca paMcendriya saMzI manuSya nArakI devatA 3 ? | P 4 3 33 3 3 3 3 3 4 5 3 3 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta jAnya utkRSTa aMgulano asaM aMgulano asaM. bhAga bhAga saM. bhAga asaM bhAga saM bhAga asaMbhAga saM. bhAga asaM bhAga saM. bhAga 1000 yojana sAdhika aMgUlano asaM. bhAga 1 yojana 3 gAu 4 gAu jalacara : 1000 yojana sthalacara : aneka gAu khecara : aneka dhanuSya urapara H aneka yojana bhujapara : aneka dhanuSya jalacara H 1000 yojana sthalacara : cha gAu khecara H aneka dhanuSya uraparaH 1000 yojana bhujapara H aneka gAu vaikriya, aneka so yojana 3 gAu vai. 1 lAkha yo. sAdhika 500 dhanuSya vaikriya- 1000 yojana saMghayaNa saMsthAna 3 4 chevaTu masuradALa "1 . .. OM $ X hAtha vaikriya, 1 lAkha yojana x pANInA parapoTA soyano bhAro dhvajA vividha \ * \ = 6 kha hUMDaka samarasa phAya pa 4 4 4 4 4 4 4 4 * 4 4 4/x 4 4 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH jIvAbhigama sUtra sArAMza jIva saMzA leNyA Indriya samughAta, asI-sI vedaparyAddhidaSTi darzana jJAna | 10 11 12 13 14 15 asaMzI | 1| 4 | 1 | 1 | pRthvIkAya apakAya h h teukAya | 4 | 3 | 1 | I vAyukAya | 4 | 3 | 1 | h vanaspatikAya | 4 | 4 | 1 | h asaMsI manuSya 4 | 3 | 5 h 34 beIndriya | 4 | 3 | 2 | h ra * teIndriya | 4 | 3 | 3 | h 5 | 2 | 1 1 | 22 caurendriya | 4 | 3 | 4 | yh 2 I 2R asaMzI tiryaMca 4 ra 2 | 22 saMzI tiryaMca | 4 6 | 5 | 5 saMjJI | 3 | 6 | 3 | 3 | 33 saMzI manuSya 4 | Jx. pa/xL 7 | Tax 3/4 6 | 3 | 4 | +5 nArI ] 4 | 3 | asaMzI-saMjJI 1 6pa | 3 | 3 |2+3 devatA | 4 | 6 | 5 | 5 | aiNI-saMjJI 2 | sopa | 3 | 3 |33 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta yoga upayoga 10. AhAra Agati gati sthiti utkRSTa maraNa 288 | dizA |utpatti 20 21 | rara | akAya | | | | | | | | | | | | | | | | | | | ja | | | | | | | hi dizA | m bh : ayh bh ayh h | mhh +-11111 6 mAsa pRthvIkAya 288 |-3/4/pa/s| 3 | 2 | ra2000 varSa ! sa E " T " | 2 7000 varSa 4 teukAya L "_\ 5_ 1 traNa ahorAtra] tra | vAyukAya | " | 3000 varSa vanaspatikAya 10000 varSa asaMzI manuSya. T aMtarmuhUrta | beindriya T 2 . 12 varSa | | tendriya . 2 . 49 divasa | corendriya T -- * * --- --------------- jalacaraH 1 kroDapUrva, paMcendriya sthalacara:84000 varSa khecaraH 7ra000 varSa urapara: pa3000 varSa bhujapara:42000 varSa saMjJI tiryaMca ; F - |- " - jalacaraH kroDapUrva paMcendriya sthalacara: traNa palyo, khecara palyono asaMha uraparaH kroDapUrva bhujapara kroDapUrva | saMzI manaSya 1 3 | "T " | " | 4 ] 4] traNa palyopama | nArakI, devatA --"" 3 - " - 31 10000 varSa | 33 sAgaropamAM cArTane samajavA mATe sUcanAH- (1) laghudaMDakanA thokaDAmAM bolAtI ghaNI vigata ahIM sUtramAM nathI. mATe ahIM prastuta sUtrano sArAMza Apyo che. (2) jJAna, lezyA, samughAtanI saMkhyAmAM kramathI ja samajavuM (3) zarIra- traNamAM audArika, tejasa, kArmaNa athavA vaikriya, taijasa, kArmaNa, cAra zarIramAM AhAraka choDIne, pAMca zarIramAM sarva zarIra (4) manuSyanI avagAhanA ane sthitinA sUtromAM cha ArA pramANe ApI nathI (5) jaghanya sthiti koSTakamAM ApI nathI te aMtarmuhUrtanI samajavI (6) nArakI ane devatAnI avagAhanA tathA sthiti ahIM alaga alaga kahevAmAM AvI nathI. (7) sUtramAM nAraka tathA devanI paryApti che hovA chatAM paNa pAMca kahevAmAM AvI che. (8) avagAhanAmAM aMtamAM uttara For Private & PersonalUse Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H jIvAbhigama sUtra sArAMza vaikriyanI avagAhanA kahI che. (9) yoga- 3 tathA upayoga- 2 nI apekSAthI sUtramAM varNana che (10) laghudaMDakamAM AvatA cyavana, upapAta, prANa Adi dvAra sUtrapAThamAM nathI (11) pAMca sthAvara, traNa vikalendriya, nAraka, tiryaMca, manuSya, deva A kramathI sUtramAM varNana che. koSTakamAM asaMzI manuSya ane nArakInA kramamAM parivartana karyuM che. (12) akarmabhUmi ane aMtaradvIpanA manuSya ane siddhonuM varNana paNa sUtramAM nathI, zokaDAmAM che. (13) asaMjJI manuSyanI cothI paryApti apUrNa rahe che. traNa pUrNa thAya che. (14) pRthakatva ane pratyeka zabdano prayoga na karatA aneka zabdono prayoga karyo che. A viSayaka carcA-spaSTIkaraNa pariziSTamAM juo. (15) jaghanya avagAhanA sarvatra aMkulanA asaMkhyAtamA bhAganI che, paMcendriyomAM uttara vaikriyanI jaghanya aMgulanA saMkhyAtamA bhAganI che. trasa--sthAvara jIvonI sthiti Adi : 19 jIva sthiti kAsthiti aMtara vanaspatikAla trasa 33 sAgaro |2000 sAgaro sAdhika sthAvara | 22,000 varSa vanaspatikAla 2000 sAgara sAdhika 2. anaMtaguNA noMdha H sthiti, kAyasthiti ane aMtara jaghanya aMtarmuhUrta che. / / prathama pratipatti saMpUrNa // trividhA nAmanI bIjI pratipatti alpabahutva 1. alpa. strIvarNanaH saMsArI jIva traNa prakAranA che- strI, puruSa, napuMsaka. jemAM strIo traNa prakAranI che- (1) tiryaMca yonika strI- tiryaMcANI (2) manuSyANI (3) devI. tiryaMcANInA pAMca bheda ane bIjA bhedAnubheda che. manuSyANInA karmabhUmi AdinI apekSAthI traNa bheda che ane bharatakSetra AdinI apekSAthI bhedAnubheda che. devInA bhavanapati Adi cAra bheda che ane asura Adi bhedAnubheda che. sthiti H- (1) samuccaya strInI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTamAM cAra vikalpa che- (1) 55 palya (2) 50 palya (3) 9 palya (4) 7 palya. (2) tiryaMcANInI sthiti- prathama pratipattimAM kahelI saMjJI tiryaMcavat che. (3) sAmAnya manuSyANInI sthiti- jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa traNa palya, sAdhvInI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona kroDapUrva. A prakAre paMdara karmabhUmimAM sthiti che. akarmabhUmi ane aMtaradvIpamAM janmanI apekSAe jaghanya sthiti, utkRSTa sthitithI kaMcit ochI hoya che. sAharaNanI apekSAe jaghanya Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona kroDapUrva. (4) bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI,vaimAnika, AdinI devInI sthiti potAnA sthAnanI sthiti pramANe hoya che. kAyasthiti :- (1) samuccaya strInI kAyasthiti jaghanya eka samayanI hoya che ane utkRSTamAM pAMca vikalpa che- (1) aneka(traNa) palyopama sAdhika aneka (sAta) kroDapUrva (2) 110 palyopama (3) 100 palyopama (4)18 palyopama (5) 14 palyopama. (2) tiryaMcANInI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa traNa palyopama ane sAta kroDapUrva adhika. (3) sAmAnya manuSyANInI kAryasthati jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa traNa palyopama aneka(sAta) karoDapUrva, sAdhvI (dharmAcAraNI)nI apekSAe kAyasthiti jaghanya eka samaya utkRSTa dezona kroDa pUrva. akarmabhUminI strInI kAyasthiti janmanI apekSA jaghanya potAnI sthitithI thoDI(aMtarmuhUta) ochI ane utkRSTa pUrNa sthiti hoya che. sAharaNanI apekSAthI jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa traNa palyopama sAdhika dezona kroDapUrva (sAharaNa karIne lavAyelI vyakti akarmabhUmimAM potAnuM avazeSa dezona kroDapUrva) AyuSya pUrNa karI pAchA te ja kSetramAM janma laI yugalika banI jAya to A kAsthiti saMbhave che. (4) devInI kAyasthiti temanI sthiti pramANe ja hoya che. aMtara H- samuccaya strInuM jaghanya 1 samayanuM, tiryaMcANI, devI ane manuSyANInuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa vanaspati kAla, dharmAcAriNI(sAdhvI) manuSyANInuM aMtara jaghanya eka samaya utkRSTa dezona ardha pudgala parAvartana. akarmabhUmi strInuM aMtara janmanI apekSA jaghanya 10,000 varSa adhika aMtarmuhUrta, utkRSTa vanaspati kAla, sAharaNanI apekSAe jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa vanaspati kAla (1) yugalika marIne pahelA devagatimAM jAya. pachI aMtarmuhUrta mATe tiryaMca bane ane tyAMthI yugalika manuSyanuM AyuSya bAMdhIne akarmabhUmimAM janme to A apekSAthI uparokata aMtara thAya che. (2) sAharaNa karIne koI vyaktine akarmabhUmimAM lAve, tatkAla tyAM marIne aMtarmuhUrta mATe tiryaMca bane ane punaH akarmabhUmimAM janma dhAraNa kare, to jaghanya aMtarmuhUrtanuM aMtara thAya che. devInuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa vanaspati kAla, = noMdha - sAmAnya manuSyANImAM eka samayanI kAyasthiti thatI nathI. dharmAcAraNI strImAM bhAvanI apekSAthI svAbhAvika ja eka samayanI avasthiti saMbhave che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H jIvAbhigama sUtra sArAMza alpabahutva :- sarvathI thoDI manuSyANI, tenAthI tiryaMcANI asaMkhyAtaguNI -- tenAthI devI asaMkhyAtagaNI. 21 palyopamano strIvedano baMdha :- jaghanya eka sAgaropamanA sAtIyA doDha bhAga asaMkhyAtamo bhAga nyUna, utkRSTa 15 kroDA-kroDI sAgaropama, abAdhA kAla 1500 varSano. strIvedano svabhAva karISa-agni samAna hoya che. puruSa varNana : tenA traNa prakAra che-- tiryaMca, manuSya, deva. tenA bheda-prabheda pUrvavat che. sthiti :- (1) samuccaya puruSanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa 33 sAgaropama (2) tiryaMcanI sthiti pAMca bhedanI pUrvavat (3) manuSyanI sthiti strIvat. akarmabhUmimAM paNa strIvat (4) devonI sthiti jaghanya 10,000 varSa, utkRSTa 33 sAgaropama. - kAsthiti :- (1) samuccaya puruSanI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa aneka so sAgaropama sAdhika (2) tiryaMca puruSanI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa traNa palyopama, aneka(sAta) karoDa pUrva adhika (3) sAmAnya manuSyanI kAsthiti tiryaMcavat, dharmAcaraNI(sAdhu) puruSanI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezona karoDapUrva, akarmabhUminA manuSyanI kAyasthiti akarmabhUminI strIvat (4) devonI sthitivat kAyasthiti hoya che. aMtara H- samuccaya puruSanuM jaghanya 1 samaya, tiryaMca, manuSya ane deva puruSanuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa vanaspatikAla. dharmAcAraNI (sAdhu) manuSyanuM aMtara jaghanya eka samaya, utkRSTa dezona ardhapudgala parAvartana, akarmabhUminA puruSanuM aMtara strIvat che. devonuM aMtara AThamAM devaloka sudhI jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa vanaspati kAla, navamA devalokathI nava caiveyaka sudhI jaghanya aneka varSa, utkRSTa vanaspati kAla, cAra anuttara devonuM aMtara jaghanya aneka varSa, utkRSTa saMkhyAtA sAgaropama sAdhika. sarvArtha siddhanA devonuM aMtara nathI. alpabahutva :- sarvathI thoDA manuSya, tenAthI tiryaMca puruSa asaMkhyAtaguNA, tenAthI deva . puruSa asaMkhyAtagaNA. puruSavedano baMdha :- jaghanya ATha varSa, utkRSTa 10 kroDakroDI sAgaropama, abAdhAkAla 1000 varSa, puruSa veThanuM svarUpa vanadAvAgninI jhALa samAna che. napuMsaka varNana : - napuMsaka traNa prakAranA hoya che. nArakI, tiryaMca ane manuSya. sAta narakanA sAta bheda che. tiryaMcanA pAMca sthAvara, traNa vikalendriya Adi bheda che. karmabhUmi Adi bheda che. manuSyanA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta sthitiH- (1) samuccaya napuMsakanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa 33 sAgara. (2) nArakI napuMsakanI sthiti jaghanya 10,000 varSa, utkRSTa 33 sAgara. (3) tiryaMca napuMsakanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa karoDapUrva. (4) sAmAnya manuSya napuMsakanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa karoDapUrva, dharmAcAraNI manuSya napuMsakanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa dezona karoDa pUrva. rara akarmabhUmi AdinA napuMsakanI sthiti janmanI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa paNa aMtarmuhUrta. saMharaNanI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezona kroDapUrva. kAyasthiti :- (1) samuccaya napuMsakanI kAyasthiti jaghanya eka samaya, utkRSTa vanaspati kAla (2) nAraka napuMsakanI jaghanya 10000 varSa utkRSTa 33 sAgaropama (3) tiryaMca napuMsakanI jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa vanaspati kAla. temAM cAra sthAvaranI asaMkhya kAla, vanaspatinI aMnatakAla, vikalendriyanI saMkhyAtA kAla, paMcendriyanI aneka(ATha) karoDapUrva (4) sAmAnya manuSya napuMsakanI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa aneka(ATha) karoDa pUrva. dharmAcAraNInI jaghanya eka samaya, utkRSTa dezona karoDa pUrva. akarmabhUmi AdinA napuMsakanI kAyasthiti janmanI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa paNa aMtarmuhUrta. saMharaNanI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezona kroDapUrva. aMtara :- (1) samuccaya napuMsakanuM aMtara jaghanya eka samaya, utkRSTa aneka so sAgaropama (2) nArakInuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa vanaspatikAla (3) tiryaMcanuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa samuccayavat, ekendriyanuM utkRSTa aMtara 2000 sAgaropama adhika saMkhyAtA varSa, cAra sthAvaranuM utkRSTa aMtara vanaspati kAla, vanaspatinuM aMtara utkRSTa asaMkhya kAla, beindriya AdinuM utkRSTa aMtara vanaspati kAla (4) sAmAnya manuSya napuMsakanuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa vanaspati kAla, dharmAcAraNInuM jaghanya eka samaya, utkRSTa dezona ardhapudgala parAvartana, akarmabhUmi napuMsakanuM aMtara janma ane sAharaNanI apekSAthI jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa vanaspatikAla. alpabahutva :- sarvathI thoDA manuSya napuMsaka, tenAthI nArakI asaMkhyAta guNA, tenAthI tiryaMca anaMta guNA. napuMsaka vedano baMdha : jaghanya eka sAgaropamanA sAtiyA be bhAga(), palyopamano asaMkhyAtamo bhAga nyUna; utkRSTa 20 kroDAkroDI sAgaropama abAdhAkAla 2000 varSano. napuMsaka vedanuM svarUpa mahAnagaranA dAha samAna. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H jIvAbhigama sUtra sArAMza traNa vedanI sthiti Adi : krama veda sthiti 1 strI f S 17 55 paya 50 57 9 palya 7 palya 35ya 3 palyopama 3 palyopama manuSyANI 5 | akarmabhUmi 35lya Adi/ | 3 palya/3 palya+dezona janma/saMharaNa dezona kroDapUrva devI jagha. u. 10000varSa 55 palya 1 puruSa 2 | tiryaMca puruSa 3 palya 3 | manuSya puruSa 3 palya 4 dharmAcAraNI dezona kroDapUrva 2 |tiryaMcANI 3 sAmAnya manuSyANI 4 | dharmAcAraNI dezona kroDapUrva | eka samaya dezona kroDapUrva eka samaya dezona ardha pudgala 1000varSa | vanaspatikAla +aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta | vanaspatikAla sAharaNa 33 sAgara 6 |deva kAsthiti 10000 varSa 33 sAgara | puruSa 5 | akarmabhUmi | 3 palya/dezona | 3 palya/ 3 palya + janma/ kroDapUrva dezona kroDapUrva jaghanya utkRSTa 110 palya aneka kroDapUrva | eka samaya | vanaspatikAla 100 palya aneka kroDapUrva 18 palya aneka kroDapUrva 14 palya aneka kroDapUrva aneka palya aneka kroDapUrva aneka palya aneka kroDapUrva aneka palya aneka kroDapUrva kroDapUrva 10000 varSa, 55 palya aneka so sAgara sAdhika 3 palya, aneka kroDapUrva 3 palya, aneka kroDapUrva 1 samaya dezona kroDapUrva aMtara 10000 varSa 33 sAgara 23 aMtarmuhUrta | vanaspatikAla aMtarmuhUrta | vanaspatikAla eka samaya | vanaspatikAla aMtarmuhUrta | vanaspatikAla aMtarmuhUrta | vanaspatikAla eka samaya | dezona ardha pudgala parA vanaspatikAla 10000 varSa + aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta/ | vanaspatikAla athavA athavA aneka varSa | saMkhyAtA sAgara Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra4 krama 1 ra 3 4 5 S veda napuMsaka nArakI tiryaMca asaMzI mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta sthiti 33 sAgara vanaspatikAla 10000 varSa, - 10000 varSa 33 sAgara karoDapUrva aMtarmuhUrta manuSya saMzI manuSya karoDa pUrva dharmAcaraNI kAsthiti manuSya 7 | akarmabhUmi | aMtarmuhUrta manuSya janma/ dezona sAharaNa kroDapUrva 33 sAgara vanaspatikAla aMtarmuhUrta dezona kroDapUrva | ekasamaya/dezona aMtara kroDapUrva sthitivat jaghanya aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aneka so sAgara aMtarmuhUrta vanaspatikAla 3 palyaaneka kroDapUrva | aMtarmuhUrta vanaspatikAla eka samaya | dezona ardha aMtarmuhUrta aneka so sAgara aMtarmuhUrta vanaspatikAla pudgala parA aMtarmuhUrta vanaspatikAla noMdhaH jaghanya sthiti jyAM nathI kahI tyAM aMtarmuhUrta samajavuM, utkRSTa sthiti cArTamAM sarvatra batAvI che, strI vedanI kAyasthiti jaghanya eka samaya che. tevI ja rIte napuMsaka vedanI kAyasthiti paNa eka samaya che. // bIjI pratipatti saMpUrNa 5 caturvidhA nAmanI trIjI pratipatti prathama uddezaka saMsAranA jIva cAra prakAranA che. nAraka, tiryaMca, manuSya, deva. narakavarNana ::- naraka sAta che. tenA nAma- (1) ghammA (2) vaMzA (3)zailA (4) aMjanA (5) rikSA (6) maghA (7) mAghavatI. gotra :- (1) ratnaprabhA (2) zarkarA prabhA (3) vAlukA prabhA (4) zaMkaprabhA (5) dhUmaprabhA (6) tamaprabhA (7) tamatamAprabhA. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH jIvAbhigama sUtra sArAMza ra pRthvI piMDa - sAte narakanA pRthvI piMDanI jADAI- (1) 1,80,000 (ra) 1,32,000 (3) 1,28,000 (4) 1,20,000 (5) 1,18,000 (6) 1,16,000 (7) 1,08,000 yojananI che. te asaMkhya yojananI lAMbI pahoLI ane goLAkAra che ane asaMkhya yojananI paridhi che. pRthvI piMDanI jADAI sarvatra samAna che. kAMDa :- pahelI narakamAM traNa kAMDa che- (1) barakAMDa (2) paMkakAMDa (3) apUbahulakAMDa. kharakAMDa 16,000 yojanAno che, paMkakAMDa 84,000 yojanano che, apUbahulakAMDa 80,000yojanano che. kharakAMDanA 16 vibhAga che- (1) ratnakAMDa (ra) vaja (3) vaiDUrya (4) lohitAkSa (5) asAragalla (6) haMsagarbha (7) pulaka (8) saugaMdhi (9) jyotirasa (10) aMjana (11) aMjanapulaka (12) rajata (13) jAtarUpa (14) aMka (15) phaliha(sphaTika) (16) riSTa. A 16 jAtinA ratnonA 16 vibhAga che. te pratyeka eka-eka hajAra yojana jADA che. prathama narakanA pRthvIpiMDanA eka lAkha eMsI hajAra yojana bhUmibhAganA A traNa vibhAga che. A traNe vibhAganA pRthvI svabhAva, pudgala AdimAM bhinnatA che. zeSa narakamAM A aMtara nathI, mATe temAM kAMDa nathI. narakAvAsa - nArakInA rahevAnA nagara jevA sthAnane narakAvAsa kahevAya che. te saMkhyAtA ane asaMkhyAtA yojanAnA vistAravALA che. bahArathI corasa Adi che, aMdarathI goLa che. te paMktibaddha ane puSpAvakIrNa(prakIrNa) paNa che. paMktibaddha narakAvAso trikoNa, corasa ane goLa che. prakIrNa narakAvAso vividha saMsthAnavALA che. sAte narakamAM tenI saMkhyA kramazaH A pramANe che- (1) 30 lAkha (2) ra5 lAkha (3) 15 lAkha (4) 10 lAkha (5) 3 lAkha (6) 1 lAkhamAM 5 ochA (7) pAMca narakAvAsA che, tenA nAma-kAla, mahAkAla, ddha, mahArudra, apratiSThAna. pRthvI piMDano AdhAra:- sAte narakanA pRthvIpiMDanI nIce 20,000 yojananI jADAImAM ghanodadhi che. tenI nIce asaMkhya-asaMkhya yojananI jADAIno ghanavAyu tanuvAyu ane AkAzAMtara kramazaH che. valaya:- sAte narakanA pRthvIpiMDanI cAre tarapha traNa valaya che- (1) ghanodadhi valaya, te pRthvIpiMDanA kinArAne sparzIne rahelo che. (2) ghanavAta valaya, te ghanodadhine sparzIne rahelo che. (3) tanuvAta valaya, ghanavAtane sparzIne rahelo che. tanuvAta valaya pachI alokAkAza che. A traNe valayonI laMbAI narakanA pRthvIpiMDanI jADAInI samAna che ane pahoLAI nIce mujaba che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 narakanA valayonI pahoLAI : naraka ghanodadhi valaya 6 yojana OM yojana > yojana 7 yojana 1 2 3 4 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 5 73 yojana 7 yojana 7 8 yojana + | 4 rU yojana + | 4 rlR yojana | + 1+ pa yojana + | 5TM yojana | + 1 yojana + | parphe yojana + | 1OM+ 1 yojana 14 yojana + | parlR yojana + 1 OM+ 2 yojana 153 yojana + 6 yojana + | 2 yojana 16 yojana prathama narakanA pRthvIpiMDanA caramAMtathI cAre dizAomAM aloka 12 yojana dUra che ane sAtamI narakanA pRthvIpiMDanA caramAMtathI 16 yojana dUra che. saMsthAna H pRthvIpiMDa ane tenI nIce rahelA ghanodadhi Adi jhAlaranA AkAre che ane cAre bAju ghanodadhi Adi valayAkAre che. - + ghanavAta valaya tavAta valaya + 1 yojana +|1$+ yojana yojana = kula pahoLAI - 12 yojana 123 yojana 13 yojana 14 yojana upasaMhAra H- vyavahAra rAzinI apekSAthI tathA bahulatAnI dRSTithI A narakasthAnomAM sarva jIva utpanna thaI cUkyA che. A sarve narakasthAna zAzvata ane anAdi che. prathama narakathI bIjI naraka jADAImAM thoDI ochI che, vistAranI apekSAthI vizeSAdhika che. A pramANe A gaLa AgaLanI narakamAM samajI levuM. bIjo uddezaka naraka varNana : AMtarA, pAthaDA, chata H- naraka pRthvInA uparanA bhAgane chata, nIce taLiyAnA bhAgane ThIkarI, ane tenI vacce makAnanA mALanI jema jeTalA vibhAga hoya tene pAthaDA-prastaTa kahe che. be pAthaDAnI vaccenA bhAgane AMtarA kahe che. pAthaDA dareka narakamAM che. AMtarA cha narakamAM che. sAtamI narakamAM nathI. uparanI chata ane nIcenI ThIkarI sarva narakamAM che. sarva prathama upara chata tyAra bAda pAthaDA, AMtarA, pAthaDA e pramANe che. aMtamAM pAthaDA ane tyArabAda ThIkarI che. sAtamI narakamAM upara chata pachI pAthaDo ane nIce ThIkarI che. tenA mApa yojanAmAM A pramANe che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H jIvAbhigama sUtra sArAMza AMtarA, pAthaDA, chata parimANa : naraka chata ane pAthaDA pAthaDAnuM AMtarA ThIkarI mApa 1 1000X2 3000 ra 100042 11 X 3000 3 100042 || 3000 4 100042 7 |x| 3000 5 1000X2 1 |x 3000 S 100042 3 [x 3000 cha parapa0042 1 X 3000 z| | no X *| 9| 8 S 4 2 AMtarAnuM mApa x 11,583 x 9,700 x| 12, 375 x| 16, 166 3 x| 25,250 x| 52,500 33 1,80,000 = 1,32,000 =| 1,28,000 pRthvIpiMDa = 1,20,000 =| 1,18,000 1,16,000 =| 1,08,000 varNa, gaMdha Adi :- narakAvAsA atizaya kALA, bhayaMkara trAsadAyI hoya che marelA jAnavaronA saDelA mRta kalevaranI durgaMdhathI paNa aniSTatara durgaMdhata tyAMnuM vAtAvaraNa hoya che. tIkSNa zastra ane prajvalita agnithI vizeSa aniSTatara teno sparza che. saMkhyAtA yojananA narakAvAsano sAmAnya ke madhyama gativALA devo cha mAsamAM pAra pAme che. paraMtu asaMkhyAta yojanavALA narakAvAsano te gatithI pAra pAmI zakatA nathI. sAtamI narakamAM eka apratiSThAna narakAvAso lAkha yojanano che. zeSa cAra asaMkhya yojananA che. zeSa narakamAM saMkhyAtA yojananA ane asaMkhyAtA yojananA ghaNA-ghaNA narakAvAsA che. sarva narakAvAsA saMpUrNa vajramaya che, dravyathI zAzvata che ane varNAdi paryAyanI apekSA azAzvata che. Agata :- prathama narakamAM pAMca saMzI tiryaMca, pAMca asaMjJI tiryaMca ane 15 karmabhUminA manuSyo utpanna thAya che. bIjI narakamAM asaMjJI utpanna thatA nathI. trIjImAM bhujapara sarpa, cothImAM khecara, pAMcamImAM sthalacara ane chaThThImAM urapari sarpa utpanna thatA nathI arthAt chaThThImAM jalacara saMjJI tiryaMca ane manuSya utpanna thAya che. sAtamImAM manuSyANI ane tiryaMcANI utpanna thatI nathI. pahelIthI chaThThI narakanA nArakI marIne, 15 karmabhUminA manuSyomAM ane pAMca saMjJI tiryaMcamAM janme che ane sAtamI narakanA nArakI saMjJI tiryaMcamAM ja utpanna thAya che arthAt manuSya thatA nathI. avagAhanA :- bhava saMbaMdhI ane vaikriya saMbaMdhI be prakAranI avagAhanA hoya Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta naraka ( 3 che. bhava saMbaMdhI jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane vaikriya saMbaMdhI jaghanya aMgulanA saMkhyAmAM bhAganI hoya che. utkRSTa A pramANe che. narakanA vaikriya zarIranI utkRSTa avagAhanA : bhavadhAraNIya utkRSTa | uttara vaikriya utkRSTa 7chuM dhanuSya-aMgula 15 dhanuSya 12 aMgula 15 dhanuSya 12 aMgula 31 dhanuSya 31 dhanuSya kara dhanuSya daradhanuSya 1rapa dhanuSya 125 dhanuSya 250 dhanuSya 250 dhanuSya 500 dhanuSya 500 dhanuSya 1000 dhanuSya nArakInA jIvo potAnA zarIranA pramANathI bamaNuM vaikriya karI zake che. mATe bhavadhAraNIya avagAhanAthI uttara vaikriyanI avagAhanA bamaNI kahI che. AhAra, zvAsa, pudgala :- nArakInA zarIra varNa, gaMdha, sparzanI apekSAthI akAMta amanojJa hoya che. tenA zvAsocchavAsa ane AhAramAM paNa aniSTa, amanojJa pudgalonuM pariNamana thAya che. lezyA - pahelI bIjI narakamAM kApota lezyA, trIjImAM kApota ane nIla, cothImAM nIla, pAMcamImAM nIla ane kRSNa, chaThThImAM kRSNa, sAtamImAM mahAkRSNa lezyA hoya che. vedanA - 1thI 3 narakamAM uSNa vedanA, cothImAM uSNa vedanAnA sthAna ghaNA ane zItavedanAnA sthAna thoDA, pAMcamImAM zIta vedanAnA sthAna ghaNA ane uSNa vedanAnA thoDA, chaThThImAM zIta vedanA, sAtamImAM mahAzIta vedanA hoya. vaikriya - nArakInA jIva eka ke ghaNA rUponI vikvaNA karI zake che. 1 thI 5 naraka sudhI saMkhyAta, saMbaddha ane sarakhA rUponI vikvaNA karI zake che. vaikriyathI aneka prakAranA zastro banAvIne eka bIjAne paraspara atyaMta trAsa upajAve che. chaThThI-sAtamI narakamAM vaikriyathI chANanA kIDAnI samAna nAnA nAnA vajamukhI kiDAnI vikvaNA kare che ane eka bIjAnA zarIramAM praveza karIne tenA zarIrane aMdarathI kotarIne khokharuM cALaNI jevuM karI nAMkhe che. A pramANe paraspara pragADha vedanA utpanna kare che. sudhA Adi vedanA hetu upamAo - nArakIne bhUkha-tarasanI vedanA eTalI WYN) Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH jIvAbhigama sUtra sArAMza ra9 tIvra hoya che ke tene sarvasamudronuM pANI pIvaDAvI devAmAM Ave ane sarva pudgalono AhAra karAvavAmAM Ave to paNa tRpti nathI thatI. te nArakI jIva tyAM sadA bhayAkrAMta, trasta, bhUkhyA, tarasyA, udvigna, vyathita ane vyAkuLatAthI narakanA duHkhono anubhava kare che. tyAMgaramI evI pracaMDa hoya che ke loDhAno saghana tapAvelo goLo eka ja kSaNamAM pIgaLIne pANI jevo pravAhI banI jAya che. garamIthI saMtapta vyakti jevI rIte vAvaDI AdimAM praveza karIne AnaMdano anubhava kare che tevI rIte asat kalpanAthI uSNavedanAnuM vedana karatA nairayikane manuSyalokanI phekTarInI vizALa bhaTTImAM rAkhavAmAM Ave to parama zItalatAno anubhava kare che. zItavedanAvALA narakasthAnomAM kAtIla ThaMDInI pracaMDa vedanA hoya che. tyAM loDhAno goLo kAtIla ThaMDIthI vikharAI jAya ane asat kalpanAthI te sthAnanA narayikane ahIM himAlaya jevA hima parvata para rAkhavAmAM Ave to paNa parama zAMti ane uSNatAno anubhava kare che. narakamAM pRthvI-pANI-vanaspati - sAte narakamAM pRthvI, pANI ane vanaspatino sparza aniSTa, akAMta, apriya, amanojJa ane asukhakara hoya che. tithI spaSTa thAya che ke narakamAM paNa kayAMka jalasthAna hoya che ane vRkSa Adi vanaspati paNa hoya che athavA to devo dvArA vidbhavita paNa hoI zake che.] narakAdimAM rahenArA pRthvIkAya AdijIvo mahAkarma, mahAkriyA, mahAAzrava, mahAvedanAvALA hoya che. sarva jIvo narakamAM pAMca sthAvararUpe ane nArakarUpe anekavAra athavA anaMtavAra utpanna thaI cUkayA che. anya jIvo tyAM nathI. avadhikSetra - nArakInA jIvone janmathI ja avadhijJAna kenibhaMgajJAna hoya che. teo avadhijJAnathI jaghanya ardha gAu, utkRSTa cAra gAu kSetra jANe-dekhe. narayikonuM adhikSetra(utsadhAMgulathI) - jaghanya utkRSTa 3 gAu 4 gAu 3 gAu gAu 2 gAu gAu 2 gAu 1 gAu gAuM. 1 gAu 1 gAu { gAu 1 gAu naraka = 0 0 - | che je ja bha = gAu ka 8 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 30 1mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta trIje uddezaka narakavarNana:- cakravartI, vAsudeva, mAMDalika, mahArAjA, sAmAnya rAjA, mahAraMbhI, mahAkaTuMbI, Adi jIvo A narakomAM utpanna thAya che. arthAtu mahARddhi saMpanna jIvo, mahA Asakta jIvo jo jIvanaparyata teno tyAga tyAgavRtti keLave nahIM to te jIvo mahApApakarmanuM AcaraNa karIne narakagatimAM utpanna thAya che ane mahA AraMbha, samAraMbhanA kAryo karanArA narakagatimAM dIrghakAla paryata paravazapaNe tyAMnI tIvra vedanAno anubhava kare che. A lokano mobho(moTAI) tathA abhimAna vagere teonA badhA dhUmila thaI jAya che. vaikriya zarIra - nArakI dvArA karAyeluM vaikriya zarIra aMtarmuhUrta sudhI sthira rahI zake che. tiryaMca ane manuSya dvArA karAyelI vidurvaNA paNa aMtarmuhUrta sudhI ja sthira rahe che paraMtu temano utkRSTa samaya naraka karatAM cAra gaNo hoya che. devo dvArA karAyeluM vaikriya zarIra athavA anya koI paNa vidurvaNA utkRSTa paMdara divasa sudhI rahI zake che. nairayika sukha - tIrthakaranA janma, dIkSA, kevaLajJAna Adi zubha prasaMganA nimittathI, devonA prayatna vizeSathI, zubha adhyavasAyothI athavA karmodayathI nairayika jIvone kayAreka kiMcita zAtAno anubhava thAya che arthAt sukhAnubhUti, prasannatA thAya che. nairayikaduHkha:- narayiko, narakanA seMkaDoduHkhothI abhibhUta thaI kayAreka 500 yojana UMcA UchaLe che. naraka pRthvInA kSetra svabhAvathI ja nairayikone kSaNamAtra paNa sukha hotuM nathI. te jIvo rAta-divasa duHkhano ja anubhava kare che. A rIte narakomAM atizata, atiuSNa, atibhUkha, ati tarasa, atibhaya ItyAdi seMkaDo duHkho niraMtara bhogavavA paDe che. cotho uddezaka tiryaMca varNana - tiryaMcanA pAMca prakAra che. ekendriya, beindriya, te indriya, corendriya, paMcendriya. temAM sUkSma-bAdara, paryApta-aparyApta, saMza-asaMjJI, Adi aneka bheda-prabheda che. khecara, uraparisarpa, japarisarpa ane jalacara A cAreyanA aMDaja, potaja, saMmUThThima e traNa yoni saMgraha che. sthalacaranA jarAyuja ane samRdghima e be yoni saMgraha che. jAti, kulakoDI, yoni - 84 lAkha jIvAyoni che. temAM tiryaMcanI ra lAkha Jain Education international Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH jIvAbhigama sUtra sArAMza 31 10 lAkha jIvAyoni che ane 1 karoDa 34 lAkha jAti kulakoDI yoni che. (1) be indriyanI 7 lAkha (6) sthalacaranI 10 lAkha (2) te indriyanI 8 lAkha (0) uraparisarpanI (3) corendriyanI 9 lAkha | (8) khecaranI 12 lAkha (4) vanaspatikAyanI 16+12 lAkha (9) bhujaparisarpanI 9 lAkha (5) jalacaranI 12 lAkha || (10) cAra sthAvaranI 29 lAkha thokaDA anusAra = kula 1karoDa 34 lAkha kulakoDI che vanaspatimAM phUlonI 16 lAkha yoni A pramANe che- 4 lAkha utpalAdi jalajanI, 4 lAkha koraMTAdi sthalajanI, 4 lAkha mahuvA Adi mahAvRkSonI, 4 lAkha jAIphaLa Adi gulmonI. te sivAya vanaspatinI 1ra lAkha judI kulakoDI che. sugaMdha:- sugaMdhanA sAta mukhya padArtha che ane tenA 700 avAMtarabheda che- (1) mUla (2) taka (3) kASTha (4) niryAsa- kapUra Adi (5) patra (6) puSpa (7) phaLa. tene pAMca varNa, pAMca rasa ane cAra sparzathI arthAt 100thI guNatA 700 avAMtara bheda thAya che. vimAna vistAra - sUryodayathI sUryAsta vaccenuM je AkAzakSetra che, tenAthI traNa gaNA kSetra jeTaluM eka kadama bharatA-bharatA koI deva cAle to koIka vimAnano pAra pAme che ane keTalAkano pAra pamatA nathI. A rIte pAMcagaNA, sAtagaNA, navagaNA kadama bharatA-bharatA cha mAsa cAlavA chatAM koI vimAnano pAra pAmI zake che ane koI vimAnano pAra pAmI zakatA nathI. vimAnonA nAma kramazaH A pramANe che(1) arci (ra) svastika (3) kAmakAmAvarta (4) vijaya- vijayetAdi. noMdha:- ukta nirdiSTa gatithI deva pAra pAmI zakatA nathI paraMtu deva potAnI utkRSTa gatithI sarva vimAno-narakono paNa pAra pAmI zake che. pRthvInA bhedaH- cha prakAranI pRthvI che- (1) zlaSNa- suMvALI mATI (2) zuddhaparvata AdinA madhyanI mATI (3) vAla- retI (4) maNazIla (5) zarkarA- kAMkarA (6) khara pRthvI- patthara Adi kaThaNa pRthvI. tenI utkRSTa sthiti kramazaH A pramANe che- (1) 1,000 varSa (2) 12,000 varSa (3) 14,000 varSa (4) 16,000 varSa (5) 18,000 varSa (6) rara,000 varSa. nirlepa - vartamAna samayamAM utpanna thayelA pRthvIkAya jIvomAMthI(kalpanAthI) eka-eka jIvane eka-eka samayamAM kADhavAmAM Ave to asaMkhya utsarpiNI, Jain avasarpiNIkAlamAM te khAlI thAya che. arthAta eka samayamAM asaMkhya utsarpiNI vale & Personal use Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA ; jainAgama navanIta : avasarpiNIkAla samaya pramANa pRthvIkAyanA jIvonI utpatti thAya che. te ja rIte pANI, agni, vAyu mATe paNa samajI levuM. vanaspatikAyamAM eka samayamAM anaMtAnaMta jIvonI utpatti thAya che. tethI teno nirlepa thaI zakato nathI. tene khAlI karI zakAtA nathI. vartamAna samayamAM utpanna thayelA trasakAyanA jIvo seMkaDo sAgaropamamAM nirlepa thaI zake che. vizuddha lezyAvALA aNagAra samohayA ane asamohayA banne avasthAmAM deva-devI ke aNagAra Adine jANI dekhI zake che. avizuddha lezyAvALA jANatA dekhatA nathI. ahIM jANavuM-dekhavuM parokSanI apekSAe tathA viziSTa jJAnanI apekSAe samajI levuM, viziSTa jJAnano upayoga vizuddha lezyAmAM ja saMbhave che. avizuddha lezyAmAM nahIM. kriyAHeka samayamAM mithyAtvakriyA athavA samyaktvakriyA, te bemAMthI eka ja kriyA lAge che. jIva eka samayamAM banne bhAvamAM rahI zakatA nathI. manuSya :- kSetranI apekSAe manuSyonA 303 bheda che. manuSyakSetra 101 che. 15 karmabhUmi + 30 akarmabhUmi + 56 aMtaradvIpa. te 101 kSetranA garbhaja manuSyonA paryAptA ane aparyAptA = 202 tathA 101 kSetranA saMmUrcchima manuSyonA aparyAptA. A rIte 303 bheda thAya che. aMtaradvIpanuM varNana :-- jaMbUDhIpanI cAre bAju lavaNa samudra che. temAM A dvIpa che. tenI ATha paMktio che. eka-eka paMktimAM sAta-sAta dvIpa che. A sAte dvIpa thoDA-thoDA aMtare AvelA che. arthAt tenI vacce-vacce samudrajala che. A pramANe te 8x7 = 56 aMtaradvIpa che. bharatakSetranI maryAdA karanAra cullahimavaMta parvata che ane airavatakSetranI maryAdA karanAra zikharI parvata che. tenA baMne kinArA pUrva-pazcimamAM che. je lavaNa samudrane sparze che. te kinArethI dvIponI eka paMkti uttara tarapha goLAImAM jhUkelI che. bIjI paMkti dakSiNa tarapha goLAImAM jhUkelI che. A rIte cAre kinAre be-be paMkti hovAthI ATha paMkti che. dareka paMktino prathama dvIpa lavaNasamudramAM 300 yojana jaIe tyAre Ave che. tenAthI 400 yojana AgaLa jaIe tyAre bIjo aMtaradvIpa Ave che. te ja rIte yAvat 900 yojana jaIe tyAre sAtamo aMtaradvIpa Ave che. te dvIpa jaMbudrIpanA kinArethI paNa teTalAja dUra thAya che ane teTalAja yojananA vistAravALo che. tAtparya e che ke prathama aMtaradvIpa, jagatIthI 300 yojana dUra che ane 300 yojana lAMbo-pahoLo ane goLa che. bIjo dvIpa, jagatIthI 400 yojana dUra ane prathama dvIpathI paNa 400 yojana dUra che. tathA 400 yojana lAMbopahoLo ane goLa che. A rIte kramazaH sAtamo dvIpa, chaThThA dvIpathI 900 yojana Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H jIvAbhigama sUtra sArAMza dUra che ne jagatIthI paNa 900 yojana dUra che ane 900 yojanano lAMbopahoLo tathA goLa che. AThe ya paMktionA 7-7 aMtaradvIpa A ja pramANe che. 33 A pa6 dvIponA kinArA para padmavara vedikA(jagatIrUpa) che ane tenI cAre tarapha vanakhaMDa che, vanakhaMDamAM deva-devIonuM AvAgana thAya che, tyAM vizrAma kare che ane AnaMdanI anubhUti kare che. dvIpanI aMdara yugalika manuSyo rahe che. tyAM vividha prakAranA latA-gulma Adi che, aneka zilApaTa(besavAnA bAkaDA) che. vividha prakAranA vRkSo sivAya dasa prakAranA viziSTa vRkSa (kalpavRkSa) paNa vipula mAtrAmAM hoya che. te vRkSo yugalika jIvo mATe sukhamaya jIvana nirvAhanA mukhya AdhArasama che. te dasa vRkSa A pramANe che. dasa vRkSa :- (1) mannagA- mAdaka phaLavALA (2) bhUMgA(bhAjana)- pAtranA AkAranA phaLavALA (3) tuTitaMgA- vAjiMtra vidhi yukta dhvani karanArA (4) dIpazikhA--dIpakanI samAna prakAza karanArA (5) jyotizikhA- sUryajevo prakAza karanArA (6) citraMgA-vividha mALAo pradAna karanArA (7) cittarasA--- vividha prakAranI bhojana sAmagrIthI yukta (8) maNimaMgA- vividha prakAranA AbhUSaNa pradAna karanArA (9) gihagArA-makAnarUpe upayogamAM AvI zake tevA. manonukUla vividha bhavanathI yukta (10) aNiyagaNA- vividha vastra vidhithI yukta. A vRkSo vanaspatikAyanA hoya che. te vRkSo dvArA yugalika manuSyo tathA tiryaMca uparokta AvazyakatAonI pUrti karI le che. yugalikonI saMkhyAnI apekSAe vRkSothI upalabdha vastuonI saMkhyA aneka gaNI vadhAre hoya che, tethI yugalikone koI paNa vastunI uNapa rahetI nathI. A vRkSo pAse koI vastu mAMgavAmAM AvatI nathI paraMtu tenAthI upalabdha thatI vastuono svayaM upayoga karavAmAM Ave che. yugalika manuSya :- aMtaradvIpamAM rahenArA yugalika manuSyo susvaravALA ane komaLa tvacAvALA, raja mela rahita nirmaLa zarIravALA, uttama nirogI zarIravALA, tathA sugaMdhI niHzvAsavALA che. tenI avagAhanA 800 dhanuSanI hoya che tathA tene 64 pAMsaLI hoya che. te manuSyo prakRtithI bhadrika, vinIta, upazAMta, svAbhAvika rIte ja alpa krodha, mAna, mAyA, lobhavALA, namra, sarala, nirahaMkArI, alpa IcchAvALA ane IcchAnusAra vicaraNa karanArA hoya che. te manuSyone ekAMtarA AhAranI IcchA utpanna thAya che. yugalika manuSyANI :- aMtaradvIpanI yugalika manuSyANI sujAta, sarvAMga, suMdara ane strInA sarva guNothI saMpanna hoya che. uttama batrIsa lakSaNayukta UMcAImAM puruSathI kaMIka nyUna, svAbhAvika zRMgAra ane suMdara veza yukta hoya che. tenuM bolavuM, cAlavuM, hasavuM Adi ceSTA susaMgata hoya che. yogya vyavahAramAM kuzala, nipuNa Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta hoya che. tenA aMgopAMga stana, jaMghA, hAtha, paga, mukha, nayana Adi suMdara ane sudRDha hoya che. tenuM varNa-lAvaNya yauvana saMpanna, atyaMta darzanIya, apsarA jevuM hoya che.(zAstranA mULapAThamAM strInA pratyeka aMgonuM vistRta varNana karavAmAM AvyuM che tathA 3ra lakSaNa paNa batAvyA che.) 34 kSetra svabhAva ane manuSyonuM jIvana :- (1) te manuSyo pRthvI, puSpaphaLano AhAra kare che. tyAM pRthvI, puSpaphaLano svAda ati uttama ane pauSTika guNayukta hoya che. (2) gAma, nagara, ghara Adi hotA nathI, paraMtu vRkSo ja suMdara bhavana ane baMgalA jevA hoya che. (3) vyApAra-vANijya, khetI Adi koI paNa prakAranA karma hotA nathI. (4) sonA, cAMdI, maNi, dhana Adi hoya che, paraMtu yugalika manuSyane temAM mamattva bhAva nathI. (5) rAjA, zeTha, mAlika, nokara Adi svAmI-sevakanA bheda nathI. sarva manuSyo ahamendranI jema eka samAna hoya che. (6) mAtA-pitA, bhAIbahena, pati-patnI, putra-putrI, putravadhu Adi saMbaMdho hoya che, paraMtu temAM tene tIvra premAnurAga hoto nathI. (7) zatru vairI, ghAtaka, mitra, sakhA, sakhI Adi nathI. (8) koI prakAranA mahotsava, lagna, yajJa, pUjana, mRtapiMDa, nivedanapiMDa Adi kriyAo nathI. (9) nATaka, khela Adi nathI kAraNa ke teo kutuhala rahita hoya che. (10) yAna, vAhana nathI. teo pAdavihArI hoya che. (11) hAthI, ghoDA Adi pazu hoya che, paNa teno upayoga manuSyo karatA nathI. (12) siMha-vAgha, bilADI, kUtarA Adi hoya che paraMtu temAM paraspara saMgharSa thato nathI. temaja tyAMnA manuSyone kiMcit mAtra pIDA pahoMcADatA nathI. (13) ghauM Adi dhAnya thAya che. paraMtu manuSyo teno upayoga karatA nathI.(14) khADA-TekarA, ubaDa-khAbaDa, viSama bhUmi tathA kIcaDa Adi nathI, dhULa -raja gaMdakI Adi nathI. (15) kAMTA, kAMkarA nathI. (16) DAMsa, macchara, mAMkaDa, jU, lIkha Adi nathI (17) sApa, ajagara Adi hoya che. paraMtu te paNa bhadraprakRtinA hoya che. mATe paraspara ane manuSyane paNa pIDA pahoMcADatA nathI. (18) vAvAjhoDuM, Adi koI paNa prakAranI aniSTa ghaTanAo, grahaNa, ulakApAta Adi koI paNa azubha lakSaNano saMyoga nathI. (19) vaira, virodha, laDAI, jhaghaDA, yuddha Adi nathI. (20) koI paNa prakAranA roga, vedanA, pIDA AdinathI. (21) ativRSTi, anAvRSTi nathI. (22) sonuM, cAMdI, Adi khANa, nidhAna ke suvarNa AdinI vRSTi paNa thatI nathI. 56 aMtaradvIpanA yugalika manuSyanuM AyuSya jaghanya-utkRSTa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganuM hoya che. utkRSTa AyuSya karatAM jaghanya AyuSya kaMIka alpa Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH jIvAbhigama sUtra sArAMza rUpa hoya che. cha mAsa AyuSyanA bAkI rahe tyAre putra-putrI yugalane janma Ape che. 49divasa tenuM lAlana-pAlana kare che. tyAra pachI game tyAre kALa karIne bhavanapati ke vyantara devamAM utpanna thAya che. aMtaradvIpanA nAmaH- (1) ekorUka (2) hayakarNa (3) Adarza mukha (4) azvamukha (5) azvakarNa (6) ulkAmukha (7) ghanadatta (8) AbhASika (9) gajakarNa (10) meMDhamukha (11) hastimukha (12) siMhakarNa (13) meghamukha (14) laSTadeta. (15) veSANika (16) gokarNa (17) ayomukha (18) siMhamukha (19) akarNa (20) vidhuddata (21) gUDhadaMta (rara) nAgolika (ra3) zarkAlikarNa (24) gomukha (rapa) vyAdhramukha (ra6) karNaprAvaraNa (ra7) vidyunjilDA (28) zuddha daMta. A 28 dvIpo cullahimavaMta parvatanA bane kinAre che. te ja rIte zikharI parvatanA baMne kinAre A ja nAmavALA 28 aMtaradvIpa che. devonI pariSada - devonI pariSada traNa prakAranI hoya che. AtyaMtara, madhyama ane bAhya. A traNenA nAma bhavanapatimAM samitA, caMDA ane jAyA pariSada che. AtyaMtara pariSadanA devo bolAvavAthI Ave che. tenI sAthe indra AvazyakakAryanI vicAraNA kare che. madhyama pariSadanA devo bolAvavAthI athavA bolAvyA vinA paNa Ave che. temanI sAthe indra uparokata vicAraNAnA guNa-doSanI vistRta vicAraNA karIne nirNaya kare che. trIjI bAhya pariSadamAM nirNita karelI AjJA apAya che. jema ke A kArya karavAnuM athavA A kArya karavAnuM nathI vagere. e traNa pariSadanA deva-devInI saMkhyA tathA AyuSya Adi nIce mujaba hoya che. vyantara devonI traNa pariSadanA nAma IzA, truTitA ane daDharathA che. jyotiSI devonI traNa pariSadanA nAma tuMbA, truTitA, pretyA che. devonI pariSada:krama pariSada | amarendra | balIndra saMkhyA | sthiti | saMkhyA | sthiti AtyaMtara deva 24,000 | 23 palyopama 20,000 | 3 palyopama madhyama deva 28,000 2 palyopama | 24,000 3palyopama bAhya deva 3ra,000 13 palyopamAM 28,000 2 palyopama AtyaMtara devI 1 palyopama 450 rapha palyopama madhyama devI 300 / 1palyopama | 2 palyopama bAhya devI 250 | palyopama 350 |13 palyopama 3pa0 400 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 krama 1 2 im 4 5 C pariSada krama 1 ja chuM 4 5 saMkhyA 0000 70000 0000 pariSada dharaNendra Adi9 sthiti hai palya sAdhika palya 135 150 125 AtyaMtara deva madhyama deva bAhyadeva pariSada AtyaMtara deva madhyama bAhya pariSada ApyaMtara deva madhyama deva bAhya deva mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta bhUtAnaMda Adi-9 sthiti palya dezona rUM palya dezona ? palya sAdhika palya sAdhika saMkhyA sthiti 12000 5 palyopama 4 palyopama 3 palyopama 14000 16000 700 SOO 500 saMkhyA zakendra--1 saMkhyA saMkhyA saMkhyA 10000 1 palya dezona 0000 palya sAdhika 70000 rU palla 225| palya 2002 ae palya dezona 175 | o palya sAdhika sthiti 8000 4o sAgara--5 palya 10000 4o sAgara-4 palya 12000 4 sAgara--3 palya 3 palyopama 2 palyopama 1 palyopama sanatkRmAra--3 brahmapa sthiti 4000 82e sAgara-5 palya 000 8o sAgara-4 palya 8000 8 sAgara--3 palya mahAzukra-7 3-16 kAlakumAra Adisthiti saMkhyA 80000 | | palya 10000 | palya dezona 12000 hai palya sAdhika 100 palya sAdhika 100 palya 100 | palya dezona saMkhyA 10000 12000 14000 900 800 700 saMkhyA sthiti 1000 15 sAgara-5 pa 2000 15 sAgara-4 palya 4000 15rU sAgara-3 palya IzAnendra ra 000 8000 10000 saMkhyA mAhendra-4 saMkhyA lAMtaka sthiti 2000 12 sAgara-7 palya 4000 12 sAgara--- padma 000 12 sAgara-5 palya sthiti 7palya x palya 5palya 5palya 4 paya 35 sthiti 4 sAgara-7 palya 4o sAgara-6 palya 4 sAgara--pa palya sahasAra 8 sthiti 500 17 sAgara-7 palya 1000 | 17o sAgara--dra palya 2000 |17 sAgara--pa palya Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH jIvAbhigama sUtra sArAMza 30 pariSada ANata-prANata(9-10) AraNa-azruta(11-12) | saMkhyA ! sthiti saMkhyA sthiti AtyaMtara deva | rapa0 | 19 sAgara-pa palyA | 125 | 21 sAgara-7 palya | madhyama deva | 500 | 19 sAgara-4 palya | 250 | 21 sAgara-palya bAhya deva . 1000 | 19 sAgara-3palya | | 500 | 21 sAgara-pa palya noMdha :- jyotiSI devendronI pariSadanI saMkhyA ane sthiti vyaMtaranA kAlakumArendranI samAna che. nava veyaka ane anuttara vimAnamAM sarvadevo ahamendra che. tyAM pariSada hotI nathI. dvipasamudranuM varNana - tirachA lokamAM jaMbUdvIpa Adi asaMkhya dvIpa che. lavaNa samudra Adi asaMkhya samudra che. jebUdvIpa sarvathI nAno ane barAbara vacce che. te pUrNa caMdramAnA AkAre che. eka lAkha yojana lAMbo, pahoLo che. tenI cAre tarapha valayAkAra be lAkha yojana vistAravALo lavaNa samudra che. tyAra pachI eka dvIpa ane eka samudra kramazaH valayAkAre che. te sarva vistAramAM bamaNA-bamaNA che. pratyeka dvIpa samudranA kinAre pAvara vedikA ane vanakhaMDa che. te paNa valayAkAre che. jaMbUDhIpa jagatI - jaMbUdvIpanA kinAre jagatI che. tenI madhyamAM cAre tarapha gavAkSakaTaka che. jagatanI upara(zikharatala para) madhyamAM padmavara vedikA che. tenI baMne bAju vanakhaMDa che. vanakhaMDamAM aneka vAvaDIo Adi che. (sUtramAM padmavara vedikA ane vanakhaMDa tathA temAM rahelI vAvaDIonuM vistRta varNana che.) jagatI para vANavyaMtara devo kIDA, Amoda-pramoda karavA mATe Ave che. tyAM besavA-sUvA mATe Asana zilApaTaka Adi che. jaMbudvIpanI jagatInA daravAjA - meru parvatathI pUrva, pazcima, uttara, dakSiNamAM jagatImAM cAra dvAra che. tenA nAma vijaya, vijayaMta, jayaMta, aparAjita. meruthI 45000 yojana dUra sItAmahAnadI upara prathama vijayadvAra che. te cAra yojanA pahoLuM ne ATha yojana UMcuM che. daravAjAnI aMdara ane bahAra suvarNamaya retI bichAvelI che. vijayadvAranuM AtyaMtara varNana - dvAranI aMdara baMne bAju cotarA che.(besavAnA sthAna) jemAM caMdana kaLaza, mALAo yukta khIlIo, ghaMTaDIo, cAMdInA sIMkA ane temAM dhUpadAnIo che. putaLIo, jAlaghara, vizALaghaMTa ane mALAonI paMktio che. baMne cotarAmAM pITha para prAsAdAvatasaMka mahela che. pITha cAra yojana lAMbI-pahoLI, be yojana UMcI che; prAsAda be yojana lAMbA-pahoLA ane cAra yojana UMcA che. prAsAdamAM maNipIThikA(cabutarA) che. tenA para siMhAsana che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta vijayadvAranuM bAhya varNana - baMne niSIdikAo(cotarA)nI sAme be toraNa che. pratyeka toraNanI sAme babbe pUtaLIo che. nAgadata, hastiyugala, azvayugala, nara-kinnara, kiMdhurasa yugala, mahoraga, gaMdharva ane RSabhayugala che. A pramANe aneka maMgalarUpa darzanIya babbe padArtha che. baMne niSIdikAo upara babbe siMhAsana, chatra, cAmara Adi che. dvAra upara 108) dhvajAo che. daravAjAnI upara 9 bhavana che. pAMcamA bhavanamAM vijayadevanuM siMhAsana che. tenI AsapAsa tenA deva-devIonA bhadrAsano che. e rIte A madhyama bhavanamAM parivAra sahita besavA yogya saMpUrNa vyavasthA che. anya ATha bhavanamAM eka-eka siMhAsana che. vijayadevano parivAra :- 4,000 sAmAnika deva, 4,000 agramahiSIno parivAra, 8,000AtyaMtara pariSadanA devo, madhyama pariSadanA 10,000devo, bAhya pariSadanA 12,000 devo, 7 senApati, 16,000 AtmarakSaka devo, A dareka devo mATe pAMcamA bhavanamAM bhadrAsana che. vijayadvAranA vijaya nAmanA mAlika deva ahIM rahe che. tenI sthiti eka palyopamanI che. vijayadevanI rAjadhAnI - pUrva dizAmAM asaMkhya dvIpa samudro pachI jyAM bIjo jaMbUdvIpa che tyAM 12,000 yojana aMdara gayA pachI vijayadevanI vijayA nAmanI rAjadhAnI che. te 12,000 yojananI lAMbI-pahoLI ane goLa che. tenI cAre bAju 37yojana UMco killo(gaDha) che. te mULamAM 1rAyojana pahoLo che, madhyamAM vra yojana pahoLo ane upara 3 yojana ne ardha gAu pahoLo che. vijayA rAjadhAnImAM kula 500 daravAjA che. te dvAra rA yojana UMcA ane 31 yojana pahoLA che. zeSa varNana uparokta dvAranA varNananI samAna jANavuM. vijayArAjadhAnInuM bAhya ane AtyaMtaravarNana prAyaH sUryAbhadevanA sUryAbha vimAna sadeza che. tenA mATe juo- rAyapaTeNIya sUtra, sArAMza khaMDa-7. zeSa traNa dvAra - meru parvatathI pUrvadizAmAM sthita vijayadvArananI samAna dakSiNa dizAmAM vijayaMta dvAra ane vijayaMtadeva tathA tenI vijayaMtA rAjadhAnI, pazcima dizAmAM jayaMta dvAra, jayaMta deva ane tenI jayaMtA rAjadhAnI ane uttaradizAmAM aparAjitakAra, aparAjita deva ane aparAjIta rAjadhAnI che. cAre dvAranI vacce 79,0para yojana dezona be koza sAdhika aMtara che. upasaMhAraH- lavaNa samudranA aMtima pradezo jebUdvIpathI spaSTa che ane jebUdvIpanA aMtima pradezo lavaNa samudrathI spaSTa che paraMtu te pradezo temanI ja maryAdAnA kahevAya che. jaMbUDhIpamAMthI marIne keTalAya jIvo lavaNa samudramAM utpanna thAya che ane lavaNa samudranA keTalAka jIva marIne, jaMbUdvIpamAM utpanna thAya che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H jIvAbhigama sUtra sArAMza jaMbudrIpanuM nAma :- meru parvatathI uttara dizAmAM uttara kurukSetramAM jaMbUsudarzana nAmanuM vRkSa che. te pRthvImaya-vividha ratna maNimaya che. jaMbudrIpanA adhipati (mAlika) anAdata nAmanA deva tyAM rahe che. tenI anAdatA rAjadhAnI anya jaMbudrIpamAM che. jaMbUsudarzana vRkSanA kAraNe tathA anya aneka jaMbUvRkSonA kAraNe A dvIpanuM nAma jaMbudrIpa che. athavA A anAdi zAzvata nAma che. 39 jaMbudrIpamAM be sUrya, be caMdra, pas nakSatra, 176 graha, 1,33,950 kroDAkroDI tArA bhramaNa kare che. lavaNa samudra jaMbudrIpanI cAretarapha gherAyelo valayAkAre lavaNa samudra che. tenuM pANI khAruM, kaDavuM ane amanojJa che. temAM utpanna thayelA jIvone choDIne anya jIvo mATe tenuM pANI apeya che. lavaNa samudra cArebAjuthI kramazaH padmavara vedikA ane vanakhaMDathI gherAyelo che. tenI cAre dizAmAM lavaNa samudranA vijaya Adi cAra dvAra che. tenuM saMpUrNa varNana jaMbUdvIpanA vijaya Adi dvAro jevuM che. lavaNa samudranA mAlika devanuM nAma 'susthita' che. te lavaNa samudramAM ja gautamakrIpamAM rahe che. lavaNAdhipati susthitadevanI 'susthitA' nAmanI rAjadhAnI anya bIjA lavaNasamudramAM che. susthita devanI sthiti eka palyopamanI che. pAtALa kaLazA :- lavaNa samudramAM cAra mahA pAtALakaLazA che. te eka lAkha yojana UMDA che. 7,884 nAnA pAtALakaLazA che. te 1000 yojana UMDA che. cAra moTA kaLazAnA cAra mAlika deva-- kAla, mahAkAla, velaMba ane prabhaMjana che. temanI sthiti eka palyopamanI che. nAnA kaLazAnA mAlikadevonI sthiti ardha palyopamanI che. te kaLazAo vajramaya che. te kaLazAmAM nIce OM bhAgamAM vAyu hoya che, madhyanA OM bhAgamAM vAyu ane pANI che ane uparanA bhAgamAM phakta pANI che. temAM UrdhvagamananA svabhAvavALo vAyu utpanna thaIne uparanI tarapha gati kare che, guMjArava kare che, tyAre pANI uchaLe che. lavaNa zikhA :- lavaNa samudranA baMne kinArethI 95,000-95,000 yojana aMdara jaIe tyAre madhyamAM 10,000 yojananuM samatala kSetra che. temAM pAtAla kaLazA che ane tyAM samabhUmithI 16,000 yojana UMcI 10,000 yojana pahoLI jalazikhA che. te lavaNa samudranA be vibhAga kare che. AtyaMtara ane bAhya. pAtAlakaLazonuM mukha samudranI uparanI sapATI tarapha che. arthAt samudranI sapATIthI 1,000 yojana UMDA che. pAtAlakaLazonIaMdarano vAyu kSubhita ane udIrita thavAthI 16000 yojananI jazikhA dezona ardhayojana upara vadhe che. jyAre Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 1 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta vAyu zAMta hoya tyAre jalazikhA yathAvat rahe che, temAM vRddhi thatI nathI. svAbhAvika rIte divasamAM be vakhata jalazikhA vadhe che ane punaH ghaTI jAya che. paraMtu AThama, caudasa, pUnama, amAsanA divase svAbhAvika ja atizayarUpamAM ghaNA samaya sudhI vadhe che ane ghaTe che. A lavaNazikhAnA uchaLatA pANIne, aMdara bUDhIpa tarapha ane bahAra ghAtakIkhaMDa dvIpa tarapha ane upara tarapha ema traNa dizAmAM kramazaH 42,000, 72,000 ane 0,000 nAgakumAra devo rokavAnA hetuthI dabAve che. temAM cAra velaMdhara nAgarAjA che- 1. gostUpa, 2. zivaka, 3. zaMkha, 4. manozilaka. velaMdhara nAgarAjAnA AvAsa parvataH- meruparvatathI pUrva, dakSiNa, pazcima ane uttaramAM lavaNa samudramAM 42,000 yojana javA para kramazaH gostUpa Adi cAre nAgarAjAonA kramazaH cAra AvAsa parvata che. 1. gostUpa 2. udakabhAsa, 3. zaMkha, 4. dakasIma. te parvata suvarNamaya che, gopuccha saMsthAnavALA che. tenA zikhara para mahela che. te para yojana UMcA ane ra yojana lAMbA-pahoLA che. temAM saparivAra siMhAsana Adi vijayadevanA prAsAdanI samAna che. tenI rAjadhAnI anya lavaNasamudramAM te dizAmAM 42,000 yojana dUra che. tenuM varNana vijayA rAjadhAnI jevuM che. A rIte meruparvatathI cAre vidizAmAM aNuvelaMdhara nAgarAjAonA AvAsa parvata che. tenA nAma- 1. karkoTaka, 2. kardamaka, 3. kailAza, 4. aruNaprabha. te AvAsa parvata cAMdImaya che. deva, AvAsa, parvata, prAsAda ane rAjadhAnI te te nAmavALA che. susthitadeva- meruparvatathI pazcimamAM lavaNasamudramAM 12,000 yojana dUra 12,000 yojanAno lAMbo pahoLo ane goLa gautamadvIpa che. te padmavara vedikA ane vanakhaMDathI gherAyelo che. tenI madhyamAM atikrIDA nAmanuM bhavana che. tene seMkaDo staMbho che. tyAM susthita deva rahe che. gautamadvIpathI pazcimamAM anya lavaNa samudramAM kinArethI 12,000 yojana dUra susthitA nAmanI rAjadhAnI che. devono janma, nivAsa Adi rAjadhAnImAM hoya che paraMtu te AvAsa parvato para prasaMgAnusAra AvAgamana kare che, bese che ane kyAreka maryAdita samaya mATe rokAya paNa che. caMdra sUrya dvIpa :- jaMbudvIpanA sUrya-caMdranA dvIpa Avyetara lavaNasamudramAM che. AtyaMtara lavaNa samudranA candra-sUryanA dvIpa Avyetara lavaNa samudramAM che ane bAhya lavaNasamudranA sUrya-caMdranA dvIpa bAhya lavaNa samudramAM che. dhAtakIkhaMDanA caMdra sUryanA dvIpa kAlodadhi samudranA aMdaranAkinArA tarapha che ane kAlodadhi samudranA caMdra-sUryanA dvIpa tenA bAhya kinArA tarapha che. puSkara dvIpanA ane puSkara samudranA sUrya-caMdranA dvIpa puSkara samudramAM che. A rIte AgaLa paNa samajI levuM. arthAt Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH jIvAbhigama sUtra sArAMza 41 dvIpanA caMdra sUryanA dvIpA AgaLanA samudranI AtyaMtara vedikAthI 1ra000yojana che ane te samudranA caMdra-sUryanA dvIpA bAhA vedikAthI 12000 yojana aMdaranI tarapha samudramAM che. caMdranA caMdraddhIpA pUrvadizAmAM che ane sUryanA sUryadvIpA pazcima dizAmAM che. te sarva samudrI kinArethI 12,000 yojana samudramAM che. te dvIpo 12,000 yojanA lAMbA-pahoLA ane goLa che. tenI rAjadhAnI te ja dizAmAM te nAmanA anya dvIpa samudramAM che. aMtamAM je dvIpa samudranA nAmanA dvIpa ke samudra AgaLa nahoya to te dvIpanA caMdra-sUryanI rAjadhAnI dvIpavALAnI dvIpamAM ane samudravALAnI samudramAM che, kinArAthI arthAt vedikAthI asaMkhya asaMkhya yojana dUra che, athavA baMnenI rAjadhAnI te ja samudramAM che. temAM dvIpavALonI dvIpanA AtyaMtara kinArethI ane samudravALonI samudranA bAhya kinArethI asaMkhya yojana dUra samudramAM che. upasaMhAraH- lavaNa samudranuM pANI UMce uTheluM che tathA zubhita uchaLatuM che. anya samudronuM pANI samatala che ane azubhita che. lavaNa samudramAM svAbhAvika varasAda thAya che. anya samudromAM thato nathI. tyAM aneka aplAya jIvo tathA pudgalono caya-upacaya thAya che. aneka jIvo mare che ane navA jIvo janma dhAraNa kare che. gotIrtha-lavaNa samudranuM pANI kinArAthI kramazaH UMDu thatuM jAya che. kramazaH eka-eka pradezanI UMDAI vadhatA 95 yojana jatAM eka yojanAnI UMDAI vadhe che. A rIte 5,000 yojana javA para eka hajAra yojana pANInI UMDAI vadhe che. A rIte kramazaH vadhatI UMDAInA kAraNe teno AkAra gotIrtha samAna che. UMcAI paNa 700 yojana kramazaH vadhe che. vaccenA 10,000 yojananA samatala kSetramAM lavaNazikhA che. je samabhUmithI 16,000 yojana UMcI gaI che. sadA zAzvata teja avasthAmAM rahe che. anya sarva samudromAM pANInI UMDAI eka kinArethI bIjA kinArA sudhI eka samAna 1000 yojanAnI hoya che. gotIrtha ane Daga-mALA jalazikhA anya samudromAM nathI. lavaNa samudra gotIrtha saMsthAna, nAvA saMsthAna, azvaskaMdha saMsthAnathI saMsthita goLa valayakAra che. 16,000 yojana UMco 1,000 yojana UMDo ane 17,000 yojanano sarvAze che. tenuM pANI ATaluM UMcuM hovA chatAM loka svabhAvathI tathA manuSya, deva AdinA puNyaprabhAvathI ane dharmAcaraNI jIvonA dharmaprabhAvathI te jebUdvIpane jaLabaMbAkAra karI zakato nathI. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jara mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanItA anya dvIpa samudra dhAtakIkhaMDa dvIpa - lavaNa samudranI cAre tarapha gherAyelo valayAkAre cAra lAkha yojananA vistAravALo ghAtakIkhaMDa dvIpa che. tenA be vibhAgache- pUrva ane pazcima, tenA be mAlika deva che, sudarzana ane priyadarzana, tenI sthiti eka palyopamanI che. te dvIpanA be vibhAga hovAthI temAM bharatAdi kSetra ane parvata, nadI Adi eka nAmanA baLe che. 12 sUrya ane 12 caMdra che. vijaya Adi cAra dvAra jebUdvIpanA dvAranI samAna che. te ghavara vedikA ane vanakhaMDathI gherAyelo che. kAlodadhi samudra :- ghAtakIkhaMDane cAretarapha gherIne valayAkAre 8 lAkha yojana vistAravALo kAlodadhi samudra che. tenA paNa be vibhAga che ane kAla, mahAkAla nAmanA be mAlika deva che. temAM 4ra caMdra ane 42 sUrya prakAza kare che. A samudranuM pANI prAkRtika pANInA jevuM ane svAdiSTa che. paSkaradvIpa - 16 lAkha yojananA vistAravALo, valayAkAra kAlodadhi samudrane gherIne rahelo puSkaradvIpa che. te padmavara vedikA ane vanakhaMDathI gherAyelo che. tenA paNa pUrva ane pazcima be vibhAga, pA ane puMDarIka nAmanA be mAlika deva che. pA, mahApA nAmanA vRkSo para tenA prAsAdAvartasaka che. tenI sthiti eka palyopamanI che. 144 caMdra ane 144 sUrya A dvIpamAM prakAza kare che. vijaya Adi cAra dvAra che. A dvIpanI barAbara madhyamAM mAnuSottara nAmano parvata che. tenAthI A dvIpanA AtyaMtara ane bAhya be vibhAga thaI jAya che. AtyaMtara, vibhAgamAM ja bharatAdi kSetra che. bAhya vibhAgamAM evA koI kSetra Adi vibhAjana nathI. te baMne vibhAjIta kSetro ATha-ATha lAkha yojana vistAravALA che. te dareka vibhAgamAM 7ra caMdra ane 7ra sUrya che. samayakSetra-manuSyakSetra :- aDhIdvIpa ane be samudra parvatanuM kSetra, samaya kSetra che; teTalA kSetramAM sUrya-caMdra Adi bhramaNa kare che. divasa-rAtrinA vibhAjanarUpa samayano vyavahAra thAya che. teTalA kSetramAM ja manuSya janme che. mATe tene manuSyakSetra ke samayakSetra kahevAya che. temAM lavaNa ane kAlodadhi be samudra che. jaMbUdvIpa ane ghAtakIkhaMDa be dvIpa che; mAnuSottara parvatanA pUrva bhAga sudhI ardha puSkara dIpa che. manuSyakSetramAM caMdrAdinuM jJAna - manuSyakSetramAM kula 13ra caMdra ane 13ra sUrya prakAza kare che, bhramaNa kare che. eka-eka caMdra-sUrya yugalanI sAthe 28 nakSatra, 88 graha ane 6,975 kroDAkoDI tArAgaNano parivAra hoya che. be caMdra ane be sUrya parivArano ekapiTaka che. evA ddha piTaka manuSyakSetramAM che. caMdranI be ane sUryanI be ema cAra paMkti manuSyalokamAM che. eka paMktimAM Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tattvazAstraH jIvAbhigama sUtra sArAMza 43 . . + + + dasaMkhyA hoya che. evI nakSatranI pada ane grahanI 176 paMkti hoya che. manuSya kSetramAM caMdra sUryanA graha-nakSatra sAthenA yoga badalAtA rahe che. mATe ahIM anavasthita yoga hoya che. nakSatra ane tArAonA avasthita maMDala hoya che. sUrya-caMdranA maMDala parivartanazIla che. paraMtu te upara nIce thatA nathI. caMdra, sUrya, graha, nakSatranI gati vizeSathI ane yoga-saMyogathI manuSyanA sukha-duHkhanuM jJAna prApta thAya che. sUrya bAhyamaMDaLathI AtyaMtara maMDalanI tarapha kramazaH Ave che tyAre tApakSetra kramazaH vadhe che. jyAre AtyaMtara maMDalathI bahAranA mAMDalA tarapha gati kare che tyAre tApakSetra kramazaH ghaTe che. caMdranI sAthe cAra aMgula nIce kRSNa rAhu sadA gati kare che. jenAthI caMdranI kalAnI hAni vRddhi thAya che. caMdrasUrya saMkhyA parijJAna :- jaMbUdvIpamAM be-be caMdra-sUrya, lavaNasamudramAM cAra-cAra ane ghAtakIkhaMDamAM bAra-bAra che. AgaLa kAlodadhi Adi koI paNa dviIpa samudranA caMdra-sUryanI saMkhyA jANavI hoya to tenA pUrvanA anaMtara dvIpa samudranA caMdranI saMkhyAne traNa guNI karIne tenI AgaLanA sarva dvIpa samudranA sarva caMdranI saMkhyA umeravAthI je saMkhyA Ave, te te dvIpa ke samudranA caMdranI ke sUryanI saMkhyA nizcita thAya che. dA. ta. ghAtakIkhaMDanA 1ra caMdra che to 12 x 3 = 36+4+2 = 42 kAlodadhinA surya-caMdranI saMkhyA che. punaH 4243 = 126+12 +4+2 = 144 puSkara dvIpanA sUrya-caMdranI saMkhyA che. manuSya kSetranI bahAra caMdra-sUryanuM parijJAna :- manuSya kSetranI bahAra caMdrasUryanI dizA-vidizAmAM ATha paMkti che. pratyeka paMktimAM eka sUrya eka caMdra ema kramazaH che. pratyeka paMktimAM caMdra-sUryanuM aMtara 50,000 yojana che. paraMtu caMdracaMdra ane sUrya-sUrya vaccenuM aMtara eka lAkha yojana che. caMdranI sAthe abhijIta nakSatrano sthira yoga che ane sUryanI sAthe puSya nakSatrano sthira yoga che; kAraNa ke tyAM caMdra-sUrya, graha, nakSatra, tArA vagere badhA ja sthira che. manuSyakSetranI bahAra ravAbhAvika rIte ja varasAda thato nathI. ghara gAma Adi hotA nathI. manuSyonuM gamanAgamana thatuM nathI. cakravartI, baladeva, vAsudeva, sAdhu-sAdhvI Adi nathI, paraMtu vaikriyathI ke vidyA prayogathI athavA paraprayogathI koI manaSya jaI zake che. divasa-rAtri AdinuM kALa jJAna nathI, agni nathI, grahaNa, praticaMdra, indradhanuSa Adi hotA nathI. * manuSyakSetramAM sUrya-caMdranA tApakSetra UrdhvamukhI kadambapuSpanA saMsthAnavALA che. manuSyakSetranI bahAra pAkI ITanA saMsthAnavALuM tApakSetra che. tyAM sadAya caMdra-sUryano mizra prakAza hoya che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ja mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta Indraviraha - caMdra sUrya jyotiSendrano viraha utkRSTa mAsano hoya che. indranA virahakAlamAM be cAra sAmAnika devo maLIne te indranuM kArya kare che. arthAt saMpUrNa jyotiSa parivAranuM Adhipatya dhAraNa kare che. munaSyakSetranI bahAra dvIpa-samudraH- bahAranA dvIpa samudranI laMbAI-pahoLAI Adi saMkhyAta yojana rUpa kahI che. cakIpa pachI laMbAI-pahoLAI, paridhi, caMdra ane sUrya Adi asaMkhya-asaMkhya kahyA che. sarva dvIpa-samudromAM dvAra, pAvaravedikA ane vanakhaMDa hoya che. te dareka dvIpa samudronA be-be mAlika deva che. puSkara samudranA zrIdhara ane zrIprabhu mAlika deva che. tyArapachIkoSTakamAM juo dIpa | mAlika deva | samudra | mAlika deva ] | 7 varuNa dvIpa | varuNa-varuNaprabha| 8 varuNa samudra vANI-vAruNIkatA | 9 kSIra dvIpa puMDarIka-puSkara daMta 10 kSIra samudra vimala-vimalaprabha 11 dhRta dvIpa kanaka-kanakaprabha | 12 dhRta samudra | |kAMta-sukAMta 13 kSodavara dvIpa suprabha-mahAprabha 14 sodavara samudra pUrNabhadra-mANibhadra 15 naMdIzvara dIpa | kailAsa-harivAhanI 16naMdIzvara samudra |sumana-somanasa 17 aruNa dvIpa / azoka-vitazoka || 18 aruNa samudra subhadra-sumanabhadra 19 aNavara dvIpa | aNavara bhadra- || 20 aNavara samudra, aNavaraaNavara mahAbhadrA aruNamahAvara tyArapachInA dvIpamAM 'bhadra ane samudramAM 'vara' e zabdone joDatA tenA mAlika devanA nAma bane che. (21) aruNavarAvabhAsadvIpa (rara) aNavarAvabhAsasamudra (ra3) kuMDaladvIpa (24) kuMDalodasamudra (25) kuMDalavaradvIpa (26) kuMDalavara samudra (27) kuMDalavarAbhAsadvIpa (28) kuMDalavarAbhAsasamudra (29) caka dvIpa(asaMkhya yojana vistAranI paridhivALo) (30) rucaka samudra (31) caka varadvIpa (3ra) rucakavara samudra (33) cakavarAbhAsa dvIpa (34) cakavarAbhAsa samudra. lokamAM jeTalA zubha nAma che ane zubha varNa, zubha gaMdha, zubha rasa, zubha sparza, AbhUSaNa, vastra, pRthvI, ratna, nidhi, draha, nadI, parvata, kSetra, vijaya, kalpa, AvAsa, kUTa, nakSatra, caMdra, sUrya Adi che tenA nAmathI tripratyavatAra nAmanA dvIpa ane samudro che. jema ke hAradvIpa, hArasamudra hAravara dvIpa, hAravara samudra, hAravarAvabhAsa dIpa, hAravarAbhAsa samudra, yAvat suravarAbhAsa, samudra. aMtamAM devadvIpa, devasamudra, nAgadvIpa, nAgasamudra, yakSadvIpa, yakSasamudra, bhUtadvIpa, bhUtasamudra, svayaMbhUramaNadvIpa, svayaMbhUramaNasamudra, che. sarvadIpomAM vAvaDIo che, tenuM pANI Izurasa jevuM che. utpAta parvata che, te sarva vajamaya che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH jIvAbhigama sUtra sArAMza japa naMdIzvara dvIpa aMjanagirI :- cAre dizAomAM barAbara madhyamAM cAra aMjana parvata che. te 84,000 yojananA UMcA che. 1,000 yojana bhUmimAM che. 85,000 yojanA sarvAgra che. 10,000 yojanano vistAra che. kramazaH ghaTatAM ghaTatAM upara 1,000 yojanano vistAra che. gopuccha saMsthAnavALA che. padmavara vedikA ane vanakhaMDathI gherAyelo che. upara zikharanA madhyabhAge siddhAyatana che. (vAstavamAM A mAlika devanuM bhavana che.) siddhAyatana(mAlika devanuM bhavana) - 100 yojana lAMbu, pa0 yojana pahoLuM ane 7ra yojana UMcuM tathA aneka staMbhothI baneluM che. tenA cAra dvAra che- devadrAra, asuradvAra, nAgadvAra, suvarNa dvAra, te dvAra 16 yojana UMcA, 8 yojana pahoLA che. dvAranA toraNa, prekSAghara, sUpa, caityavRkSaAdi vijayA rAjadhAnInA dvAranA varNananI samAna che. mahendra dhvaja, naMdApuSkariNI ane 48,000 bhadrAsana che. 108 jina pratimA Adi sUryAbhadevanA vimAnanA varNananI samAna che. vAvaDIo - pUrva dizAnA aMjana parvatanI cAre dizAomAM cAra naMdApuSkariNI che. naMdutarA, naMdA, AnaMdA, naMdIvardhanA. te puSkariNI eka lAkha yojananI lAMbI. pahoLI ane 10 yojana UMDI che. te vedikA ane vanakhaMDa sahita che. dadhimukhA - A vAvaDIonI madhyamAM eka dadhimukha parvata che. 64,000 yojana UMco ane 10,000 yojana lAMbo-pahoLo che. 1,000 yojana bhUmimAM che. tenA zikhara para siddhAyatana che. vAstavamAM tenA mAlika devanuM bhavana che.) pUrvadizAnA aMjana parvatanI jema cAre dizAnA aMjanI parvatonI cAra-cAra vAvaDIo ane temAM dadhimukha parvata che. te vAvaDInA nAma A pramANe che- dakSiNI aMjana parvatanI bhadra, vizAlA, kumudA, puDarikiNI; pazcimI aMjanI parvatanI naMdIsenA, amoghA, gokhubhA ane sudarzana tathA uttarI parvatanI vijaya, vaijayaMti, jayaMti ane aparAjitA che. ahIM aneka bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devo caumAsI savaMtsarI Adi parvonA divase, pratipadAnA divase, tIrthakaronA janmAdinA samaye ane anya paNa aneka kAryo mATe ahIM Ave che, aSTAnDikA mahotsava kare che tathA sukhapUrvaka Amoda-pramoda kare che. dvIpa samudrono prakIrNa viSaya :- jaMbUdvIpa nAmanA dvIpa asaMkhya che. lavaNa samudra nAmanA samudra asaMkhya che. e rIte dhAtakI, kAlodadhi yAvat sUrya nAmanA dvIpa-samudra paNa asaMkhya che. tyArapachI devadvIpa eka che. tyAra pachI kramazaH nAga, Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4i6 | mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta yakSa, bhUta ane svayaMbhUramaNa te pAMce dvIpa ane samudra eka-eka che. kAlodadhi, puSkara samudra, svayaMbhUramaNa samudranuM pANI svAbhAvika pANInA svAdavALuM che. lavaNa, kSIra, dhRta ane varuNa te cAra samudranuM pANI tenA nAma jevA ja rasavALuM che. zeSa sarva samudronuM pANI IzurasanA svAdavALuM che. lavaNasamudra, kAlodadhi samudra ane svayaMbhUramaNa samudramAM ghaNA maccha- kaccha che. anya samudromAM alpa che. temAM kramazaH macchInI 7,9,1ra lAkha kula koDI yoni che. lavaNasamudramAM maccha, kacchanI utkRSTa avagAhanA 500 yojananI che. kAlodadhi samudra AdimAM utkRSTa 700 yojananI che. svayaMbhUramaNa samudramAM utkRSTa 1,000 yojananI avagAhanAvALA maccha-kaccha che. tirachAlokamAM asaMkhya dvIpa-samudra che. te aDhI uddhAra sAgaropamanA samaya pramANa che. prAyaH sarva jIvo ahIM pRthvIkAyapaNe yAvat trasakAyapaNe anekavAra athavA anaMtavAra utpanna thaI cUkyA che. Indriya viSaya :- zubha zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparzavALA pudgala, azubhamAM parivartita thaI zake che ane azubha pudgala zubhamAM parivartita thaI zake che. koI paNa pudgala pheMkavAthI prAraMbhamAM tenI tIvra gati hoya che, dhIre-dhIre tenI gati maMda thaI jAya che. paraMtu devatAnI gati zIdhra zIdhratara hoya che maMda thatI nathI, mATe te koI cIjane pheMkIne punaH tene grahaNa karI zake che, pakaDI zake che. devo bahAranA pugalo grahaNa karIne koI paNa uttaravaikriya kriyA karI zake che. jyotiSI maMDaLa kSetra - meru parvatathI 1121 yojana dUrathI jyotiSa maMDaLano prAraMbha thAya che ane lokAMtathI 1111 yojana aMdara sudhI rahe che. ratnaprabhA pRthvInI samabhUmithI 790yojana UMce jyotiSa maMDaLano prAraMbha thAya che ane 900yojananI UMcAI para pUrNa thAya che arthAt samabhUmithI 900yojana UMcAI pachI koI paNa sUrya caMdra graha, nakSatra ke tArAnA vimAna nathI. A rIte kula 110yojanamAM jyotiSI maMDaLa che. samabhUmithI sUrya vimAna 800 yojana UMcu, caMdranuM vimAna 880 yojana UMcu che. nakSatromAM abhijita nakSatra sarvathI AtyaMtara cAle, mULa(vRzcika) nakSatra sarvathI bAhya cAle che, svAti sarvathI upara tathA bharaNI sarvathI nIce cAle che. tArAonA vimAno sUryathI nIce, upara tathA samakakSa paNa cAle che. saMsthAna ane mApa - pAMce jyotiSInA vimAno ardhacaMdrAkAre che. arthAt uMdhA rAkhelA ardhakapittha ardhA koThAnA phaLa samAna che. caMdranuM vimAna pash yojananuM lAMbuM-pahoLuM ane goLa che. sUryanuM vimAna 48/1 yojanAnuM che. grahanuM vimAna Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvazAstraH jIvAbhigama sUtra sArAMza 40 ardha yojanAnuM che. nakSatranuM vimAna eka koSanuM ane tArAnuM vimAna ardhakoSanuM lAMbuM pahoLuM ane goLa che. e vimAnonI laMbAIthI jADAI ardhI che ane paridhi sAdhika traNa guNI che. vAhaka deva - caMdranAvimAnane 16,000 devo upADe che, pratyeka dizAmAM 4,000 devo upADe che. pUrvamAM siMhanA rUpathI, dakSiNamAM hAthInA rUpathI, pazcimamAM vRSabhanA rUpathI ane uttaramAM azvanA rUpamAM te devo rahe che. te ja rIte sUryanA vimAnane paNa 16000 devo upADe che. grahanA vimAnane 8,000, nakSatranA vimAnane 4,000 ane tArAnA vimAnane 2,000 devo upADe che. tenI pratyeka dizAmAM 500-500 devo upADe che. gatiddhi :- caMdrathI sUryanI gati zIdhra che. sUryathI grahanI, grahathI nakSatranI, nakSatrathI tArAonI gati zIdhra hoya che. tArAgaNathI nakSatra RddhimAna hoya che. nakSatrathI grahanI, grahathI sUryanI, sUryathI caMdranI Rddhi vadhAre hoya che. tArAnA vimAnomAM paraspara nirvAghAta aMtara jaghanya 500 dhanuSyanuM, utkRSTa be gAunuM che. parvata kUTa AdinA vyAghAtathI thatuM aMtara jaghanya rayojana ane utkRSTa 12,24ra yojanAnuM che. devo potAnI sudharmA sabhAmAM saMpUrNa parivAra ane Rddhi saMpadA sahita besIne amoda-pramoda kare che, daivI sukhono upabhoga karI zake che paraMtu tyAM maithuna sevana karatA nathI, kAraNa ke tyAM mANavaka caityastaMbha upara aneka jinadADhAo che. te devone arcanIya, pUjanIya che. caMdra devendrane cAra agramahiSI hoya che. eka devI 4,000 devI virtita kare che ane kula 16,000 devIno parivAra truTita kahevAya che. gautama dvIpa ane caMdra-sUrya dvIpa:nAma [ kinArAthI | AyAma paridhi | jalathI bahAra samudramA | viSkama dvIpa tarapha | samudra tarapha gautama dvIpa | 12000 | 12000 | 37948 ra gAu yojana yojanA | yojanA | yoddezona | caMdra sUrya dvIpa 12000 5 12000 / 37948 87 2 gAu yojana yojanA | yojana | yodezona rAjadhAnI | 12000 | 12000 | 37948 anya samudramAM yojanA | yojanA | yoddezona 2 gAu 2 gAu Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jainAgama navanIta pAtAla kaLazo :pAtALa saMkhyA | UMDAI | mULamAM | madhyamAM | upara | dIkarI kaLazo vistAra vistAra | vistAra 1moTA | 4 | 1 lAkha yo. ,000 yo. 1 lAkha yo. 10,000 yo. 1,000 yo. 2 nAnA 7884 | 1,000 yo. 100 yo. [1,000 yo. 100 co. | 10 yo. AvAsa parvata - UMcAI UMDAI | mULamAM madhyamAM | upara | samudramAM / velaMdhara- 17ra1 | 430 | 10rara | 7ra3 | 424 | 42,000 aNuvelaMdhara ! yojanA | yojanA | yojanA | yojanA | yojanA | yojana nodhaH- velaMdhara-aNavelaMdhara baMnenuM parimANa sarakhuM ja che. manuSyakSetramAM jyotiSI devonI saMkhyA : kSetra | caMdra | sUrya graha ! nakSatra | tArAgaNa eka caMdra parivAra 1 | 1 | 88 | 28 7 6, 975 kroDA kroDI jaMbudvIpa 2 | 2 | 176 | pas | 1,33,950 kroDA kroDI | lavaNa samudra 4 | upara | 1rara | 2,67,900 kroDA kroDI dhAtakI khaMDa 12 | 12 | 1056 336 8,03,700 kroDA kroDI | | kAladadhi samudra | 4ra | 4ra | 3696) 1178 | 28,12,950 kroDA kroDI | | puSpakara dvIpa | 144 | 144 [12672 4032 | 96,44,400 kroDA kroDI | AtyaMtara puSkara, 7ra | 7ra | u362016 | 48,22,200 kroDA kroDI samaya kSetra | 13ra | 13ra |11616 3656 | 88,44,700 kroDA kroDI| jyotiSI vimAnonuM mApa - nAma | AyAmavarkaMbha | jADAI vAhaka deva caMdra vimAna | | yojana | yojanA 16000 sUrya vimAna yojana yojana 1000 | gRha vimAna | yojanA | yojanA nakSatra vimAna yojana gAu 4000 tArA vimAna gAu 500 dhanuSya 2000 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH jIvAbhigama sUtra sArAMza 49 1-2 3-4 T vaimAnika devonA vimAnaH avadhi viSaya:devaloka pRthvIpiMDa vimAna | utkRSTa | vimAna avadhi yojana | UMcAI | avagAhanA varNa tanA varNa | viSaya ra700 | pa00 | 7 hAtha | 5 | 1 naraka sudhI | 2600 | 600 | 6 hAtha | 4 | 2naraka sudhI 5-6 2500 700 5 hAtha 3 naraka sudhI | 7-8 2400 800 4 hAtha 2 | 4 naraka sudhI 9 thI 1ra | 2300 | 900 | 3 hAtha | 1 | 5 naraka sudhI | navagreveyaka | 2200 || 1000 2 hAtha 1 | 7 naraka sudhI | anuttara vimAna 2100 | 1100 [ 1 hAtha | 1 |tranADI | AdhAra:- pahelo, bIjo devaloka ghanodadhinA AdhAre sthita che, 3/4/pa devaloka ghanavAya pratiSThita 6 7 8 ubhaya pratiSThita che ane tenAthI uparanA badhA devaloko AkAza pratiSThita che. AkArabhAva- 1/2/3/4/9/10/11/12 A ATha devaloka ardhacaMdranA AkAre che. pa/7/8 A cAra devaloka pUrNacaMdramAnA AkAre che. AvalikA baddha vimAna goLa, trikoNa ane corasa Ama traNa AkAranA kramathI sthita hoya che. puSpAvakIrNa-prakIrNa vimAnovividha AkAranA bhramathI bikharelA phULanI jema hoya che. anuttara vimAnamAM goLa ane trikoNa be AkAranA vimAno che. A sarva vimAno vistAramAM saMkhyAtA ane asaMkhyAtA yojanAnA che. vimAna sugaMdhita ane sukhada sparzavALA che. sarva vimAno ratnamaya hoya che. - AThamA devaloka sudhI eka samayamAM jaghanya 1-ra-3, utkRSTa asaMkhya devo utpanna thAya che. navamA devalokathI anuttara vimAna sudhI jaghanya 1-2-3, utkRSTa saMkhyAtA devo utpanna thAya che. devonuM zarIra ane zvAsocchavAsa sugaMdhI hoya che. deva avadhijJAnathI UrdhvadizAmAM potAnI dhvajA sudhI adhodizAmAM pUrve koSTakamAM Apela pramANe ane tirachI dizAmAM asaMkhya dvIpa samudra sudhI dekhe che. devone bhUkha tarasa lAgatI nathI. teone hajAro varSothI AhAranI IcchA thAya che. vidurvaNA:- devo samAna athavA asamAna vividha prakAranA saMkhyAtA athavA asaMkhyAtA rUponI vidurvaNA karIne tenA dvArA yatheccha kArya karI zake che. raiveyaka ane anuttaranA devomAM vaikriya zakti che paraMtu vaikriya labdhino prayoga karatA nathI. raiveyaka devone manojJa zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparzanuM sukha hoya che. anuttara devone anuttara zabdAdinuM sukha che. vibhUSA :- devo ane devIo vastrAbharaNa rahita paNa vibhUSita zarIravALA hoya che ane vaikriya dvArA vividha AbhUSaNo tathA vastrothI vizeSa susajjita zarIravALA thAya che. raiveyaka ane anuttara vimAnanA devo AbharaNa ane vastra Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta, rahita hoya che, chatAM paNa vibhUSita zarIravALA lAge che. jIvonI utpatti - sarva jIvo devalokamAM pRthvIkAya rUpe yAvat trasakAya rUpe, deva rUpe, devI rUpe anekavAra ke anaMtavAra utpanna thayA che. devInuM kathana bIjA devaloka sudhI ane devonuM kathana zaiveyaka sudhI ja samajavuM. anuttara vimAnamAM deva rUpe jIva eka ke be vAra utpanna thAya che, tyAM paNa jIvo pRthvI Adi rUpe aneka ke anaMtavAra utpanna thayA che. sthiti Adi :- nArakI, devatAnI sthiti jaghanya 10,000 varSa, utkRSTa 33 sAgaropama, tiryaca, manuSyanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa 3 palyopama, nArakI devatAnI sthiti jeTalIja kAyasthiti che. tiryaMcanI kAyasthiti utkRSTa anaMtakAla(vanaspatikAla) che. manuSyanI kAyasthiti 3 palyopama ane aneka koDa pUrva sAdhika che. nArakI, devatA ane manuSyanuM aMtara utkRSTa vanaspatikAla, tiryaMcanuM aMtara aneka so sAgaropamanuM che. alpabadutva - sarvathI thoDA manuSya, tenAthI nArakI asaMkhyAtaguNA, tenAthI deva asaMkhyAta guNA, tenAthI tiryaMca anaMta guNA che. sUtragata vividha viSayoH AyAma paridhi dvAronuM | UMcAI | UMDAI mUlamAM madhyamAM uparamAM viSkabha vistAra vistAra vistAra aMtara, AkAra 90para yojana 1 | jaMbUdvIpa 1 lAkha 3,16, yojana | rara7 yo 3 koza 28 dha 13 e jaMbUdvIpa jagatI gopuccha 8 yojana| - | 12 | 8 yojana saMsthAna yojana 4 500 valayAkAra jAla kaTaka jagatI yojana pAvara pa00 valayAkAra vedikA dhanuSa | yojana | vana khaMDa dezonA valayAkAra be yojanA vijayA | 12000 37948 [ 13 | rAjadhAnI yojanA | yo sAdhikA goLa Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH jIvAbhigama sUtra sArAMza pa1 Ideg| parakoTa | - | - valayAkAra kAra | parakoTA valayAkAra $ | 3yo. yojana yojanA koza 8. 500 | 22 13 31 yojana yojana yojana 9 kapizIrSaka koza dezona 4500 dhanuM koza 10 vanakhaMDa 120008 500 co. 11 lavaNa 1 2 lAkha ! 15,81, [39para801000 1000 samudrA 139 yo| yojanA | yojanA | yojana sAdhika dhAtakI | 4 lAkha 41,10, 10,27, khaMDadvIpa | yojana | 11 yo | 73pa yo. sAdhika | 3 koza 13kAlodadhi 8 lAkha | 91,70, | rara,92, yojana 605 yo| 64ra yo sAdhika | 3 koza 14 puSkara dvIpa 16 lAkha|1,92,89, 48,22, yojana | 894 yo| 49yo. 15 AtyaMtara | 8 lAkha |1,42,30, puSkara | yojana | | ra49 yo 16] aDhIdvIpa [45 lAkha 1,42,30. yojana | 249 yo. 17 mAnuSottara 1,42,36 17ra1 430 10rara | 23 | 424 parvata 719yo yojanA | yo. 1 | yojana che. yojanA | yojana | (bAhya) koza aMjana 84000|1000/10000 10000| 1000 girI yojanA | yojanA | yojanA | yojanA | yojanA sAdhika 19 naMdA 1 lAkha 10. puSkariNI| yojana yojanA - dadhimukhA | 10000) 10000] 1000 yojana yojanA | yojana (al cAra prakAranA saMsArI jIvonI trIjI pratipatti saMpUrNa A ra Jain Education interraconan Private & Personaluse only www.janembrary.org Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para para mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 'pAMca prakAranA jIvonI cothI pratipatti 9 saMsArI jIvonA pAMca prakAra che- ekendriya, beindriya, teindriya, caurendriya, paMcendriya. tenI sthiti, kAyasthiti, aMtara ane alpabadutva A pramANe chesthiti kAyasthiti aMtara ekendriya | ra2000 varSa | vanaspatikAla 2000 sAgaropama sAdhika saMkhyAtAvarSa beindriya | 12 varSa saMkhyAtakAla vanaspatikAla teIndriya | 49 divasa | saMkhyAtakAla vanaspatikAla caurendriya ! cha mAsa saMkhyAtakAla vanaspatikAla paMcendriya 33 sAgaropama / 1000 sAgaropama sAdhika | vanaspatikAla paaparyApta aMtarmuhUrta | aMta (anaMtakAla-bhagavatI) | audhika samAna ekendriya aMtarmuhUrta nyUna | saMkhyAtA hajAra varSa anaMtakAla paryApta ra2000 varSa beindriya aMtarmuhUrta nyUna | saMkhyAtA varSa vanaspatikAla paryApta 12 varSa teIndriya aMtarmuhUrta nyUna | saMkhyAtA dina vanaspatikAla paryApta 49 divasa corendriya aMtarmuhUrta nyUna | saMkhyAtA mahinA vanaspatikAla paryApta cha mAsa paMcendriya | aMtarmuhUrta nyUna | aneka so sAgaropama | vanaspatikAla paryApta | 33 sAgaropama | sAdhika alpabadutvaH- 1. sarvathI thoDA caudriyanA paryAptA, 2. paMcendriyanA paryAptA vizeSAdhika, 3. beindriyanA paryAptA vizeSAdhika, 4. teIndriyanA paryAptA vizeSAdhika, 5. paMcendriyanA aparyAptA asaMkhyaguNA, 6. caurendriya aparyAptA vizeSAdhika, 7. te indriya aparyAptA vizeSAdhika, 8. beindriya aparyAptA vizeSAdhika, 9. ekendriya aparyAptA anaMtaguNA, 10. saindriya aparyAptA vizeSAdhika, 11. ekendriya paryAptA saMkhyAtaguNA, 12. saindriya paryAptA vizeSAdhika, 13. saindriya vizeSAdhika. noMdha - A sarvanI javanya sthiti, kAyasthiti ane aMtara aMtarmuhUrta che. II cothI pratipati saMpUrNa Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H jIvAbhigama sUtra sArAMza cha prakAranA jIvonI pAMcamI pratipatti saMsArI jIvanA cha prakAra che- pRthvIkAya, apkAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, trasakAya. tenI jaghanya sthiti, kAyasthiti ane aMtara traNe aMtarmuhUrta che. utkRSTa sthiti Adi koSTaka mujaba che-- sthiti kAsthiti jIva pRthvIkAya aplAya teukAya pRthvIkAya aparyApta vAyukAya 3000 varSa vanaspatikAya 10000 varSa anaMtakAla aplAya aparyApta trasakAya 33 sAgaropama 2000 sAgaro saM. varSa sAdhika teukAya aparyApta 22000 varSa | asaMkhyAtA kAla 7000 varSa traNa ahorAtri aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta vanaspatikAya aMtarmuhUrta aparyApta aMtarmuhUrta pRthvIkAya uparokata saMkhyAtA paryApta sthitithI hajAra varSa aMtarmuhUrta nyUna vAyukAya aparyApta trakAya aparyApta aplAya paryApta "1 rr ' "1 aMtarmuhUrta (asaM. kAla) aMtarmuhUrta (asaM. kAla) aMtarmuhUrta (asaM. kAla) aMtarmuhUrta (asaM. kAla) aMtarmuhUrta (anaMtakAla) aMtarmuhUrta (saMkhyAtAkAla) saMkhyAtA hajAra varSa aMtara vanaspatikAla 99 * r pRthvIkAla vanaspatikAla vanaspatikAla vanaspatikAla vanaspatikAla vanaspatikAla pRthvIkAla vanaspatikAla vanaspatikAla vanaspatikAla 53 alpa bahutva 4 vizeSAdhika pa vizeSAdhika 3 asaMkhyAta guNa S vizeSAdhika 11 anaMta guNA 2 asaMkhyAtaguNA 8 vizeSAdhika 9 vizeSAdhika Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 jIva teukAya paryApta vAyukAya paryApta vanaspatikAya paryApta trasakAya paryApta sUkSma sUkSma paryApta sUkSma aparyApta sUkSma cAra sthAvara '' sUkSma vanaspati 11 #1 ** mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 11 sthiti aMtarmuhUrta kAsthiti saMkhyAtA divasa saMkhyAtA hajAra varSa saMkhyAtA hajAra varSa aneka so sAgaropama pRthvIkAla aMtarmuhUrta (saMkhyAtakAla) aMtara vanaspatikAla vanaspatikAla pRthvIkAla vanaspatikAla bAdara kAla bAdara kAla aMtarmuhUrta (asaMkhyAtakAla) aMtarmuhUrta pRthvIkAla aMtarmuhUrta pRthvIkAla bAdara kAla H- te asaMkhya utsarpiNI avasarpiNI pramANa, kSetrathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI zreNIonA pradeza tula che. pRthvIkAla :- te asaMkhya utsarpiNI, avasarpiNI pramANa, kSetrathI asaMkhyaloka nA pradeza pramANa che. bhAdara kAla vanaspatikAla bAdara kAla alpa bahutva 7 saMkhyAta guNA 10 vizeSAdhika 12 saMkhyAta guNA 1 sarvathI thoDA vanaspatikAla H-- te anaMta utsarpiNI, avasarpiNI pramANa, kSetrathI anaMta loka pramANa, AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samaya jeTalA asaMkhyAta pudgala parAvartana pramANa che. alpabahutva :- sarvathI thoDA sUkSma teukAyanA aparyApta, sUkSma pRthvIkAyanA aparyApta vizeSAdhika, sUkSma aplAyanA aparyAptavizeSAdhika, sUkSma vAyukAyanA aparyAptavizeSAdhika, sUkSma teukAyanA paryApta saMkhyAtagaNA, sUkSma pRthvIkAyanA paryAptavizeSAdhika, sUkSma aplAyanA paryApta vizeSAdhika, sUkSmavAyukAyanA paryApta vizeSAdhika, sUkSma vanaspati aparyApta anaMtaguNA, sUkSma vanaspati paryApta saMkhyAtaguNA. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H jIvAbhigama sUtra sArAMza bAdaranI kAyasthiti ane aMtara H- bAdara pRthvI Adi cAra bAdara pratyeka vanaspati bAdara nigoda bAdara kAla 70 kroDAkoDI sAgara 70 kroDAkroDI sAgara 70 kroDAkroDI sAgara samuccaya nigoda aDhI pudgala parAvartana alpabahutva :- sarvathI thoDA bAdara teukAya paryApta, trasakAyanA paryAptA asaMkhyAtAgaNA, trasakAya aparyAptA asaMkhyAtagaNA, pratyeka vanaspati paryAptA asaMkhyAtagaNA, bAdara pRthvIkAya paryAptA asaMkhyAtagaNA, bAdara apkAya paryAptA asaMkhyAtagaNA, bAdara vAyukAya paryAptA asaMkhyAtagaNA, bAdara teukAya aparyAptA asaMkhyAtagaNA, pratyeka vanaspati aparyAptA asaMkhyAta gaNA, bAdara pRthvI, pANI, vAyunA aparyAptA kramazaH asaMkhyAtagaNA, bAdara vanaspati paryAptA anaMtaguNA, bAdara vanaspati aparyAptA asaMkhyaguNA, jIva sthiti 33 sAgara 352 3 palya 3palya manuSya manuSyANI | 3 palya narake tiryaMca tiryaMcANI -- nigoda - sUkSma nigoda ane bAdara nigoda te baMnenA zarIra asaMkhyAtA che ane baMne nigodanA jIvo anaMta-anaMta che. sarvathI thoDA bAdara nigoda zarIra, sUkSma nigoda zarIra asaMkhyAtagaNA, bAdara nigoda jIvo anaMtaguNA, sUkSma nigoda vo asaMkhyAtaguNa. deva devI kAyasthiti 33 sAgara 55 palya // pAMcamI pratipatti saMpUrNa // sAta prakAranA jIvonI chaThThI pratipatti aMtara pRthvIkAla vanaspatikAla kAsthiti 33 sAgara vanaspatikAla 3 palya 7 kroDapUrva 3 palya 7 kroDapUrva 3 palya 7 kroDapUrva 33 sAgara 55 palya pRthvIkAla pRthvIkAla pRthvIkAla 55 / / chaThThI pratipatti saMpUrNa // aMtara alpabahutva vanaspatikAla 3 asaMkhyaguNA aneka so sAgara | 7 aMnataguNA 4 asaMkhyaguNI vanaspatikAla vanaspatikAla vanaspatikAla vanaspatikAla vanaspatikAla 2 asaMkhyAtaguNA 1 sarvathI thoDI 5 asaMkhyaguNA 6 saMkhyAtaguNI Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pada mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta [llii ATha prakAranA jIvonI sAtamI pratipatti che saMsArI jIvonA ATha prakAra che-prathama samayanA nairayika, aprathama samayanA nairayika te ja rIte 3-4 tiryaMca, 5-6manuSya, 7-8deva. prathama samayagALAnI sthiti ane kAyasthiti eka samayanI che. aprathama samayavALAnI sthiti kAyasthiti eka samaya ochI che. aMtara-tiryaMcanuM aneka so sAgara, zeSa sarvanuM vanaspatikAla. (1) sahuthI thoDA prathama samayanA manuSya (2) aprathama samayanA manuSya asaMkhyAtagaNI, (3) prathama sayamanA nairayika asaMkhyagaNA (4) prathama samayanA deva asaMkhyagaNA (4) prathama samayanA tiryaMca asaMkhyagaNA, (6) aprathama samayanA nairayika asaMkhyagaNA (7) aprathama samayanA deva asaMkhyagaNA (8) aprathama samayanA tiryaMca anaMtaguNA. 'nava prakAranA jIvonI AThamI pratipatti saMsArI jIvonA nava prakAra che- pRthvIkAya, aSkAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya, beindriya, teIndriya, caurendriya, paMcendriya. zeSa varNana pUrvavatuM. alpabadutvaH- (1) sarvathI thoDA paMcendriya (ra) corendriya vizeSAdhika (3) teIndriya vizeSAdhika (4) beIndriya vizeSAdhika (5) teukAya asaMkhyAtagaNA (6) pRthvIkAya vizeSAdhika (7) aplAya vizeSAdhika (8) vAyukAya vizeSAdhika (9) vanaspati anaMta guNA. 'dasa prakAranA jIvonI navamI pratipatti saMsArI jIvonA dasa prakAra che- (1) prathama samayanA ekendriya yAvatu (10) aprathama samayanA paMcendriya. A sarvanI sthiti, kAyasthiti, aMtara pUrvavatu. alpabadbhutvaH- (1) sarvathI thoDA prathama samayanA paMcendriya (ra-5) caurendriya, teIndriya, beIndriya, ekendriya kramazaH vizeSAdhika, aprathama samayanA pUrvavat. navamI pratipatti saMpUrNa . '. saMsArI jIvono prathama khaMDa saMpUrNa ! Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H jIvAbhigama sUtra sArAMza jIva bhaMga prakAra pUrvakhaMDamAM saMsArI jIvonuM kathana nava pratipattimAM karavAmAM AvyuM. A bIjA khaMDamAM saMsArI ane asaMsArI(siddha) jIvonI apekSAthI nava pratipratti kahI che. ahIM prathama pratipattimAM sarvajIvonA be bheda yAvatu navamI pratiprattimAM sarva jIvonA dasa bheda kahyA che. sarva jIvonA be bheda H siddha saMsArI jJAnI ajJAnI sAkAra upa anAkAra u bhASaka 1 2 abhASaka 3 ra 3 bIjo khaMDa : sarva jIva pratipatti be jIvonI prathama pratipatti 2 A pramANe ja saindriya-aniMdriya, sakAya-akAya, sayogI-ayogI, salezI-alezI, sazarIrI-azarIrInuM varNana che. sarvedI 1 samaya, anaMtaguNA aMtarmuhUrta dezona ardhapuparA aMtarmuhUrta avedI 2 1 samaya aMtarmuhUta dezona ardhapuparA aMtarmuhUrta noMdha H bhaMga-3 = anAdi anaMta, anAdi sAMta, sAhisAMta trIjA bhaMganI kAyasthiti hoya che. bhaMga-2 = sAdi sAMta, sAdi anaMta. sAdi anaMtanI kAryasthati hoya che. A pramANe ja sakaSAyI-akaSAyInuM varNana che. aMta./66 sAgara sA dezona ardhapuparA 66 sAgara sAdhika kAsthiti jaghanya utkRSTa sAdi anaMta anAdianaMta anAdisAMta aMta/dezona ardhapuparA aMtarmuhUta aMtarmuhUrta 1 samaya/ aMtarmuhUrta aMtara jaghanya/utkRSTa aMtarmuhUta vanaspatikAla aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtamuhUrta vanaspatikAla 50 1 samaya/ aMtarmuhUrta alpabahutva alpa anaMtaguNA alpa alpa anaMtaguNA saMkhyAta guNA alpa alpa anaMtaguNA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 jIva bhaMga prakAra carama 1 acarama 2 chadmastha AhAraka kevalI AhAraka chadmastha anAhAraka sayogIanA ayogIanA sidgha anA. |samyagdaSTi| 2 mithyAdaSTi 3 mizrardaSTi kAyaparitta saMsAra parita kAya aparita 1 saMsAra aparita Jain Education 2 noaparita. 1 paryApta sarva jIvonA traNa bheda : jIva bhaMga mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta erational kAsthiti jaghanya/utkRSTa anAdisAMta sAdi anaMta/ anAdi anaMta jaghanyara samaya nyUna kSullakabhava utkRSTa-asaMkhya kAlacakra aMtarmuhUrta/dezona kroDapUrva 1 samaya / 2 samaya traNa samaya aMtarmuhUrta sAdi anaMta -: kAsthiti jaghanya/utkRSTa aMta. | 66 sAgara aMta. / ardha pu. parA aMtarmuhUrta pRthvIkAla aMta. / ardha pu. parA vanaspatikAla traNa jIvonI bIjI pratipatti anAdi anaMta / AnAdi sAMta aMtara jaghanya/utkRSTa sAdi anaMta aneka so sAgara adhika 1 samaya / 2 samaya 3 samaya be samaya ochA kSullakabhava/ asaMkhyakAla aMtarmuhUrta x x aMtara jadhanya/utkRSTa aMta. / ardha pu. parA aMta. | 66 sAgara aMta. / ardha pu. parA vanaspatikAla pRthvIkAla aMtarmuhUrta alpabahutva anaMtaguNA alpa (1) anAhAraka alpa (2)AhAraka asaM. guNA alpabahutva 2 anaMtaguNA 3 anaMtaguNA 1 alpa 1 alpa 3 anaMtaguNA 2 anaMtaguNA 3 saMkhyAtaguNA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra : jIvAbhigama sUtra sArAMza aparyApta no paryApta sUkSma bAdara no sUkSma saMzI asaMzI nosazI 1 bhavI 1 abhavI 1 nobhavI 1 trasa sthAvara nAtrasa sarva jIvonA cAra bhaMga nAma manayogI vacanayogI kAyayogI ayogI strIvedI puruSavedI napuMsakavedI avedI | cakSu darzanI 1 ra aMtarmuhUrta(anaMtakAla) aneka so sAgara sAdhika | 2 anaMtaguNA sAdi anaMta 1 alpa pRthvIkAla 3 asaM0 guNA 2 anaMtaguNA bAdarakAla 1 alpa sAdi anaMta aneka so sAgara adhika vanaspatikAla sAdi anaMta anAdi sa Mta anAdi anaMta sAdi anaMta 2000 sAgara adhika vanaspatikAla sAdi anaMta cAra jIvonI trIjI pratipatti bhedaH kAsthiti jaghanya/utkRSTa 1 samaya / aMtarmuhUrta 1 samaya / aMta. aMta. / vanaspatikAla sAdi anaMta 1 samaya / 100 palya +aneka kroDapUrva aMtarmuhUrta / aneka so sAgara sAdhika bAdara bAla pRthvIkAla 1 samaya vanaspatikAla 1 samaya / aMta. 1000 sAgaropama sAdhika vanaspatikAla 1 alpa aneka so sAgara sAdhika | 3anaMtaguNA 2 anaMtaguNA 3 anaMtaguNA 1 alpa vanaspatikAla 2000 sAgara adhika aMtara jaghanya/utkRSTa aMta./vanaspatikAla aMta. / vanaspakiAla 1 samaya / aMta. aMtarmuhUrta / vanaspatikAla 1 samaya / vanaspatikAla 59 aMtarmuhUrta aneka so sAgara sAdhika aMta. / ardha pu. parA vanaspatikAla 2 anaMtaguNA 1 alpa 3 anaMtaguNA 2 anaMtaguNA alpabahutva 1 alpa 2 saM0 guNA 4 anaMtaguNA 3 anaMtaguNA 2 saM0 guNA 1 alpa 4 anaMtaguNA 3 anaMtaguNA 2 asaMguNA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ go mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta nAma bhaMga kAyasthiti aMtara alpabadutva jaghanya/utkRSTa jaghanya/utkRSTa acakSu darzanI 2 |anAdi anaMta anAdi sAMta 4 anaMtaguNA avadhi darzanI | 1 samaya vanaspatikAla 1 alpa be isAgaropama sAdhika kevala darzanI 1 | sAdi anaMta 3 anaMtaguNA saMyata 1 samaya dezona kroDapUrva | aMta | ardha puparA | 'alpa asaMyata | 3 | aMta dezona ardha puru pa. 1 samaya dezona kropU, 4 anaMtaguNA saMyatAsaMyata | aMta dezona koDapUrva | aMta /ardha puparA | 2 asaguNA | | nosayata | 1 | sAdi anaMta | _| 3 anaMtaguNA pAMca jIvonI cothI pratipatti sarva jIvonA pAMca bheda - nAma bhaMga kAyasthiti aMtara alpabahutva jaghanya/utkRSTa jaghanya utkRSTa krodhI aMtarmuhUrta / aMtarmuhUrta [ 1 samaya aMtarmuhUrta | 3vizeSAdhika mAnI aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta 1 samaya/ aMtarmuhUrta ! 2 anaMtaguNA mAyI aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta 1 samaya aMtarmuhUrta | 4 vizeSadhika lobhI 1 samaya | aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta pavizeSAdhika akaSAyI | 2 | 1 samaya/ aMtarmuhUrta | aMtare dezona ardha pu | 1alpa nirayika, tiryaMca, manuSya, deva, siddha, te pAMca jIvanA bheda che. tenI kAyasthiti, aMtara Adi pUrvavat cha jIvonI pAMcamI pratipatti sarva jIvonA cha bheda - nAma bhaMga kAyasthiti aMtara alpabadutva jaghanya/utkRSTa jaghanya/utkRSTa matijJAnI aMta / dasAgara sAdhika | dezona ardha pudgala | 3 vizeSAdhika zrutajJAnI aMta | dasAgara sAdhika | dezona ardha pudgala | 3 vizeSAdhika avadhijJAnI 1 samayadi sAgara sAdhika dezona ardha pudgala ra asaMkhyaguNA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H jIvAbhigama sUtra sArAMza mana:paryava 1 samaya / dezona kroDapUrva sAdi anaMta 1 kevalajJAnI ajJAnI ra aMta. / de. ardha pu. 50 ekendriya yAvat paMcendriya, anindriya e cha bheda ja be samaya nyUna kSullakabhava / asaM. kAla audArika zarIrI vaikriya zarIrI AhAraka zarIrI taijasa kArmaNa zarIrI azarIrI 2 kRSNalezI nIlalezI kApotalezI tejo lezI padmalezI zakkalezI alezI 1 sarva jIvonA sAta nAma bhaMga 1 samaya / 33 sAgara aMtarmuhUrta adhika aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta anAdi anaMta/ anAdi sAMta bheda sAdi anaMta sAta jIvonI chaThThI pratipatti : kAsthiti jaghanya/utkRSTa dezona ardha pudgala X 33 sAgara + aMtarmuhUrta 10 sAgara+palyano asa. bhAga 10 sAgara + aMta 33 sAgara + aMta sAdi anaMta 66 sAgara sAdhika che. tenI kAyasthiti Adi pUrvavat. 1 samaya | 33 sAgara | 3 asaMkhyaguNA vanaspatikAla 2 asaMkhyaguNA dezona ardha pudgala aMtara jaghanya/utkRSTa 61 1 alpa 4 anaMtaguNA 5 anaMtaguNA vanaspatikAla vanaspatikAla vanaspatikAla 1 alpa 5 anaMtaguNA 4 anaMtaguNA alpabahutva 33 sAgara + aMtarga 7 vizeSAdhika 33 sAgara + aMtana dga vizeSAdhika 3 sAgara+palyano asaM. bhAga | 33 sagAra +aMta 5 anaMtaguNA 2 sAgara+palyano abhAga 3 saMkhyAtaguNA 2 saMkhyAtaguNA 1 alpa 1 4 anaMtaguNA pRthvIkAya yAvat trasakAya ane akAya te sAta bheda che. tenI kAyasthiti Adi pUrvavat. samasta cArTa saMbaMdhI saMkSipta akSaronI sUcanA :- aMta. = aMtarmuhUrta, pu. parA. = pudgala parAvartana, de = dezona, asaM. = asaMkhyAta, saM. = saMkhyAta, anA. = anAhaka, upa., u = upayoga, ardha pu. parA = dezona ardha pudgala parArvatana, nosUkSma = nosUkSma, nobAdara, nosaMjJI = nosaMzI, noasaMzI, noparyApta = noparyApta, noaparyApta. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta ATha jIvonI sAtamI pratipratti sarva jIvonA ATha bheda :-- nAma bhaMga mati ajJAnI 3 zruta ajJAnI vibhaMga jJAnI kAsthiti dezona ardhapudgala parAvartana dezona ardhapudgala parAvartana 33 sAgara + dezona kroDapUrva pAMca jJAnInA AgaLa kahyA che. mati-zrutajJAnIthI vibhaMgajJAnI asaMkhya- guNA, kevala jJAnI anaMtaguNA, mati-zruta ajJAnI baMne tulya anaMtaguNA, avadhi, manaH paryavanuM varNana pUrvavat. nava jIvonI AThamI pratipatti sarva jIvonA nava bheda :- (1 thI 4) ekendriya yAvat caurendriya, (5 thI 8) nArakI, tiryaMca, manuSya, deva, (9) siddha. tenI kAyasthiti AdinuM varNana AgaLa AvI gayuM che. vizeSatA e che ke devathI tiryaMca paMcendriya asaMkhyAtagaNA che. aMtara 66 sAgara sAdhika 66 sAgara sAdhika vanaspatikAla 1 thI. 8 prathama samayanA nairayika yAvat aprathama samayanA deva, (9) siddha. tenI kAyasthiti Adi pUrvavat. dasa jIvonI navamI pratipatti sarva jIvonA dasa bheda :- (1 thI 5) pRthvIkAya yAvat vanaspatikAya, (6 thI 9) be Indriya yAvat paMcendriya (10) siddha. (1 thI 8) prathama samaya nairiyaka yAvat aprathama samaya deva, (9) prathama samaya siddha, (10) aprathama samaya siddha. tenI kAyasthiti Adi pUrvavat. noMdha : vistRta jANakArI mATe guru prANa Agama batrIsInA A sUtranuM adhyayana karavuM joIe athavA AcArya zrI malayagirI kRta TIkA ane TIkArtha vAMcavA joIe. / / sarva jIvonI navavidhA pratipatti saMpUrNa / / jIvAbhigama sUtra sArAMza saMpUrNa // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra H jIvAbhigama sUtra pariziSTa-1 $3 pariziSTa-1 AseLa pada prayoga paddhati AgamomAM "mAsa Adeza" zabda prayoga aneka jagyAe thayo che. bhagavatI sUtranA 24mA 'gammA' zatakamAM vIsamA dvAranA be vikalpa karAyA che-- (1) bhavAdeza(bhavanI apekSAe) ane (2) kAlAdeza(kAlanI apekSAe). mavAdezamAM bhavonI saMkhyAnuM ane kAlAdezamAM te bhavonI sthitinuM kathana che. naMdIsUtramAM mati-zrutajJAna mATe kahyuM che ke- AjJeLa savva vna, sarvAM ghetta, savva Ata, savva bhAva nALapha pAsa zrutijJAnI apekSAthI sarvadravya kSetra Adine jANe dekhe che. jIvAbhigama sUtramAM Adeza zabdano prayoga prAraMbhathI ja thayo che. A sUtramAM nava pratipattionuM vibhAjana paNa Aveza zabda prayogathI ja thAya che. temaja bIjI pratipattimAM sthiti ane kAyasthitimAM paNa Aveza zabda prayoga che. jIvAbhigamasUtranI utthAnikAmAM batAvyuM che ke eka AdezathI (eka apekSAthI athavA eka prakArathI) jIvanA be bheda che. eka AdezathI jIvanA traNa meda che. ema kramazaH vadhatAM eka AdezathI jIvanA dasa bheda che e pramANe kathana che ane e nava pratipattiomAM te be, traNa, cAra, pAMca Adi bhedonI sthiti AdinI vicAraNA karavAmAM AvI che. abhidhAna rAjendra koSamAM paNa Asa zabdano artha prakAravAcI karyo che. jemA prajJApanA sUtra, jIvAbhigama sUtra AdinA udAharaNa ApyA che. (1) ekena Adezena - Adeza zabda iha prakAra vAcI (2) Aesotti pagAro iti vacanAt ekena prakAreNa eka prakAraM adhikRtya iti bhAvArtha A prakAre "Adeza" zabdano artha prakAra athavA apekSA che, te spaSTa che. jIvAbhigama sUtranI bIjI pratipattimAM strI vedanI sthiti cAra prakAranI ane kAyasthiti pAMca prakAranI kahI che. tyArapachI cAra ane pAMca apekSAthI sthitinuM spaSTIkaraNa karavAmAM AvyuM che. TIkAkAra AcArya zrI malayagirijIe sthitinA kathanamAM apakSa zabdano apekSA artha karyo che ane kAyasthitinA kathanamAM Asa zabdaprayoga 'mAnyatA' arthamAM thaI jAya che. tyAM TIkAkAre ANNa zabda prayogathI aneka AcAryonA matabhedane pragaTa karyA che, paraMtu te yathArtha nathI. naMdI sUtra, bhagavatI sUtra ane jIvAbhigama sUtranI pratipattionA prAraMbhika varNanathI supaSTa che ke AgamomAM Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jainAgama navanIta Adeza" zabdaprayoga apekSA ane prakAra arthamAM prasiddha ane pracalita che. mAnyatA bheda ke matAMtara Adi batAvavA mATe AgamamAM "Adeza' zabdano prayoga kyAM ya thayo nathI. upalabdha AgamomAM mAnyatA bhedanA aneka pATha che, paraMtu tyAM kyAMya paNa "Adeza" zabdano prayoga nathI. te prayoga A pramANe che(1) jebUdIpa prajJapti sUtramAM vakSaskAra-2. pRSTha-pa60mAM kulakaranA viSayamAM mAnyatA bheda mATe pati zabda prayoga che. (2) jaMbUdvIpa prajJaptimAM RSabhakUTanA varNanamAM mAnyatA bheda paDaMtara A zabda dvArA kahevAyo che. (3) utsarpiNInA cothA ArAnA varNanamAM matabheda ane paddhati zabdathI pragaTa thayo che. (4) prajJApanA pada 17mAM je mati A zabdano prayoga karyo che. (5) vyavahAra sUtramAM pUrva bhAI puna parva te pramANe prayoga che. (6) bhagavatI sUtramAM mAnyatA bhedanA kathana mATe vepha apawta pama mati VcchA pUmta evo vAkya prayoga thayo che. (7) jJAtA sUtramAM devane upasthita thavAnA varNanamAM pAMtara zabda dvArA mAnyatA bheda kahyA che. A prakAre mAnyatA bhedanA kathano AgamomAM che. temAM vividha zabda prayoga ke vAkya prayoga che paraMtu kyAMya "Adeza" zabda nathI tathA A mAnyatA bhedomAM be vikalpa ja che. arthAt be thI adhika mAnyatA bhedanA vikalpo AgamamAM kyAMya nathI, paraMtu Adeza zabda naMdI sUtramAM phakta eka vikalpa mATe, bhagavatI sUtramAM be vikalpa mATe ane jIvAbhigama sUtramAM to 4-5 ane 9 vikalpa sudhI mANasa zabda prayukta che. ataH aneka vikalpo vALI kAyasthitinA prasaMgamAM Adeza zabdane mAnyatA bhedamAM khapAvavo te ucita nathI. sAra - Adeza zabdanA aneka vikalpa, prakAra ane apekSA evo artha karavo joIe. mAnyatA bheda artha na karavo joIe. sArAMza pustakonA viSayomAM koIpaNa jijJAsA hoya to tenI carcA kyAM-tyAM na karatAM Agama manISI munirAjazrIthI patra saMparka karI jJAna vRddhi karavI joIe. nivedaka - jIgneza bI. joSI For Private & Personal use only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstraH jIvAbhigama sUtra pariziSTa-ra ka pariziSTa-ra eka samayanI kAyasthiti : Agamika vicAraNA bhagavatI sUtra, pannavaNA sUtra, jIvAbhigama sUtramAM keTalAya bhAvopariNAmonI eka samayanI kAyasthiti kahI che. vyAkhyAkAroe tene samajAvavA mATe kyAMka maraNanI apekSAthI ane kyAMka pariNAmonuM parivartana eka samayamAM thaI jAya che, tevuM spaSTIkaraNa karyuM che. vyAkhyAkAroe game tema karIne Agamokta kathanane samajAvavAno prayatna karyo che. te sarva kathanone jotAM te spaSTa thAya che ke AtmAnA koIpaNa udayajanya bhAvo eka samayanA hoya zake che. eka samayamAM ja teno udayabhAva parivartana pAmI zake che, tethI eka samayanI koIpaNa sthiti maraNanI apekSAe ja hoya tevuM ekAMte nathI. eka samayanI sthiti pariNAmonA parivartananI apekSAe, udayabhAvanA parivartananI apekSAe athavA maraNanI apekSAe te traNe apekSAe hoya che. yathA- jo strIvedanI eka samayanI sthiti maraNanI apekSAe mAnavAmAM Ave to paNa eka samayano strIvedano udaya svabhAva to mAnavo ja paDaze ane strI vedanA pariNAmanuM eka samayamAM parivartana paNa mAnavuM ja paDaze. (1) bhagavatI sUtra zataka rapamAM pulAka Adi sarva niyaMThAmAM hAyamAna, vardhamAna ane avasthita pariNAmonI jaghanya eka samayanI sthiti kahI che. tenAthI spaSTa thAya che ke pariNAmo eka samayanA hovA ane eka samayamAM parivartita thavA te AgamakArone mAnya che. te sivAya pulAkanigraMthamAM paNa eka samayamAM pariNAmonuM parivartana thAya, tema kahyuM che ane pulAka nigraMtha avasthAmAM kAladharma na thAya to paNa pariNAma parivartita thatAM rahe che te paNa mAnya che. mATe TIkAkAra zrI abhaya deva sUrajIe bhagavatI sUtranA rUpamA zatakamAM spaSTa karyuM che ke- kaSAyAdithI bAdhita thavAthI pulAka nigraMthanA hAyamAna-vardhamAna ane avasthita pariNAmomAM eka samayanI kAyasthiti bane che. | sarva nigraMthonA avasthita pariNamanI utkRSTa sthiti paNa sAta samayanI kahI che. bakuza Adi nigraMthonI eka samayanI sthitine samajAvavA TIkAkAre maraNanI apekSAthI paNa ghaTita karela che. te kathanamAM teoe paNa' zabdano prayoga karyo che. arthAt maraNanI apekSAe paNa eka samayanI sthiti ghaTe che. ahIM "paNa" zabdathI spaSTa thAya che ke- ekAMta maraNanI apekSAthI ja eka samayanI sthiti mAnavI TIkAkArane abhimata nathI! Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jainAgama navanIta jo maraNanI apekSAe ja eka samayanI sthiti hoya tema ekAMta mAnIe to zreNI avasthArUpa apramattadazAmAM vartamAna zramaNanuM strIveda pariNAmamAM javuM athavA to napuMsakatAnA pariNAmamAM javuM, te ja rIte zramaNInuM puruSavedanA pariNAmamAM javuM mAnavuM paDe che, paraMtu apramatta dazAmAM viparIta liMganA pariNAmone mAnavA upayukta nathI. chaThThA guNasthAnavartI pramatta zramaNane paNa anyaliMgI pariNAmo hoya te A prakAranI udayanI prabaLatAthI saMbhave che, paraMtu apramatta ane zreNImAM vartamAna ucca dazAnA zramaNAM mAnavuM e atyaMta vicAraNIya che. AvA vicitra pariNAmonI dazAmAM marIne anuttara AdidevomAM utpatti mAnavI te tenA karatAM paNa vicAraNIya bAbata che. tethI spaSTa thAya che ke eka samayanI sthiti svabhAvathI ke pariNAmathI hoya zake che, ekAMte mRtyunI apekSAe ja hoya tema nathI. (2) sAmAnya rUpeNa vizeSa rUpeNa AdiSTaSya jIvasya yada avyavachedena bhavanaM sA sthiti ! (3) sarva viratistu sarva sAvA ahaM na karomi ityevaM rUpA, tatastat pratipatti upayoga eka sAmayikopi bhavati / (4) Aha ca mUla TIkAkAra-paDhama samaye kAyajogeNa gahiyANaM bhAsa davvANaM biiya samaye vai jogeNa nisarga kAuNa, uvaramaMtassa, maraNatassa vA eka samayo labbhai / mana yoga mATe trIje samaye 35rama priya va tatra samaye manayort RSyate | ahIM pariNAmonA svAbhAvika parivartana thavAthI paNa eka samayanI sthiti hovAnuM TIkAkAre samajAvyuM che. (5) avadhijJAnanI eka samayanI kAyasthiti mATe ane mane kathA vA anaMtara samaye pratipatati tadA avadhi jJAnasya eka samayatA bhavati mahA 59 // pariNAmo parivartita thaI javAthI eka samayamAM avadhijJAna naSTa thaI jAya che tevuM svIkAryuM che ane mRtyunI apekSA paNa svIkAryuM che. () avadhijJAnanI jema ja virbhAgajJAnanA eka samayane TIkAmAM siddha karyo che. (7) jIvAbhigama TIkA pRSTha 60mAM kSayopazamanI vicitratAthI eka samayanI sthiti mAnI che.- sarva virati pariNAmaya tAvaraNa mAM lopama vaivicAH samayeka saMbhavAta / (8) prajJApanA sUtranI TIkAmAM avadhijJAnano eka samaya maraNata: pratipAtana fmathyAtve amano vAjIvAbhigama TIkA pRSTha 460mAMvirbhAgajJAnanI ekasamayatA mATe sakhyatva tAmato jJAna mAna e pramANe kathana che A baMne vyAkhyAthI paNa Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstraH jIvAbhigama sUtra pariziSTa-3 kao spaSTa che ke maraNa vinA paNa mithyAtva ke samakitanI prAptithI paNa eka samayanA pariNAma hoI zake che. te jJAna eka samaya rahI zake che. (9) jIvAbhigama TIkA pRSTha-4para, avadhi darzananI eka samayanI sthiti, maraNathI ke adhyavasAya parivartanathI tema baMne rItathI samajAvI che. (10) avadhidarzananuM aMtara eka samaya anaMtara samaye punastatAma: arthAt vaccenA pariNAma svAbhAvika rIte eka samaya rahe che, te spaSTa che. sAra:- (1) kALa karyA vinA saMyamAvasthAmAM keTalIya prakRtiono svAbhAvika eka samayano udaya hoI zake che. (ra) keTalAya pariNAmo eka samayanI sthiti pachI parivartita thaI zake che. (3) prakRtiono kSayopazama kAla eka samayano thaI zake che. (4) keTalIka avasthAo mRtyunI apekSAe eka samayanI hoI zake che. (5) keTalAya bhAvo svAbhAvika mRtyunI apekSAe aMtarmuhUrtanA hoya che. te mRtyunI apekSAthI paNa eka samayanA hotA nathI. jema ke puruSaveda, kAyayoga, baMne upayoga, traNa kaSAya (6) lezyA Adi asaMyatAvasthAmAM eka samayanA pariNAmo hotA nathI. (7) asaMyatAvasthAmAM mRtyunI apekSAthI ja eka samayanI sthiti bane che. (8) dharmAcaraNI traNenI eka samayanI kAyasthiti, aMtara Adi pariNAmonA parivartanathI thAya che. (9) saMyama avasthAnA bhAvonI koI paNa eka samayanI sthiti mATe maraNa kAlano ja ekAMta Agraha na rAkhavo joIe. [ pariziSTa-3 ll ll Tdatta zabada vicAraNA jIvAbhigama sUtra, prajJapannA sUtra ane bhagavatI sUtramAM judA zabdano prayoga maLe che. jyAre kyAMya paNa aneka saMkhyAnuM athavA aneka saMkhyAno vikalpanuM eka zabdamAM kathana karavuM hoya tyAre AgamakAra judatta zabdano prayoga kare che. pudatta zabdanuM saMskRta rUpAMtara pRthakatva bane che. jeno zabdArtha thAya che- alagaalaga, bhinna bhinna, vibhAgarUpa athavA ekatvano pratipakSa anekatva = aneka. thokaDAnI pracalita paraMparA anusAra pRthakRtva zabdanA sthAne pratyeka zabdano prayoga thAya che ane pratyeka zabda be thI nava saMkhyAno vAcaka che. yathA-pRthakatva dhanuSa = pratyeka dhanuSa arthAt be thI nava dhanuSa; A rIte pratyeka mAsa, pratyeka gAu vagere zabdomAM paNa be thI nava arthane svIkAravAnI eka paraMparA cAlu che. paraMtu Agamika daSTikoNathI vicAratA A paraMparA yogya ane saMgata lAgatI nathI. kAraNa ke- TIkAkAre ane koSakAroe 'Tdara no artha "aneka karyo che... Jain Education interna * Personal use jainelibrary.org Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta (1) jIvAbhigama TIkA pRSTa 119mAM puhatta pRthaLva pRthak zabda vahuvAnI / (2) karmaprakRti saMgrahaNI cUrNikAra puhatta zabdo bahuvAnI vRtti prabhUtAni rupALi vidyurvituM prabhavaH ? uttara- pRthatvamatti pramavo viSuriMtu aneka (seMkaDo- hajAro) rUponI vikrvaNA karavAmAM paNa samartha hoya che. bhagavatI sUtra zataka 12 uddezaka 9. a (3) 5Atta puttattiyA mA mALiyavyA ekavacana,bahuvacananA bhaMga kahevA joIe. (4) ttena puttattaLa baMdhA ya paramANu ya = pudgalo ekatrita thavAthI skaMdho bane che ane alaga-alaga vibhAga thavAthI paramANu bane che. (5) prajJApanAmAM devonA AhAra ane zvAsozvAsanuM kAlamAna batAvAmAM paNa puEtta zabdano prayoga karyo che. palyanA AThamA bhAganI sthitivALAthI laIne dezona be palyavALA mATe A eka ja zabda prayoga che. topaNa te sarva sthitivALAnA zvAsocchvAsa ane AhAranA kAlamAnamAM pharaka che kAraNa ke sthitimAM pharaka che, tethI puhatta zabdanA aneka artha thAya che. (6) bhagavatI sUtra zataka 22mAM aneka phaLo ane bIjAnI avagAhanA paNa puhatta zabdathI batAvI che. arthAt anutta puttatta, vittathI puttatta, caLI puEtta Adi. (7) tiryaMcanI avagAhanA ane manuSyanI avagAhanAnA varNanamAM temaja kAyasthitinA varNanamAM sUtrakAre puhatta zabdano prayoga karyo che. tyAM thaLu, ghaNupuhatta, tyArapachI vADa, zAhapuhatta zabdano prayoga che. A rIte be thI laIne 1999 dhanuSyanuM grahaNa paNa judatta zabdathI karyuM che. (8) A ja rIte prajJApanA, bhagavatI, jIvAbhigamamAM putttatta zabdathI kyAMka be, kyAMka sAta, kyAMka nava, 12, 99, 199, 1999, saMkhyAtA, asaMkhyAtA ane anaMta sudhInuM grahaNa thAya che. A rIte puhatta zabdano artha vizALa che. ataH Agama prayukta dhanubudatta', 'gADavuhatta, joDIpuhatta, sayapuhatta, sahassepuhatta, aMgutapuhatta, raLiputtatta, visthipudatta, vAsapudatta, mAsapudatta, joDIsayapuhatta, boDIsadasyapudatta Adi zabdone bhASAmAM kramazaH aneka dhanuSya, aneka gAu, aneka kroDa, aneka so, aneka hajAra, aneka aMgula, aneka hAtha, aneka veMta, aneka varSa, aneka mAsa, aneka so kroDa, aneka hajAra kroDa kahevuM joIe. AvA aneka dRSTAMtothI samajI zakAya che ke 'putttatta' Agamika zabdaprayoga che. tenA saMskRta zabda 'pRthaktva' che. teno artha 'vizALa' che. teno bhAvArtha aneka thAya che. pRthakksa zabda anirdiSTa saMkhyAno vAcaka che jyAM je saMkhyA ghaTita thAya tyAM te pramANe teno artha karavo joIe. yathA-- cothA ArAnA manuSyonI avagAhanA jaMbudrIpa prajJaptimAM aneka For Mivate & Personal Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tattva zAstraH jIvAbhigama sUtra pariziSTa-4 SC life dhanuSyanI kahI che. to tyAM prayukta pudatta zabdathI eka sAthe be dhanuSavALA paNa grahita thAya che ane 500 dhanuSyavALA paNa AvI jAya che. sAra:- Agamokta A pudatta zabdane thokaDAmAM pratyeka zabdathI kahevuM sarvathA anupayukta che tethI uparokta pramANonuM ciMtana manana karIne, vAstavikatAne svIkAravI joIe. pRthakatvanA sthAne pratyeka ke bethI navano prayoga na karavo joIe. aneka zabdathI sarvatra kathana karavuM joIe. AgamokAroe jyAM cokkasa saMkhyAnuM kathana na karyuM hoya tyAM Agama AdhAra vinA cokkasa saMkhyAnuM kathana karavuM te yogya nathI. tethI ja pratyeka varSa, pratyeka karoDa vagere zabdaprayoganA sthAne aneka varSa, aneka karoDa vagere zabdano prayoga karavo joIe. Fii pariziSTa-4 . chadmasthonI bhUla eka anuprekSaNa ) anekAMta siddhAMta yukta vItarAga mArgathI ekAMta vAtano roga dUra rahe che. ekAMtavAda muzkelIno janaka che. jyAre anekAMtavAda muzkelIno zodhaka che. | sarvajJatA pUrvanI chadmastha avasthAnA sAmAnya athavA viziSTa jJAnI Adarza guNothI sarvajJa tulya jina nahI paNa jina sarakhA, kevalI nahIM paNa kevalI sarIkhA, evI upamA dvArA upamita karAya che. tevA sarvocca chadmastha jJAnI paNa bhUlane pAtra hoI zake che ane saralatA pUrvaka zuddhi paNa karI zake che. mATe Agama upAzaka dazAMga sUtramAM AnaMda zrAvaka ane gautama gaNadharanI ghaTelI ghaTanA Aje paNa upalabdha che. koI chaghastha game tevA vidvAna hoya, jaina zAsanamAM tenA mATe vyaktine mahattva ApIne aMdhAnukaraNa karavAmAM AvatuM nathI. chadmastha mAtra bhUlane pAtra hoya che. arthAt tenAthI bhUla thavI saMbhava che paNa asaMbhava nathI. bhagavAna mahAvIranA dIrghakAlanA A zAsanamAM keTalAya mahApuruSoe Agama sevA karI che, potAnuM samagra jIvana Agama sevAmAM samarpita paNa karyu che. aneko e aMgabAhya AgamonI racanA karI che ane aneka AcAryoe upalabdha AgamanI vistRta vyAkhyA paNa karI che. sarvajJatAnA abhAvamAM nAnI-moTI bhUlo temanAthI paNa thayela che. jijJAsuonI jANakArI mATe thoDI vAto ahIM prastuta karavAmAM Ave che. jene jANIne anuprekSaNa (ciMtana) karavuM joIe ke koI paNa chadhastha AcAryanuM kathana Agama sApekSa na hoya to teno Agraha rAkhavo joIe. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta koIpaNa Agama tattvathI temanuM kathana viparIta hoya to tenA para gaMbhIratA pUrvaka vicAraNA karyA bAda sAco nirNaya karavo joIe. paraMtu 'bAbA vAkya pramANa' nI ukti caritArtha na karavI joIe. too (1) jIvAbhigama ane prajJApanA TIkAmAM avadhidarzananI kAyasthiti samajAvavAmAM vibhaMgajJAnanI kAyasthitinuM ullaMghana karI dIdhu che. narakamAM upayoga laIne AvavA ane laIne javAnI bAbatanuM paNa ullaMghana karela che. AvI rIte eka tattvane samajAvavAmAM be traNa sUtrothI viparIta kathana thayuM che, kAraNa ke kAryasthati jIvAbhigama ane prajJApanAthI viparIta thaI ane upayoganuM kathana bhagavatI sUtrathI viparIta thayuM che. (2) aneka pramANothI bAELa no 'apekSAthI' e artha pramANita ane zuddha che. topaNa strI vedanI kAyasthitimAM pAMca matAMtara kahevAyA ane matanA prarUpaka paNa alaga-alaga manAyA che. temaonuM ApasamAM samAdhAna thayuM nathI tethIsUtramAM te matabheda lakhAyA che evuM mAnI lIdhuM che. kharekhara to jIvAbhigama sUtranI Adeza kahevAnI te paddhati ja che. jenuM AlaMbana spaSTarUpathI prAraMbhamAM ja lIdhuM che. (3) devalokanI avagAhanA batAvavAmAM AgamathI viparIta vivecana karI dIdhu che. (4) aparyAptAnI kAyasthitinuM vivecana karavAmAM bhagavatI sUtranuM gammA zatakathI viparIta kathana che. (5) prajJApanA pada 12 ane 21nI TIkAmAM vAyukAyanA paryAptA jIvonA saMkhyAtamA bhAgavALA jIvo vaikriya kare che evuM kahyuM ane tAM 7 kahIne prAcIna AcAryakRta gAthA dvArA siddha paNa karyuM che; joke AgamamAM tene asaMkhyAtamA bhAganA kahyA che. (6) prajJApanA pada 21nI vyAkhyAmAM sUryanA kiraNonuM avalaMbana karIne AkAzamAM gamana karavAnuM kahI dIdhuM che. je spaSTata: Agama asammata che. (7) prajJApanA pada ra3 TIkAmAM bahula nAmanI vanaspatine pAMca bhAvendriya hoya che tevuM kathana karela che. jyAre te ja sUtranA 15mA padamAM ekandriyane eka dravyendriya ane eka ja bhAvendriya hovAnuM spaSTa kathana che. AvI viparIta prarUpaNA mATe paNa evuM kahyuM che ke- Athamepi proaMte / vAstavamAM koIpaNa AgamamAM AvuM kathana nathI. (8) aMtaradvIponuM varNana jIvAbhigama sUtramAM spaSTa che. jaMbudrIpanI jagatithI dUra jalanI madhyamAM te sarva dvIpa svataMtra AvelA che. to paNa jagatithI eka dADhA nIkaLI che evuM batAve che ane te dADhA para te dvIpo che, tevuM kahyuM che. (9) deva-nArakanuM aMtarmuhUrtanuM aMtara manuSyanA bhavathI samajAvyuM che. jyAre devanI sAthe manuSyanA aMtarmuhUrtano saMbaMdha ja nathI. aneka mAsa ke aneka varSa vinA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra: jIvAbhigama sUtra pariziSTa-4 manuSyadevalokamAM ke narakamAM nathI jatA; A vAta bhagavatI sUtranA gammA zatakathI spaSTa thAya che. (10) navamAthI bAramA devalokanA aneka varSanA aMtarane samajAvatA kahyuM che ke saMyama grahaNa karyA vinA tyAM koI jIva utpanna thatA nathI, jo ke 1ramAM devaloka sudhI zrAvaka, mithyAdaSTi ane gozAlaka paMthI paNa jaI zake che. (11) devalokamAM jIva pAMca sthAvaranA rUpamAM anaMtavAra utpanna thayo che, A kathana sUkSma sthAvaranI mukhyatAthI che. topaNa devalokamAM bAdara teukAya paNe utpanna thAya che, tevuM kathana karela che. joke bAdara teukAya aDhIdvIpamAM ja hoya che. (12) devonA jaghanya aMtaranA viSayamAM kyAMkathI gAthA uddhata karI Agama viruddha kathana karI dIdhuM ke AThamA devaloka sudhI 9 divasanI uMmaravALA manuSya utpanna thAya ane bIjA devaloka sudhI aMtarmuhUrtanI uMmaravALA manuSya utpanna thaI zake che evuM prarUpaNa karyuM che, paraMtu manuSya to eka mahinA athavA aneka varSa sudhI devalokamAM jatA ja nathI. aMtarmuhUrta ane 9 divasano prazna ja kyAM che? (13) puruSavedanI kAyasthiti prajJApanA jIvAbhigamamAM jaghanya aMtarmuhUrtanI kahI che. chatAM paNa kahI dIdhu ke eka samaya hovuM joIe, joke te AgamathI viruddha kathana thaI rahyuM che. (14) aSAyanI kAyasthiti eka samayanI sUtromAM spaSTa che chatAM paNa vivecanamAM eka samayanI sthitivALA pAThanA sAme hovA chatAM paNa aMtarmuhUrtanA vRddhavAdane sAcA kahI dIdhA che. (15) paMcendriyanI kAyasthiti 1000 sAgaropama sAdhika sUtromAM kahI che ane paraMparAmAM prasiddha che. TIkAkAre pote prajJApanA pada 18mAM enI TIkA karI che. jIvAbhigama paDavara4 mAM paNa 1000 sAgaropamanI TIkA karI che chatAM paNa jIvAbhigama sarva jIva parivatti 9mAM enI kaMI paNa nirdeza carcA karyA vagara aneka so sAgaranI TIkA karI dIdhI che. (16) vAbhigama sUtranI nava pratipattionI zarUAtanA pAThanI vyAkhyAmAM Adezano "apekSA" artha karatAM vAdI paNa kahevAnuM zarU to karyuM paraMtu ekAMta vAdI kahevA sudhI nathI pahoMcyA. enA pachI AgaLa parivatti bIjAmAM strI vedInI kAyasthitinA pAMca prakAramAM vAdI kahevAnuM zarU karyuM ane pachI ekAMta, vAdI'nA AgrahabharyuM prarUpaNavALuM vivecana karI dIdhuM ane sUtrakartA AcAryomAM pAMca matabheda batAvI dIdhA, je asaMgata che.juo- pariziSTa-1, pRSTha-8. (17) jIvAbhigama pratipatti bIjInA pAMcamA AdezanAvivecanamAM (1) strInA lagAtAra 9 bhava hovAnuM batAvI dIdhu (ra) jaLacara, urapara, bhujapara nA ATha Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta bhavano niSedha karI utkRSTa sAta bhava hovAnuM kahI dIdhuM (3) AThamo bhava ekAMta rUpe jugaliyAnuM ja thAya ema kahI dIdhuM (4) paryAptanA lagAtAra ATha bhava ja thAya che. evuM kahI dIdhuM. A sarve kathana Agama saMmata paNa nathI ane koI to paraspara paNa asaMgata che. kema ke bhagavatImAM jaLacara uraparisarpa vagerenA ATha bhavanA kALAdeza kahyA che. kAyasthiti anusAra paryAptanA lagAtAra AThathI vadhAre bhava thaI zake che. jema ke manuSyanA lagAtAra ATha bhava karIne pachI te jIva devalokamAM jaI zake che. AvI rIte paryAptanA AThathI vadhAre bhava hoI zake che. tethI paryAptanI kAyasthiti aneka sosAgaranI hoya che. bedasAgara(13rasAgara) avadhi darzananI kAyasthitine saharUpamAM samajavA mATe paNa ochAmAM ochA 10 bhava paryAptanA batAvavAmAM Ave che. (18) dharmAcaraNI strI, puruSa ane napusakanI sthiti aMtarmuhUrtanI AgamamAM kahI che tene avAstavika kahI dIdhuM. (19) prajJApanA sUtra pada21nI TIkAmAM vidyAcaraNanA mATe kahyuM ke A labdhidhArI saMyamavAna nathI hotA, paraMtu bhagavatI sUtramAM A labdhi saMyamavAnane ja kahI che. (20) puruSavedanI aMtarmuhUrtanI kAyasthitine avAstavika kahI dIdhI ane kahyuM ke veza parivartananI apekSA aMtarmuhUrta che vAstavamAM bhAva pariNAmanI apekSA to eka samayanI ja jaghanyAya sthiti hoya che. Ano matalaba e thayo ke Agama kAra eka ja sUtranA eka ja prakaraNamAM eka ja vedanI kAyasthiti dravya vezanI apekSA kahe ane be vedanI sthiti bhAva pariNAmanI apekSA kahe evI kalpanA TIkAkAra dvArA karavI paNa upayukta samajI zakAtI nathI. prajJA TIkA pR. 451 uparanA 20 saMkalana vidvAna AcAryazrI malayagirithI saMbaMdhita che. jemanuM jaina Agama TIkA sAhityamAM eka anokhuM sthAna che. te teramI zatAbdInA eka sAdhanA siddha puruSa hatA. jemanAmAM zruta sevAnI eka anupama lagana hatI. kadAca chAghasthika hovAthI kSayopazamanI vicitratAthI ja upara nirdiSTa truTio saMbhava thaI che. teo eka bhavabhIru, namra ane sarala AcArya thayA che. Agama viparIta prarUpaNano temano kyAre ya saMkalpa hoya nahIM chatAM paNa ukta bhUlo temanAthI thaI gaI che, e ja vicAravAnI vAta che. (ra1) nizItha uddezaka ramAM- pAdaprIMchanano vyAkhyAkAre rajoharaNa artha karI dIdho che, paraMtu rajoharaNa saMbaMdhI dasa sUtra AgaLa pAMcamAM uddezakamAM alaga che. pAdaprIMchana opagrahika upakaraNa alaga che, rajoharaNa audhika upakaraNa alaga che. A baMnene eka karI devuM e eka bhrama che. vizeSa jANakArI mATe chedazAstramAM jovuM joIe. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra H jIvAbhigama sUtra pariziSTa-4 (22) visuyAve- nizItha uddezaka be mAM pAda proMchanamAM sUtranA aMtima sUtromAM visuyAve kriyA che. jeno artha che pRthak karavuM arthAt lAkaDAnA daMDathI pAdaproMchanane akAraNa kholIne alaga karavuM. paraMtu A sAcA arthane choDIne dhUpa devo, sukavavuM, dhovuM vagere artha karyA che, paraMtu upadhine dhUpadevo, sUryanA tApamAM sukavavuM e koI doSa banato nathI paraMtu guNakArI ja thAya che ane kadAca koI paNa kAraNasara upakaraNa bhInuM thaI jAya to tene sukavavuM Avazyaka kartavya bane che; ene doSarUpamAM kathana karIne prAyazcita kahevAnuM koI prayojana nathI. 63 (23) nizItha uddezA 3 sUtra 73mottehaLiyAsu bhUminuM vizeSaNa che. jeno artha che haLa calAvelI jamIna upara laghunIta ke vaDInIta paraThavAnuM nahIM ane paraThe to sacitta mATInA kAraNe prAyazcita Ave che. A sIdho ane sAco artha choDIne gAyo ane jAnavaronI cATavAnI bhUmi vagereno ayukta asaMgata artha karyo che. vizeSa jANakArI mATe Agama prakAzana samiti byAvarathI prakAzita A sUtranuM vivecana jovuM joIe. (24) nizItha uddezA 3 mAM anur sUri zabda che. jeno Azaya che je sthAna 52 sUryano tApa nathI Avato evA ayogya sthAnamAM maLano tyAga na karavo joIe. bhale rAtri hoya ke divasa kyAre ya paNa evA sthAna para zaucanivRtti na karavI joIe. A artha choDIne evo artha karyo che ke sUryodaya pahelA maLa-mUtra nahIM paraThavuM joIe. paraMtu bhAjanamAM zoca nivRtti karIne rAkhI devuM. pachI savAre paraThavuM evo artha Agama viruddha kathana che. AgamamAM to evA varNano che ke- sAdhune rahevAnuM makAna paraThavAnI bhUmivALuM hovuM joIe. sAMjanA samaye rAtri mATe paraThavAnI bhUminuM pratilekhana karavuM. rAtrimAM bAdhA thAya to mala visarjana karIne paraThavAnI rIta batAvavAmAM AvI che. mATe rAtrimAM makAna bahAra na jAvuM ane na paraThavuM, Avo artha karavo Agama AzayathI viruddha jAya che. (25) nizItha uddezA 19mAM auSadha saMbaMdhI sAta sUtra che. aMtima sAtamA sUtramAM vihAramAM davA laI javA saMbaMdhI prAyazcita che. e jagyAe prayukta viyaDa zabdanA artha bhAvArthane madha-mAdaka padArthathI saMbaMdhita karI dIdhA che. je jaina zramaNa mATe ayogya che. madha-mAMsanuM sevana narakanuM kAraNa che ane sAdhu upayogamAM le ane vihAramAM rAkhe ane pachI enuM ladhu prAyazcita kahevAmAM Ave e upayukta nathI. (26) vyavahAra sUtra uddezA 2 mAM zramaNa mATe phugAyaM vizeSaNa dIdhuM che jeno artha che 'koI IcchAmAM tIvratAthI rugNa banelA sAdhu' paraMtu ahIM artha karI dIdho che ke dhananI IcchA karavAvALA sAdhu' arthAt parivAravALA mATe dhananI prAptinI Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta IcchAmAM tallIna thayelo rugNa pAgala banelo sAdhu. sUtramAM evA rugNa sAdhunI sevA karavAno nirdeza che. rugNa sevA vagerethI saMbaMdhita sAdhunA mATe dhana prAptino artha ane vivecana karavuM sAru nathI. (27) vyavahAra sUtra uddezA 3 sUtra 1-2 mAM gaLadhAraNa no viSaya che, jeno artha mukhI banI vicaraNa karavuM athavA mukhI banI vicaraNa karavAvALo che. tyAM enA mATe yogya hovAnuM paNa kahyuM che. sAthe ja AjJA laIne vicaraNa karavAnuM kahyuM che. vagara AjJAe vicaraNa karavAno niSedha karyo che ane tenuM prAyazcita paNa kahyuM che. Ano artha vyAkhyAkAroe AcArya banavuM, gaNI yA gacchAdhipati banavAthI joDI dIdho che te upayukta nathI. kema ke AcArya, upAdhyAya vagerenI yogyatA, guNa, zruta vagerenA kathana A sUtranA AgaLanA sUtramAM ja che. (28) vyavahAra sUtra uddezA 9 mAM sohiya zAnA zabda che. jemAM zramaNano gocarI javAno prasaMga che. jeno artha thAya che-- khAvAnI sAmagrI' athavA 'miSTAnna sAmagrI'. evo artha na karIne madirA zALA artha vivecanamAM karI dIdho che. jyAre madirA zALAmAM sAdhune javAno prasaMga thato ja nathI. (29) vyavahAra sUtra uddezA 10mAM zramaNonA adhyayana saMbaMdhI varNana dIkSA paryAyanA varSo sAthe joDIne kahevAmAM AvyuM che. teno evo artha karI dIdho ke ATalA varasa pahelA te sUtro bhaNAvavA ja nahIM. Avo artha AgamanA AzayathI viparIta jAya che, kAraNa ke A ja vyavahAra sUtramAM traNa varasanI dIkSAvALA sAdhune bahuzruta hovAthI ane AcArAMga ane nizItha sUtrane artha sahita dhAraNa karavAvALo hovAthI temane upAdhyAyanI padavI ApavAnuM vidhAna karyu che. matalaba e thayo ke traNa varasavALo sAdhu upAdhyAya banavAnI yogyatA jeTalA zAstro bhaNIne pUrNa karI zake che. mATe traNa varasanI dIkSA paryAya pahelAM sAdhune zAstra bhaNAvavuM ja nahIM evo artha karavo zAstrakAranA AzayathI taddana viparIta che. (30) vyavahAra uddezA mAM 'niruddha pariyAye ane niruddhavAsa pariyAye' zabda che. jeno sIdho ane sAco artha kramathI A che ke (1) atyalpa = sarvathI ochI dIkSA paryAya (eka divasa) (2) alpa varasa dIkSA paryAya = traNa varasathI ochI dIkSAvALAne koI khAsa saMjogomAM AcArya upAdhyAya padavI devAmAM AvI zake. Avo sAco ane sIdho artha choDIne TIkAkAre ema artha karyo che ke-- koI sAdhunA parivAravALAo jora jabarIthI temane dIkSA choDAvIne ghera laI gayA pachI enI bIjI dIkSA thavAthI ochI dIkSA paryAyavALo thaI gayo. temane AcArya pada daI zakAya evuM kathana mAtra kalpanA rUpa che. e sUtranA pAThathI paNa viruddha che. kAraNa ke te sUtramAM e sAdhunA parivAranA ghaNA vakhANa karavAmAM AvyA che. jemAM te parivAra vALAone mahAdharmiSTa ane dharma pratye temanI ghaNI niSThA batAvI che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tattva zAstra: jIvAbhigama sUtra pariziSTa-4 teonA mATe AcArya yogya sAdhune dIkSA choDAvIne laI javAnI kalpanA paNa na karI zakAya. A dasa poInTamAM cheda sUtro saMbaMdhI kathana che enI vizeSa mAhitI mATe te te zAstronuM vivecana javuM joIe. A dasa poInTa bAbatamAM niryuktikAra, bhASyakAra, cUrNikAra ane TIkAkAra badhA joDAyelA che. bIjA paNa ghaNA sUtronI vyAkhyAomAM evI keTalIka bhUlo che te badhAnuM kathanano ahIM vistAra na karatA keTalIka batAvI che. taTastha bhAvathI samajavA mATe ATalI paNa bahu che. sAra:- kahevAno matalaba e che ke chadmasthanI bhUla thavAnI zakyatA rahyA ja kare che. mATe koIne potAne mATe ke bIjA koIpaNa vidvAnane mATe koIpaNa prakAranA abhimAnano Agraha ke dUrAgraha na karatAM potAnA bhejAmAM zAstranI mukhyatAthI ciMtana, manana ane nirNaya karavAnI jagyA rAkhavI joIe. jijJAsA bhAvathI satya khojavAnI lagana rAkhavI joIe. badhA ciMtano, prayatno, niSkarSo ne AgamanI kasoTI e kasavAnI buddhi rAkhavI joIe. - sAcuM khoTuM je koI paNa artha ke paraMparA hoya tene Agraha rAkhI mAnatA ja rahevuM. pUrvAcAryonA nAmathI AMkho mIMcIne dhakAvatA ja rahevuM e ThIka nathI ane zAstranI upekSA karI svachaMda buddhie koI paNa nirNaya laI prarUpaNA karavI e paNa ThIka nathI. Agama ane AgamanA Azayo e ja sarvopari mahatvazIla che. paraMparAo ane pUrvAcAryonA nAmathI Agama AzayanI upekSA na karavI jaIe ane je paraMparAne Agamano koI paNa AdhAra ke baLa na maLe teno dUrAgraha ke haThAgraha na rAkhavo joIe. Agama lakSyavALA ciMtanane mAna ApavuM joIe. koI paNa bhUla hoya, koInI paNa bhUla hoya, tene sudhAravAmAM pUrvAgraha na rAkhavo joIe; A ja A nibaMdhano abhiprAya che. te sivAya koIpaNa AcAryonI AzAtAnAno abhiprAya nathI paraMtu AcAryonA nAme ke paraMparAnA nAme Agama Azaya ke tAtparyanI thatI AzAtanA athavA upekSAnA bhAvo upara prabhAva paDe ane jJAnI kahevAtA sAdhako nAsamajIe zAstranI AzAtanAthI ane zrutajJAnanI AzAtanAthI bace; e ja mULa uddezya che. chatAM paNa koI sva avivekanA kAraNe A nibaMdhano ulaTo artha karI lekhakane pUrvAcAryonI AzAtanA karanAra mAnavAnI pariNati kare to e tenA potAnA kSayopazamanI vicitratA ja samajavI. suSa vii vahunA........ II jIvAbhigama sUtra pariziSTa saMpUrNa Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta O (c) prajJApanA sUtra che . prastAvanA sUtra paricaya - jaina Agama sAhityanA aMga praviSTa ane aMga bAhA te be mukhya vibhAga che. upalabdha aMga praviSTa AgamomAM jema bhagavatI sUtra vizALakAya sUtra che ane tenuM mahatvapUrNa sthAna che, te ja rIte aMga bAhya AgamomAM prajJApanA sUtra paNa vizALakAya sUtra che ane jaina siddhAMtanA mahattvapUrNa viSayonuM temAM sAMgopAMga saMkalana hovAthI tenuM paNa mahattvapUrNa sthAna che. A sUtramAM prajJApanA = vizeSa rUpe vizleSaNa pUrvaka vibhinna tattvonuM jJApana- bodha che, tethI tenuM prajJApanA e sArthaka nAma che. AgamomAM tenA mATe gvNavA, mAvA ItyAdi zabdo prayukta che, te zabdaprayoga tenI mahattAne sUcita kare che. jIvAjIvAbhigama sUtramAM paNa tattvanuM varNana che. temAM jIvonA zarIra avagAhanA, lezyA, daSTi Adi jIva paryAyonA ullekha eka ja prakaraNamAM che, paraMtu A sUtramAM pratyeka viSayo para eka-eka svataMtra prakaraNa che ane temAM tenuM sAMgopAMga vistRta vivecana che. racanA kartA :- jaina itihAsamAM traNa kAlakAcAryanuM varNana che. temAM pahelA, bIjA kAlakAcAryano samaya bAramI, teramI, pATanI AsapAsano che ane trIjA kAlabhAcArya zrI devardhvigaNi kSamAzramaNanA samakAlIna che. pATa paraMparA anusAra teno samaya tetrIsacotrIsamI pATanI AsapAsano che. keTalAka prAcIna graMthomAM prajJApanA sUtranI racanA saMbaMdhI ullekha che. temAM trevIsamA dhIrapuruSa zrI zyAmAcArye pUrvajJAnanA AdhAre zrI prajJApanA sUtranuM udgata karyuM te pramANe kathana che. uparokta traNe kAlakAcAryamAM trevIsamI pATanI AsapAsa koI kAlakAcArya prasiddha nathI. tethI tema anumAna karI zakAya ke tetrIsa" zabda lipi doSathI " trevIsa'mAM parivartana pAmyo hoya. A rIte zrI prajJApanA sUtranI racanA lagabhaga tetrIsamI pATe birAjamAna kAlakAcArya zyAmacArye zrI devaddhigaNikSamA zramaNanA kAlamAM karI hoya. naMdIsUtranI jema prajJApanA Adi aMgabAhya sUtronI racanA paNa Agama lekhana kAlanI AsapAsa thaI hoya tema mAnavuM vadhu susaMgata che. upAMga - aMga bAhya sUtra tarIke prasiddha prajJApanA sUtra cothuM upAMga sUtra Ave Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra H prajJApanA sUtra prastAvanA che ane samavAyAMga sUtranI sAthe teno saMbaMdha joDavAmAM Ave che, je eka kalpanA mAtra che. A viSayaka khulAso sArAMza bhAga-7mAM aupapAtika sUtranA prAraMbhamAM karyo che. viSaya bodha :- prajJApanA sUtramAM eka zrutaskaMdha che. temAM 36 pada che, je adhyayana rUpa che. eka-eka padamAM prAyaH eka ja viSayanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. A saMpUrNa zAstra tattvajJAna pradhAna che. dharmakathA ke AcAra varNana emAM nathI. to A sUtramAM jIva ajIva tattvathI prajJApanA prAraMbha thaIne aMte chatrIsamAM samuddAta padathI kevaLI samuddAta, yoga-nirodha, zailezI avasthA, mokSa gamana, evI siddha avasthAnA svarUpathI mokSa tattvanuM kathana karyuM che. sUtra pariNAma :-- A sUtra gUDhatama viSayonA bhaMDAra rUpa mahAzAstra che. prAraMbhika tAttvika kaMThastha jJAna ane anubhava vinA sAdhakone paNa A sUtramAM gati pAmavI atyaMta kaThina che. A mahAzAstra 7887 zlokanA parimANa rUpe mAnavAmAM Avela che, A sUtramAM varNita viSayonuM atyaMta mahatva che. kAraNa ke 1, 2, 5, 6, 11, 15, 17, 24, 25, 26, 27 A agiyAra padono atideza (bhalAmaNa) bhagavatI sUtra nAmaka aMga sUtramAM karavAmAM Avyo che. upalabdha sAhitya :- A sUtra para AcArya haribhadrasUri Adi pUrvAcAryonI aneka vyAkhyAo upalabdha che. je aprakAzita pracIna bhaMDAromAM upalabdha che. AcArya malayagiri racita TIkA ane tenA anuvAda vartamAne prakAzita upalabdha che. aneka sthAnothI A sUtrano kevala mULapATha prakAzita thayo che. jema ke guDagAMva, muMbaI, lADanuM, lailAnA vagere. AcAryazrI amolakha RSijI dvArA saMpAdita anuvAda sahita prajJApanA sUtra paNa upalabdha che. AcAryazrI ghAsIlAlajI ma.sa. dvArA racita saMskRta TIkA, hindI ane gujarAtI anuvAda sahita prakAzita che. byAvaramAMthI traNa bhAgomAM vivecana yukta A sUtra Agama prakAzana samitinA tattvAdhAnamAM prakAzita thayo che. jemanA kuzaLa saMpAdaka, pU. AcArya zrI AtmarAmajI mahArAja sAhebanA vidvAna ziSya ratnazrI jJAna munijI ma.sA. che, tene AdhArabhUta rAkhIne A sArAMza aneka tAlikAonI sAthe taiyAra karyo che. A kAraNe svAghyAya premI bAla, yuvA, prauDha sAdhu ane zrAvaka samAjane A sArAMza prAvadhAna atyadhika lAbhadAyI ane saMtoSaprada thaze. Agama manISI triloka muni Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta prajJApanA sUtraH viSayAnukramaNikA viSaya jIva ajIvanA bheda-prabheda jIvonA sthAna nivAsa pada 1 ra 3 4 | jIvonI sthiti-uMmara 27 dArothI alpabahutva pa jIva ajIvanI paryAya--saMkhyAmAM gatAgata ane virahakALa Adi S 7 | zvAsocchvAsa 8 saMjJAnA daza prakAra 9 ke yoni 10| carama acarama, dravya pradeza 11 bhASA 12 : badra-mukta zarIra saMkhyA 13 | jIva ajIvanA pariNAma 14| kaSAyonA vividha bheda-bhaMga 15 dravyendriya, bhAvendriya Adi 16 | prayoga (yoga 15) 17 lezyA saMbaMdhI vividha jJAna 18 | kAyasthiti pRSTa pada 79 19 dRSTi 92 20 96 | 21 1033 22 viSaya aMtakiriyA, padavI ane ratna avagAhanA-saMsthAna 5-5 kriyAonI vaktavyatA 105 232 karma prakRti ane baMdha sthiti 117 24| karma bAMdhato bAMdhe 122 25| karma bAMdhato vede 126|26 | karma vedato bAMdhe 1272275 karma vedato vede 1291 28 | AhAraka anAhAraka 138229| upayoga 144030| pazyatA 151 31 | saMjJI-asaMjJI 1537 322 saMyata 155,33, avidha 161 34| paricAraNA 165 35 vedanA 1710 36 | samuddAta pRSTa 173 174 77 181 187 199 200 201 202 203 |208 209 210 210 | 210 11 213 214 batrIsa Agamono gujarAtI sArAMza vAMcIne saMkSepamAM jANI zakAya che ke jenAgamomAM zuM zuM samajAvyuM che. grAhaka yojanAmAM batrIsa Agamono gujarAtI sArAMza ATha pustakomAM posTa kharca sahita kula rUA. 400/-no M.0. rAjakoTa mokalI prApta karI zakAya che. saMpUrNa seTa prakAzita upalabdha che. rAjakoTanuM saranAmuM : nehala hasamukhabhAI mahetA, ArAdhanAbhavana, caMdraprabhu epArTa., grAunDa phlora, 6/10vaizAlInagara, rAjakoTa--360007 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 09 @ che . prajJApanA sUtrano sArAMza O $ prathama H prajJApanA pada s- kAratakatAnA vArAhI jIvanA pa63 bheda: nArakInA-14, tiryacanA-48, manuSyanA-303, devanA-198 bheda che. nArakInA 14 bheda - sAta nArakInA paryAptA ane aparyAptA. tiryaMcanA-48 bheda - pRthvIkAyanA cAra bheda che- (1) sUkSmanA aparyApta, (2) sUkSmanA paryApta, (3) bAdaranA aparyApta, (4) bAdaranA paryApta. A rIte akhAyanA cAra, teukAyanA cAra, vAyukAyanA cAra bheda che. vanaspatikAyanA cha bheda che- 1 sUkSma, 2 pratyeka, 3 sAdhAraNa. A traNanA aparyApta ane paryApta. A rIte ekendriyanA kula 4+4+4+4+6 = rara bheda thAya. beindriyanA be bheda che- (1) aparyApta (ra) paryApta. te ja rIte te indriyanA ane caurendriyanA be-be bheda che. A rIte vikasendriyanA kula ++= bheda che. paMcendriyatiryaMcanA vIsa bheda che. paMcendriya tiryacanA mULa pAMca prakAra che(1) jaLacara (2) sthaLacara (3) khecara (4) uraparisarpa (5) bhujaparisarpa. pratyekanA cAra cAra bheda che. (1) asaMjJI aparyApta (2) asaMzI paryApta (3) saMjJI aparyApta (4) saMzI paryApta. A kula pa44 = ra0 bheda paMcendriya tiryaMcanA thAya. sarva maLIne rara+s20 = 48 bheda tiryaMcanA thAya. manuSyanA 303 bheda -pa bharata, paairAvata, pa mahAvideha, e paMdara karmabhUminA kSetra che. 5devakuru 5 uttarakuru parivarSa, paramyaphavarSa, pahemavatu, paheraNyavata, A 30 akarmabhUminA kSetra che. pa6 aMtaradvIpanA kSetra che. A kula 15+30+56 = 101 manuSya kSetra che. temAM rahenArA manuSyanA 101 bheda che. tenA traNa-traNa bheda che- (1) asaMjJI aparyApta (saMmUrchAima manuSya), (ra) saMzI aparyApta, (3) saMjJI paryApta. kula 1013= 303manuSyanA bheda thAya. saMmUrchAima manuSya paryApta thatA nathI, aparyAptAvasthAmAM ja mRtyu pAme che. jaMbudvIpamAM eka bharata, eka airAvata ane eka mahAvideha tema 3 karmabhUminA kSetro ane eka hemavata, eka araNyavatu, eka harivarSa, eka ramyaphavarSa, eka deva ane eka uttarakuru te cha akarmabhUminA kSetro che. dhAtakIkhaMDa ane puSkarArdha dvIpamAM dareka kSetro be-be che. A rIte tyAM cha-cha karmabhUminA kSetro, bAra-bAra akarmabhUminA kSetro che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA H jainAgama navanIta karmabhUmi--akarmabhUminA kSetronuM vibhAjana : kSetra karmabhUmi kSetra akarmabhUmi kSetra kula c 9 12 18 12 18 15 30 45 aMtaradvIpanA par3a kSetra lavaNa samudramAM che. tenuM varNana jIvAbhigama sUtranA sArAMzamAM(A ja khaMDamAM) che. bharata vagere kSetronuM varNana jaMbUdrIpa prajJapti sUtra sArAMzamAM che. jaMbudrIpamAM dhAtakIkhaMDamAM puSkarArdha dvIpamAM kula 3 S S devanA 198 bheda :- devonA mukhya cAra bheda che. yathA-- 1 bhavanapati deva, 2 vANavyaMtara deva, 3 jyotiSI deva, 4 vaimAnika deva. temAM bhavanapatinA 25, vANavyaMtaranA 26, jyotiSInA 10, vaimAnikanA 38 sarva maLIne 25+2+10 + 38 = 99 bheda thAya, tenA aparyApta ane paryApta be-be bheda che. tethI kula 9942 = 198 bheda devanA thAya. 25 bhavanapatinA nAma H-- - daza bhavanapati (1) asura kumAra (2) nAga kumAra (3) suvarNa kumAra (4) vidyuta kumAra (5) agni kumAra (6) udadhi kumAra (7) dvIpa kumAra (8) dizA kumAra (9) pavana kumAra (10) stanita kumAra. paMdara paramAdhAmI deva H- A asurakumAra jAtinA deva che. te narakamAM nArakI jIvone duHkha Ape che. parama adharmI ane krUra hoya che. tethI teo paramAdhArmikadeva kahevAya che. tenA nAma A pramANe che- (1) aMba (2) aMbarISa (3) zyAma (4) zabala (5) raudra (6) mahA raudra (7) kALa (8) mahAkALa (9) asipatra (10) dhanuSa (11) kuMbha (12) vAlukA (13) vaitaraNI (14) kharasvara (15) mahAghoSa 10+15 - 25 bheda bhavanapatinA thAya che. 26 vANavyaMtara H- pizAca Adi ATha- (1) kinnara (2) kiM puruSa (3) mahoraga (4) gaMdharva (5) yakSa (9) rAkSasa (7) bhUta (8) pizAca. ANapane Adi ATha- (1) ANapatne (ra) pANapatne (3) IsivAI (4) bhUyavAI (5) kaMDhe (6) mahAkaMde (7) ku MDe (8) payaMga deva. juMbhaka dasa- (1) anna z2abhaka (2) pANa bhRbhaka (3) layaNa juMbhaka (4) zayana zrRMbhaka (5) vastra bhUMbhaka (6) phaLa jaMbhaka (7) puSpa z2abhaka (8) phaLa-puSpa z2abhaka (9) vidyA juMbhaka (10) agni jaMbhaka. A kula rIte 8+8+10 = 26 bheda vANavyaMtaranA thAya. 10 jyotiSI :- tenA pAMca prakAra che- (1) candra (2) sUrya (3) graha (4) nakSatra (5) tArA, pratyekanA be-be bheda che (1) cala (2) sthira. kula 5x2 = 10 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH prajJApanA sUtrano sArAMza bheda che. aDhIdvIpamAM jyotiSI devo cala che ane aDhIdvIpanI bahAra sthira che. 38 vaimAnika H- 12 devaloka, 3 kikviSI, 9 lokAMtika, 9 traiveyaka, 5 anuttara vimAna. 81 12 devaloka :- (1) saudharma (2) IzAna (3) sanatkumAra (4) mAhendra (5) brahmaloka (6) lAntaka (7) mahAzukra (8) sahasAra (9) ANata (10) prANata (11) AraNa (12) acyuta. kiviSI :- (1) traNa palyopamavALA (2) traNa sAgaropamavALA (3) tera sAgaropamavALA. lokAMtika :- (1) sArasvata (2) Aditya (3) vahni (4) varuNa (5) gardanoya (6) tuSita (7) avyAbAdha (8) Agneya(maruta) (9) ariSTa. 9 traiveyaka :- (1) bhadra (2) subhadra (3) sujAta (4) sumanasa (5) sudarzana (6) priya darzana (7) Amogha (8) supratibaddha (9) yazodhara. 5 anuttara vimAna :- (1) vijaya (ra) vaijayaMta (3) jayaMta (4) aparAjita (5) sarvArtha siddha. noMdha :- zrI prajJApanA sUtramAM bhavanapatinA asurAdi dasa ane vANavyaMtaranA pizAcAdi ATha bheda che. paMdara paramAdhAmI, ATha ANapatre Adi, 10 jUMbhaka, 9 lokAMtika, 3 kilviSI vagerenA nAma ane bheda nathI, anya sUtromAMthI grahaNa karIne ahIM eka sAthe saMkalita karyA che. siddhonA paMdara prakAra H (1) tIrtha siddha :- tIrthaMkara bhagavAna cAra tIrthanI sthApanA kare, tyAre tIrtha pravartana thAya che. e tIrtha pravartana kALamAM je siddha thAya te tIrtha siddha kahevAya che. gaNadhara Adi zramaNo tIrtha siddha che. (2) atIrtha sidgha H-- tIrtha pravartana pahelAM je siddha thAya che athavA tIrtha viccheda thayA pachI je siddha thAya, te atIrtha siddha che arthAt jyAre koItIrthaMkaranA zAsanamAM zruta viccheda thaI jAya athavA zramaNa zramaNIono viccheda thaI jAya; tyArapachI svataH jJAna prApta karIne je siddha thAya te atIrtha siddha che. A be bhedomAM sarve siddhono samAveza thaI zake che. (3) tIrthaMkara sidgha :- je cAra tIrthanI sthApanA kare che, te tIrthaMkara che. tIrthaMkara paNe siddha thAya, te tIrthaMkara siddha kahevAya che. bharata airavatamAM kramazaH 24-24 tIrthaMkara thAya che. eka mahAvideha kSetramAM niraMtara ochAmAM ochA cAra ane utkRSTa batrIsa tIrthaMkara hoya che. pAMce ya mahAvidehakSetronA sarva maLIne utkRSTa tIrthaMkara Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 3rax5 = 160 tIrthaMkara hoya che. bharata, airavatamAM eka samayamAM eka tIrthaMkara hoya che. pAMca bharata-pAMca airavatanI apekSA 55 = 10 hoya che. aDhIDhIpamAM 15 karmabhUmi kSetramAM kula- utkRSTa 170 tIrthaMkara hoI zake che. temAM 160 tIrthaMkaro mahAvideha kSetranI apekSAe ane 10 tIrthaMkaro bharata-airavata kSetranI apekSAe hoya che. A rIte 160+10 = 170 tIrthaMkara thAya che. ra (4) atIrthaMkara sidgha H- tIrthaMkaranA sivAya je zramaNa-zramaNI kevaLI thaIne siddha thAya te. gaNadhara Adi sarve atIrthaMkara sidgha che. (5) svayaM buddha siddha : -- jAti smaraNa jJAna athavA avadhijJAna dvArA svataH dharma bodha pAmIne siddha thAya te svayaMbuddha siddha che, jema ke tIrthaMkara. (9) pratyeka budgha sidgha H- koI padArthane, jIvane athavA enI te avasthAne joIne bodha pAmIne siddha thAya te pratyeka budgha siddha che, jema ke- karakaMDu. svayaM buddhamAM Atma jJAnanuM nimitta hoya che, pratyeka buddhamAM bAhya padArthanuM nimitta hoya che; te baMnemAM e ja aMtara che. : (7) buddha bodhika siddha :- koInA upadeza dvArA bodha pAmIne je siddha thAya che te buddha bodhita siddha che. jema ke- meghakumAra. (8) strIliMga siddha :- strInA zarIrathI siddha thAya te strIliMga siddha che. jema ke- caMdanabALA. strIveza yA strIvedanA udayanI ahIM vivakSA nathI, kAraNa ke vedano udaya to navamA guNasthAna sudhI ja hoya che. tyArapachI avedI thayA pachI sarve siddha thAya che. te ja rIte puruSanA veSa mAtrathI siddha thavAtuM nathI. ahIMyA strIliMga siddhAnA kathanamAM strI zarIra mAtranuM prayojana che. (9) puruSa liMga sidgha H- puruSanA zarIrIthI siddha thAya te puruSa liMga siddha che, jema ke- gautamAdi. : A (10) napuMsaka liMga sidgha H- nuhaMsakanA zarIrathI siddha thAya te napuMsaka liMga siddha che, jema ke-- gAMgeya aNagAra. A napuMsaka janmathI hoya che ane kRtrima paNa hoya che. te baMne prakAranA napuMsaka siddha thaI zake che athavA vAtika, paMDaka, kalIba e traNa prakAranA napuMsaka kahevAya che, teo paNa siddha thaI zake che. badhA prakAranA napuMsakono Agama dRSTithI mukhya be bhedomAM samAveza hoya che-- (1) strI napuMsaka, (2) puruSa napuMsaka. temAM puruSa napuMsaka siddha thAya che. strI napuMsaka siddha thatA nathI. kAraNa ke teone svabhAvathI chaThThuM Adi guNasthAna prApta thatA nathI, tema bhagavatI sUtra, zataka-25, uddezaka-6 thI spaSTa thAya che. strI cihna (stana ane yoni)nI pradhAnatAvALA napuMsaka 'strI napuMsaka' kahevAya che ane puruSa cihna dADhI, mUcha jananendriyanI pradhAnatAvALA napuMsaka 'puruSa napuMsaka' hoya che. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza A badhA prakAranA napuMsakone dIkSA ApavAno AgamamAM niSedha che, topaNa te svataH dIkSita thaIne ekAkI vicaraNa karI mokSamAM jaI zake che athavA AgamavihArI zramaNo emane dIkSA ApI svataMtra vicaraNa karAvI zake che. A rIte vicaraNa karIne te siddha thaI zake che. tenAthI napuMsaka liMga siddhano bheda sArthaka thAya che. jema ke cAMDAla jAtinA harikezI muni svataH dIkSita thaI mokSa gayA. (11) svaliMga sidgha :- jinezvara bhagavaMta prarUpita je sarcala ke arcala liMga veSamAM je siddha thAya che te svaliMga siddha che. jema ke- gautamAdi. 83 (12) anyaliMga sidgha :- parivrAjaka, tApasa vagere anya darzanionI veza bhUSAmAM je siddha thAya che te anya liMga siddha che arthAt pariNAmonI dhArA zuddha zuddhatama thatAM thatAM guNa zreNInI vRddhi karI koI jIva anyaliMgamAM sAtamA AThamA yAvat 13mA 14mA guNasthAnane prApta karI siddha thaI zake che. (13) gRhastha liMga sidgha H- gRhasthAvasthAmAM rahIne koI jIva bhAva zreNInI vRddhi pAmIne saMyama avasthAne prApta kare che ane teo saMpUrNa karma kSaya karI siddha thaI jAya che, teo gRhastha liMga siddha che. jema ke- marudevA mAtA. anya liMgamAM ane gRhastha liMgamAM bhAva saMyama Ave ane jenuM AyuSya alpa hoya ke bIjuM koI kAraNa hoya to te anya liMgamAM siddha thAya che. jo tenuM AyuSya dIrgha hoya ane bIjI koI paNa paristhiti na hoya to te potAnA anya liMgane ane gRhastha liMgane choDI svaliMga dhAraNa karIne vicaraNa kare ane te svaliMgathI ja siddha thAya tyAre tenI gaNatarI paNa svaliMga siddhamAM ja thAya che. -- 14 eka sidgha :- ekAkI sidgha thanArA. jenI sAthe koIsiddha thatA nathI, te eka siddha che. jema ke- bhagavAna mahAvIra. 15 aneka sidgha H-- je anekanA samUhonI sAthe saMthAro karIne sAthe Ayu samApta thatAM siddha thAya che te aneka siddha che. jema ke- bhagavAna RSabhadeva. ajIvanA 560 bheda : arUpI ajIvanA 30 ane rUpI ajIvanA 530 bheda che. dharmAstikAya Adi cAra arUpI ajIvanA skaMdhAdi kula 10 bheda che. jema ke dharmAstikAyanA skaMdha, deza, pradeza; adharmAstikAyanA skaMdha, deza, pradeza; AkAzAstikAyanA skaMdha, deza, pradeza; e nava ane dasamo kAla ane A cAre ajIvanA dravya, kSetra, kALa, bhAva ane guNa ema 5-5 prakAra hovAthI 445 20 bheda thAya che. A badhA maLIne kula 10+20 = 30 bheda thAya. = rUpI ajIva(pudgala)nA 530 bheda : mULa bheda 5 varNa-- 1 kALo, 2 nIlo, 3 lAla, 4 pILo, 5 sapheda. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 2 gaMdha- 1 sugaMdha, radurgadha. 5 rasa- 1 tIkho, kaDavo, 3 kaSAyelo, 4 khATo, 5 mITho (gaLyo). 8 sparza- 1 kharasaTa, 2 komaLa, 3 halako, 4 bhAre, 5 ThaMDo, da garama, 7 rukSa (lo ), 8 (snigdha) cIkaNo. 5 saMsthAna- 1 vRtta, 2 parimaMDaLa 3trikoNa, 4 cokhkhaNa (corasa), 5 Ayata. A mULa rapa bheda che, enA uttara bheda pa30 che, te A pramANe chevarNanA 100 bheda - kALA varNa(raMga)nA pula 20 prakAranA hoya che arthAt temAM zeSa cAra varNa nathI hotA ane pa rasa, sparza, ra gaMdha, 5 saMsthAna hoya che. te sarve maLIne kula 2+5+4+5 = 20 vIsa prakAra thAya. evI rIte nIlA varNa vagerenA paNa 2020 prakAra che. kula maLIne 5 varNonA pa420=100 prakAra che. gaMdhanA rada bheda - 2 gaMdhanA varNAdi ra3-23 (5 varNa, 5 rasa, 8 sparza, 5 saMsthAna) bheda hovAthI ra34ra = 46 bheda thayA. rasanA 100 bheda - 5 rasanA, 20-20 bheda (5 varNa, ra gaMdha, 8 sparza, 5 saMsthAna) hovAthI 2045 = 100 bheda thayA. sparzanA 184 bhedaH-8sparzanA ra3-23 bheda (5 varNa, gaMdha, pa rasa, sparza, 5 saMsthAna) thavAthI ra348 = 184 bheda thayA. ahIM svayaMne ane prati pakSI sparzane ema be sparzane choDIne gaNyA che. saMsthAnanA 100 bheda - 5 saMsthAnanA 20-20 bheda (5 varNa, 2 gaMdha, pa rasa, 8 sparza) hovAthI 2045 = 100 bheda thayA. pa30 no yoga - varNanA 100, gaMdhanA 46, rasanA 100, sparzanA 184, saMsthAnanA 100 maLIne kula 100+4+100+184+100 pa30 bheda rUpI ajIvanA hoya che. bheda saMkhyA vicAraNA - pa30 rUpI + 30 arUpI = 50 kula ajIvanA bheda thayA. A pa3 jIvanA ane paso ajIvanA bhedanI saMkhyA AgamomAMthI bhedone saMkalita karI kahevAnI paraMparA che. maulika AgamomAM jyAM tyAM vibhinna apekSAe bheda-prabheda ane varNana to che, paraMtu pa3 ane 50nI saMkhyAnI nirdhAraNA koI paNa AgamamAM nathI. to paNa A saMkhyA Agama sApekSa che Agama nirapekSa nathI, evuM kahI zakAya che. evI rIte rapa bhavanapati raddavyaMtara 38 vaimAnikanI saMkhyAonA viSayamAM samajavuM. kAraNa ke 9 lokAMtika, 15 paramAdhAmI 10 jaibhaka 3 kilpiSI Adi bheda prastuta sUtramAM nathI batAvyA, bhagavatI sUtra AdimAM te bheda varNita che. sUma bAdara - sUkSama ane bAdara nAma karmanA udayathI jIva sUkSma ane bAdara hoya che. sUkSmamAM 5 sthAvara che. e carma cakSuthI joI zakAtA nathI paraMtu saMpUrNa nelibrary.org Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 85 | 85 lokamAM ThasAThasa bharela che. enI gati sthULa pudgalo evaM audArika zarIra tathA zastrAdithI apratihata che. A sUtranA bIjA padamAM ane uttarAdhyayana sUtramAM A sUkSma jIvo sarva lokamAM hovAnuM kahevAyuM che. bAdara jIva pa sthAvara rUpa ane trasakAya rUpa baMne prakAranA hoya che. enuM zarIra sthULa hoya che. zastra AdithI e pratihata thAya che. bAdaranA e sthAvara ane trasa jIvo lokamAM kyAMka hoya che, kyAMka hotA nathI. bAdaranA paNa koI koI jIva carma cakSuthI joI zakAtA nathI. jyAre te saMkhya, asaMkhya ke anaMta ekaThA thAya to joI zakAya che. paryApta aparyApta - saMmUrchAima manuSyane choDIne zeSa sUma bAdara sarve jIvanA bheda-prabhedomAM paryApta ane aparyApta e baMne bheda hoya che. paryApta nAma karmanA udayavALA jIva paryApta kahevAya che ane aparyApta nAma karmanA udayavALA jIva aparyApta kahevAya che athavA je jIvanI jeTalI paryApti pUrNa karavAnI hoya che te prAraMbhika samayomAM jyAM sudhI pUrNa thatI nathI tyAM sudhI te jIva aparyApta kahevAya che. A paryAptione pUrNa karavAmAM sarve jIvone jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta samaya lAge che. paryApti che, jemAM AhAra paryAptinA aparyApta 1-2 samaya rahe che. zeSa pAMce paryAptinA aparyApta asaMkhya samaya rahe che. arthAt AhAra paryAptinA paryApta banavAmAM 1-2 samaya lAge che. zeSa pAMce paryAptinA paryApta banavAmAM pratyekamAM paNa asaMkhya asaMkhya samayanA aMtarmuhUrta lAge che ane badhA maLIne paNa aMtarmuhUrta ja lAge che. kayA jIvamAM keTalI paryApti hoya che, tenuM varNana jIvAbhigama sUtra sArAMza prathama pratipattimAM A khaMDanA pRSTa 17 mAM juo. sAdhAraNa-pratyeka - bAdara vanaspatimAM ja sAdhAraNa ane pratyeka evA be bheda karAya che. eka zarIramAM eka jIva hoya e pratyeka zarIrInuM lakSaNa che athavA pratyeka jIvane svataMtra eka zarIra hovuM e pratyeka jIvInuM lakSaNa che. anaMta jIvonuM sammilita eka zarIra hovuM arthAt eka ja zarIramAM anaMta jIvonuM sammilita astitva hovuM, enuM svataMtra vyaktigata koI paNa astitva na hovuM e sAdhAraNa jIvInuM lakSaNa che. evA jIva sAdhAraNa zarIrI kahevAya che. ema to pratyeka zarIramAM paNa eka zarIramAM aneka jIva dekhAya che, paraMtu te to tenuM piMDIbhUta zarIra dekhAya che. sAthe e pratyeka jIvonuM potAnuM vyaktigata svataMtra zarIra paNa alaga-alaga hoya che. yathA- talapApaDI ke modaka Adi jema eka piMDa che. temAM badhA tala cITakIne eka piMDa dekhAya che. to paNa pratyeka talano potAno svataMtra astitva zarIra skaMdha rahe che. e prakAre pratyeka vanaspatinA aneka jIvonA saMghAta samUhane samajavuM joIe, paraMtu sAdhAraNa vanaspatimAM evuM nathI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta hotuM. emAM to eka ja zarIramAM anaMta jIva bhAgIdAranI samAna hoya che. tenuM svarUpa ane lakSaNa vagere varNana khaMDa-8mAM saMvAda prakaraNa 43mAM juo. F te anaMta jIvonuM eka zarIra eka nigoda kahevAya che. emAM rahelA anaMta jIva nigoda jIva kahevAya che. A anaMta jIvo maLIne eka zarIra banAve che, eka sAthe janme che, ekI sAthe paryAptio pUrNa kare che, ekI sAthe mare che, ekI sAthe zvAsozvAsa le che. arthAt emano AhAra, zvAsozvAsa, pudgala grahaNa vagere sAdhAraNa hoya che. e ja enI sAdhAraNatAnuM lakSaNa che. A nigoda sUkSma ane bAdara baMne prakAranA hoya che. temAM sUkSma to carma cakSuthI agrAhya che ane bAdaramAM paNa asaMkhya nigoda zarIra ekaThA thAya pachI ja koI jovAmAM AvI zake ane koI jovAtA nathI. temane jANavA samajavA mATe vItarAga vacana ja pramANabhUta che. A rIte A anaMta jIvonuM audArika zarIra eka hoya che, paraMtu taijasa, kArmaNa zarIra judA-judA hoya che. zlakSaNa(komaLa) pRthvI :- mulAyama(suMvALI) mATIne zlakSaNa pRthvI kahe che. enA sAta prakAra che. (1) kALI mATI (2) nIlI (3) lAla (4) pILI (5) sapheda mATI (6) paMDu mATI jevA raMganI, khAkhI raMganI, maTamelA raMganI mATI (7) popaDIvALI mATI. A sAta prakAramAM anya sarva prakAranI komaLa mATIno samAveza samajavo joIe. khara(kaThora) pRthvI :- (1) sAmAnya pRthvI (2) kaMkara-kAMkarA (3) veLureta (4) paththara (5) zilA (6) lavaNa (7) khAra (8) loDhuM (9) tAMbu (10) tarUA--rAMgA (kathIra) (11) sIsuM (12) cAMdI (13) sonuM (14) vajra (15) haratAla (16) hiMgaLo (17) mana:zila (18) sAsaga-pArada (19) suramo (20) pravAla (21) abhraka--paTala (22) abhraraja. (1) gomeda ratna (2) rucaka ratna (3) aMka ratna (4) sphaTika ratna (5) lohitAkSa ratna (6) marakata ratna (7) masAra galla(masagala) ratna, (8) bhujamAcaka ratna (9) indranIla ratna (10) caMdranIla ratna (11) gerUDI ratna, (12) haMsa garbha ratna (17) jalakAMta maNi (18) sUryakAMta maNi. A rIte lagabhaga 40 nAma zAstromAM upalabdha che. TippaNa - e ja 40 bhedone uttarAdhyayana sUtra adhyayana chatrIsamAM, chatrIsanI saMkhyAthI kahela che. jenuM kAraNa ajJAta che. saMbhava che ke artha ane gaNatarI karavAmAM kaMIka taphAvata hovo joIe. apkAya H- (1) osa (jhAkaLa) (2) barapha (3) dhummasa (4) karA, baraphanA karA (5) vanaspatimAMthI jharavA vALA pANI (6) zuddha jaLa (7) zItodaka (8) uSNodaka Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza (9) khArodaka (10) khaTTodaka(kaMIka khATuM) (11) alodaka (12) lavaNasamudranuM jaLa (13) varuNodaka (14) kSIrodaka (15) vRtodaka (16) lododaka (isu rasanA jevuM) (17) rasodaka (puSkara samudranuM jaLa). teukAyaH- (1) aMgArA (2) jAjavalyamAna (3) bhAbhara (rAkha yukta) (4) TUTatI jhALa (5) kuMbhakArano agni ke baLatA lAkaDA (6) zuddha agni (loDhAnA goLAno agni) (7) ulkA(cakamakano agni) (8) vidhuta (9) azaniAkAzamAMthI paDatA agni kaNa athavA araNI-kASThathI utpanna agni (10) nirdhAta agni (11) saMgharSathI utpanna thato agni arthA khura, ziMga, kASTha AdinA gharSaNathI thato agni (12) sUryakAMta maNi-AI glAsamAMthI utpanna thato agni (13) dAvAnaLano agni (14) vaDavAnala agni. vAyukAya:- (1) pUrvIvAta (2) pazcima vAta (3) uttara vAta (4) dakSiNa vAta (5) uavAta (6) adhovAta (7) trAMsI havA (8) vidizavAta (9) anavasthitavAta (10) tophAnI havA (11) maMDalikavAta (nAno vaMToLIyo) (12) AMdhI (13) cakravAta-moTo vaMToLiyo (14) sanasanATa avAja karIne gUMjavAvALI havA (15) vRSTinI sAthe cAlavAvALI havA, vRkSone ukhADavAvALI havA (16) pralayakALamAM cAlavAvALI havA, sAmAna uDADIne laI janAra havA (17) ghanavAta (18) tanuvAta (19) zuddhavAta (dhImedhIme maMdagatithI cAlavavALI havA). vanaspatikAya:- vanaspatinA bAra vibhAgothI varNana che. jema ke- (1) vRkSa - AMbo, lImaDo, jAMbuDo, pIlu, zela, haraDA, baheDA, AmaLA, arIThA, mahuA, rAyaNa, khajUra Adie ekabIja goTalI vALA phaLonA vRkSa che. jAmaphaLa sItAphaLa, anAra, bilDa, koThA, kera, lIMbu, TIbaru, vaDa, pIpaLa, bIjorA, anAnasa ItyAdi bahu bIjavALA phaLonA vRkSa che. (2) guccha - nAnA ane goLa vRkSane guccha-choDa kahe che. rIMgaNa, tulasI, javAsA, mAtuliMga-bIjorA Adi (3) gulmaH- phUlonA vRkSane gulma kahe che. yathA- caMpo, mogaro, marUvo, ketakI, kevaDo vagere. (4) latA :- vRkSo para caDavAvALI caMpakalatA, nAgalatA, azokalatA Adi. (5) vela - jamIna para phelAvAvALI kAkaDI, tUriyA, tarabUca, tuMbI Adi. () parvaH- gAMThavALA izu, vAMsa, netara. (7) tRNa - kuza, darbha, ItyAdi ghAsa. (8) valaya - sopArI, khAreka, khajUra, keLA, taja, ilAyacI, laviMga, tADa, tamAla, nAriyeLa vigere. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA H jainAgama navanIta (9) harita kAya :- pAMdaDAnI bhAjI- methI, caMdaloI, suvA, pAlaka vagere. (10) dhAnya :- ghauM, java, caNA, masura, tala, maga, aDada, niSThAva, kaLathI, bAjaro, juvAra, makAI, tuvera, coLA, vaTANA Adi. (11) jaLa vRkSa :- kamaLa, sevALa, kaserUka, puMDarIka vagere. (12) kuhaNA : sarpa chatrA, bhUphoDA, Aya, kAya, kuhaNa Adi vanaspatio. yonibhUta bIja H - jemAM ugavAnI zakti hoya tene yoni bhUta bIja kahevAya che. A sacitta ane acitta baMne jAtanA hoya che. arthAt jIva nIkaLI gayA pachI paNa yoni bhUta bIjamAM ugavAnI zakti rahe che. tene avighnasta yoninA bIja kahevAya che. zakti saMpanna akhaMDa bIja ja yoni bhUta bIja hoya che. AvA bIja prAyaH pUrNAyu vALA hoya che. ayonibhUta bIja pUrNa paripakva nathI hotA athavA alpa zaktivAna hoya che. teo alpa AyuSyavALA hoya che. jaldI acitta thaI jAya che. te sacitta-acitta baMne avasthAmAM e ugatA nathI. vizeSa jANakArI mATe sArAMzakhaMDa-4, pRSTa 98-99 juo. 98 -- beindriya - zaMkha, koDI, chIpa, jaloka, kIDA, porA, laTa, aLasiyA, kRmI, caramI, kAtara(jaLa jaMtu), vArA(vALA), lAlI(lAra) vagere. teindriya H-- ja, lIkha, mAMkaDa, cAMcaDa, graMthavA, dhaneDA, udhaI, IllI, kIDI, makoDA, jU, jIMghoDA, juMA, gadhaiyA, kAnakhajurA, savA, mamolA vigere. caurendriya H- bhamaro, bhamarI, vIMchI, mAkhI, macchara, DAMsa, tIDa, pataMgA, kaMsArI, hUM, kekaDe(kAcIMDo), bagA, rUpelI, vagere. jaLacara :- maccha, kaccha, magaramaccha, kAcabo, magara, deDako, susumAla, vagere. sthaLacara :- (1) eka kharIvALA-ghoDA, gadheDA, khaccara vagere. (2) be kharIvALA--gAya, bheMsa, baLada, bakarI, haraNa, sasalA ityAdi. (3) gaMDIpada- UMTa, geMDo, hAthI Adi. (4) nahoravALA- vAgha, siMha, cittA, kUtaro, bilADI, rIMcha, vAMdaro Adi. - uraparisarpa :- (1) ahi (sarpa) pheNa caDAvavAvALo ane pheNa nahIM caDAvavAvALo (2) ajagara--gaLI javAvALo (3) asAliyo-- cakravartInI senAno nAza karavA samartha-utkRSTa 12 yojana zarIravALo (4) mahoraga-bhUmi para utpanna thAya che. jaLa sthaLa baMnemAM vicaraNa kare che. mahAkAya vALA hoya che. bhUjaparisarpa :- noLiyo, gho, caMdanagho, uMdara, garoLI, khisakolI, kAkIDo vagere. khecara :- (1) carma pakSI- bagalo, cAmAcIDiyuM, camagIdaDa, kAnakaTiyA Adi (2) roma pakSI- kabUtara, cakalI, kAgaDo, kUkaDo, menA, popaTa, garUDa, mora, koyala, kuraja, bataka, tetara, bAja haMsa vagere (3) samudra pakSI- DabbA jevI baMdha rAkhelI Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH prajJApanA sUtrano sArAMza. 89 goLa pAMkhavALA, (4) vitata pakSI-pAMkho prasArita (khullI) rAkhavAvALA athavA lAMbI pAMkhovALA. manuSya - manuSya be prakAranA hoya che- (1) Arya (ra) anArya. anArya(pleccha) - zaka, yavana, kirAta, zabara, barbara, maraMDa, gAMDa, siMhala, AMdhra, tamila, puliMda, DoMba, koMkaNa, mAlava, cInA, bakuza, arabaka, kaikaya, rUsaka, cilAta vagere. AryaH- (1) ddhi prApta-arihaMta, cakravartI, baladeva, vAsudeva, cAraNavidyAdhara (ra) Rddhi aprApta nava prakAranA che- (1) kSetrArya-25 deza Arya che, temAM janma levAvALA manuSya kSetrArya che. (2) jAti Arya-brAhmaNa, kSatriya, vaizya jAtiovALA jAti Arya che (3) kulaugrakula, bhogakula, izvAkukula, jJAta kula Adi kula Arya che. (4) karma- suthAra, kuMbhAra, Adi karma Arya che. (5) zilpa Arya-darajI, jiddhasAja Adi zilpa Arya che. (6) bhASArma- hindI, saMskRta, prAkRta, ardhamAgadhI Adi bhASA ane jenI brAhmI lipi hoya te bhASA Arya che. (7-8-9) vItarAga mArgamAM jJAna ane zraddhAyukta pravRtti karavAvALA jJAna, darzana, cAritra Arya che. arthAt pAMca jJAna ane samyagdarzana vALA jJAnArya, darzanArya che. zrAvaka, sAdhu e cAritrArya che athavA pAMce saMyata cAritrArya che. samRdghima manuSyanA 14 prakAraH- (1) jhADAmAM (2) pezAbamAM (3) kaphamAM (4) zleSmamAM (5) vamanamAM (6) pittamAM (7) rasImAM (8) lohImAM (9) vIryamAM (10) vIryanA zuSka pudgala punaH bhInA thAya pachI (11) mRta zarIramAM (12) strI-puruSa saMyogamAM (13) nagara nALA-gaTaramAM (14) manuSya saMbaMdhI sarva azucisthAnomAM manuSya saMbaMdhI A 14 sthAnomAM 1ra to svataMtra mAnava zarIranA azuci sthAna che 13mA gaTaranA bolamAM aneka bola azuci sthAna saMgrahita che 14mA bolamAM paNa aneka bola sthAnonA saMyogI bhaMga arthAt mizraNa kahela che. A badhA sthAnomAM parasevo, thaMka nathI AvatA tethI A baMnemAM mUrchAima manuSya utpanna thatA nathI. utpattikALa :- A 14 sthAnomAM Atma pradezothI alaga thaI gayA pachI aMtarmuhUrta bAda mUrchAima asaMjJI manuSya utpanna thAya che. aMtarmuhUrta zabdano artha vizALa che. vyAkhyAkAroe paNa enuM spaSTIkaraNa karyuM nathI. ataH prApta paraMparAnusAra utkRSTa aMtarmuhUrta arthAt vyavahArathI lagabhaga 47miniTano samaya manAya che. 47 miniTa eka aMtima sImA samajavI joIe; tyArapachI 48mI miniTa thAya tyAre aMtarmuhUrta nahIM kahevAya paraMtu muhUrta For Private & Personal USA Only Wbrary.org Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta thaI jAya che. ochAmAM ocho samaya eka ghaDI 24 miniTa sudhI emAM jIvotpati saMmUrchima manuSya thavA saMbhava lAgatA nathI. 24 thI 47 miniTanI vacceno samaya jIvotpattino samajavo joIe, virahanI apekSA kyAreka keTalA ya muhUrto sudhI jIvotpatti thatI nathI. CO svarUpa ::- A jIvonI utkRSTa avagAhanA paNa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI hoya che. te carma cakSuthI joI zakAtA nathI. AyuSya utkRSTa aMtarmuhUrta (lagabhaga be miniTa)nuM hoya che. samaya-samayamAM jaghanya 1-2 tathA utkRSTa asaMkhya jIva janme che ane mare che. A sarve aparyAptA ja mare che. aparyApta nAma karmavALA ja hoya che. teo paMcendriya ane manuSya gatika kahevAya che. pazunI azuci H- pazunA azuci sthAnomAM thavAvALA kRmi Adi anya jIva tiryaMca beindriya Adi hoya che, tene paNa saMmUrcchima kahI zakAya che paraMtu saMmUrchima manuSya na kahI zakAya. e jIva carma cakSuthI joI zakAya che. saMkSepamAM pazuonA maLa mUtra vagere azuci sthAnomAM kALAMtarathI saMmUrcchima trasa jIva utpanna thAya che. paraMtu te saMmUrcchima manuSya hotA nathI. gAya AdinuM chANa sAdhune mATe upayogamAM levA mATe zAstramAM kahevAyela che, te AdhArathI temAM keTalAka kalAko sudhI jIvonI utpatti thatI nathI, ema samajavuM joIe. na phleza doSa H- bhUmigata(aMDara grAunDa phlaza) zaucAlayamAM saMmUrcchima manuSyanI ane anya trasa jIvonI vipula mAtrAmAM utpatti, janma, maraNa thatA rahe che. A jIvonI utpatti apekSAe bhUmigata zaucAlaya mahAdoSa pApanuM sthAna che. bhavabhIrU dharmI AtmAoe eno upayoga na karavo joIe. mAnava zarIranA azuci padArtha zIghra sukAI jAya ke virala thaI jAya evo viveka rAkhavo joIe. mRta kalevara - mAnavanA mRta kalevaramAM saMmUrcchima manuSya utpanna thavAno samaya paNa aMtarmuhUrta che. AthI vadhAre samaya sudhI mRta kalevara rAkhavAmAM to A jIvonI virAdhanAno doSa thAya che. zramaNoe muhUrta pUrva mRta kalevaranuM vyutsarjana karI devuM joIe. [mahAna prakhyAta sAdhu-sAdhvInA mRta kalevarane bhakta samudAya 1-2 divasa rAkhe che. A pravRtti ucita nathI. tethI A pravRttinuM aMdhAnukaraNa na karavuM joIe.] pazuonA mRta zarIramAM vividha prakAranA jIvonI utpatti thaI jAya che, atyaMta durgaMdha paNa AvI jAya che tethI temanuM visarjana jema bane tema jaldI karavuM joIe. AgamamAM e ukta jIvotpattinA 14 sthAna manuSya saMbaMdhI ane saMmUrcchima manuSyotpatti saMbaMdhI kahyA che. ata: pazuonA zarIramAM tiryaMca yonika beindriya yAvat paMcendriya jIvonI utpatti thavI alagathI samajavuM. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH prajJApanA sUtrano sArAMza sADA paccIsa Arya deza ane pramukha nagarI : krama deza nAma 1 2 >>|||||||||||||||||||?|| magadha aMga baMga kaliMga kAzI kauzala 25 kuru kuzAvarta paMcAla jAMgala saurASTra videha vatsa zAMDilya malaya matsya varaNa dazArNa cedI siMdhu-sauvIra zUrasena bhaMga purivarta kuNAla lADha kekayAA nagarI rAjagRhI nagara caMpAnagarI tApraliptI kAMcanapura vArANasI nagarI sAketa nagara hastinApura sauryapura kAmpilya nagara ahichatrA nagarI dvArikA nagarI mithilA nagarI kauzAMbI nandipura bhadilapura vairATa nagara acchApurI mRttikAvatI nagarI zuktimatI-zaktikAvatI vItabhaya nagara mathurA nagarI pAvApurI (apApA) 91 mAsApurI zrAvasti nagarI koTivarSanagara zvetAMbikA nagarI A sivAya seMkaDo hajAro deza che, te kSetranI apekSAe anAryanI koTimAM Ave che tathA jAti, kula Adi je paNa Arya kahevAya che enA sivAyanA anArya jAti, kula samajavA joIe. kSetra, jAti, kuLa AdithI anArya kahevAto vyakti paNa jJAna, darzana, cAritrathI arthAt dharmArAdhanathI sAco Arya banI zake che ane AryanI gati ane mokSane prApta karI zake che. ataH kSetra, jAti, kula Adi 6 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jainAgama navanIta prakAranA Arya kevala vyavahAra paricayanI apekSAe samajavA joIe. hakIkatamAM chellA traNa AryanI avasthA maLI jAya to jIvana saphaLa banI jAya che. pUrvanI da Arya avasthA maLI jAya to paNa dharma ArAdhanA evaM dharmathI Arya banavAno prayatna karavo joIe. bIjuM : sthAna pada prathama padamAM jIvonA bheda-prabheda ane svarUpa batAvyA che. A padamAM emanA rahevAnA sthAnonuM varNana karavAmAM AvyuM che. rahevAnA sthAna be jAtanA hoya che- (1) nivAsa rUpa (ra) gamanAgamana rUpa. A padamAM nivAsane svasthAna zabdathI kahela che ane gamanAgamananA be vibhAga karavAmAM AvyA che- (1) utpanna thavAnA samayano mArga (ra) marIne javA samayano mArga. ene AgamamAM A be zabdomAM kahevAmAM Avela che- (1) utpati sthAna (2) samudyAta kSetra. (1) utpanna thayA pachI mRtyu paryanta jIva jyAM rahe che te tenA "svasthAna" parilakSita che. AthI A zabdamAM ahIMyA vivakSita sarve jIvonI utpattinA ane rahevAnA sthAnono saMgraha karyo che. enI sAthe e paNa batAvyuM che ke te saMpUrNa kSetra, lokanA kayA bhAganA parimANamAM che. (2) utpAdazabdathI mRtyu pachI utpanna thavAnA sthAnamAM pahoMcavA sudhInuM je aMtarAla kSetra che e kSetranuM kathana karavAmAM AvyuM che (3) Ayu samApta thavAnA aMtarmuhUrta pUrva je utpatti sthAnamAM Atmapradezone mokalavA rUpa maraNa samughAta karAya che, e samaye Atma pradezo aMtarAlamAM jeTalA kSetranuM avagAhanA kare che, tene ahIM "samudyAta" zabdathI oLakhAya che. kavacit anya samuddAta (kevaLI samudyAta)nI apekSAe kathana karAyuM che. A traNa prakAranuM kathana apekSita bhedonA sarve jIvonuM sAmuhika kahevAmAM AvyuM che. arthAt sAmuhika jIvonI apekSA e kSetranuM kathana karavAmAM AvyuM che ahIMyA ekalA jIvonI apekSAe varNana karavAmAM AvyuM nathI. A vAta khAsa lakSyamAM rAkhavI joIe. pRthvIkAya - narakadevalokanA pRthvI piMDa, siddha zilA, vimAna, bhavana, nagara, chata, bhUmi, bhIMta, tIrachAlokanA kSetra, pRthvI, nagara, makAna, dvIpa samudronI bhUmi, parvata, kUTa, vedikA, jagatI Adi zAzvata azAzvata pRthvImaya sthaLomAM pRthvIkAyanA svasthAna che arthAt ahIM utpanna thAya che ane mRtyuparyanta rahe che. bAdara pRthvInA paryApta ane aparyApta sarvenuM e ja svasthAna samajavuM. sUma pRthvIkAya sarva lokamAM che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza | 93 akhAya - ghanodadhi ane ghanodadhivalaya, pAtALakaLaza, samudra, nadI, kuMDa, draha, jharaNA, taLAva, sarovara, nALA, vAvaDI, puSkaraNI, kuvA, hauda, khADA, khAI vagere nAnA-moTA jaLa saMgrahanA zAzvata azAzvata sthaLomAM bAdara aplAyanA svasthAna che. sUkSma aplAya sarva lokamAM che. teukAya - aDhIdviIpamAM 15 karmabhUmi kSetra che, te ja bAdara teukAyanA svasthAna che. vyAghAtanI apekSA phakta pAMca mahAvideha kSetramAM ja emanuM svasthAna che arthAt chaThThA ane pahelA ArA tathA yugalika kALamAM pa bharata, 5 airAvata kSetramAM agni rahetI nathI. lavaNa samudramAM vaDavAnala hovAthI tyAM agnikAyanI utpatti thAya che. sUkSma agnikAya sarva lokamAM che. vAyukAya - ghanavAya, tanuvAya, ghanavAyavalaya, tanuvAyavalaya ane pAtALakaLaza, bhavana, narakAvAsa, vimAna ane lokanA samasta AkAzIya polANavALA nAnA moTA sthAnomAM bAdara vAyukAyanA svasthAna che. sUma vAyukAya sarvalokamAM che. vanaspatikAya:- traNe lokanA sarve jaLamaya sthAnomAM ane tirachA lokanA jaLa maya, sthaLamaya sarva sthAnomAM bAdaravanaspatikAyanA svasthAna che. sUkSma vanaspati sarva lokamAM che. beindriyAdi - Urdhva lokamAM rahelA tirachA lokanA parvato para, nIcA lokamAM rahela samudrI jaLamAM ane tirachA lokanA sarve jalIya sthalIya sthAnomAM beIndriya, teindriya, caurendriya, paMcendriya tiryaMcanA svasthAna che. naraka - sAte narakomAM je 3000 yojananA pAthaDA che, emAM 1000 yojanA upara 1000 yojana nIce choDIne vacamAM je eka hajAra yojanAnuM polANa che temAM nArakI jIvonA nivAsa-narakAvAsa che, te ja temanA svasthAna che. manuSya - manuSyanA 101 kSetra che, te temanA svasthAna che. bhavanapati - prathama narakanA trIjA AMtarAmAM bhavanapatinA bhavanAvAsa che, je sama bhUmithI 40,000 yojana nIce che. tyAM asurakumAra jAtinA bhavanapati devonA svasthAna che. prathama narakanA cothA AMtarAmAM nAgakumAra jAtinA bhavanapati devonA svasthAna che. pAMcamAM AMtaramAM suvarNa kumAra jAtinA bhavanapati devonA svasthAna che, e ja kramathI bAramA AMtarAmAM svanita kumAra jAtinA bhavanapati devonA svasthAna che. vyatara - prathama naraka pRthvInI uparanI chata 1000 yojananI che. tenI uparanI sapATI ApaNI samabhUmi che, A prathama narakanI upara chatanA 1000 yojanamAM 100 yojana nIce ane 100yojana upara choDIne vacamAM je 800 yojananuM kSetra Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 4 | mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA jainAgama navanIta che, tyAM bhomeya nagarAvAsa che. temAM 16 jAtinA vyaMtara devonA svAsthAna che jUbhaka devonA svasthAna tirachA lokamAM vaitADhaya parvata Adi che. jyotiSI - tirachA lokanI samabhUmithI upara 790 yojanathI laIne 900 yojana sudhI kSetra ane asaMkhyadvIpa samudromAMsthita jyotiSIonI rAjadhAnIo ane dvIpa jyotiSI devonA svasthAna che. vaimAnika - 1ra devaloka, nava greveyaka ane pAMca aNuttara vimAna e vaimAnika devonA svasthAna che. samasta devonA cosaTha indraHdakSiNa bhavanapatinA 10 indra - (1) camara (2) dharaNa (3) veNudeva (4) harikAMta (5) agnizikha (6) pUNendra (7) jaLakAMta (8) amita (9) vailaMba (10) ghoSa. uttara bhavanapatinA 10 IndraH- (1) balIndra (2) bhUtAnaMda (3) veNudAlI (4) harissaha (5) agnimANava (6) vaziSTha (7) jaLaprabha (8) amita vAhana (9) prabhaMjana (10) mahAghoSa. pizAcAdivyaMtaranA 16IndraH- (1-2) kALa, mahAkALa, (3-4) surUpa, pratirUpa (pa-6) pUrNabhadra, maNibhadra (7-8) bhIma, mahAbhIma (9-10) kinnara, dvipuruSa (11-1ra) puruSa, mahApuruSa (13-14) atikAya, mahAkAya (15-16) gItarati, gItajaza. ANapanI Adi vANavyaMtaranA 16 indra - (1-2) sannihita sAmAna (3-4) dhAtA, vidhAtA, (pa-6) RSi, RSipAla (7-8) Izvara, mahezvara (9-10) suvatsa, vizAla, (11-12) hAsa-hAsati (13-14) zveta vatsa, mahAzveta (15-16) pataMga-pataMga pati. jyotiSInA 2 IndraH- (1) caMdra (ra) sUrya (apekSAe asaMkhya Indra che) vaimAnikanA 10 indraH- (1) zakra (ra) izAna (3) sanakumAra (4) mAhendra (5) brahma (6) lAMtaka (7) mahAzuka (8) sahasAra (9) prANata (10) azruta, ema kula 10+10+1+1+2+10 = 44 indra. devonA AbhUSaNa - vakSasthaLa para hAra, hAthamAM kaDA, bAjubaMdha, kAnamAM aMgada, kaMDala, karNapITha, vicitra hastAbharaNa, puSpamALA, mastaka para mukuTa, uttama vastra, zreSTha anulepa, lAMbI vanamALA AdithI susajjita devo svayaM divya tejathI daze dizAone prakAzamAna kare che. siddha - Urdhva dizAmAM lokAMtamAM siddha zilAnI upara chellA eka kozanA chaThThA Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza bhAga jeTalA kSetramAM aDhIdvIpa pramANa vistAramAM siddhonA svasthAna che. aphusamANa gati hovAthI utpAda nathI ane zarIra nahIM hovAthI koI samuddAta nathI. svasthAna AdinuM saMkSipta yaMtra :- [saMkSiptAkSara oLakhANa H vikale = vikalendriya, paMce = tiryaMca paMcendriya, asaM. bhAga = asaMkhyAtamo bhAga. . krama 1 2 3 4 5 S 7 8 jIva pAMce ya sUkSma bAdara vAyu paryApta bAdara vAyu aparyApta bAdara vanaspati aparyApta, paryApta bAdara teukAya paryApta bAdara teukAya aparyApta bAdara pRthvI pANI paryApta bAdara pRthvI, pANI aparyApta svasthAna sarvaloka 9 | vikale,paMce deva, nAraka lokano ghaNo asaM bhAga lokano ghaNo asaM. bhAga lokano asaM. bhAga manuSya loka manuSya loka lokano asaM bhAga lokano asaM bhAga utpAta sarvaloka lokano asaM bhAga lokano ghaNo asaM bhAga sarvaloka sarvaloka lokano asaM. bhAga loka maMthAna, tirachA lokataTTA lokano asaM. bhAga sarvaloka samuddAta sarvaloka lokano ghaNo asaM bhAga sarvaloka sarvaloka 5 lokano asaM. bhAga sarvaloka lokano asaM bhAga 10 | manuSya manuSyaloka lokano asaM. bhAga : noMdha - loka maMthAna kevaLI samuddAtanA bIjA samayanI avasthA jevA che, tene ahIMyA prastuta AgamamAM be Urdhva kapATa kahyA che ane tirachA lokane taTanA sthAna para kahela che. arthAt 1900 yojana jADo eka rAju jeTalo lAMbo jhAlara AkArano taTa ane aDhIdvIpa jeTalI 45 lAkha yojana jADAInI be bhitti lokAMtathI lokAMta sudhI pUrvathI pazcima ane uttarathI dakSiNa che ane e baMne merU parvatane avagAhanA karIne tathA upara nIce paNa lokAMta sudhI che. lokano asaMbhAga sarvaloka lokano asaM bhAga sarvaloka Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jenAgama navanIta 10 kaDakaDa karavAmA Sms as wAya - 'trIjuMH alpabadutva pada (1) dizAnI apekSAe jIvonuM alpabadutvaHkrama jIva | pUrva | pazcima | uttara | dakSiNa | 1 | jIva ra vizeSAdhika 1 alpa | vizeSAdhikA 3 vizeSAdhika | pRthvIkAya | 3 vizeSAdhika| 4 vizeSAdhika| 2 vizeSAdhika | 1 alpa | 3 | aSkAya | ra vizeSAdhika 1 alpa |4 vizeSAdhikA 3 vizeSAdhika] | 4 | teukAya | ra saM guNA | 3 vizeSAdhika | 1alpa | 1 alpa 5 | vAyukAya | 1 alpa | ra vizeSAdhikAra vizeSAdhika | 4 vizeSAdhika 6 | vanaspatikAya | ra vizeSAdhika 1 alpa |4 vizeSAdhika 3 vizeSAdhika | | 7 | be indriyAdi | ra vizeSAdhika 1 alpa | vizeSAdhikA 3 vizeSAdhika | | 8 | sAte nArakI | 1 alpa | 1 alpa ! 1 alpa ! 2 asaM guNA | 9 | tiryaMca pace | ra vizeSAdhika) 1 alpa | vizeSAdhika | 3 vizeSAdhika | 10 manuSya 2 saguNA | 3 vizeSAdhika | 1 alpa [ 1 alpa | 11 | bhavanapati | 'alpa | 'alpa | 2 asaM guNA | 3 asaM guNA | | 1ra | vANavyaMtara | 1 alpa | ra vizeSAdhikA 3 vizeSAdhika| 4 vizeSAdhika | | 13 | jyotiSI 1 alpa 1 alpa | vizeSAdhika | 3 vizeSAdhika | 14] 4 devaloka ! 1 alpa | 1 alpa | 2 asaM guNA | 3 vizeSAdhika | | 15 | devaloka 5-8 | 1alpa | 1 alpa | 1 alpa | ra asaM guNA 16 ! zeSa devaloka lagabhaga samAna = = vizeSa -1. pazcima dizAmAM samudromAM sUrya caMdranA dvIpa che ane gautama dviIpa che. tethI pANI ochuM che mATe jIva alpa che, tenAthI pUrvamAM gautama dvIpa na hovAthI jIva adhika che. tenAthI dakSiNamAM jIva adhika che kAraNa ke tyAM caMdra sUrya dvIpa nathI. tenAthI uttaramAM jIva adhika che kAraNa ke tyAM mAnasa sarovara che. vanaspatikAya vikalendriya vageremAM paNa A ja kAraNa che. 2. bhavanapationA bhavana adhikahovAthI dakSiNamAM pRthvIkAya ochA che tenAthI uttaramAM bhavana ochA che tethI pRthvI adhika che. (bhavanomAM polANa hoya che.) tenAthI pUrvamAM adhika che kAraNa ke tyAM sUrya caMdranA dvIpa che. enAthI pazcimamAM adhika che kAraNa ke tyAM gautama dvIpa che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza 3. teukAya uttara dakSiNamAM ochA che, bharata airAvata kSetra nAnA che. enAthI pUrvamAM saMkhyAtagaNu moTuM kSetra mahAvideha hovAthI adhika che. pazcimamAM jaMbudrIpanuM mahAvideha kSetra vizAla che. salilAvatI ane vaprA vijaya adholokamAM hovAthI tyAM teukAya adhika che. G-O 4. vAyukAya pUrvamAM ochAM che kAraNa ke caMdra sUrya dvIpa tyAM che, polANa ochuM che, pazcimanI apekSA pUrva mahAvideha ghanISTha sama che. tenAthI pazcimamAM vAyu adhika che, pazcima mahAvideha nIcA lokamAM gayela che, polANa adhika che. tenAthI uttaramAM vAyukAya adhika che. bhavanonuM polANa adhika che. enAthI vadhu dakSiNamAM che, kAraNa ke bhavana vadhu che. 5. pazcima mahAvidehanA kAraNe ja manuSya ane vyaMtara pazcimamAM vizeSAdhika che. 6. jyotiSI dakSiNathI uttaramAM adhika che, kAraNa ke mAnasa sarovaramAMthI ghaNAM badhA jIva nidAna karIne jyotiSI bane che ane tyAM jyotiSI devonA krIDA sthaLa adhika che. 7. sAtamI narakanA dakSiNa naiyikothI chaThThInA pUrvAdi traNa dizAnA nairayika asaMkhyagaNA che. enAthI chaThThInA dakSiNavALA asaMkhyagaNA che. tenAthI pAMcamI narakanA pUrvAdi dizAnA naiyika asaMkhyagaNA che. tenAthI pAMcamInA dakSiNavALA asaMkhya gaNA che ema kramathI prathama naraka sudhI asaMkhyagaNA che. (2) lezyA :- (1) badhAthI thoDA zuklalezI (2) padmalezI saMkhyAtagaNA (3) tejolezI saMkhyAtagaNA (4) alezI anaMtagaNA (5) kApotalezI anaMtagaNA (6) nIlalezI vizeSAdhika (7) kRSNalezI vizeSAdhika (8) salezI vizeSAdhika. (3) SaTkavya :- (1) dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya dravyathI traNe tulya ane sauthI thoDA che. (2) tenAthI dharmAstikAya adharmAstikAyanA pradeza asaMkhyagaNA ane paraspara tulya che. (3) tenAthI jIvAstikAya dravya anaMtagaNA (4) tenAthI jIvAstikAyanA pradeza asaMkhyagaNA (5) tenAthI pudgalAstikAya dravya anaMtagaNA (6) ane tenA ja pradezo asaMkhyagaNA (7) tenAthI ahvA samaya apradezArtha anaMtagaNA (8) tenAthI AkAzAstikAyanA pradeza anaMtagaNA. (1) badhAthI thoDA jIva dravya (2) pudgala dravya anaMtagaNA (3) advA samaya anaMtagaNA (4) sarva dravya vizeSAdhika (5) sarva pradeza anaMtagaNA (6) sarva paryAya anaMtagaNA che. (4) AyuSya karma baMdhaka Adi 14 bola :- (1) badhAthI thoDA AyunA baMdhaka (ra) tenAthI aparyApta asaMkhyagaNA (3) tenAthI supta jIva saMkhyAtagaNA (4) tenAthI samuddAtavALA saMkhyAtagaNA (5) tenAthI sAtAvedaka saMkhyAtagaNA (6) tenAthI indriyopayukta saMkhyAtagaNA (7) tenAthI anAkAropayukta saMkhyAtagaNA Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta (8) tenAthI sAkAropayukta saMkhyAtagaNA (9) tenAthI naindriyopayukta vizeSAdhika (10) tenAthI azAtA vedaka vizeSAdhika (11) tenAthI samughAta rahita vizeSAdhika (12) tenAthI jAgRta vizeSAdhika (13) tenAthI paryApta jIva vizeSAdhika (14) tenAthI AyunA abaMdhaka jIva vizeSAdhika. (5) kSetralokamAM jIvonuM alpabadutva - sUcanA - koSTakamAM sUcavelA AMkaDA alpabadutvanA krama naMbara che. jema ke- (1) samucya tiryaMca sahuthI thoDA UrdhvalokamAM (ra) tenAthI adholokamAM vizeSAdhika (3) tenAthI tirachAlokamAM saMkhyAta guNa (4) tenAthI traNe lokamAM asaMkhyaguNa (5) tenAthI adholokamAMvizeSAdhika (6) tenAthI adholokamAM vizeSAdhika saMkSipta akSaronI oLakhANaH asaM = asaMkhyAtaguNA, saM, sakhya = saMkhyAtaguNA, vize = vizeSAdhika. udgha-tiriya = udgaloka tirachAloka, adho-tiriya = adholIka tirachAloko. kima jIva urvalokaadholokatrichAloka urdhva- | adho- 1 traNe loka tiriya | tiriya samuccaya- 5 asaM. da vize 3asaM 1 alpa ra vize | 4 asaM. tiryaMca, ekendriya, 5 sthAvara 2 | traNa vikale 1 alpa [ pa saMkhyaka | asaM 2 ai | 4 asaM0 | 3 asaM | paMcendriya | 4 saM[ pa saM | asaM| 2 saMya | 3 saM0 | 1 alpa trasa 4 saM0 | pa saM | asaMha | 2 saM. | 3 saM0 | 1 alpa 5 | tiryaMcANI | 'alpa [ pa saMkhyaka dasaka | ra asaM | 4 asaM. 3 saM. | manuSya | 4 saM| pa saMkhyaka| saM| asaM0 | 3 asaM! 1 alpa | manuSyANI | 4 saM0 | pa saMkhyaka dasaka | 2 saMkhya | 3 saMva | 1 alpa | nArakI 3 asaM. 2 asaM1 alpa | 9 | deva-devI | 1 alpa . pa saMkhyaka saM. | 2 asaM0 | 4 saM | 3 saM |10| bhavanapati | alpa | asaMpa asaMha | ra asaM0 | 4 asaM] 3 saM vANavyaMtara | 1 alpa . pa saM ! saM. | ra asaM| 4 asaM 3 saM. | 12 jyotiSI | alpa | pa saM | asaM] 2 asaM 4 asara | 3 saM | 13 | vaimAnika | asaM0 | 4 saM. 1pa saMkhyaka | 1 alpa ! 3 saM0 | 2 saM. (1) loka kSetranA 6 prakAra kahyA che- (1) UrdhvalokamAM rahelA jIva (2) adholokamAM rahelA jIva (3) tirachA lokamAM rahelA jIva 4) tirachAlokanI uparano aMtima eka pradeza pratara ane UdgalokanI nIceno eka pradeza pratara. A baMne maLI Urdhvaloka tirachAloka kSetra che (5) te ja rIte adholoka ane 11 | Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvazAstraH prajJApanA sUtrano sArAMza 99 tirachAlokanI pAse eka eka pradezI baMne pratara maLIne adholoka tirachAloka' kSetra che. (6) Urdhvaloka tathA adholokanA keTalAka pratara ane tirachAlokanA sarve pratara maLIne kSetrAvagAha bane che te traNa loka kSetra kahevAya che. (2) traNa lokamAM avagAhana karavAvALA be prakAranA jIva hoya che. (1) vATe vahetA janmasthAna para pahoMcyA pUrvanA mArgagAmI jIva (2) mAraNAMtika samudyAta avasthAmAM samavahata jIva. temAM keTalAya jIvo traNa lokanI sparzanA ane avagAhanA kare che. zeSa pAMca kSetranA prakAromAM svasthAna, utpAta ane samudyAta traNe prakAranA jIva hoya che. (3) samabhUmithI 900 yojanA nIce ane 900 yojana upara kula 1800 yojanano jADo ane cAre tarapha lokAMta sudhI eTale eka rajju pramANa lAMbo ane pahoLo tiracholoka che. zeSa nIce lokAMta sudhI adholoka ane upara lokAMta sudhI Urdhvaloka che. Urdhvaloka kSetrathI adholoka kSetra kaMIka adhika che. kAraNa ke upara nIcenI apekSA lokamadhya samabhUmi para na hoIne samabhUmithI nIce adholokamAM che. tyAMthI baMne bAju (upara nIce) 7-7 rAjUpramANa loka che. mATe nIco loka sAdhika sAta rAjU che ane Urdhvaloka dezona sAta rAjU che. (4) adholokamAM samudrI jaLa 100 yojana UMDuM che ane tirachA lokamAM 900 yojana che. Urdhva lokamAM paNa keTalAya parvatIya kSetra che ane enA para vAvaDIo che. emAM jaLacara, paMcendriya ane vikasendriya jIva hoya che. tyAMthI paMcendriya jIva narakamAM paNa utpanna thAya che. (5) somanasa vana Adi UrdhvalokamAM che. tyAM vidyAdhara yugala krIDA mATe jAya che. tethI UrdhvalokamAM manuSya manuSyANIo hoI zake che. (6) UrdhvalokamAM samUrchAima manuSya paNa manuSya-manuSyANInI sAthe hoya che ane vATe vahetA tathA samavahata manuSya paNa UrdhvalokamAM hoya che. A kAraNe UrdhvalokamAM manuSya paNa asaMkhyagaNA kahela che. (7) vaimAnika devothI vyaMtarAdinA samavahata ane vATe vahetA deva paNa asaMkhya gaNA hoya che. (6) mahAdaMDakaH 98 bolonuM alpabadutvaH 1. sarvathI thoDA garbhaja manuSya 2. manuSyANI saMkhyAtagaNI 3. bAdara teukAyanA paryApta asaMkhyAtagaNA 4. pAMca anuttara vimAnanA deva asaMkhyagaNA 5. uparI raiveyaka trikanA deva saMkhyAlagaNA 6. madhyama trikanA deva saMkhyAtagaNA 7. nIcenI trikanA deva saMkhyAtagaNI 8. bAramA devalokanA deva saMkhyAtagaNA 9. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jenAgama navanIta agiyAramA devalokanA deva saMkhyAtagaNA 10. dasamA devalokanAdevasaMkhyAtagaNA 11. navamA devalokanA deva saMkhyAtagaNA 12. sAtamI narakanA nArakI asaMkhyAtagaNA 13. chaThThI narakanA nArakI asaMkhyAtagaNA 14. AThamA devalokanA deva asaMkhyAtagaNA 15. sAtamA devalokanA deva asaMkhyAtagaNA 16. pAMcamI narakanA nairayika asaMkhyAtagaNA 17. chaThThA devalokanA deva asaMkhyAtagaNA 18. cothI narakanA nairayika asaMkhyAtagaNA 19. pAMcamA devalokanA deva asaMkhyAtagaNA 20. trIjI narakanA nairayika asaMkhyAtagaNA 21. cothA devalokanA deva asaMkhyAtagaNA rara. trIjA devalokanA deva asaMkhyAtagaNA 23. bIjI narakanA nairayika asaMkhyagaNA 24. saMmUrchAima manuSya asaMkhyAtagaNI ra5. bIjA devalokanA deva asaMkhyAtagaNA ra6. bIjA devalokanI devIo saMkhyAtagaNI 27. pahelA devalokanA deva saMkhyAtagaNI 28. pahelA devalokanI devIo saMkhyAtagaNI ra9, bhavanapatideva asaMkhyAtagaNA 30. bhavanapati devIo saMkhyAtagaNI 31. pahelI narakanA nairayika asaMkhyAtagaNA - 32. khecara tiryaMca puruSa asaMkhyAtagaNA 33. khecara tiryaMcANI saMkhyAtagaNI 34. sthaLacara tiryaMca puruSa saMkhyAtagaNI 35. sthaLacara tiryaMcANI saMkhyAtagaNI 36, jaLacara tiryaMca puruSa saMkhyAtagaNA 37. jaLacara tiryaMcANI saMkhyAtagaNI 38, vANavyaMtara deva saMkhyAtagaNA 39. vANavyaMtara devIo saMkhyAtagaNI 40. jyotiSI deva saMkhyAtagaNA 41. jyotiSI devIo saMkhyAtagaNI 42. khecara saMjJI napuMsaka saMkhyAtagaNA 43. sthaLacara saMjJI napuMsaka saMkhyAtagaNA 44. jaLacara saMjJI napuMsaka saMkhyAtagaNA 45. caurendriyanA paryApta saMkhyAtagaNA 46 paMcendriyanA paryApta vizeSAdhika 47. beindriyanA paryApta vizeSAdhika 48. te indriyanA paryApta vizeSAdhika 49. paMcendriyanA aparyApta asaMkhyAtagaNA 50. caurendriyanA aparyApta vizeSAdhika pa1. te indriyanA aparyApta vizeSAdhika para, beindriyanA aparyApta vizeSAdhika pa3. pratyeka zarIrI vanaspati paryApta asaMkhyAtagaNA 54. bAdara nigoda (zarIra) paryApta asaMkhyAtagaNA pa5. bAdara pRthvIkAyanA paryApta asaMkhyAtagaNA pada. bAdara akhAyanA paryApta asaMkhyAtagaNA 57. bAdara vAyukAyanA paryApta asaMkhyAtagaNA 58. bAdara teukAyanA aparyApta asaMkhyAtagaNA pa9. pratyeka zarIrI Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH prajJApanA sUtrano sArAMza 101 vanaspatinA aparyApta asaMgaNA 0.bAdara nigoda(zarIra) aparyApta asaMkhyAtagaNA 61. bAdara pRthvIkAyanA aparyApta asaMkhyAtagaNA 2. bAdara aplAyanA aparyApta asaMkhyAtagaNA 3. bAdara vAyukAyanA aparyApta asaMkhyAtagaNI 64. sUma teukAyanA aparyApta asaMkhyAtagaNA 5. sUkama pRthvIkAyanA aparyApta vizeSAdhika i. sUma aplAyanA aparyApta vizeSAdhika ka7. sUkSma vAyukAyanA aparyApta vizeSAdhika 68. sUkSma teukAyanA paryApta saMkhyAtagaNA 9. sUma pRthvIkAyanA paryApta vizeSAdhika 70. sUkSma aplAyanA paryApta vizeSAdhika71. sUkSma vAyukAyanA paryAptavizeSAdhika 7ra.sUmanigoda(zarIra) aparyApta asaMkhyAtagaNI 73. sUkSma nigoda(zarIra) paryApta sakhyAtagaNA 74. abhavI anaMta gaNA 75. paDivAI samyagRSTi anaMtagaNA 76. siddha anaMta gaNA 77. bAdara vanaspatinA paryApta anaMta gaNA 78. bAdaranA paryApta vizeSAdhika 79, bAdara vanaspatinA aparyApta asaMkhyAtagaNA 80. bAdaranA aparyApta vizeSAdhika 81. bAdara vizeSAdhika 82. sUkSma vanaspatinA aparyApta asaMkhyAtagaNA 83. sUmanA aparyApta vizeSAdhika 84. sUkSma vanaspatinA paryApta saMkhyAtagaNA 85. sUkSmanA paryApta vizeSAdhika 86. sUkama vizeSAdhika 87. bhavI jIvavizeSAdhika 88.nigodanA jIvavizeSAdhika 89 vanaspati jIva vizeSAdhika 90. ekendriya jIva vizeSAdhika 91. tiryaMca jIva vizeSAdhika 92. mithyA daSTi jIva vizeSAdhika 93. avirata jIva vizeSAdhika 94. sakaSAyI jIva vizeSAdhika 95. chAstha jIva vizeSAdhika 96. sayogI jIva vizeSAdhika 97. saMsArI jIva vizeSAdhika 98. sarva jIva vizeSAdhika alpabadutva saMbaMdhI vizeSa jJAtavyaH- (1) manuSyathI manuSyANI utkRSTa ra7 gaNI ra7 adhika che. devathI devI ukRSTa 3ra gaNI 3ra vadhu che ane saMzI tiryaMcathI tiryaMcANI 3 guNI 3 adhika. (2) vaimAnika tathA bhavanapati deva nArakIthI ochA che paraMtu vyaMtara ane jyotiSI deva nArakIthI vadhu che. ataH nArakIthI deva vadhu che. (3) saMjJI tiryaMca puruSa evaM strIthI vyaMtara jyotiSI deva adhika che paraMtu saMjJI tiryaMca napuMsakanA jIva devothI adhika che. AthI devathI samuccaya saMjJI tiryaMca vadhu che. tyAre devono aMtima bola 41mo che ane saMjJI tiryaMca napuMsakano aMtima bola 44mo che. (4) saMmUrchAima manuSya ane bAdara teukAyane choDIne 44 bola sudhI sarve bola Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta | - - saMzInA che. 4pamA bolathI asaMgI jIva che. 46 ane 49mAM asaMjJI tiryaMca paMcendriya evaM saMjJI tiryaMca paMcendriya baMneno samAveza che. (5) bAdaramAM aparyApta asaMkhyAta gaNA adhika hoya che ane sUmamAM paryApta saMkhyAlagaNA adhika hoya che. (6) 54,60,72,73 e cAra bolamAM nigoda zarIra apekSita che, jIva nahIM. 88mA bolamAMnigodanA jIva apekSita che. arthAt 98 bolamAM94bola jIvanA ane 4 bola zarIranA apekSita che. (7) bAdara teukAyanA paryApta ghaNAM ochA hoya che, eno bola trIjo che ane aparyAptano bola 58mo che. (8) anaMtanA bola 74thI prAraMbha thAya che. arthAt 73 bolamAM 71 bola asaMkhyanA che. be bola saMkhyAtanA che. abhavI cothA anaMtA jeTalA che. paDivAI samadaSTi ane siddha pAMcamAM(AThamA) anaMta jeTalA che. bhavI AThamA anaMtamAM che. sarva jIva paNa AThamA anaMta jeTalA che. (9) 24,95,97 bola azAzvata che. teo kramazaH saMmUrchAima manuSya, 1ramA guNasthAna, 14mA guNasthAna sAthe saMbaMdhita che. A baMne guNasthAna paNa azAzvata che. arthAtu jyAre 1ramAM guNasthAnamAM koI jIva nathI hotA tyAre 95mo bola nathI banato ane jyAre 14mA guNasthAnamAM koI jIva nathI hotA tyAre 97mo bola nathI banato. alpabadutvanI anuprekSA - saMsAramAM badhAthI alpa manuSyonI saMkhyA che. ATalI lAMbI sUcimAM manuSyanuM sthAna sarvaprathama che. A ja kAraNe AgamamAM manuSya bhava durlabha kahevAya che. narakamAM nIce nIce jIvonI saMkhyA ochI ochI hoya che. to devomAM upara jIvonI saMkhyA ochI hoya che. sAtamI narakamAM jIva badhI narakothI ochA che. to aNuttara deva paNa badhA devothI ochA hoya che. arthAt lokamAM atyaMta puNyazALI jIva ochA hoya che to atyaMta pApI jIva paNa ochA hoya che. indriyo ochI hoya che, tyAM jIva vadhAre hoya che. arthAt paMcendriyathI caurendriya adhika che. ekendriya sarvAdhika che arthAt vikAsa prApta jIva ochA hoya che. bAvana bola sudhI trasa jIvonuM alpabadutva che. phakta trIjo bola sthAvarano che. 53 thI 86 bola sudhI sthAvara jIvonuM alpabadutva che; 74, 75, 76 bolane choDIne. 38 thI 44 sudhInA bola saMkhyAta gaNA che, te atyadhika saMkhyAlagaNA che. mATe ekAdhika bola maLavAthI asaMkhya gaNA banI jAya che. jema ke- tiryaMcaNI 37mA bolathI devI(41mo bola) asaMkhyagaNI che. devathI Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 103 (40-41mA bolathI) saMzI tiryaMca(44mo bola) asaMkhyagaNA che. noMdha - A vizALa alpabadutvamAM aneka laghu alpabadutvono samAveza thaI jAya che ane keTalAka alpabadutva jIvAbhigama sUtramAM ane A sUtramAM eka sarakhA che. te jIvAbhigamamAM ApavAnuM dhyAna rAkhyuM che. cothuM: sthiti pada ahIM 24 daMDakanA kramathI jIvonA sUma, bAdara, paryApta, aparyApta, devadevI tathA anya bheda-prabheda karIne bhavasthiti-uMmaranuM nirupaNa karyuM che. sarvatra aparyAptAnI sthiti jaghanya utkRSTa aMtarmuhUrtanI che. paryAptAnI utkRSTa sthiti samuccaya sthitithI aMtarmuhUrta ochI hoya che. samuccaya ane paryAptonI jaghanyasthiti aMtarmuhUrtanI hoya che, paraMtu nArakI devatAmAM samuccayajaghanya sthiti 10000 varSa AdinI hoya che. tathA paryAptanI jaghanya 10000 varSa AdimAM aMtarmuhUrta ochI hoya che. jema ke pahelI narakamAM paryAptAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ochI 10000 varSa, utkRSTa aMtarmuhUrta ochI eka sAgaropama che. sAtamI narakamAM paryAptAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ochI rara sAgaropama ane utkRSTa aMtarmuhUrta ochI 33 sAgaropamanI che. pAMca sthAvara, traNa vikasendriya, tiryaMca paMcendriya ane manuSya A dasa audArika daMDakonI sthitinuM varNana prAyaH jIvAbhigama sUtramAM karyuM che. sAta naraka, 10 bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI evaM vaimAnika A 14 daMDakonI sthiti A pramANe chenArakI ane devonI sthiti : ma | nAma | jaghanya sthiti | utkRSTa sthiti ! | 1 | pahelI naraka 10000 varSa 1 sAgaropama | 2 | bIjI naraka 1 sAgaropama 3 sAgaropamAM trIjI naraka 3 sAgaropama 7 sAgaropama | 4 | cothI naraka 7 sAgaropamAM 10 sAgaropama pAMcamI naraka 10 sAgaropama 17 sAgaropama chaThThI naraka 17 sAgaropama 22 sAgaropama sAtamI naraka rara sAgaropama 33 sAgaropama | 8 | dakSiNI asurakumAra deva | 10000 varSa 1 sAgaropama 9 | dakSiNI asurakumAra devI | 10000 varSa sADA traNa palyopama Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 104 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA H jainAgama navanIta = --T 1 krama ! nAma ! jaghanya sthiti | utkRSTa sthiti 10 | uttarI asurakumAra deva ! 10000 varSa 1 sAgaropama sAdhika | 11 | uttarI asurakumAra devI 10000 varSa sADAcAra palyopamAM 12 | dakSiNI nAgakumArAdi deva / 10000 varSa doDha palyopama | 13 | dakSiNI nAgakumArAdi devI 10000 varSa poNo palyopama 14 | uttarI nAgakumArAdi deva ! 10000 varSa dezona be palyopama | 15 | uttarI nAgakamArAdi devI | 10000 varSa dezona eka palyopama 16 vANavyaMtara deva 10000 varSa 1 palyopama 17 | vANavyaMtara devI 10000 varSa aDadho palyopama 18 | caMdradeva palyopama 1 palya 1 lAkha varSa 19 | caMdra devI che palyopama DuM palya 50000 varSa 20 | sUryadeva palyopama 1 palya 1000 varSa 21 | sUryadevI palyopama DuM palya 500 varSa rara | graha devA huM palyopama eka palyopama 23 | graha devI 3 palyopama { palyopama [24 | nakSatra deva palyopama | ra5 | nakSatra devI huM palyopama palyopama sAdhika 26 | tArA deva palya huM palyopama | 27 | tArA devI palya 2 palya sAdhika 28 | pahelA devalokanA deva 1 palyopama 2 sAgaropama ra9 | aparigrahitA devI | 1palyopama 5) palyopama 30 | parigrahitA devI 1palyopamAM 7 palyopama | 31 | bIjA devalokanA deva 1palyopama sAdhika 2 sAgaropama sAdhika | aparigrahitA devI 1palyopama sAdhika papa palyopama | 33 | parigrahitA devI 1palyopama sAdhika 9 palyopama 34 | trIjo devaloka be sAgaropama 7 sAgaropama 35 | cotho devaloka be sAgaropama sAdhika 7 sAgaropama sAdhika 36 ] pAMcamo devaloka 7 sAgaropama 10 sAgaropama | 30 | chaThTho devaloka 10 sAgaropama 14 sAgaropamAM 30 | sAtamo devaloka 14 sAgaropamAM 17 sAgaropamAM 39! AThamo devaloka 17 sAgaropamAM 18 sAgaropama jana- ] = Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 105 40 | navamo devaloka 41 | dazamo devaloka 4ra | agiyAramo devaloka 43 | bAramo devaloka 44 | prathama greveyaka 45 | bIjI raiveyaka 46 | trIjI raiveyaka | 47 | cothI raiveyaka 48 | pAMcamI raiveyaka 48 chaThThI greveyaka 50 sAtamI raiveyaka AThamI raiveyaka navamI raiveyaka pa3 | cAra aNuttara vimAna | 54 | sarvArtha siddha vimAna 18 sAgaropama 19 sAgaropama 20 sAgaropama 21 sAgaropama 22 sAgaropama 23 sAgaropama 24 sAgaropama 25 sAgaropama 2 sAgaropama 27 sAgaropama 28 sAgaropama 29 sAgaropama 30 sAgaropama 31 sAgaropama 33 sAgaropamAM 19 sAgaropama 20 sAgaropamAM 21 sAgaropama rara sAgaropamAM 23 sAgaropama 24 sAgaropamAM 25 sAgaropama 26 sAgaropama 27 sAgaropama 28 sAgaropama ra9 sAgaropama 30 sAgaropama 31 sAgaropama 33 sAgaropama 33 sAgaropama para pAMcamuMH paryAya(pajjavA) pada viSayano prAraMbhika paricaya :- paryAya jIvanI paNa hoya che ane ajIvanI paNa hoya che. samuccaya jIvanI apekSA paryAyo- cAra gatinA jIvo ane siddho che. cAra gatimAM nArakI AdinI paryAyo- avagAhanA, sthiti, varNAdi ane jJAnAdi che. evI rIte samuccaya rUpI ajIvanI paryAyo-paramANathI laIne anaMta pradezI skaMdha che. paramANu AdinI paryAyo- pradeza, avagAhanA, sthiti, varNAdi che. nArakI nArakImAM paraspara avagAhanA Adi paryAyomAM aMtara hoya che. enI tulanA karIne tenI vicAraNA karyA pachI enI cokkasa paryAyonuM jJAna thAya che. e pramANe ajIvamAM paNa paramANu-paramANamAM athavA skaMdhamAM paraspara paryAyonA aMtarano vicAra karI zakAya che. ahIM A padamAM pahelAM jIvanI paryAyonI vicAraNA karI che ane pachI ajIvanI paryAyonI. A AkhI vicAraNA saMpUrNa daMDakanI ke jIvanA bhedanI apekSAe karAI che arthAt vivakSita aneka jIvonI mukhyatAthI tulanAtmaka dhoraNe kathana karyuM che. jema ke jaghanya avagAhanAvALA nairayiko jaghanya avagAhanAvALA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA H jainAgama navanIta nairayikothI sthitimAM 'cauThANa vaDiyA' che. atre jaghanya avagAhanAnA samasta nairayika vivakSita che, phakta be nairayiko nahIM. agara be nairayikanI vivakSA hoya to cauThANa vaDiyA ke chaThANa vaDiyA nahIM paNa ekaThANa vaDiyA ja bane che. AthI jIva ajIvanI A prakaraNanI samasta pRcchAomAM vivakSita sAmAnya pRcchA che. vyaktigata pRcchA nathI. anaMta paryAya :- (1) samuccaya jIvanI paryAya anaMta che kAraNa ke trevIsa daMDakanA jIva asaMkhya che. vanaspati ane siddha jIva anaMta che. tethI badhA maLIne jIvanA anaMta vikalpa, bheda, avasthA hoya che, tethI jIvanI anaMta paryAya che. 106 (ra) nArakInI paNa anaMta paryAya che, kAraNa ke nArakI nArakImAM paNa anaMta gaNA paryAyonA aMtara hoI zake che, arthAt koI nArakI jIva bIjA nArakI jIvothI eka AtmadravyanI apekSA tulya che; asaMkhya AtmA pradezonI apekSA paNa tulya che; avagAhanAmAM be gaNuM Adi saMkhyAta gaNuM aMtara che. sthitimAM asaMkhyAta gaNuM temaja varNAdi 20 bolamAM anaMta gaNuM ane jJAnAdimAM paNa anaMta gaNuM aMtara hoya che. chevaTe badhAmAM maLI saravALe anaMta gaNuM aMtara thaI jAya. A pramANe 24 daMDakanA jIvonI anaMta paryAya che. arthAt svayaMnA daMDakavartI jIvonI sAthe paraspara koI paryAyanI apekSA anaMtagaNuM aMtara hoya che. A rIte jIvonI paryAya paNa anaMta che ane 24 daMDakanA jIvonI paryAya paNa anaMta che. A paryAyane jANavA, samajavA mATe 6 bolonI vicAraNA che- 1. jIva dravya- eka ja che, 2. pradeza-sarvenA Atma pradeza tulya asaMkhya che, 3. avagAhanA, 4. sthiti, 5. varNAdi, 6. jJAnAdi, jemAM avagAhanA sthiti ane jJAna pratyeka daMDakamAM jIvAbhigama sUtranI prathama pratipattimAM varNavela anusAra che. varNoda 20 bolamAM varNa pa, gaMdha ra, rasa 5, sparza 8 che. anaMtaguNa, asaMkhyaguNa, saMkhyAta guNa Adi aMtarane samajavA mATe sAMketika nAma nIce mujaba che. ekaThANa vaDiyA :- eka sthAnanuM aMtara jyAM hoya che, tene "ekaThANa viDayA'' kahe che. temAM (1) asaMkhyAtamo bhAga hIna ane asaMkhyAtamo bhAga adhika A eka sthAna aMtara rUpamAM hoya che. duThANa vaDiyA :- be sthAnanuM jyAM aMtara hoya che, tene 'duThANa vaDiyA' kahe che. temAM (2) saMkhyAtamA bhAga ochA ane saMkhyAtamA bhAga adhika, A sthAna vadhavAthI be sthAna aMtara rUpamAM hoya che. niThANa vaDiyA :- emAM (3) saMkhyAtaguNa ochA ane saMkhyAtaguNa adhika A sthAna vadhyuM. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH prajJApanA sUtrano sArAMza cauThANa vaDiyA :- emAM (4) asaMkhyAta guNa ochA ane asaMkhyAta guNa adhika hoya che. A sthAna vadhyuM. 107 = chaThANa vaDiyA H- AmAM (5) anaMtamAM bhAga ochA ane anaMtamAM bhAga adhika, (6) anaMta guNa ochA ane anaMta guNa adhika; A be sthAna vadhe che. pAMca ThANa vaDiyA koI bola nathI banato mATe enDru saMketa nAma kahevAmAM nathI AvyuM. avagAhanAthI paryAya :-- samuccaya jIva dravyanA ane daMDakagata samuccaya jIvanI paryAya kahyA pachI enA jaghanya, madhyama, utkRSTa avagAhanA, sthiti varNAdi, jJAnAdinI apekSA paryAyanI vicAraNA A prakAranI che. jaghanya ane utkRSTa avagAhanAvALA nairayika paraspara dravya, pradeza ane avagAhanAthI tulya che; sthitithI cauThANa vaDiyA(asaMkhya gaNuM aMtara) hoya che, varNAdi 20 bola ane 9 upayoganI apekSAe chaThANa vaDiyA(anaMta gaNuM aMtara) hoya che. madhyama avagAhanAmAM vizeSatA e che ke- avagAhanAnI apekSAe cauThANa vaDiyA(asaMkhya gaNuM) aMtara hoya che. A rIte sarva paryAyonI apekSA sarve maLIne anaMta gaNuM paryAyamAM aMtara thaI jAya che. tethI A jaghanya, madhyama, utkRSTa avagAhanAvALA nArakInI paNa anaMta anaMta paryAya che. te ja rIte jaghanya, madhyama, utkRSTa sthitivALA nairiyakanI paNa anaMta paryAya samajavI. svayaMnA jaghanya utkRSTa bolamAM tulya hoya che ane madhyamAM sthiti cauThANa vaDiyA hoya che. A prakAre jaghanya ane utkRSTa guNa kALAmAM dravya pradeza tulya, avagAhanA sthiti, cauThANa vaDiyA varNAdi 19 bola 9 upayoganI apekSAe chaThANa vaDiyA ane kAlA varNanI apekSA tulya hoya che. madhyama guNa kALAmAM vizeSatA e che ke varNAdi 20 bolamAM chaThANa vaDiyA che. te ja rIte jaghanya, utkRSTa ane madhyama matijJAnI Adi samajavuM. vizeSamAM jJAna ajJAnamAM upayoga dga kahevA, darzanamAM 9 upayoga kahevA, jaghanya utkRSTamAM svayaMne choDIne zeSane chaThANa vaDiyA kahevuM, madhyamamAM svayaM sahita chaThANa vaDiyA kahevuM. A ja rIte 24 daMDakamAM kahevuM. vizeSatAo cArTathI jANavI. cArTa sUcanA :-- jIvanA paryava, dravya ane pradezanI apekSA sarvatra tulya ja hoya che. je varNanI pRcchA thAya che, tenA jaghanya ane utkRSTamAM khudanI apekSA tulya hoya che, zeSa 19nI apekSA chaThANa vaDiyA hoya che. jaghanya-utkRSTa jJAna, ajJAna, darzanamAM paNa jenI pRcchA che, tenI svayaMnI apekSA tulya hoya che. zeSa jJAna, ajJAna, darzana je paNa jyAM lAbhe che te chaThANa vaDiyA hoya che. madhyamamAM svayaMnA paNa chaThANa vaDiyA hoya che. cArTamAM dravya ane pradezanuM kolama nathI temaja varNAdi ane jJAnAdimAM tulyanuM kolama nathI, tene svataH samajI levuM joIe. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 | mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jenAgama navanIta nArakI jIvonA paryava - nArakI avagAhanAthI ! sthitithI | varNAdithI! jJAnAdithI chaThANa va! chaThANa 10 jaghanya avagAhanA tulya | coThANa vaDiyA | 20 bola 9 upayoga | utkRSTa avagAhanA! tulya | duThANa vaDiyA ) | 20 bola | 9 upayoga | | madhyama avagAhanA | cauThANa vaDiyA | cauThANa vaDiyA | 20 bola | 9 upayoga | jaghanya sthiti | cauThANa vaDiyA tulya | 20 bola | 9 upayoga | utkRSTa sthiti | cauThANa vaDiyA tulya | 20bola | 9 upayoga | madhyama sthiti | cauThANa vaDiyA | cauThANa vaDiyA | 20 bola9 upayoga jaghanya guNa kALo | cauThANa vaDiyA | cauThANa vaDiyA | 19 bola 9 upayoga | utkRSTa guNa kALo cauThANa vaDiyA cauThANa vaDiyA | 19 bola 9 upayoga | madhyama guNa kALo | cauThANa vaDiyA | cauThANa vaDiyA | 20 bola | 9 upayoga jaghanya matijJAnI | cauThANa vaDiyA | cauThANa vaDiyA | 20 bola | ra jJAna 3 darzana utkRSTa matijJAnI | cauhANa vaDiyA | cauhANa vaDiyA | 20 bola | 2 jJAna 3darzana | madhyama matijJAnI | cauThANa vaDiyA | cauThANa vaDiyA | 20 bola 3 jJAna 3 darzana | jaghanya cakSu darzanI | cauThANa vaDiyA cauThANa vaDiyA | 20 bola | 8 upayoga | utkRSTa cakSu darzanI | cauThANa vaDyiA | cauThANa vaDiyA | 20 bolI 8 upayoga | madhyama cakSu darzanI | cauThANa vaDiyA | cauThANa vaDiyA | 20 bola | 9 upayoga [noMdha:- kALA varNanI samAna zeSa varNAdinuM varNana che. matijJAnanI jema zeSa jJAna-ajJAnanuM varNana che. ajJAnamAM traNa jJAna nathI hotA. cakSu darzananI jema zeSa darzana paNa che. va = vaDiyA nArakInI jema 10 bhavanapatinuM saMpUrNavarNana che, paraMtu utkRSTa avagAhanAmAM nArakInI sthiti duThANavaDiyA che. bhavanapatimAM cauThANa vaDiyA che. pRthvI Adi pAMca sthAvaranA paryavaHpRthvI kAyAdi pa avagAhanAthI sthitithI | varNAdithI ! jJAnAdithI chaThANa va. chaThANa 10 jaghanya avagAhanA | tulya | tiThANa vaDiyA | 20bola | ajJAna 1darzana utkRSTa avagAhanA | tulya | tiThANa vaDiyA | ra0 bola | ajJAna 1 darzana madhyama avagAhanA | cauThANa vaDiyA tiThANa vaDiyA | 20 bolAra ajJAna darzana Jain Education international Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza jaghanya sthiti utkRSTa sthiti madhyama sthiti cauThANa viDayA cauThANa vaDiyA cauThANa vaDiyA cauThANa vaDiyA cauThANa vaDiyA madhyama guNa kALo cauThANa vaDiyA jaghanya mati ajJAnI | cauThANa vaDiyA utkRSTa mati ajJAnI cauThANa vaDiyA madhyama mati ajJAnI cauThANa vaDiyA beindriya jIvonA paryava :-- pRthvI kAyAdi 5 jaghanya guNa kALo utkRSTa guNa kALo jaghanya avagAhanA utkRSTa avagAhanA madhyama avagAhanA jadhanya sthiti utkRSTa sthiti madhyama sthiti jaghanya guNa kALo utkRSTa guNa kALo madhyama guNa kALo jaghanya mati jJAnI tulya tulya tiThANa vaDiyA tiThANa vaDiyA tiThANa vaDiyA tiThANa vaDiyA tiThANa vaDiyA tiThANa vaDiyA tiThANa vaDiyA avagAhanAthI sthitithI tulya tiThANa va tiThANa va tulya cauThANa vaDiyAtiThANa va cauThANa vaDiyA tulya cauThANa vaDiyA tulya cauThANa vaDiyA tiThANa va cauThANa vaDiyA | tiThANa va cauThANa vaDiyA tiThANa va cauThANa vaDiyA tiThANa va cauThANa vaDiyA tiThANa va cauThANa vaDiyA tiThANa va coThANa vaDiyA | tiThANa va tiThANa va0 utkRSTa mati jJAnI madhyama mati jJAnI cauThANa vaDiyA jaghanya acakSu darzanI utkRSTa acakSu darzanI cauThANa vaDiyA madhyama acakSu darzanI |cauThANa vaDiyA tiThANa va tiThANa va | 20 bola |2 ajJAna 1 darzana 20 bola |2 ajJAna 1 darzana 20bola | 2 ajJAna 1 darzana 19 bola | 2 ajJAna 1 darzana 19 bola | 2 ajJAna 1 darzana 20 bola 20 bola 20 bola | 2 ajJAna 1 darzana 1 ajJAna 1 darzana | 1 ajJAna 1 darzana 20bola 2 ajJAna 1 darzana varNAdithI chaThANa va 109 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola 19 bola 19 bola 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola jJAnAdithI chaThANa va 5 upayoga 2 ajJAna 1 darzana(2) 5 upayoga 2 ajJAna 1 darzana(3) 5 upayoga 5 upayoga 5 upayoga 5 upayoga 5 upayoga 1 jJAna 1 darzana 1 jJAna 1 darzana 3 upayoga 2 jJAna 2 ajJAna 2 jJAna 2 ajJAna 5 upayoga evI ja rIte teindriya ane caurendriyanuM varNana che, paraMtu caurendriyamAM cakSu darzana adhika hoya che. tethI 5 upayoganI jagyAe 6 upayoga samajavA; 2,3,4 upayoganA sthAne kramaza 3,4,5 upayoga samajavA. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 tiryaMca paMcendriyanA paryava : tiryaMca paMcendriya avagAhanAthI sthitithI | varNAdithI chaThANa 10 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola | 20 bola jaghanya avagAhanA tulya utkRSTa avagAhanA madhyama avagAhanA jaghanya sthiti utkRSTa sthiti mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA H jainAgama navanIta : madhyama sthiti jaghanya guNa kALo utkRSTa guNa kALo madhyama guNa kALo jaghanya mati jJAnI utkRSTa mati jJAnI madhyama mati jJAnI jaghanya avadhijJAnI utkRSTa avadhijJAnI madhyama avadhijJAnI manuSyanA paryava :tiryaMca paMcendriya jadhanya avagAhanA utkRSTa avagAhanA tulya co va cau0 va co va0 10 va cau. va. cau. va0 cau va cau. va cau va cau. va. cau. va. cau. va0 cau. va tiThANa vaDiyA tiThANa vaDiyA tulya tulya cauThANa vaDiyA tulya tulya cauThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va 19 bola 20 bola 20 bola 20 bola cauThANa va0 20 bola tiThANa va05) 20 bola tiThANa va0 (4) tiThANa va0 tiThANa va [cArTamAM upa. = upayoga avagAhanAthI sthitithI 20 bola 19 bola tiThANa viDayA(10) 20 bola 20 bola varNAdithI chaThA va 20 bola 20 bola jJAnAdithI chaThANa 10 noMdha - matijJAnanI jema zrutajJAna che. traNa jJAnanI jema traNa ajJAnanuM varNana che. cakSu, acakSu darzana matijJAnanI jema che. avadhi darzana avadhi jJAnanI jema che. paraMtu upayoga 5 ane 6 nA sthAna para 8 ane 9 che. ekaThANa vaDiyA(11) 2 jJAna 2 ajJAna 2 darzana) 3 jJAna 3 ajJAna 3 darzana 3 jJAna 3 ajJAna 3 darzana 2 ajJAna 2 darzana(7) 2jJAna 2 ajJAna ra darzana(9) 9 upayoga 9 upayoga 9 upayoga 9 upayoga 1 jJAna 2 darzana (9) 2 jJAna 3 darzana 3 jJAna 3 darzana 2 jJAna 3 darzana 2 jJAna 3 darzana OM jJAna 3 darzana jJAnAdithI chaThANa va 3 jJAna 2 ajJAna 3 darzana(14) 2 na ra ajJAna 2 darzana(15) Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza madhyama avagAhanA jaghanya sthiti utkRSTa sthiti madhyama sthiti jaghanya guNa kALo utkRSTa guNa kALo madhyama guNa kALo jaghanya mati jJAnI utkRSTa mati jJAnI madhyama mati jJAnI jaghanya avadhijJAnI utkRSTa avadhijJAnI madhyama avadhijJAnI jaghanya vibhaMgajJAnI utkRSTa vibhagajJAnI madhyama vibhaMgajJAnI cau. va co va0 cau va cau. va cau. va0 cau va co va cau. va0 cau. va co va co va. co va cau va ti. 10(19) ti. va ti. va cau0 10(20) cau. va cau va cau. va cauThANa va0 tulya tulya cau. va cauThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va cauThANa va0 cauThANa va0 tiThANa va0 cauThANa va0 tiThANava(13) tiThANa va tiThANa va0 tiThANa va tiThANa va0 tiThANa va0 tiThANa va (12) tiThANa vaDiyA(21) tiThANa vaDiyA cauThANa vaDiyA tiThANa vaDiyA 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola 19 bola 19 bola 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola kaivala jJAna jaghanya cakSu darzana 20 bola 20 bola utkRSTa cakSu darzana 20 bola madhyama cakSu darzana 20 bola jaghanya avadhi darzana 20 bola utkRSTa avadhi darzana cau. va0 tiThANa 20 bola vaDiyA madhyama avadhi darzana tiThANa va 20 bola : cau. va noMdha - matijJAnanI jema zrutajJAnanuM varNana che. baMne jJAnanI jema ajJAnanuM varNana che. avadhijJAnanI jema manaH paryavajJAnanuM varNana che. paraMtu avagAhanA, sthiti baMne tiThANa vaDiyA che. cakSu darzananI jema acakSu darzananuM varNana che. kevaLa jJAnanI jema kevaLa darzananuM varNana che. 111 10 u50/2 tulya |2 ajJAna ra darzana(s) 2 jJAna 2 ajJAna 2 darzana(17) 10 u50 / 2 tulya 10 u50 / 2 tulya 10 u50 / 2 tulya 10 upa. / 2 tulya 1 jJAna 2 darzana(18) OM jJAna 3 darzana 4 jJAna 3 darzana OM jJAna 3 darzana OM jJAna 3 darzana 4 jJAna 3 darzana 2 ajJAna 3 darzana 2 ajJAna 3 darzana 3 ajJAna 3 darzana be thI tulya 2 jJAna 2 ajJAna 1 darzana 4 jJAna 3 ajJAna ra darzana 4 jJAna 3 ajJAna 3 darzana 4 jJAna 3 ajJAna ra darzana 4 jJAna 3 ajJAna 2 darzana 10 upayoga Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta, vANa vyaMtara-jyotiSInuM bhavanapatinI jema varNana che. vaimAnika nuM paNa te ja rIte varNana che. paraMtu sthiti cauhANa vaDiyAnA sthAna para tiThANa vaDiyA che. cArTamAM ApelAM TippaNAMko saMbaMdhI spaSTIkaraNa - 1. utkRSTa avagAhanA sAtamI narakamAM 500 dhanuSyanI che, tyAM sthiti jaghanya rara sAgara, utkRSTa tetrIsa sAgara che. je paraspara be gaNI (asaMkhyAtagaNI) nathI, tethI asaMkhyAtamA bhAga ane saMkhyAmAM bhAga; e be prakAre aMtara hovAthI duThANa vaDiyA che. 2. utkRSTa avagAhanAvALA beindriyamithyAdaSTi ja hoya che. sAsvAdana samyakatva tyAM kevala aparyAptamAM aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI jaghanya evaM madhyama avagAhanAmAM ja hoya che ataH utkRSTamAM jJAna nathI. 3. jaghanya sthiti, beindriyamAM aparyApta maranAranI hoya che, sAsvAdana samakita laIne AvelA paryApta thaIne ja mare che, tethI jaghanya sthitimAM jJAna nathI. 4. utkRSTa matijJAna tiryaMcanA yugaliyAmAM nathI hotA, mATe sthiti tiThANa che, kAraNa ke manuSya tiryaMcamAM sthiti cauThANa vaDiyA yugalikonA kAraNe ja hoya che. 5. avadhijJAnI, manaparyava jJAnI ane virbhAgajJAnI manuSya-tiryaMcamAM sthiti tiThANa vaDiyA ja hoya che, yugalikomAM te jJAna na hovAthI. 6. jaghanya avagAhanAvALA tiryaMca aparyApta hoya che ane aparyApta tiryaMcamAM avadhijJAna, virbhAgajJAna ane avadhi darzana hotA nathI. 7. jaghanya sthitinA tiryaMca paNa aparyApta maravAvALA hoya che. temAM samakita ane jJAna nathI. 8. utkRSTa sthiti tiryaMcamAM yugaliyAnI hoya, temAM avadhi-vibhaMga nathI hotA. 9. jaghanya matijJAnamAM avadhi-virbhAgajJAna hotA nathI. 10. tiryaMca-manuSyamAM jaghanya avagAhanA yugaliyAmAM hotI nathI, tethI sthiti tiThANa vaDiyA ja hoya che. 11. utkRSTa avagAhanAno manuSya yugalika ja hoya che. yugaliyAmAM paraspara uMmara(sthiti)nuM aMtara atyaMta thoDuM ja, asaMkhyAtamAM bhAga mAtranuM hoya che. tethI sthiti ekaThANa vaDiyA hoya che. 12-13. utkRSTa matijJAna paNa yugaliyAmAM hotuM nathI. avadhijJAna paNa yugaliyAmAM hotuM nathI, tethI baMnemAM sthiti tiThANa vaDiyA thaI zake che. 14. manuSya parabhavathI virbhAgajJAna lAvato nathI, tethI jaghanya avagAhanAmAM ajJAna be ja hoya che. 15. utkRSTa avagAhanA manuSyamAM yugaliyAnI ja hoya che. tethI avadhi-virbhAgajJAna nathI. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 113 1. jaghanya sthiti manuSyamAM aparyApta maravAvALAnI hoya che, temAM samakita jJAna nathI hotuM. 17. utkRSTa sthiti manuSyamAM yugaliyAnI hoya che. jethI emAM avadhi-virbhAgajJAna nathI. 18. jaghanya matijJAnI manuSyamAM paNa avadhi vibhaMga hotuM nathI. 19, TippaNI naM. 4-5 juo. 20. kevaLI samuThThAtanI apekSA kevaLajJAnImAM avagAhanA cauThANa hoya che. anyathA te sAta hAtha ane pa00 dhanuSyamAM tiThANa vaDiyA ja thaI zake che. 21. jaghanya cakSudarzana yugaliyAmAM nathI; tethI manuSya, tiryaMcanA jaghanya cakSu darzanamAM sthiti tiThANa vaDiyA kahevI joIe. mULapAThamAM matijJAnanI bhalAmaNa hovAthI e spaSTa nathI karI zakAyuM. jaghanya matijJAna to yugaliyAmAM hoI zake che, kAraNa ke teno saMbaMdha zarIra sAthe nathI, paraMtu cakSu darzana(AMkho)no saMbaMdha zarIra sAthe che. vizALa zarIramAM jaghanya cakSu darzana yugaliyAmAM mAnavuM saMgata nathI. bhalAmaNamAM evA sUkSma tattvo ghaNI jagyAe spaSTa thatA rahI jAya che. ajIva pavA(paryava) - rUpI pudgalanI apekSA ajIva paryava anaMta che, kAraNa ke paramANu anaMta che ane ddhipradezathI laIne anaMta pradeza sudhI sarve pudgala anaMta anaMta che. paramANu pudgalanA paryava paNa anaMta che. te pramANe anaMta pradeza skaMdhanA paryava paNa anaMta che, kAraNa ke paramANu paramANumAM sthitino asaMkhyagaNo pharaka hoI zake che. arthAt paramANuomAM sthitinI asaMkhya paryAyo hoya che ane varNAdinI anaMta paryAya hoya che, tethI kula maLIne anaMta paryAya thaI jAya che. A prakAre kripradezathI laIne anaMta pradeza sudhI sarvenI anaMta paryAya che. te ja rIte jaghanya, madhyama, utkRSTa avagAhanA, sthiti ane varNAdinI apekSA paNa anaMta anaMta paryAya che. anya vizeSa mAhitI cArTathI jANavI. noMdhaH- dravyanI apekSA sarvatra samAna ja hoya che. varSAdinI pRcchAmAM jenI pRcchA hoya tenI svaryAnI apekSA tulya ja hoya che. zeSanI apekSA chaThANa vaDiyA hoya che. ataH samAnatA hovAthI e kolama cArTamAM nathI ApyA. nAma pradezathI | avagAhanAthI | sthitithI | varNAdithI chaThANa va. paramANu tulya | tulya | cauThANa va4 | 1 bola(1) | DhipradezI tulya 1 pradeza hInAdhika cauThANa va0 | 16 bola traNapradezI tulya | 2 pradeza hInAdhikA caThANa va| 16 bola cArathI dasapradezI tulya | 3 thI 9 hInAdhika cauThANa vava 16 bola Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 nAma mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta sthitithI | varNAdithI chaThANu va. 16 bola 16 bola 20 bola 16 bola 16 bola 16 bola 20 bola 20 bola 20 bola 20 bola saMkhyAtapradezI asaMkhyAtapradezI anaMtapradezI eka pradeza ava. pu 2-10 pradeza ava. pu saMkhyAta pradeza ava. pu asaM. pradeza ava. pu 1 samaya sthitinA pu. 2-10 samaya nA pu saMkhyAta samayanA pu asaM. samayanA pu eka guNa kALA be thI dasa guNa kALA saMkhyAta guNa kALA asaMkhyAta gaNA kALA anaMta guNa kALA ja0 u ava be pradezI (3) ja mau avanAra prade ja u avanA 4 prade ma ava. nA 4 pradezI ja0 u. avanA 10 prade ma. ava. nA 10 pradezI ja u avanA saM. prade ma. ava. nA saM. pradezI ja u ava asaM. prade. ma. ava.asaM. pradezI ja. avanAanaMta prade u avanA anaMtaprade ma. ava. nA anaMtaprade pradezathI dudANa va cauThANa va chaThANa va chaThANa va chaThANa va chaThANa va chaThANa va chaThANa va chaThANa va chaThANa va chaThANa va cheThANa va ThANa va chaThANa va chaThANa va chaThANa va tulya tulya tulya tulya tulya tulya duThANa va duThANa va cauThANa va cauThANa va0 chaThANa va chaThANa va chaThANa va avagAhanAthI (2) duThANa va cauThANa va0 cauThANa va0 tulya tulya dudANa va cauThANava cauThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va0 coThANa va0 cauThANa va coThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va0 tulya tulya tulya 1 pradeza hInAdhika tulya 7 pradeza hInAdhika tulya dudANa va tulya cauThANa va0 tulya tulya cauThANa va cauThANa va cauThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va. cauThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va tulya tulya dudANa va cauThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va0 1901 duThANa va0 cauThANa va0 | 19/1cauThANa va0 cauThANa va cauThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va cauThANa va cauThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va0 cauThANa va0 tulya(9) cauThANa va0 20 bola 19 bola 19 bola 20 bola 16 bola 16 bola 16 bola 16 bola 16 bola 16 bola 16 bola 16 bola 16 bola 16 bola 16 bola 16 bola 20 bola Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH prajJApanA sUtrano sArAMza 115 tulya tulya nAma pradezathI avagAhanAthI| sthitithI | varNAdithI chaThANa va. ja u sthinA paramANu ) tulya | tulya | tulya | 16 bola | ma. sthitinA paramANu | tulya | tulya ! cauThANa vo! 16 bola ja usthinA dviprade tulya eka pradeza hInAdhika tulya | 16 bola ma sthi0nA dvipradezI tulya | eka pradeza hInAdhika cauThANa vo | 16 bola | jausthinA dasaprade | tulya | pradeza hInAdhika tulya | 16 bola maka sthitinA dasapradezI ! tulya 19 pradeza hInAdhika cauThANa va0 nuM 16 bola ja u sthira saMya prade | duThANa va duThANa vo 1 bola mate sthitinA saMprade | duThANa va duThANa va cauThANa va... | 16 bola | ja0 u sthi, asaM. prade! cauThANa vo | cauThANa vo | tulya | 16 bola ma. sthinA asaM. prade | caThANa vo | cauThANa va | cauThANa vo | 16 bola ja u sthinA anaM. pra. | chaThANa va) cauThANa vo 20 bola masthinA anaMta pra| chaThANa va) | cauhANa vo caThANa va0 20 bola ja u guNa kALA paramANu tulya cauThANa va! 11/1 ma guNa kALA paramANu cauThANa vo | 12 bola ja u0 guNa kALA ddhipradezI tulya 1 pradeza hInAdhika cauThANa va4 | 15 bola ma guNa kALA Dhipradeza | tulya 1 pradeza hInAdhikA cauThANa va| 1 bola ja. u.ma. guNa kALA dasa prade, tulya 9 pradeza hInAdhika cauThANa vo | 15/16 ja u0 guNa kALA saM. pra. duThANa vi. duThANa vaTa | cauThANa 10 15/1 ma0 guNa kALA saM. pra. | duThANa va daThANa vA | cauThANa vo | 16 bola | ja.u.guNa kALA asaM.pra. cauThANa va0| cauThANa | cauThANa va. 15/1 ma guNa kALA asaM prade| cauThANa vo cauThANa va cauThANa vo] 16 bola ja. u. guNa kALA ane prade. chaThANa va cauThANa va. cauThANa va! 19/1 ma guNa kALA anaMta pra chaThANa vo cauThANa vo ! cauThANa vo | 20 bola ja u. karkaza anaMtapraha ! chaThANa va. cauThANa va. cauThANa vo | 191 ma. karkaza anaMtapradezI | chaThANa va0| cauThANa vA | cauThANa va! 20 ja u ma zIta paramANu tulya | tulya | cauThANa va| 14/15 umA zIta dvipradezI | tulya | 1 pradeza hInAdhika cauThANa va. 1pa/16 ja u ma zIta dasa pra. | tulya 9 pradeza hInAdhika cauThANa va 15/16 ja u ma zIta saM. pra! duThANa va0 | duThANa va. | cauThANa vaTa | 15/1 For private & Personaruse Only tulya Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta nAma T tulya tulya | pradezathI | avagAhanAthI | sthitithI varNAdithI chaThANa va. ja u ma zIta asaM pra| cauThANa vI cauThANa vaTa | cauThANa va! 15/16 ! jaumazIta anaMtapra| chaThANa va0 | cauThANa vo | cauThANa va! 1920 ja pradeza skaMdha - tulya |1 pradeza hInAdhika cauThANa va4 | 16 bola(7) u. pradeza skaMdha tulya cauThANa va. cauThANa va| 20 bola | madhyama pradezI aMdha | chaThANa va. | cauThANa vaTa | cauThANa va. | 20 bola | ja avanA pudgala | chaThANa va0| tulya | cauThANa va0 | 16 bola8) , u. avanA pudgala chaThANa vera 16 bola ma0 avanA pugala chaThANa vo cauThANa va | cauThANa va 20 bola ja u sthitinA pula chaThANa vo | cauThANa vo | tulya 20 bola maka sthitinA pugala | chaThANa vaTa | cauThANa vo | cauThANa vo | 20 bola | jau0 guNa kALA pudgala chaThANa va. cauThANa vo ! cauThANa va0 19/1 | ma0 guNa kALA pudgala | chaThANa vo | cauThANa vo | cauThANa va| 20 bola saMkSiptAkSaraonI vigataH ja = jaghanya, u0 = utkRSTa, ma = madhyama, ava = avagAhanA, sthi = sthiti, anaMd = anaMta, pra, prade = pradezI, saM = saMkhyAta, asaM = asaMkhyAta, va = vaDiyA. 50 = pudgala. cATamAM ApelA TippaNAMka saMbaMdhI spaSTIkaraNa:1. samuccaya paramANumAM sparza ja hoya che. varNAdi 16 bola hoya che. koI eka paramANumAM to 1 varNa, 1 gaMdha, 1 rasa, 2 sparza ema kula 5 varNAdi ja hoya che. pratipakSI varNAdi nathI hotA. ahIMyA tulanA karavAmAM vivakSita sAmAnya paramANunI pRcchA che, vyaktigata ekalA paramANunI nathI. arthAt jIva-ajIva paryAyavALA A prakaraNamAM sarvatra vivakSita sAmAnyanI pRcchA che vyaktigata eka-benI pRcchA nathI, tethI samuccaya paramANumAM varNAdi 16 che. 2. ahIM kahelA saMkhyAtapradezanA duThANa vaDiyAmAM ane jIva paryavamAM kahelA duThANa vaDiyAmAM aMtara che. jIva paryavamAM asaMkhyAtamo bhAga ane saMkhyAtamo bhAga e be pharaka che ane ahIMyA ajIva paryavamAM saMkhyAtamo bhAga ane saMkhyAta guNa e be aMtara che. e apekSAe saMkhyAtapradezI (11 pradezathI lAkho, karoDo pradeza)mAM pradeza ane avagAhanA duThANa vaDiyA hoI zake che paraMtu ekaThANa vaDiyA ane tiThANa vaDiyA ajIva pajjavAmAM kyAMya paNa nathI banatA. 3. jaghanya ane utkRSTa avagAhanAnA be pradezanI ja pRcchA che. madhyama Jain Education intemational For Private & Personal use only www.jalinelibrary.org Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza avagAhanAnI pRcchA nathI. kAraNa ke be pradezImAM madhyama avagAhanA banatI nathI, tyAM paramANunI to pRcchA ja nathI kAraNa ke jaghanya madhyama utkRSTa pRcchAmAM eno viSaya nathI. yathA- eka bhAI che, tene mATe nAnA ke moTAbhAI ke nAnA ke moTA putranI pRcchAno viSaya nathI hoto. 11 4. jaghanya sthitinA paramANumAM paNa varNAdi 16 ja saMbhava che. mULapAThamAM sparza be ja kahyA che paraMtu te lipi doSa ke dRSTi doSa saMbhava che. 5. jaghanya kAlA guNanA paramANuonI pRcchAmAM zeSa pratipakSI cAra varNa nathI ane jaghanya kALAnI pRcchA hovAthI kALA varNathI sarve tulya che. ataH varNAdi 10mAMthI pAMca ochA thatAM 11 varNAdithI chaThANavaDiyA che. e rIte utkRSTa guNa kALAmAM 11 varNAdithI chaThANavaDiyA che, paraMtu madhyamamAM kAlA varNane meLavavAthI 12 varNAdithI chaThANa vaDiyA che. 6. zIta sparzanA paramANuomAM traNa sparza hoya che, uSNa hoto nathI; tethI vargAdi 15 hoya che. jaghanya-utkRSTamAM svayaMnI apekSA tulya hovAthI 14 varSAdi chaThANavaDiyA ane madhyamamAM varNAdi 15 chaThANavaDiyA kahyA che. 7. jaghanya pradezI skaMdhamAM dvipradezI skaMdha vikSita che. ataH varNAdi 16 che. 8. jaghanya avagAhanAnA pudgalamAM anaMtapradezI paNa hoI zake che, topaNa varNAdi 16 ja hoI zake che. arthAt teo cauphI ja hoya che, AThapharsI nathI hotA. 9. utkRSTa avagAhanAnA pudgalamAM acitta mahAskaMdha athavA kevaLI samuddAta gata zarIra grahIta che, jemanI sthiti 4-4 samayanI hoya che. ataHsthiti tulya che. chaThThuM: vyutkrAMti pada jIva saMsAramAM janma maraNa karatAM karatAM cAra gatimAM bhramaNa karato rahe che. A cAre gatimAM skUla daSTithI sadaiva koIne koI jIva janmatA rahe che ane maratA rahe che. sUkSma dRSTithI A janma maraNano krama kayAreka baMdha paNa rahe che. te kALane virahakALa kahevAya che. A virahakALa be prakArano hoya che. 1. utpatti(janmano)no viraha, 2. maraNa(urtana)no viraha. A baMne prakArano viraha parasparamAM sarve gatimAM ane jIvanA bhedomAM prAyaH samAna hoya che. ataH samuccaya viraha kALanuM varNana karatAM baMne prakAranA virahanuM kathana thaI jAya che. A viraha cAra gati ane 24 daMDakamAMthI kevala pAMca sthAvaramAM nathI hoto arthAt tyAM jIva sadA niraMtara janma maraNa karatA ja rahe che. zeSa sarve sthAnomAM jIva kayAreka niraMtara janma maraNa kare che ane kayAreka sAMtara paNa janma maraNa kare che. arthAt vacamAM thoDo samaya virahano kALa paNa AvI jAya che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA jainAgama navanIta cAra gatimAM viraha - samuccaya naraka gatimAM virahakALa jaghanya eka samaya utkRSTa 1ra muhUrtano che. arthAt kyAreka utkRSTa 1ra muhUrta sudhI koI paNa jIva narakamAM janmato nathI. A ja prakAre kayAreka 12 muhUrta sudhI koI paNa jIva marato nathI. e rIte tiryaMca gatimAM paNa utkRSTa 12 muhUrta sudhI anya traNa gatiothI jIva AvIne utpanna thatA nathI. manuSya ane devagatimAM paNa anya gatithI jIvonA AvavAno viraha 12 muhUrtano che. siddhonA upajavAno viraha jaghanya 1,2,3 samaya utkRSTa cha mahinA che. virahakALa saMbaMdhI zeSa jANakArI cArTathI jANavI. A padamAM varNana daMDakanA kramathI karela che. chatAM paNa nArakI ane vaimAnikanuM varNana judA judA bhedothI karavAmAM Avela che. Agata-gata :- jIvonI Agata-gatanuM varNana karatAM samaye 24 daMDakanA AdhArathI 110 bheda (jIva bheda) vivakSita karIne temanuM varNana karavAmAM AvyuM che. arthAt 110 bhedonI apekSA 24 daMDakamAM Agata ane gatanuM varNana karavAmAM AvyuM che. chevaTe navamA devalokathI aNuttara vimAnanA Agata varNanamAM traNa daSTi, saMyama asaMyama, pramatta, apramatta, Rddhi(labdhi)vAna athavA Rddhi rahitanI apekSAe varNana che. manuSyanA varNanamAM 110 jIva bhedanI sAthe 111mo siddha avasthAno bheda paNa gata (gati)mAM batAvela che. sUtra pAThamAM saMkhyA gaNavAnI paddhati nathI, phakta jIva bheda batAvI dIdhA che. saraLatAthI samajAvavA mATe pAchaLa thI jJAnIo dvArA gaNita paddhatinA Alambana rUpa saMkhyAnuM saMkalana karavAmAM AvyuM che. bIjI jagyAe Agati gatinA varNanamAM jIvanA pa3 bhedanI saMkhyAnuM saMkalana karavAmAM AvyuM che. te pa3 bhedanuM vivaraNa A sUtranA pahelA padamAM karI dIdhela che. prAsaMgika 110 bheda A prakAre che. 1. nArakInA 7 paryApta. 2. tiryaMcanA-48 pAMca sthAvaranA sUkSma, bAdara, paryApta, aparyApta = 20 bheda traNa vikasendriyanA paryApta, aparyApta = 6 bheda pAMca tiryaMca paMcendriyanA saMjJI, asaMzI, paryApta, aparyApta = 20 bheda sthaLacara yugaliyA +khecara yugaliyA tiryaMca 48 bheda 3. manuSyanAsaMmUrchAima manuSya + karmabhUminA paryApta ane aparyApta = 3 bheda asaMkhyAta varSanA karmabhUmi, akarmabhUmi, aMtaradvIpa = 3 bheda = 6 bheda 4. devanA-49H 10 bhavanapati, 8 vyaMtara, 5 jyotiSI, 12 devaloka, 9 greveyaka, 5 aNuttara vimAna A 49 bheda. A rIte cAra gatinA kula 7 + 48+6+49 = 110 2 bheda Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza AyubaMdha nArakI daivatA yugaliyA cha mahinA AyuSya zeSa rahe tyAre para bhavano Ayu baMdha kare che. dasa audArika daMDakamAM nirupakramI AyuSyavALA potAnI uMmarano 2/3 bhAga vityA pachI 1/3 bhAga bAkI rahe tyAre AyubaMdha kare che. sopakramI AyuvALA trIjA, navamA, satyAvIsamA vagere koI bhAgamAM AyubaMdha kare che. (aMtima aMtarmuhUrta sudhI paNa kare che.) -: AkarSa : :- 24 daMDakamAM jaghanya 1-2-3, utkRSTa ATha AkarSathI AyubaMdha thAya che. arthAt te ja samaye ekavAra, bevAra yAvat AThavAra pudgala grahaNa thaIne AyuSyakarma puSTa thAya che. te sarva AkarSa maLIne AyuSya baMdha pUrNa thAya che. mATe te AyuSya baMdha to ekajavAra gaNAya che. tenI puSTIrUpa AkarSa ATha thAya che. koI jIva eka AkarSathI paNa AyuSya baMdha pUrNa karI le che ane koI be traNa ke ATha AkarSa karIne AyuSyano baMdha pUrNa kare che. apekSAthI AyubaMdhanA 6 prakAra che- 1. jAtibaMdha, 2. gatibaMdha, 3. sthitibaMdha, 4. avagAhanA baMdha, 5. anubhAgabaMdha, . pradeza baMdha. 24 daMDakamAM 6 prakAranA AyubaMdha hoya che. arthAt AyuSyanI sAthe A Dra bolonAM saMbaMdha nizcita thAya che. enjinanI sAthe jema gADInA DabbA joDAya tema (1) gati, (2) jAti, (3) avagAhanA - audArika zarIra Adi rUpa. A nAma karmanI vividha prakRtio AtmAmAM saMgraha rUpe rahe che. jo manuSya Ayuno baMdha thaI rahyo hoya to manuSya gati, paMcendriya jAti, audArika zarIranI avagAhanA, A bola AyunI sAthe nizcitarUpe joDAI jAya che. anya aneka karmonI (4) sthiti (5) pradeza (6) anubhAga AyuSyabaMdhanI sAthe bhegA thaI jAya che. A sarve AyubaMdhanI sAthe ekatra thaIne baMdhAya che. tethI AyubaMdhanA s prakAra kahyA che. alpabahutvaH- sarvethI thoDA ATha AkarSavALA, sAta AkarSavALA saMkhyAta gaNA ema kramazaH eka AkarSavALA saMkhyAtagaNA. viraha ane utpAta saMkhyA :-- nAma 1 2 3 4 pahelI naraka bIjI naraka trIjI naraka cothI naraka pa pAMcamI naraka chaThThI naraka S jaghanya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya viraha utkRSTa 24 muhUrta 7 divasa 15 divasa 119 1 mahino 2 mahinA 4 mahinA utpAta saMkhyA jaghanya 1-2-3 1-2-3 1-2-3 9-2-3 1-2-3 1-2-3 utkRSTa asaMkhyAta asaMkhyAta asaMkhyAta asaMkhyAta asaMkhyAta asaMkhyAta Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra0 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta mwd m mm | nAma | viraha | utpAta saMkhyA | | jaghanya | utkRSTa | jaghanya | utkRSTa sAtamI naraka | 1 samaya mahinA 1-2-3 | asaMkhyAta bhavana 2 devaloka 1 samaya 24 muhUrta 1-2-3 | asaMkhyAta trIjo devaloka | 1 samaya 9 divasa ra0 muo 1-2-3 asaMkhyAta cotho devaloka 1 samaya 12 divasa 10 mu. asaMkhyAta 11 1 pAMcamo devaloka [ 1 samaya rara divasa 1-ra-3 | asaMkhyAta chaThThodevaloka 1 samaya 45 divasa asaMkhyAta sAtamo devaloka 1 samaya 80 divasa 1-2-3 asaMkhyAta AThamo devaloka | na samaya 100 divasa 1-ra-3 asaMkhyAta 9-10 devaloka | 1 samaya saMkhyAtA mAsa 1-2-3 saMkhyAtA 11-12 devaloka 1 samaya saMkhyAtA varSa saMkhyAtA prathama trika raiveyaka [ 1 samaya saM. so varSa 1-2-3 saMkhyAtA bIjI trika raiveyaka [ 1 samaya saM0 hajAra varSa saMkhyAtA trIjI trika raiveyaka | 1 samaya ! saMva lAkha varSa 1-2-3 saMkhyAtA 4 anuttara vimAna ! 1 samaya asaMkhya varSa 1-2-3 saMkhyAtA 21 sarvArtha siddha | samaya | patyano saM bhAga | 1-ra-3 | saMkhyAtA siddha 1 samaya 6 mahinA 1-2-3 | 108 cAra sthAvara viraha nahIM viraha nahIM ! niraMtara asaM niraMtara asaMha vanaspati | viraha nahIM | viraha nahIM sadA anaMta | sadA anaMta 25 traNa vikasendriya , 1 samaya ! aMtarmuhUrta | 1-2-3 | asaMkhyAta raka asaMzI tiryaMca paMce. 1 samaya aMtarmuhUrta 1-ra-3 | asaMkhyAta 27 saMzI tiryaMca paMce. 1 samaya 12 muhUrta asaMkhyAta | 28 saMmUrchAima manuSya | 1 samaya 24 muhUrta 1-2-3 asakhyAta JrI saMjJI manuSya | 1 samaya | 12 muhUrta | 1-ra-3 [ saMkhyAta | saMtAkSara parijJAna bhavana = bhavanapati, muLa = muhUrta, asaM = asaMkhyAta, saM = saMkhyAta, bhAi = bhAga. vizeSa - 1. cAra sthAvaramAM 5 sthAvaranI apekSA pratyeka samayamAM viraha vagara niraMtara asaMkhyAtA utpanna thAya che. trasanI apekSA jaghanya 1-2-3, utkRSTa asaMkhyAtA utpanna thAya che. ataH kula maLIne prati samaya asaMkhyAtA utpana thAya che. vanaspatimAM vanaspatinI apekSA prati samayaviraha vagara anaMtA utpanna 22 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 1ra1 thAya che; cAra sthAvaramAMthI prati samaya asaMkhyAtA upaje che; ane trasa kAyamAMthI jaghanya 123 utkRSTa asaMkhyAtA upaje che. sarve maLIne utkRSTa anaMta upaje che ane mare che. gatAgata H 110 jIva bhedonI apekSAthI - nAma Agati gati siMkhyA vivaraNa | saMkhyA vivaraNa pahelI naraka | 11 | 5 saMjJI, 5 asaMzI | Da | pa saMjJI 1 manuSya 1 manuSya bIjI naraka 6 | 5 saMjJI, 1 manuSya Agata pramANe | trIjInaraka | pa ! bhUja parisarpa varSA Agata pramANe cothI naraka | 4 | khecara vajya Agata pramANe pAMcamI naraka | 3 sthaLacara varSA | 3 | Agata pramANe chaThThI naraka uraparisarpa varSA = Agata pramANe 1 manuSya, 1 jaLacara sAtamI naraka | 2 baMnenI strI varjI jaLacara bhavanapati, vyaMtara | 16 5 saMjJI, 5 asaMzI 5 saMjJI, 3 sthAvara, 5 yugaliyA, 1 manuSya 1 manuSya jyotiSI, prathama pa saMsI, 3 yugaliyA 5 saMjJI, 3 sthAvara, be devaloka 1 manuSya 1 manuSya | 3 thI 8devaloka | 6 | 5 saMjJI tiryaMca 1 manuSya | Agati pramANe 9 thI 1ra devaloka 1 | manuSya manuSya 9 greveyeka | 1 | manuSya manuSya 1pa aNuttara vimAna | 1 | apramatta saMyata manuSya | 1 manuSya pRthvI, pANI, [ 74 ] 46 tiryaMca, | 49 | 46 tiryaMca vanaspati | 3 manuSya, rapa deva kramathI 3 manuSya tela, vAu ! 49 46 tiryaMca 3 manuSya 46 tiryaMca traNa vikasendriya | 49 | 46 tiryaMca 3 manuSya 49 46 tiryaMca 3 manuSya tiryaMca paMcendriya | 87 | 74+7naraka+devaloka 92 [ 87+ pa yugaliyA 96 | 38 tiryaca, 3 manuSya, 111 siddha sahita 49deva, naraka 110(sarvatra) noMdhaH- cArTamAM saMjJI ane asaMzI jyAM paNa hoya tyAM tene tiryaMca samajavA T 4s. manuSya Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta vizeSa jJAtavya:1. bIjI nArakIthI chaThThI nArakI sudhI AgatanI samAna gata che. pahelI narakamAM asaMjJI choDIne gata che. sAtamI narakamAM manuSya choDIne gata che. sAtamImAM puruSa ane napuMsaka jaI zake che. strI koI paNa jatI nathI. 2. cArTamAM pAMca yugaliyA = be tiryaMca yugaliyA(khecara ane sthaLacara-caupada) ane traNa manuSya yugaliyA(asaMkhyAtA varSanA karmabhUmi, akarmabhUmi ane aMtarlIpaja.) 3. gati AgatinA A prakaraNamAM paryApta nAmakarmavALAnI aparyApta avasthAne gaNI nathI, tethI nArakI devatAnI gatimAM paNa AgatinI jema paryApta ja levAmAM AvyA che; paryApta, aparyApta e baMne bheda levAmAM nathI AvyA. arthAt nArakI devatAmAM paryApta jIva ja Ave che ane nArakI devatA mRtyu pAmIne jyAM janme che tyAM paryApta ja bane che. paryApta banyA vinA aparyApta avasthAmAM teo tyAM maratA nathI. 4. tiryaca, manuSya paraspara aparyApta avasthAnuM AyuSya bAMdhI zake che ane aparyApta avasthAmAM marIne anyatra(manuSya-tiryaMcamAM) janmI zake che. 5. aNuttara vimAnamAM apramatta saMyata svaliMgI ja jAya che, labdhivAna paNa aNuttara deva bane che tathA labdhi rahita hoya to paNa aNuttara deva bane che. ka nava raiveyakamAM svaliMgI samyagRSTi ane svaliMgI mithyAdaSTi jAya che. 7. navamAthI 1ramAM devaloka sudhI sAdhu, zrAvaka, svaliMgI, anyaliMgI,mithyAdaSTi, samyagdaSTi Adi manuSyo jaI zake che. 'sAtamuMH zvAsozvAsa pada zvAsozvAsanI kriyA sAMsarika jIvonA zarIranuM eka Avazyaka aMga che. enA vinA saMsAranA koIpaNa prANI jIvI zakatA nathI. A zvAsozvAsanI kriyA jIvonA bhinna bhinna rUpamAM maMda-tIvra gatithI thAya che. enuM spaSTIkaraNa A prakAre che - 1. nArakI jIva sadA tIvra gatithI zvAsozvAsa le che ane choDe che. 2. tiryaMca-manuSya tIvragati, maMdagati Adi vibhinna prakAre (mAtrAthI eTale nizcita kALa maryAdA nathI kahI zakAtI) zvAsozvAsa le che ane choDe che. 3. asurakumAradevane jaghanya sAta thova(lava) utkRSTasAdhikaeka pakSa zvAsozvAsa kriyAmAM lAge che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 123 be pakSa 14 pakSa 18pakSa 4. nAgakumArAdi ane vANavyaMtara devonuM zvAsozvAsa kALamAna jaghanya sAta thoDa, utkRSTa aneka muhUrta che. 5. jyotiSI devonuM zvAsozvAsa kALamAna jaghanya aneka muhUrta, utkRSTa paNa aneka muhUrtanuM che. jaghanyathI utkRSTamAM saMkhyAta gaNA(be-cAragaNuM Adi) aMtara che. 6. devalokamAM devonA zvAsozvAsa kALamAna A prakAre che- devaloka jaghanya kALamAna utkRSTa pahelo devaloka aneka muhUrta be pakSa bIjo devaloka sAdhika aneka muhUrta sAdhika be pakSa trIjo devaloka sAta pakSa cotho devaloka be pakSa sAdhika sAta pakSa sAdhika pAMcamo devaloka 7 pakSa 10 pakSa chaThTho devaloka 10 pakSa 14 pakSa sAtamo devaloka 17 pakSa AThamo devaloka 17 pakSa 18 pakSa navamo devaloka 19 pakSa dasamo devaloka 19 pakSa 20 pakSa agiyAramo devaloka 20 pakSa 21 pakSa bAramo devaloka 21 pakSa 22 pakSa nava raiveyaka 22 pakSa 31 pakSa pAMca anuttara vimAna 31 pakSa 33 pakSa vizeSa - nava raiveyakamAM pratyekanA jaghanya utkRSTa alaga alaga samajavA joIe. cArTamAM navenA eka sAthe kahyA che. mATe jeTalA sAgaropamanI jaghanya ane utkRSTa sthiti je raiveyakanI che, teTalA teTalA jaghanya utkRSTa pakSa samajavA joIe. e ja rIte cAra aNuttara vimAnamAM paNa jaghanya ane utkRSTa sthiti anusAra pakSa jANavA. sarvArthasiddha devone jaghanya utkRSTa 33 pakSano eka zvAsozvAsa hoya che. A ja rIte lokAMtika Adi anya koIpaNa devonA zvAsozvAsanA kALamAna samajI zakAya che. zvAsozvAsanA kALamAna che ke viraha?? eka vicAraNA - saMsAranA nAnA-moTA sarve prANI zvAsozvAsa le che ane enA AdhAre jIve che. prastuta padamAM nArakI AdijIva keTalA samayamAM zvAsozvAsa le che arthAt te jIvone ekavAranI zvAsozvAsanI kriyAmAM keTalo samaya lAge che te batAvyuM che. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta A sUtra padano artha ema paNa karI zakAya che ke keTalA samayanA virahanA aMtarathI zvAsozvAsa levAmAM Ave che, paraMtu AgamakAre keTalA kALano viraha athavA keTalA kALanuM aMtara hoya che ema nathI pUchyuM, ane uttaramAM paNa aMtara athavA virahanA bhAvano uttara nathI Apyo. agara aMtara athavA virahano Azaya hota to nArakI mATe 'anusamaye avirahiya' zabdano prayoga thAta ane anya daMDakamAM paNa sAta thova athavA paMdara pakSanA aMtarathI zvAsozvAsa le che evuM spaSTa kathana karavAmAM AvatA, paraMtu pAThamAM evo prayoga nathI. AgamamAM zabda prayoga A prakArano che prazna-vakta bALati? uttara- nahoI satta thavAnAM kAnamaMti 3ose sArArU pakSavarsa AnaMti che ahIM vAta thavA lAphA parva e zvAsozvAsanA vizeSaNa che. Ano artha spaSTa che ke keTalA kALano zvAsozvAsa? eka thoDa, sAdhika pakSano zvAsozvAsa le che. ataH ethI spaSTa thAya che ke te te jIvone eka vAranI zvAsozvAsa kriyAmAM thova, pakSa Adi samaya lAge che. vyavahArika daSTithI vicArIe to koI paNa svastha prANI rokI-rokIne zvAsa nathI leto. Abhyatara nADI spaMdana athavA nAka dvArA zvAsa grahaNa svAbhAvika koIno paNa rokAto nathI paraMtu pratyeka prANInI zvAsa levAnI paddhati bhinna hoya che. koInI maMdagati to koInI tIvragati. maMdatama gati ane tIvragatithI zvAsa levAnI kriyA hoya che. tethI zvAsa levAnI kriyAmAM bhinnatA spaSTa dekhAya che. AgamamAM manuSyanA zvAsozvAsa mATe "vemAtrA" zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. jo A prakaraNamAM kahela kAlamAnane viraha samajI levAmAM Avaze to manuSya mATe aviraha nahIM kahetA mAtrAnuM je kathana karavAmAM AvyuM che teno artha thaze ke aMtaranuM nizcita kAla mAna nathI, paraMtu judA prakAranuM aMtara hoya che. jyAre pratyakSa vyavahAramAM e dekhAya che ke nAka dvArA cAlato zvAsa athavA nADI spaMdana athavA dhaDakana Adi koInI miniTa, aDadhI miniTa ke be miniTa ema koI paNa vemAtrA sudhI zvAsa thobhato nathI, temAM(zvAsamAM) viraha-aMtara nathI. ataH aviraha kahevuM joIe. agara aMtara mATe mAtrAno zabdaprayoga hoya to vibhinna mAtrAomAM judI judI vyaktionA zvAsanI vacce koIne koI atyadhika aMtara dekhAvuM joIe paraMtu evuM dekhAtuM nathI. pratyakSamAM e dekhAya che ke vibhinna mAtrAnuM kALamAna alaga-alaga vyaktionI zvAsozvAsa kriyAnuM hoya che. bhagavatI TIkAmAM paNa sAta lava Adi mATe kAlamAna zabdano prayoga karAyo che. AhAranuM aMtara je rIte pratyeka prANInA jIvanamAM dekhAya che te rIte zvAsozvAsamAM aMtara dekhAtuM nathI. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza bhagavatI sUtramAM pAMca sthAvaranA AhAra aNusamaya aviraha kahevAyo che. paraMtu zvAsozvAsa mATe vimAtrA zabdano ja prayoga karyo che. AthI spaSTa thAya che ke AgamakArane zvAsozvAsano viraha nathI batAvavo paraMtu enuM kAlamAna batAvavuM che, je audArikamAM vimAtrAvALA che. 125 tyAM paNa (za.-1, u.-1mAM) beindriyathI paMcendriya sudhInA zvAsozvAsane mATe phakta vimAtrA ja kahyuM che. AhAra mATe vimAtrA kahevAnI sAthe asaMkhya samayanA aMtamuhUrta yAvat be-traNa divase AhAranI icchA utpanna thAya che. e prakAre AgamamAM paNa audArika daMDakonA AhAranuM aMtara spaSTa che. vyavahAramAM paNa AhArecchAmAM aMtara paDatuM dekhAya che. zvAsozvAsa mATe AvuM kAMI paNa aMtara audArika daMDakomAM AgamamAM batAvyuM nathI ane pratyakSamAM paNa koInA zvAsozvAsamAM evuM kaMI aMtara dekhAtuM nathI. AthI pratyakSa anubhavAnusAra paNa zvAsanuM maMda hovuM sahaja samajamAM AvI zake che. paraMtu thoDA thoDA samayo mATe AhArecchAnI samAna rokAI javuM, thobhI javuM athavA vilaMbita thavuM, aMtara paDavuM, e sahaja samajamAM AvI zakatuM nathI. samavAyAMga TIkAmAM evaM prajJApanA TIkAmAM zvAsozvAsanA A kAlamAnane aMtara yA viraha kahevAyuM che. jeno Azaya e che ke 7 lava, 1 pakSa ke 33 pakSa sudhI deva zvAsa kriyA vagaranA rahe che. ATalo samaya vitAvyA pachI zvAsozvAsa le che pachI 33 pakSa samaya sudhI rokAI jAya che. Agama prakAzana samiti byAvara prakAzita vivecana yukta prajJApanA sUtramAM paNa TIkAnuM anusaraNa karatA artha vivecana karAyuM che. e rIte zvAsa kriyAne Abhoga AhAra kriyAnI samAna paddhatirUpe svIkAra karAyo che. ApaNe devono to koI paNa anubhava karI zakatA nathI. paraMtu pRthvI taLa para rahelA tiryaMca-manuSyono anubhava karI zakAya che ane te anubhavathI to niHsaMkoca kahI zakAya che ke zvAsa kriyA Abhoga AhAra kriyAnI samAna aMtaranI paddhativALI thaI zakatI nathI. A vyavahAra anubhava dRSTithI evuM Agama AzayanI uparokta apekSAe devagaNonI eka zvAsozvAsanI kriyA 7 thova, muhUrta, pakSa Adi samayamAM pUrNa thAya che. eTalI zAMta maMda maMdatama gatithI deva zvAsa le che ane choDe che. nArakI jIva zIghra zIvratama gatithI zvAsa le che tathA choDe che. manuSya-tiryaMca madhyama gati yA vimAtrA e(kayAreka maMdagatie to kyAreka tIvra gatie) zvAsa le che ane choDe che paraMtu koI paNa jIva AhAranI samAna thoDA-thoDA samayanA aMtare zvAsa kriyA karatuM nathI. saMkSepamAM- zvAsozvAsanI saMpUrNa prakriyA eTale zvAsa levo, rokavo ne Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta choDavo traNeya maLIne ja zvAsozvAsa che, temAM je kAlamAna thAya che te ja ahIM sUtramAM kahevAyuM che. tema samajavuM. paraMtu uzvAsa ke nizvAsa Adine judA pADIne cakkaramAM paDavuM nahIM. 126 AThamuM saMjJA pada : karmonA kSayopazama ke udaya sAthe utpanna AhAra AdinI abhilASA, ruci ke manovRttine saMzA kahe che. enAthI thayela kAyika mAnasika ceSTAne saMjJA pravRtti ke saMjJA kriyA kahe che. A saMjJAo dasa prakAranI che. (1) AhAra saMjJA :- kSudhAvedanIya karmanA udayathI AhAranI abhilASA, ruci. (2) bhaya saMjJA :- bhaya mohanIya karmanA udayathI bhaya janya bhAvo--anubhava. (3) maithuna saMjJA :- veda mohanIyanA udayathI maithuna-saMyoganI abhilASA ane vikArarUpa sUkSma-sthUla saMkalpa. (4) parigraha saMjJA :- lobha mohanIyanA udayathI Asakti yukta padArthonA grahaNanI abhilASA. (5) krodha saMzA :- krodha mohanIyanA udayathI kopa vRttino saMkalpa, Atma pariNati(pariNAma). (6) mAna saMjJA :- mAna mohanIyanA udayathI garva ahaMkAramaya mAnasa Atma pariNati(pariNAma). (7) mAyA saMjJA :- mAyA mohanIyanA udayathI mithyA bhASaNa chala prapaMca janaka Atma pariNati(pariNAma). (8) lobha saMjJA :- lobha mohanIyanA udayathI aneka prakAranI lAlasAo, sukha-samRddhi, yaza-sanmAna tathA padArthonA prAptinI AzAo-abhilASAo. (9) loka saMjJA :- A jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI thAya che. dekhA dekhI, paraMparA, pravAha anusArI pravRttionI manovRtti-ruci 'loka saMjJA' che. (10) ogha saMjJA :- A darzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI thAya che. AmAM keI paNa vicAryA vinA, saMkalpo ane viveka vinA, phakta dhUnamAM ne dhUnamA pravRtti karavAnI pAchaLa rahelI manodazA-Atma pariNati 'ogha saMjJA' che. jema ke bolatA tathA besatA, vinA prayojana, vinA saMkalpa, zarIra, hAtha paga halAvavAnI pravRtti 'ogha saMjJAnI' che. enI pAchaLa je Atma pariNati che te ogha saMjJA' che. A dase dasa saMjJAo sAmAnyarUpe saMsAranA sarve prANIomAM hoya che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza arthAt cAra gati, 24 daMDakamAM A dasa saMjJAo che. vizeSarUpathI athavA pramukhatA, adhikatAe A saMjJAo A prakAre jovA maLe che H 120 cAra gatimAM saMjJAnI pramukhatA :- - AhArAdi cAra saMjJA ane krodhAdi cAra saMjJAonA saMbaMdhamAM A pramANe vicAraNA che (1) nArakImAM- bhaya saMjJA adhika che ane krodha saMjJA adhika che. (2) tiryaMcamAM-- AhAra saMjJA ane mAyA saMjJA adhika che. (3) manuSyamAM - maithuna saMjJA ane mAna saMjJA adhika che. (4) devatAmAM-- parigraha saMjJA ane lobha saMjJA adhika che. loka saMjJA ane ogha saMjJAnuM sAmAnyarUpe ja kathana che. cAra gatimAM saMjJAonuM alpabahutva : (1) narakamAM- sarvathI thoDA maithuna saMjJAvALA, enAthI AhAra saMjJAvALA saMkhyAtagaNA, enAthI parigraha saMjJAvALA saMkhyAtagaNA, enAthI bhayasaMjJAvALA saMkhyAtagaNA. (2) tiryaMcamAM- sarvathI thoDA parigraha saMjJAvALA, enAthI maithuna saMjJAvALA saMkhyAtagaNA, enAthI bhaya saMjJAvALA saMkhyAtagaNA, enAthI AhAra saMjJAvALA saMkhyAtagaNA. (3) manuSyamAM- sarvathI thoDA bhaya saMjJAvALA, enAthI AhAra saMjJAvALA saMkhyAtagaNA, enAthI parigraha saMjJAvALA saMkhyAtagaNA, enAthI maithuna saMjJAvALA saMkhyAtagaNA. (4) devamAM- sarvathI thoDA AhAra saMjJAvALA, enAthI bhaya saMjJAvALA, saMkhyAtagaNA, enAthI maithuna saMjJAvALA saMkhyAtagaNA, enAthI parigraha saMjJAvALA saMkhyAtagaNA. zeSa saMjJAonI apekSA alpabahutva ahIM karela nathI. navamuM yoni pada saMsAramAM jIva jyAM janma le che, garbharUpamAM utpanna thAya che, jyAM audArika Adi zarIra banAvavA mATe prathama AhAra grahaNa kare che, e utpatti sthAnane 'yoni' kahe che. ene saMkhyAmAM 84 lAkha yoni kahevAmAM AvI che. vizeSa bhedonI apekSA A yoni sthAna asaMkhya che. prastuta prakaraNamAM te sarve yonione apekSAe traNa-traNa prakAromAM samAviSTa karavAmAM Avela che. yathA- 1. zIta yoni, 2. uSNu yoni, 3. zItoSNu yoni. athavA 1. sacitta yoni, 2. acitta yoni, 3. mizra yoni. athavA 1. saMvRta yoni, 2. vivRta yoni, 3. saMvRta vivRtta yoni A nava yonio samasta jIvonI apekSAe kahela che. pratyeka traNa yonimAM sarve jIvono samAveza thaI jAya che. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jainAgama navanIta jIvanAma 3 yoni phakta manuSyonI apekSAe anya traNa yoni vadhArAmAM kahevAmAM AvI che. jema ke- (1) kUrmonnatA yoni- tIrthakara Adi uttama puruSa kUrmonnatA yonimAM utpanna thAya che. arthAt emanI mAtAonI kUrmonnatA yoni hoya che. (2) sakhAva yoni cakravartInI strI ratnane saMkhAvartA yoni hoya che. A yonimAM jIva janma le che, thoDo samaya rahe che, paraMtu pUrNa vikAsa pAmIne garbhamAMthI bahAra AvatA pUrve ja marI jAya che. arthAt strI ratnanI kAmAgninA tApathI te tyAM ja naSTa pAme che. (3) vaMzIpatrA yoni- sarva sAdhAraNa manuSyonI vaMzIpatrA yoni hoya che. 9 yonio jIvomAM A prakAre hoya che - saMsArI jIvomAM yoniyAM :- zIta Adi sacittAdi saMvRttAdi 3 yoni 3 yoni traNa naraka zIta acitta saMvRta cothI naraka zIta evaM uSNa be acitta saMvRta pAMcamI naraka zIta evaM uSNa be acitta saMvRta chaThThI sAtamI naraka uSNa acitta saMvRta teukAya uSNa saMvRta cAra sthAvara traNe. traNe saMvRta traNe vikasendriya traNe vivRta asaMjJI tiryaMca manuSya traNe vivRta | saMjJI tiryaca, manuSya zItoSNa mizra saMvRta-vivRta zItoSNa acitta | saMvRta janma sthAnamAM prathama AhAra sacitta acitta athavA mizramAMthI jevo paNa hoya che, te anusAra yoni hoya che. arthAt te AhAra sacitta che to sacitta yoni samajavI. A prakAre saMjJI manuSya ane tiryaMcane "raja-vIryano prathama AhAra thAya che. temAM vIrya acitta ane raja sacitta hovAthI mizra AhAra thAya che. tethI enI mizra yoni kahevAya che. utpatti sthAnano svabhAva uSNa ke zIta hoya che, tadanusAra yoni hoya che. yathA- agni kAyanI uSNa yoni. utpatti sthAna DhAMkeluM hoya(na dekhAya tevuM) ke gupta hoya to saMvRta yoni traNe traNe traNe diva Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza hoya che. prakaTa sthAna hoya te vidyuta yoni ane thoDuM DhAMkeluM thoDuM khulluM sthAna hoya to te saMvRta vivRta yoni hoya che. 129 alpabahutva :- 1. sarvathI thoDA zItoSNa yonika, tenAthI uSNu yonika asaMkhyAtagaNA, enAthI zIta yonika anaMta gaNA. 2. sarvathI thoDA mizra yonika, tenAthI acitta yonika asaMkhyagaNA, enAthI sacitta yonika anaMtagaNA. 3. sarvathI thoDA saMvRta-vivRta, enAthI vidyuta yonika asaMkhyagaNA, enAthI saMvRta yonika anaMtagaNA. dasamuM carama pada : pRthvI AdinI caramAcarama vaktavyatA :- ratna prabhA Adi sAta evaM siddha zilA, A ATha pRthvIo kahela che. e sivAya devaloka Adi paNa alaga-alaga pRthvI skaMdha che. -- dravyApekSayA :- A sarve eka-eka skaMdha che. tethI temAM 1. carama, 2. aneka carama, 3. acarama, 4. aneka acarama, 5. caramAMtapradeza, 6. acaramAMtapradeza. A mAMthI eka paNa vikalpa thaI zakato nathI. kAraNa ke je eka dravya che tenI sAthe koI nathI, tyAre bIjA koI dravyanI vivakSA vinA e bhaMga thaI zakatA nathI. arthAt A carama, aMtima Adi bhaMga anekanI apekSA rAkhe che. vibhAgApekSayA :- A ratnaprabhAdi asaMkhyapradeza avagAhanAtmaka aneka skaMdhothI yukta che. enA caramapradeza khUNAnA rUpamAM che. A khUNAnA vibhAgApekSayA aneka carama skaMdha rUpamAM vivakSita karavAthI evaM madhyamanA AkhA eka goLa khaMDane eka acarama vivakSita karavAthI ratna prabhA pRthvI AdinA carama Adi thaI zake che. A vibhAgAdezathI ratna prabhA pRthvI- 1. acarama, 2. aneka carama che, 3. acaramAMtapradeza, 4 caramAMtapradeza che. (1) acarama :- vacceno vivakSita eka dravya skaMdha. (ra) aneka carama :- khUNA rUpamAM aneka asaMkhya khaMDa aneka carama dravya che. (3) acaramAMtapradeza H- acarama dravya avAhita pradezonI apekSA asaMkhya pradezAtmaka che. ataH asaMkhya acaramAMtapradeza che. (4) caramAMtapradeza :- khUNAnA rUpamAM rahela asaMkhya khaMDa avagAhita pradezonI apekSA asaMkhya pradezAtmaka che. A ja prakAre vibhAgAdezathI badhI pRthvIo ane devaloka, loka evaM aloka AdinA cAra cAra bhaMga mAnya karAya che. enuM alpa bahutva A pramANe che- Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta ratnAprabhAthI laIne loka sudhInuM alpabahutva H sarvethI thoDA eka acarama dravya, enAthI aneka carama dravya asaMkhya gaNA, enAthI caramAMtapradeza asaMkhyagaNA, enAthI acaramAMta pradeza asaMkhyagaNA (ahIMyA dravyamAM khaMDa rUpa skaMdha grahita che ane pradezamAM A khaMDonA avAhita AkAzapradeza vikSita karyA che. tethI pradezone asaMkhyAtagaNA kahela che, anaMtagaNA kahyA nathI.) loka alokamAM cAra bhaMga :- lokanA kinAre paNa dhaMtAkAra vibhAgarUpa che kAraNa ke loka samacakravAla nathI, viSama cakravAla che, tethI te daMtAkAra vibhAgone aneka khaMDa rUpamAM vivakSita karavAthI lokanA paNa ukta cAra bhaMga svIkRta karyA che. lokanA daMtAkAramAM alokanA daMtAkAra khaMDa bhegA thaIne rahyA che. tyAre ja loka aloka pUrNa saMlagna thaI rahyA che. e ja kAraNe alokanA paNa ukta cAra bhaMga svIkRta karavAmAM AvyA che ane tenuM paNa alpabahutva karavAmAM Ave che. lokanA cAre bhaMganuM alpabahutva ratnaprabhAnI samAna ja che. alokanA cArabhaMgonA alpabahutvamAM aMtara che, kAraNa ke emanA AkAzapradeza asaMkhya nathI paraMtu anaMta che. temanuM alpabahutva A pramANe che-- alokanuM alpabahutva H- sarvethI thoDA aloka acarama dravya(eka che), enAthI carama dravya asaMkhyagaNA, enAthI carama dravyonA pradeza(AkAzapradeza) asaMkhyagaNA, enAthI acaramapradeza anaMtagaNA. loka alokanuM sAthe alpabahutva :- (1) sarvethI thoDA loka acarama ane aloka acarama dravya(baMne) paraspara tulya(eka-eka che.) (2) enAthI lokanA carama dravya asaMkhyagaNA. (3) enAthI alokanA carama dravya vizeSAdhika. (4) enAthI lokanA carama pradeza asaMkhyagaNA. (5) enAthI alokanA caramapradeza vizeSAdhika. (6) enAthI lokanA acaramapradeza asaMkhyAtagaNA. (7) enAthI alokanA acaramapradeza anaMtagaNA. noMdha :- ahIMyA alpabahutvamAM samuccaya loka ane samuccaya alokanA vizeSAdhikanA bola nathI lIdhA ene svataH samajI levA. paramANu pudgala AdinI caramAcarama vaktavyatA : paramANu Adi pudgalonA carama acaramanI vicAraNAmAM 26 vikalpo dvArA pRcchA thaI che. te 26 prazna carama, acarama ane avaktavya A traNa padonA asaMyogI, dvisaMyogI bhaMga rUpa che. traNa padonA svarUpa :- (1) carama- je pradezanI samakakSamAM eka dizAmAM eka ke aneka pradeza hoya to te tenI apekSA carama hoya che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tattvazAstraH prajJApanA sUtrano sArAMza 131 (ra) acarama- je pradezanI samakakSamAM baMne dizAmAM eka ke aneka pradeza hoya to te temanI apekSA acarama'(madhyama) thAya che. (3) avaktavya- je pradezanI samakakSamAM anya koIpaNa pradeza na hoya, arthAt te upara ke nIce potAnA prataramAM ekalo ja hoya, to te avaktavya thAya che. asaMyogI dabaMga - 1. carama, 2. acarama, 3. avaktavya, 4. aneka carama, 5. aneka acarama, . aneka avaktavya. dvi saMyogI 12 bhaMga - 1. carama eka, acarama eka, 2. carama eka, acarama aneka, 3. carama aneka, acarama eka, 4. carama aneka, acarama aneka; 5. carama eka avaktavya eka, . carama eka, avaktavya aneka, 7. carama aneka, avaktavya eka, 8. carama aneka, avaktavya aneka; 9. acarama eka, avaktavya eka, 10. acarama eka, avaktavya aneka, 11. acarama aneka, avaktavya eka 12. acarama aneka, avaktavya aneka. traNa saMyogI 8 bhaMga - 1. carama eka, acarama eka, avaktavya eka, 2. carama eka, acarama eka, avaktavya aneka, 3. carama eka, acarama aneka, avaktavya eka, 4. carama eka acarama aneka, avaktavya aneka; 5. carama aneka, acarama eka, avaktavya eka, 6. carama aneka, acarama eka, avaktavya aneka, 7. carama aneka, acarama aneka, avaktavya eka, 8. carama aneka, acarama aneka, avaktavya aneka. A rIte kula 6+ 12 + 8 = 26 bhaMga thAya che. chavvIsa aMgonuM svarUpaH(1) carama - dvipradezI baMdha Adi be AkAzapradeza para samakakSamAM hoya to eka carama rUpa A bhaMga thAya che. jo eka AkAzapradeza para aneka pradeza hoya to paNa A AkAzapradezanI pradhAnatA hovAthI ekaja carama kahevAya, tethI be AkAzapradeza para samakakSamAM rahevAvALA badhA skaMdha A bhaMgamAM gaNAya che. (ra) acarama - acaramano matalaba che madhyama, vaceTa, acarama koI nathI hoI zakato. tethI A bhaMga zUnya che, arthAt badhA skaMdhomAM A bhaMgano niSedha che. (3) avaktavyaH- potAnI zreNI, kakSa, prataramAM je ekalo ja hoya te avaktavya che. paramANu to spaSTa ja avaktavya che. anya skaMdhomAM paNa zeSa pradeza samakakSamAM hoya ane eka pradeza ekalo anya prataramAM upara yA nIce hoya to te paNa avaktavya che. paraMtu tenI A trIjA bhaMgamAM gaNatarI nathI. teno saMyogI bhaMgomAM samAveza thAya che. trIjo bhaMga to phakta paramANumAM ja hoya che athavA koI paNa kripradeza skaMdha Adi eka AkAzapradeza para rahe tyAre te paNa avaktavya nAmaka A trIjA bhaMgamAM ja gaNAze. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta (4) aneka carama :~ acarama vinA aneka carama hovA asaMbhava che tethI A bhaMga paNa zUnya che. koI paNa skaMdhamAM mAnya nathI. (5) aneka acarama H- carama vagara eka acarama paNa thato nathI, mATe aneka acarama thavAno saMbhava ja nathI. tethI A bhaMga paNa zUnya che. 132 (6) aneka avaktavya :- carama acarama vinA avaktavya aneka rahetA nathI. eka avaktavya rUpa paramANuno trIjo bhaMga to saphaLa che ja, paraMtu aneka avaktavya rUpa A bhaMga saMbhava nathI. (7) carama eka acarama eka H-- jo samakakSa ane eka dizAmAM rahela pradezomAM eka acarama che to carama aneka thAya che. A bhaMga samakakSa eka dizAmAM rahela pradezanI apekSA thato nathI paraMtu samakakSa cAre dizAmAM rahela pradezonI apekSA thAya che. tethI A bhaMga ochAmAM ochA pAMcapradezI skaMdhamAM thaI zake che. emAM je eka pradeza vacamAM hoya che, te eka acarama hoya che. zeSa cAra cAre taraphathI gherAyelA rahevAnI apekSAe eka carama kahevAya che. :~ (8) carama eka acarama aneka H- sAtamAM bhaMganI jema A paNa bhaMga che, emAM be pradeza vaccenA be AkAzapradeza para hoya che ane cAra pradeza cAre bAjue gherAelA hoya che, tethI A bhaMga ochAmAM ochA 6 pradezI skaMdhamAM hoya che. (9) carama aneka acarama eka :- A bhaMga samakakSamAM eka zreNImAM rahelA pradezomAM hoya che. emAM ochAmAM ochA traNa pradeza Avazyaka che. arthAt A bhaMga be pradezI kaMdhamAM nathI hoto, traNa pradezI skaMdhamAM ane enAthI adhika pradezI skaMdhamAM hoya che. (10) carama aneka acarama aneka H- navamAM bhaMganI jemaja A bhaMgamAM paNa be pradeza vacce ane be pradeza baMne kinAre ema cAra pradeza samakakSamAM eka zreNImAM rahevAthI jaghanya cAra pradezImAM A bhaMga thAya che. (11) carama eka avaktavya eka H- be pradeza eka zreNImAM samakakSamAM hoya ane eka pradeza upara athavA nIce anya prataramAM hoya ane samakakSamAM na hoya to A bhaMga thAya che. emAM ochAmAM ocho traNa pradezI skaMdha hovo Avazyaka che. (12) carama eka avaktavya aneka :- agiyAramAM bhaMganI jema ja A bhaMga che. temAM eka pradeza bhinna prataramAM hoya che ane emAM be pradeza bhinna prataromAM hoya arthAt eka uparanA prataramAM ekalo, eka nIcenA prataramAM ekalo ane vaccenA prataramAM samakakSamAM be pradeza hoya che. te samakakSavALA eka carama che ane upara nIce vALA be avaktavya che. A prakAre A bhaMga ochAmAM ochA cArapradezI skaMdhamAM hoya che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 133 (13) carama aneka avaktavya eka :- be pradeza eka prataramAM samakakSa hoya pachI be bIjA prataramAM samakakSa ane trIjA prataramAM eka pradeza ekalo hoya tyAre be pratiromAM aneka carama thAya ane trIjA prataramAM ekalo rahela pradeza eka avaktavya che. A prakAre A bhaMga ochAmAM ochA pAMca pradeza skaMdhamAM hoya che. (14) carama aneka avaktavya aneka - A bhaMga teramAM bhAganI jema che. pharaka eTalo ja ke temAM ekalo eka trIjA prataramAM hoya che paraMtu emAM eka ekalo uparanA prataramAM ane eka ekalo nIcenA prataramAM hoya che; vaccenA be prataromAM be-be pradeza hoya che. A prakAre A bhaMga nyUnatama 6 pradeza skaMdhamAM hoya che. (15 thI 18) bhaMga:- A cAra bhaMga acarama + avaktavyanA che. emAM carama nathI ane carama vinA acarama nathI thatA, tethI acarama + avaktavyanA A cAre bhaMga zUnya che. bhaMga mAtra che. ahIMyA temano koI upayoga nathI (19) carama eka, acarama eka, avaktavya eka - sAtamA bhaMganI jema A bhaMga che. AmAM vizeSatA e che ke eka pradeza anya upara athavA nIcenA prataramAM adhika hoya che te avaktavya hoya che. tyAre A bhaMga ochAmAM ochA 6 pradezI skaMdhamAM bane che. (20) carama eka acarama eka avaktavya aneka - A bhaMga 19mAM bhaMganI jema che. vizeSatA e che ke emAM ekalo eka pradeza uparI prataramAM ane eka nIcalA prataramAM ema be avaktavya hoya che. tethI A bhaMga ochAmAM ochA sAtapradeza skaMdhamAM hoya che. (ra1) carama eka acarama aneka avaktavya eka - A bhaMga paNa 19mA bhaMganI jema che. paraMtu temAM vacamAM be pradeza hoya che, cAre tarapha cAra ane eka upara hoya che, tethI vaccenA be pradeza aneka acarama hoya che, cAre tarapha vALA cAra pradeza eka carama hoya che. bhinna prataramAM upara rahela eka pradeza pravaktavya hoya che. A prakAre A bhaMga ochAmAM ochA sAtapradezI audhamAM hoya che. (rara) carama eka acarama aneka avaktavya aneka - A bhaMga ra1mA bhaMganI jema che. temAM vizeSatA e che ke eka uparanA prataramAM ane eka nIcenA prataramAM ema be avaktavya hoya che zeSa da samakakSamAM ra1mA bhaMganI jema rahe che. A prakAre A bhaMga ra+4+ 2 = 8 pradezothI bane che arthAt ochAmAM ochA ATha pradezI aMdhamAM A bhaMga maLe che. (ra3) carama aneka acarama eka avaktavya eka - eka pradeza vacamAM, be pradeza kinAre ema traNa pradeza, eka zreNImAM hoya ane eka pradeza bhinna prataramAM ekalo hoya tyAre vacceno eka acarama, kinArAnA be carama ane ekalo eka Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta, avaktavya hoya che. A prakAre nyUnatama cArapradeza skaMdhamAM A bhaMga bane che. (24) carama aneka acarama eka avaktavya aneka - trevIsamA bhaMganI jema A bhaMga che paraMtu bhinna prataramAM upara eka pradeza ane nIce paNa bhinna prataramAM eka pradeza hoya to e be avaktavya thaI jAya che tethI A bhaMga ochAmAM ochA pAMcapradeza skaMdhamAM bane che. (25) carama aneka acarama aneka avaktavya eka - be pradeza vacamAM ane be kinAre ema cAra pradeza samakakSamAM eka zreNImAM hoya to be carama be acaramAM hoya che. eka pradeza upara yA nIcenA prataramAM ekalo hoya to eka avaktavya hoya che. A prakAre A bhaMga ochAmAM ochA pAMcapradeza skaMdhamAM bane che. (2) carama aneka acarama aneka avaktavya aneka - paccIsamA bhaMganI jema A bhaMga che. pharaka eTalo ja ke temAM avaktavya eka che AmAM avaktavya be che. tethI eka uparanA prataramAM ane eka nIce prataramAM ekalo pradeza hoya che tyAre aneka avaktavya bane che. zeSa cAra pradeza eka zreNImAM rapamA bhaMganI samAna rahe che tyAre A bhaMga ochAmAM ochA pradeza skaMdhamAM bane che. pudgalanA chavvIsa bhaMgono khulAso - krama bhaMganuM nAma | AkRti | khulAso carama eka be AkAza pradeza upara thAya, be pradezathI anaMta pradeza sudhI badhAmAM hoya acarama eka kahevA mAtrano bhaMga che. koIpaNa pudgalamAM saMbhavatuM nathI. avaktavya eka eka AkAza pradeza upara thAya paramANuthI anaMtapradeza sudhI thAya, carama aneka kahevA mAtrano bhaMga che. acarama aneka kahevA mAtrano bhaMga che. avaktavya aneka kahevA mAtrano bhaMga che. carama eka pAMca AkAza pradeza upara - pAMca acarama eka pradezathI anaMta pradeza sudhI carama eka cha AkAza pradeza upara -cha acarama aneka pradezathI anaMta pradeza sudhI carama aneka traNa AkAza pradeza upara - traNa acarama eka pradezathI anaMta pradeza sudhI bh wm : Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 carama aneka acarama aneka carama eka avaktavya eka carama eka avaktavya aneka carama aneka avaktavya eka carama aneka avaktavya aneka acarama eka acarama eka avaktavya aneka acarama aneka avaktavya eka acarama aneka avaktavya aneka carama eka acarama eka avaktavya eka carama eka acarama eka avaktavya aneka carama eka acarama aneka avaktavya aneka carama eka acarama be avaktavya be carama be acarama eka avaktavya eka X * x * x A pAMceya eka prataramAM tenI nIce judI prataramAM upara judI prataramAM ... nIce judI prataramAM nIce judI prataramAM upara judI prataramAM nIce judI prataramAM *|*|* 135 cAra AkAza pradeza upare - cAra pradezIthI anaMta pradezI sudhI traNa AkAza pradeza be pratamAM traNa pradezIthI anaMta pradezI sudhI cAra AkAza pradeza traNa prataramAM- cAra pradezIthI anaMta paMdezI sudhI pAMca AkAza pradeza traNa prataramAM -pAMca pradezathI anaMta pradezI sudhI cha AkAza pradeza cAra prataramAM -- cha pradezIthI anaMta pradezI sudhI kahevA mAtrano bhaMga che. kahevA mAtrano bhaMga che. kahevA mAtrano bhaMga che. kahevA mAtrano bhaMga che. cha AkAza pradeza be prataramAM-- cha pradezIthI anaMta pradezI sudhI sAta AkAza pradeza traNa prataramAM- sAta pradezIthI anaMta pradezI sudhI sAta AkAza pradeza be prataramAM - sAta pradezIthI anaMta pradezI sudhI ATha AkAza pradeza traNa prataramAM -ATha pradezIthI anaMta pradezIsudhI cAra AkAza pradeza be prataramAMcAra pradezIthI anaMta pradezI sudhI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta ra5 bhaMganuM nAma | AkRti khulAso 24 | carama be pAMca AkAza pradeza traNa prataramAM- acarama eka pAMca pradezathI anaMta pradeza sudhI avaktavya be carama be pAMca AkAza pradeza be prataramAMacarama be pAMca pradezathI anaMta pradeza sudhI avaktavya eka carama be cha AkAza pradeza traNa staramAM-cha | acarama be pradezathI anaMta pradeza sudhI avaktavya be noMdha - A radda bhaMgonA svarUpane dhyAnapUrvaka samajI levAthI paramANu AdimAM prApta bhaMga sahajamAM samajI zakAya che. paramANu AdimAM bhaMga :krama nAma bhaMga vivaraNa | 1 | paramANumAM | 1 | (1) trIjo | ra kripradezamAM ! 2 | (1) pahelo (2) trIjo 3 | traNa pradezamAM | 4 | (1) pahelo (2) trIjo (3) navamo (4) agiyAramo 4cAra pradezamAM 7. (1) pahelo (2) trIjo (3) navamo (4) dasamo (5) agiyAramo (6) bAramo (7) trevIsamo | 5 | pAMca pradezamAM | 11 | uparokta sAta ane (8) sAtamo (9) teramo| (10) covIsamo (11) paccIsamo | cha pradezamAM | 15] agiyAra uparokta ane (12) AThamo (13) caudamo (14) ogaNIsamo (15) chavvIsamo || sAta pradezamAM | 17 paMdara uparokta ane (16) vIsamo (17) ekavIsamo | ATha pradezamAM | 10 | sattara uparokta ane (18) bAvIsamo | 9 | saMkhyAtapradezI | 18 | ATha pradezanI samAna |10| asaMkhyAtapradezI 18 | ATha pradezanI samAna 11| anaMtapradeza | 10 | ATha pradezanI samAna vizeSa jJAtavya:- 1. ochA pradezI AMdhamAM prApta bhaMga adhika pradezamAM avazya maLe che, paraMtu adhika pradezamAM prApta bhaMga ochA pradezamAM koI hoya che to koI hotA nathI. uparokta varNana ane cArTa uparathI A spaSTa thAya che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza 2. paramANu AdimAM batAvelA A bhaMga koI paNa samajamAM na Ave to e bhaMganI paribhASA sArI rIte vAMcI levI. 130 3. 26 bhaMgamAMthI prApta thanAra bhaMga 18 ja che. zeSa bhaMga koIpaNa skaMdhamAM hovAno saMbhava nathI, te bhaMga kevaLa pRcchA mAtra che. te bhaMgo prApta na thavAnuM kAraNa enI paribhASAmAM spaSTa che, te ATha bhaMga A pramANe che- 1. bIjo, 2. cotho, 3. pAMcamo, 4. chaThTho, 5. paMdaramo, 6. soLamo, 7. sattaramo, 8. aDhAramo. saMsthAnonI caramAcarama vaktavyatA : pudgalonA saMsthAna pAMca che. 1. parimaMDala, 2. vRtta, 3. trikoNa, 4. caukoNa, 5. Ayata. enA paNa punaH pAMca prakAra che- (1) saMkhyAtapradezI saMkhyAta pradezAvagADha (2) asaMkhyAtapradezI saMkhyAta pradezAvagADha (3) asaMkhyAtapradezI asaMkhyAta pradezAvagADha (4) anaMtapradezI saMkhyAta pradezAvagADha (5) anaMtapradezI asaMkhyAta pradezAvagADha. A kula saMsthAnanA 5 x 5 = 25 prakAra che. A 25mAM caramAdi bolonI saMpUrNa vaktavyatA ratnaprabhA pRthvInI samAna che. arthAt dravyAdezathI chavikalpono niSedha che. vibhAgAdezanA cAra vikalpa che ane enuM alpabahutva che. vizeSatA e che ke saMkhyAta pradezAvagADhamAM asaMkhyAtagaNAnA sthAne saMkhyAtagaNA kahevuM. asaMkhyAta pradezAvagADha pUrNatayA ratnaprabhAnI samAna che. anaMtapradezI asaMkhyAta pradezInI jema che. arthAta te kSetrApekSAe (avagAhanAnI apekSAe) samAna che. dravya apekSAe dravya anaMtagaNA kahevuM. yathA sarvathI thoDA eka acarama, enAthI carama asaMkhyAtagaNA (kSetrApekSayA), dravyApekSayA carama dravya anaMtagaNA che. enAthI acarama ane carama dravya maLIne vizeSAdhika che. e prakAre sarva saMsthAonA caramAcarama bhaMga ane eno alpabahutva samajavo. gati AdimAM carama acarama be padonI vaktavyatA : gati Adi 11 bola che- 1. gati, 2. sthiti, 3. bhava, 4. bhASA, 5. zvAsozvAsa, 6. AhAra, 7. bhAva, 8. varNa, 9. gaMdha, 10. rasa, 11. sparza. A 11 bolonI apekSA narakAdi 24 daMDakanA eka jIva ane aneka jIva carama paNa hoya che ane acarama paNa hoya che. kevaLa pAMca sthAvaramAM bhASAno bola nathI hoto tethI tenI apekSAe 19 daMDakamAM carama-acarama hoya che. yathA :- nArakI jIva gatinI apekSA carama paNa hoya che acarama paNa hoya che yAvat sparzanI apekSA carama paNa che ane acarama paNa che. evI rIte bhavanapati deva gatinI apekSA carama paNa che acarama paNa che yAvat sparzanI apekSA carama paNa che acarama paNa che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta agiyAramuM: bhASA pada (1) bhASA, vastu-tattvano bodha karAve che. koI paNa vyaktinA Azayane samajavA, oLakhavA, jANavA mATe bhASA atyaMta sahayogakAriNI, upakAriNI thAya che. (2) bhASA jIvane hoya che, ajIvane nahIM. kayAreka jIvanI bhASAnA prayogamAM ajIva mAdhyama bane che, paraMtu svaMya ajIva bhASaka nathI. temAM(ajIvamAM) para prayoga yA vikArathI dhvani (zabda-avAja) AvI zake che, kaMTha, hoTha Adi avayavonA saMyogajanya vacana vibhaktirUpa bhASA pudgalone nathI hotI. (3) jIvomAM paNa ekendriya jIva abhASaka che. ene bhASA nathI hotI. kAraNa ke bolavAnA sAdhana mukha, jIbha, kaMTha, hoTha temane hotA nathI. (4) audArika, vaikriya ane AhAraka zarIrathI bhASAnI utpatti thaI zake che. (5) bhASA 4 prakAranI hoya che. 1. satya, 2. asatya, 3. mizra, 4. vyavahAra. paryAptinI aparyAptinInA bhedathI te be prakAranI che. satya, asatya, bhASA paryAptinI (paripUrNa) bhASA che. mizra ane vyavahAra bhASA aparyAptinI bhASA che. (6) nArakI, devatA, manuSyamAM cAre prakAranI bhASA che; ekendriyamAM eka paNa nathI; beindriya, teindriya, caurendriya, paMcendriya tiryaMcamAM eka vyavahAra bhASA hoya che. saMzI tiryaMcamAM manuSya dvArA zIkhavADelA abhyAsa thakI je hoziyAra prANI, pazu, pakSI hoya che, emane cAre bhASA hoI zake che. (7) A loka-paralokanI ArAdhanA karAvanAra temaja mukti prApta karAvanAra bhASA satya bhASA che. enAthI viparIta mukti mArganI virAdhanA karAvanAra asatya bhASA che. mizra bhASAmAM baMne avasthA hoya che tethI te paNa azuddha che. AzA ApanArI, saMbodhana karanArI ityAdi vyavahAropayogI, satya asatyathI para rahenArI bhASA, vyavahAra bhASA che. yathA- he putra ! uTho, bhaNo Adi. (8) abodha bALaka(navajAta baccA) bolatA chatAM paNa ene khabara nathI ke A bhASA bolI rahyo chuM. te e paNa nathI jANato ke A mAtA, pitA che vagere. e ja rIte pazuo paNa bhASAonI bAbatamAM jANatA nathI. jo koI bALakane vizeSajJAna(avadhijJAna) janmathI utpanna thayuM hoya to te bALaka, yA pazu Adi ukta bhASA bolIne oLakhI zake che ke A huM bhASA bolI rahyo chuM. (9) strI-puruSa Adine vyaktigata ke jAtigata saMbodhana karatI bhASA 'prajJApanI bhASA kahevAya che, te asatyAmRSA bhASA che arthAt vyavahAra bhASA che. (10) puruSa jAti mATe zabdonA udAharaNa :- manuSya, pADo, baLada, ghoDo hAthI, siMha, vAgha, gadheDo, ziyALa, bilADo, kUtaro, uMdara, sasalo, citto vagere Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 139 (11) strI jAti mATe zabdonA udAharaNaH-strI, bhesa, gAya, ghoDI, hAthaNI,siMhaNa, vAghaNa, gheTI, ziyALaNI, gadheDI, bilADI, kUtarI, uMdaraDI, sasalI, citrakI vagere. (12) napuMsaka zabdonA udAharaNa :- kAMsya, zaila, sUpa, tAra, rUpa, AMkha, parva, dUdha, kuMDa, dahIM, navanIta, Asana, zayana, bhavana,vimAna, chatra, cAmara, bhaMgAra, AMgaNuM, AmaraNa, ratna Adi. (13) strI Adi be prakAranI hoya che. 1. veda mohanA udaya rUpa yA stana Adi avayavavALI, 2. bhASA zAstranI apekSAe strI vacana, Adi. uparokta strI Adi zabda bhASA zAstronI apekSAe che. bhASA zAstramAM kahelA strI zabda AdinA lakSaNa, uccAraNa, pratyaya Adi emAM hoya che. strI-puruSanA avayava (zarIra)nI apekSA je che te AnAthI bhinna che. tethI bhASA zAstranI apekSAe A zabdo asatya nathI. (14) bhASAnA pudgala skaMdhonA saMsthAna, AkAra vaja(DamarU)nA jevA hoya che. (15) prayoga vizeSathI bolAtI, grahaNa karelA bhASA pudgalonA aneka vibhAga karI, nIkaLanArI bhASA utkRSTa lokAMta sudhI cha e dizAmAM jAya che. sAmAnya prayatnathI bolAtI bhASA saMkhyAta asaMkhyAta yojana sudhI jaIne naSTa thaI jAya che. prayatna vizeSathI ane pugalone bhedatI bolAtI bhASA bhASAnA anya pudgalone paNa bhAvita(vAsita) kare che, bhASArUpe pariNata karIne cAle che. (1) kAyayogathI bhASAnA pudgalo grahaNa karI vacana yogathI bhASA bolAya che. bhASA vargaNAnA pagalA levA-mUkavAmAM kula be samaya lAge che. sthULa daSTithI vacana prayogamAM ochAmAM ochA asaMkhya samaya lAge che. bhASAthI bolelA zabdo eka bIjAne prabhAvita karIne paraMparAthI utkRSTa asaMkhyAta kALa sudhI lokamAM rahe che. jaghanya aMtarmuhUrta rahI zake che. A sthiti pachI e pudgala punaH anya pariNAmamAM pariNata thaI jAya che. (17) satya bhASAnA 10 prakAra - 1. janapada satya- yathA koMkaNa dezamAM upaya'ne 'picca' kahevAyuM to e janapada satya che. 2. sammata satya- loka prasiddha hoya yathA- paMkaja = kamaLa, zevALa kIDA Adi paNa paMkaja hoya che. paraMtu te loka sammata nathI. AthI kamaLa mATe 'paMkaja' e loka sammata zabda che. 3. sthApanA satya- koI vastu amuka nAme oLakhAtI hoya- yathA-koI mUrti- je te bhagavAna tarIke prasiddha hoya te sthApanA satya. 4. nAma- je paNa nAma rAkhyuM hoya te nAma satya che. yathA- mahAvIra, lakSmI Adi nAma pramANe guNa na paNa hoya to paNa te nAma satya che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta pa. rUpa satya - bahurUpI vyakti je rUpamAM hoya tene te kahevuM rUpa satya che. pratItya(apekSA) satya-koI padArthane koInI apekSAe nAno kahevo pratItya satya che. te ja padArtha bIjAnI apekSAe moTo paNa hoI zake che. 7. vyavahAra satya- gAma AvI gayuM, pahADa baLI rahyo che ItyAdi. vAstavamAM gAma cAlatuM nathI, jIva cAle che. pahADa baLato nathI paraMtu enI aMdara rahelA ghAsa vagere baLe che, to paNa vyavahAra satya bhASA che. 8. bhAva satya- bhAvamAM je guNa pramukha hoya che tenuM te padArthamAM mahattva batAvavuM te bhAva satya che. yathA- kALI gAya A bhAva satya che. jo ke pAMca varNa aSTa sparzamAM hoya che. to paNa pramukha raMgane kahevuM bhAva satya che. e prakAre anya guNonI pramukhatAnA zabda samajavA. 9. yoga satya- daMDa rAkhavAvALAne daMDI Adi kahevuM yoga satya che. 10. upamA satya- upamA ApIne koIne kahevuM. yathA- siMhanI samAna zauryavALA mAnavane 'kesarI' kahevuM, manane ghoDo kahevuM vagere. (18) asatya bhASAnA 10 prakAra:- 1. krodha, 2. mAna, 3. mAyA, 4. lobha, 5. rAga, 4. teSa, 7. hAsya, 8, bhaya A AThane vazIbhUta thaIne athavA A vibhAvone AdhIna thaIne je asatya bhASaNa uccAre che te kramazaH krodha asatya yAvatu bhaya asatya che. 9. kathA, ghaTanA Adi varNana karatI vakhate vAtamAM raMga lAvavA mATe athavA bhAva pravAhamAM asatya atizayokti vaza je kathana karI devAya che, te AkhyAyI asatya che. 10. bIjAnA hRdayane AghAta pahoMcADavA mATe asatya vacana prayoga karavo upaghAta asatya' che. (19) mizra bhASAnA 10 prakAra:- 1-3. janma, maraNa ane janma maraNanI saMkhyA saMbaMdhI koI paNa prakAranuM satyAsatya kathana kahevuM, 4-6jIva, ajIva ane jIvAjIva saMbaMdhI koIpaNa prakAranuM satyAsatya kathana karavuM 7-8. anaMta ane pratyeka saMbaMdhI mizra bhASAno prayoga karavo, 9-10. kALa saMbaMdhI ane kAlAMza arthAt sUkSma kALa saMbaMdhI satyAsatya kathana karavuM ityAdi mizra bhASAnA prakAra che. anya paNa aneka prakAra hoI zake che. A badhAnI apekSAe A dasa prakAramAM samAveza karI levo joIe. (20) vyavahAra bhASAnA 12 prakAra :- 1. saMbodhana sUcaka vacana, 2. Adeza vacana, 3. koI vastunA mAMgavA rUpa vacana, 4. prazna pUchavAno vacana prayoga, 5. upadeza rUpa vacana ke tattvajJAna pradAna karanArA vacana, da. vrata pratyAkhyAnanA preraka vacana, 7. bIjAne sukhaprada, anukUla, sanmAna sUcakavacana,8. anizcayakArI bhASAmAM arthAt vaikalpika bhASAmAM salAha vacana,9. nizcayakArI bhASAmAM salAha Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH prajJApanA sUtrano sArAMza vacana yathA- 1 A paddhatimAMthI koI paNa paddhati apanAvavI joIe 2 A paddhati ja apanAvavA yogya raheze, 10. anekArthaka saMzayotpAdaka vacana prayoga karavo, 11. spaSTArthaka vacana, 12. gUDhArthaka vacana. vividha prasaMgopAta aneka prakAranI bhASAo bolAya che. gUDhArthaka, anekArthaka(saMzayotpAdaka) vacana paNa Avazyaka prasaMga para bolAya che. jenA bolavAmAM yA kathana karavAmAM asatyathI bacavAnuM kAraNa nihita hoya che. te vacana asatya nathI evaM satyanA viSayathI para paNa che. arthAt he ziSya ! ahIM Ava, navakArasInA pratyAkhyAna karavA joIe. A vacana satya ane asatyane aviSayabhUta che, paraMtu vyavahAropayogI vacana che. 141 e sivAya je pazu, pakSI ane nAnA jIva jaMtu avyakta vacana prayoga kare che te paNa vyavahAra bhASAnI aMtargata samAviSTa che. kAraNa ke enA A avyakta vacanono jUTha, satya yA mizra bhASA sAthe koI saMbaMdha hoto nathI. A prakAre A vyavahAra bhASAnI paribhASA e niSpanna thaI ke je vacana avyakta hoya, vyavahAropayogI hoya ane jeno asatya, satya ane mizra sAthe koI saMbaMdha na hoya te vyavahAra bhASA che. (21) dazavaikAlika sUtra adhyayana 4nA anusAra jIva jatanApUrvaka cAlavuM, bolavuM, khAvuM Adi pravRttio karatA paNa apekSita pApa karmano baMdha karato nathI. bhagavatI sUtra anusAra upayogapUrvaka IryA zodhana karatA aNagAranA paga nIce sahasA paMcendriya prANI dabAI jAya to paNa e aNagArane e jIvanI virAdhanA saMbaMdhI sAvadha sapApa kriyA lAgatI nathI. e prakAre A bhASA padamAM paNa e ja samajAvavAmAM AvyuM che ke upayogapUrvaka bolatA jo asatya ke mizra bhASAno sahasA prayoga thaI jAya to paNa te jIva virAdhaka banato nathI. paraMtu je jIva asaMyata-avirata che, asatya athavA mizra koI paNa vacanano jene tyAga nathI ane evA vacana na bolavAno koI saMkalpa nathI, te viveka ane jAgarUkatA rahita vyakti satya ane vyavahAra bhASA bolavA chatAM paNa ArAdhaka nathI, paraMtu virAdhaka che. arthAt jAgRta ane bhASAnA vivekamAM upayogavaMta vyaktinA dvArA kadAcita cAramAMthI koIpaNa bhASAno prayoga thaI jAya to paNa te ArAdhaka che. evaM lakSya rahita, viveka ane upayoga rahita, asatyanA tyAga rUpa viratithI rahita, vyaktinA dvArA cAremAMthI koI paNa bhASAno prayoga thaI jAya to paNa te ArAdhaka gaNAto nathI tene virAdhaka mAnavAmAM Ave che. enuM tAtparya e che ke bhUlane kSamya mAnavAmAM Ave che, paraMtu aviveka, lAparavAhI Adi kSamya gaNAtI nathI. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta vacana prayoga karanArA satyArthI vyaktie bhASA saMbaMdhI vacana prayogonuM jJAna avazya rAkhavuM joIe. vaktA ke pravacanakAra mumukSu AtmAoe ukta cAra prakAranI bhASAnA bheda-prabheda ane paramArthanuM jJAna ane anubhava paNa prApta karavA joIe. A sAthe nIce batAvela 16 prakAranA vacana prayogono paNa abhyAsa karI jJAna prApta karavuM joIe. 142 (22) soLa prakAranA vacana :- 1. eka vacananAprayoga, 2. dvivacananA prayoga, 3. bahuvacananA prayoga, 4. strIvacana, 5 puruSavacana, 6. napuMsakavacana, 7. adhyAtmavacana eTale vAstavika aMtarabhAvanA vacana, sahaja svAbhAvika saralatApUrNa vacana, 8. guNa pradarzaka vacana, 9. avaguNapradarzaka vacana, 10. guNa batAvIne avaguNa pragaTa karavAnuM vacana 11. avaguNa batAvIne guNa pragaTa karanAruM vacana, 12. bhUtakAlika vacana prayoga, 13. vartamAnakAlika vacanaprayoga, 14. bhaviSyakAlika vacana prayoga, 15. pratyakSIbhUta viSayanA vacana prayoga, 16. parokSabhUta viSayanI kathana paddhati. ityAdi prakAranA vacanonA prayoga yAM, kayAre ane kevA prakAre karavA joIe, kayAre kaI kriyAnA, zabdanA, liMganA, vacananA prayoga karAya che, A viSayaka bhASA jJAna karavuM, eno abhyAsa ane anubhava karavo paNa ArAdhaka bhASA prayoganA icchuka sAdhake ane vizeSa karIne vaktAoe potAnuM Avazyaka kartavya samajavuM joIe. (23) grahaNa yogya bhASA dravyo saMbaMdhI tAttvika jJAna :- 1. vacanaprayoga hetu bhASA vargaNAnA pudgala grahaNa karavAmAM Ave anya vargaNAnA nahIM 2. sthAna sthita pudgala grahaNa karAya calAyamAna nahIM, 3. anaMtapradezI pudgala grahaNa karAya, asaMkhyAtapradezI Adi nahIM 4. asaMkhya AkAzapradezanI avagAhanA vALA pudgala grahaNa karAya che. 5. te pudgala samUhamAM keTalAka skaMdha eka samayanI sthitivALA paNa hoI zake che, utkRSTa asaMkhya samayanI sthitivALA paNa hoI zake che. . te pudgala cAra sparzavALA hoya che arthAt emAM varNAdi 16 bola (pa varNa, 2 gaMdha, 5 rasa ane, 4 sparzI hoya che. 7. te pudgala eka guNa kALA hoI zake che athavA anaMta gaNA kALA paNa hoI zake che. e prakAre 16 bola eka guNa yAvat anaMta gaNA guNa samajI levA. 8. je bhASA vargaNAnA pudgala jIvanA sparzamAM che arthAt je zarIramAM AtmA hoya te zarIrane sparzita ane avagAhita che ene grahaNa karI zakAya che anya anavagADha yA asparzita ne nahIM; kaMTha, hoThanA nikaTatama anaMtara che te grahaNa karI zakAya che paraMparane nahIM. 9. te pudgala nAnA paNa hoI zake che. moTA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 142 paNa hoI zake che. 10. avagADha chae dizAomAMthI grahaNa karAya che. bhASA prayoganA prAraMbhamAM, madhyamAM ane aMtamAM jyAM sudhI bolAya che tyAM sudhI sarve samayamAM bhASA vargaNAnA pula grahaNa karAya che. bolavAnuM baMdha karavuM hoya to kayAreya paNa pudgala grahaNa karavAnuM aTakI zake che. 11. prathama samayamAM je bhASA dravya grahaNa thAya che, tenuM bIjA samayamAM nissaraNa = choDavAnuM thAya che. bIjA samayamAM jenuM grahaNa kare che, tenuM trIjA samayamAM nissaraNa hoya che. 12. lagAtAra asaMkhya samaya sudhI grahaNa- nissaraNa thayA vinA svara yA vyaMjanonI arthAt akSaronI niSpatti thatI nathI. 13. prathama samayamAM phakta grahaNa ja hoya che, nissaraNa hotuM nathI. aMtima samayamAM phakta nissaraNa hoya che ane vaccenA samayamAM grahaNa nissaraNa bane kriyA hoya che. eka samayamAM yogya anekakriyA thaI zakavI e jinAnumata che. eka samayamAM upayoga eka ja hoya che. mithyAtva ane samyakatva evI virodhI kriyAo eka sAthe nathI thatI. paraMtu karma prakRtino baMdha, udaya, udIraNA, nirjarA Adi vibhinna kriyAo thatI rahe che. (ra4) satya asatya Adi je rUpamAM bhASA vargaNAnA pudgala grahaNa karAya che te rUpamAM enuM nissaraNa thAya che, anya rUpamAM nahIM. (5) svaviSayanA arthAt bhASAne yogya pudgala grahaNa karavAmAM Ave che anya nahIM. te pudgala anukrama prApta grahaNa kare che, vyutkamathI nahIM. (rada) bhASA vargaNAnA pudgalo bheda pAmatA nIkaLe che. to te pudgalanA bheda pAMca prakAranA hoya che. 1. khaMDA bheda- loDhuM, tAMbuM, cAMdI, sonuM AdinA khaMDanI jema, 2. pratara bheda- vAMsa, netara, kadalI, abarakha AdinA bhedanI jema, 3. cUrNa bheda- pIselA padArthanI samAna cUrNa banI javuM, 4. aNutaDiyA bhedajaLa sthAnomAM pANI sUkAI jatAM mATImAM tirADa paDe tenA jevA, 5. ukkariyA bheda- masUra, maga, aDada, tala, coLA Adi phaLIonA phATavA rUpa bhedanI samAna. bhASA vargaNAnA pudgalomAM A pAMca prakAranA bheda hoya zake che. enuM alpabahatva A prakAre che. 1. sarvethI thoDA ukkariyA(utkaTikA) bhedavALA, 2. anutaDiyA bheTavALA anaMtaguNA, 3. cUrNabhedavALA enAthI anaMtagaNA, 4. tenAthI pratara medavALA anaMtagaNA, 5. tenAthI khaMDA bhedavALA asaMkhyagaNA (ra7) A samuccaya jIvonI apekSAe je paNa kathana karyuM che, tene narakAdi 24 diMDakamAM yathA yogya samajavuM, arthAt jyAM je bhASA hoya che, te daMDakamAM te bhASAnA AzrayathI kathana karavuM joIe. ekendriya abhASaka che, tethI temanuM koIpaNa kathana karavAmAM AvatuM nathI; zeSa 19 daMDakanuM kathana ja ahIM apekSita che. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta || A bAramuM baddha mukta zarIra pada cAra gatimAM bhramaNa karavAvALA samasta jIva sazarIrI hoya che. zarIra rahita jIva nija Atma svarUpane prApta karIne sadeva mATe janma maraNanA baMdhanathI mukta thaI jAya che. saMsAramAM rahenArA jIvone vibhinna prakAranA aneka zarIra hoya che. A zarIra kula pAMca kahela che- 1. audArika, 2. vaikriya, 3. AhAraka, 4. taijasa, 5. kArpaNa. (1) audArika zarIra - udAra = pradhAna zarIra ke sthUla zarIra athavA vizAla zarIra. A zarIra saMsAramAM adhikatama yAne anaMta jIvone hoya che. tIrthakara, cakravartI Adi mahApuruSone paNa A zarIra hoya che, tethI A zarIranuM ghaNuM mahattva che. A zarIranA mAdhyamathI ja jIva saMsAra sAgara tarIne pAra kare che. arthAt saMsArathI haMmeza mATe muktine prApta thAya che. devo paNa A zarIra yukta jIvananI icchA kare che. evuM A audArika zarIra tiryaca, manuSyane hoya che. (ra) vaikriya zarIraH- je zarIra vividha ane vizeSa prakAranI kriyA karI zake che arthAtu navA-navA rUpa dhAraNa karI zake che, te vizeSa kriyA karanAruM vaikriya zarIra che. A zarIra nAraka, devone janmathI prApta thAya che, manuSya, tiryacomAM paNa koI koIne viziSTa kSayopazamathI prApta thAya che. vAyukAyanA jIvone paNa A zarIra, svabhAvathI prApta thAya che. (3) AhAraka zarIra - jina prarUpita koI sthaLonA pratyakSa darzananI jijJAsAthI athavA koI tattvomAM utpanna zaMkAnuM samAdhAna karavA mATe A zarIra banAvavAmAM Ave che. AhAraka labdhi saMpanna aNagArane A zarIra hoI zake che. 14 pUrvanA jJAnIne A AhAraka labdhi prApta hoya che ane te labdhi saMpanna aNagAra sarvajJa vItarAga prabhuthI dUranA kSetramAM hoya tyAre pratyakSIkaraNa karI tattvonA samAdhAna prApta karavA mATe labdhino prayoga karI AhAraka zarIranuM eka pUtaLuM banAvIne sarvajJa pAse mokale che. te pUtaLuM ja AhAraka zarIra che. samAdhAna prApta karI te pUtaLuM punaH potAnA sthAne Ave che. A prakAre Agama varNita naMdIzvara dvIpa, merU parvata Adi sthaLone paNa pratyakSa joIne te AhAraka zarIranuM pUtaLuM punaH AvI jAya che. AvavuM, javuM, jovuM, pUchavuM vagere samasta kriyAmAM te AhAraka zarIrane aMtarmuhUrtano samaya lAge che. kAraNa ke A AhAraka zarIranI utkRSTa sthiti aMtarmuhUrtanI che, avagAhanA utkRSTa eka hAthanI hoya che. (4) taijasa zarIra:- A zarIra audArika ke vaikiya zarIranI sAthe rahe che ane AhAranI pAcanakriyAnuM, rasa, rakta, dhAtu AdinA nirmANa evaM saMcAlananuM kArya Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza kare che. audArika ke vaikriya saMpUrNa zarIramAM A zarIra vyApta rahe che, saMsAranA samasta jIvone anAdikALathI hoya che. mokSamAM jatI vakhate A zarIra AtmAno sAtha choDe che. mRtyu pAmIne jIva jyAre audArika ke vaikriya zarIrane tyAM ja choDIne parabhavamAM jAya che, tyAre paNa A zarIra AtmAnI sAthe rahe che. enuM zarIramAM pramukha sthAna ane kartavya jaTharAgni che tethI tenuM nAma taijasa zarIra che. (5) kAryaNa zarIra H- karmonA bhaMDArarUpa, saMgraharUpa, peTIrUpa je zarIra che, te A kAryaNa zarI2 che. arthAt je zarIramAM AtmAnA samasta karmonA sarva prakAranA vibhAga kramAnusAra saMgraha thAya che te kArpaNa zarIra che. A zarIra paNa taijasa zarIranI samAna saMsAranA samasta jIvonI sAthe anAdithI che, mukta avasthA prApta thavAnA pUrva samaya sudhI rahe che. A prakAre A zarIra karmono saMgrAhaka ane AtmAnA saMsAra bhramaNa saMcAlanano mukhya munima che. 145 covIsa daMDakamAM zarIra :-- nArakI-devatAmAM traNa zarIra hoya che-- 1. vaikriya 2. taijasa 3 kArpaNa. vAyukAya ane tiryaMca paMcendriyamAM cAra zarIra hoya che-- 1. audArika 2. vaikriya 3. tejasa, 4. kArmaNa. saMzI manuSyamAM audArika, taijasa, kArmaNa ane labdhi prAptane vaikriya tathA AhAraka, ema pAMceya zarIra hoya che. cAra sthAvara, traNa vikalendriya AdimAM traNa zarIra hoya che-- 1. audArika 2. taijasa 3. kArmaNa. pAMceya zarIronI saMkhyA pramANa upamA dvArA H pAMceya zarIra be-be prakAranA che. 1. baddha(jIvanI sAthe rahelA), 2. mukta (jIvathI chUTelA). audArika baddha-mukta zarIra H- je zarIra jIvanI sAthe che te baddha zarIra che. arthAt jIvayukta zarIra baDhelaka kahevAya che ane jIva rahita zarIra pudgalo muzkelaga kahevAya che. 1. baddha(baDhelaka) zarIra, saMkhyA mApathI asaMkhyAtA che. kALamApathI asaMkhya utsarpiNI, avasarpiNInA samaya tulya che. kSetra mApanI apekSAe asaMkhya loka jeTalA kSetranA AkAzapradezonI saMkhyA tulya che. 2. muzkelaga(jIvathI chUTelA) audArika zarIra anaMta che. arthAt AtmAthI chUTatAM ja eka zarIranA anaMta vibhAga thAya che, tethI asaMkhya baDhelaka hovA chatAM paNa mukakelaga anaMta kahevAya che. A zarIranA mukakelaga jyAM sudhI anya pariNAmane prApta thatA nathI, tyAM sudhI pUrva zarIranA mukakailaga ja gaNAya che. evA audArikanA mukakelaga saMkhyAnI apekSA anaMta che. kALa mApanI apekSA anaMta utsarpiNI avasarpiNInA samaya tulya che. kSetra mApanI apekSA loka jeTalA anaMta loka hoya Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta enA jeTalA AkAzapradeza hoya ene tulya che. evaM dravya mApanI apekSA A audArika muzkelaga zarIra abhavyonI saMkhyAthI anaMtagaNA ane siddhanI saMkhyAnA anaMtamAM bhAga jeTalA hoya che. 146 vaikriya badramukta zarIra H- 1. vaikriya, baDhelaka zarIra saMkhyAthI asaMkhya, kALathI asaMkhya utsarpiNI avasarpiNInA samaya tulya; kSetrathI 14 rAju lAMbo ane vibhinna pramANamAM pahoLo A loka che. ene agara kalpanAthI ghana banAvavAmAM Ave, nakkara eka piMDa banAvI devAya to sAta rAju lAMbo pahoLo jADo dhana banI jAya che. jeno eka pratara paNa sAta rAjuno lAMbo pahoLo ane ekapradezI jADo thAya che. te prataranI eka zreNI sAta rAjunI lAMbI, eka pradeza pahoLI ane eka pradeza jADI hoya che. eka prataramAM AvI asaMkhya zreNIo hoya che ane te ghanamAM evA asaMkhya pratara hoya che. e sAta rAju pramANa eka zreNImAM asaMkhya AkAza pradeza hoya che. te paNa asaMkhya utsarpiNI, avasarpiNInA samaya tulya hoya che. vaikriya zarIranA baDhelaka evI asaMkhya zreNIonA pradeza tulya hoya che. te asaMkhya zreNIo te prataranI zreNIonA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalI samajavI joIe. arthAt sUci(eka pradezI) pratarathI asaMkhyAtamAM bhAganI asaMkhya zreNIonA AkAzapradezane tulya vaikriya zarIranA baDhelaka hoya che. 2. mukakelaga zarIra saMkhyAthI anaMta che, jemanuM svarUpa dravya, kSetra, kALanA kathananI apekSA audArikanA muzkelaganI samAna che. arthAt anaMtanuM kathana sarve apekSAomAM samAna hovA chatAM paNa A anaMta anaMtamAM paraspara aMtara hoI zake che. ataH audArikanA mukakelagathI A ochA hoya che. 3. AhAraka badgha mukta zarIra :- 1. upara batAvavAmAM AvyuM che ke labdhidhArI munirAjane ja A zarIra hoya che. ataH AhArakanA badghazarIra kayAreka hoya che kayAreka hotA nathI. jyAre hoya che to jaghanya 1-2-3, utkRSTa aneka hajAra hoI zake che. arthAt ekI sAthe 5 bharata, 5 airavata, 5 mahAvidehamAM AhAraka zarIra banAvanArA munirAjo utkRSTa 5-10 hajAra paNa hoI zake che. 2. muzkelaga anaMta hoya che. kSetrakALa AdinI kathana paddhati audArikanI samAna che to paNa audArikathI ghaNA ochA hoya che. taijasa kArmaNanA badramukta zarIra H- taijasa kArpaNa zarIra haMmezAM sAthe rahe che ane AtmAnA mokSa javA vakhate A baMne sAthe chUTI jAya che. 1. enA bannelaka anaMta che. kSetra AdinA kathana audArika muzkelaganI samAna che. dravya mApanI apekSAe sarva saMsArI jIvonI saMkhyA tulya che, siddhothI anaMtagaNA che ane sarva jIvonA anaMtamAM bhAga(siddho jeTalA) nyUna che. 2. enA mukakelaga paNa anaMta che. anaMtanA kSetra, kALanA mApa enA ja bannelakanI samAna che. dravya mApanI Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza apekSA sarva jIvonI saMkhyAthI anaMtagaNA che ane sarva jIvonI saMkhyAno varga karavAmAM Ave to e varga rAzithI anaMtamAM bhAga tulya taijasa-kAryaNanA mukakelaga zarIra che. 147 covIsa daMDakanA baddha-mukta zarIraH nArakI H- audArika zarIranA baDhelaka nathI ane tenA muzkelaga samuccayanI jema che. vaikriya zarIranA baDhelaka asaMkhyAta che arthAt ghanIkRta loka prataranA asaMkhyAmA bhAganI asaMkhya zreNIonA pradeza tulya che. te zreNIono mApa e che ke eka aMgUla jeTalA zreNI kSetramAM jeTalA AkAzapradeza hoya che tenuM prathama vargamULa je paNa hoya teno bIjA vargamULanI sAthe guNAkAra karavAthI je guNana phaLa Ave teTalI (asaMkhya) zreNIo samajavI. tenI kalpita saMkhyA A prakAre samajAvavAmAM Ave che. yathA- kalpanAthI eka aMgula kSetramAM 256 zreNI che. enuM prathama vargamULa 16 che, bIjuM vargamULa 4 che. 16 ne 4 thI guNatA 16 x 4 64 guNana phaLa Ave che. e prakAre asaMkhyaguNana phaLa Avaze. vaikriyanA mukakelaga audArikanA muzkelaga samAna che. AhAraka zarIranA bannelaka muzkelaga enA audArikanI samAna che. tejasa kArmaNanA baDhelaka ane muzkelaga vaikriyanI samAna che. = bhavanapati devatA :- audArika ane AhAraka zarIra nArakInI samAna che. vaikriya zarIranA baDhelaka nArakInI samAna che. vizeSa e che ke zreNIonuM mApa prathama vargamULano saMkhyAtamo bhAga samajavo, jema ke 25nuM prathama vargamULa 16 che, eno saMkhyAtamo bhAga 5-6 Adi che. enI samAna asaMkhya zreNIo samajavI. A rIte nArakIthI asurakumAra 64/5 eTalA ochA che. muzkelaga nArakInI samAna evaM taijasa kArmaNanA baDhelaka muzkelaga vaikriyanI samAna che. pAMca sthAvara :- pAMce sthAvaranA audArika zarIranA baDhelaka muzkelaga samuccaya audArika zarIranI samAna che. audArikanI samAna ja taijasa kArmaNa zarIranA baDhelaka muzkelaga zarIra che. vaikriya ane AhArakanA baDhelaka hotA nathI. muzkelaga enA audArikanA mukakelaganI samAna che. vAyukAyanA vaikriyanA baDhelaka kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA samaya tulya asaMkhya hoya che. muzkelaga samuccaya vaikriyanI samAna che. vanaspatikAyanA taijasa kAryaNa zarIranA baDhelaka samuccaya kAryaNa zarIranI samAna anaMta che ane muzkelaga paNa anaMta che. traNa vikalendriya :- audArikanA bannelaka asaMkhya che. ghanIkRta loka prataranA asaMkhyAtamA bhAganI asaMkhya zreNInA pradeza tulya. asaMkhya zreNIno mApa Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 148 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA jainAgama navanIta (1) asaMkhyAta kroDAkoDa yojanamAM jeTalI zreNIo hoya teTalI zreNIonA pradeza tulya beindriya che. (2) eka zreNI (eka pradezomAM jeTalA AkAzapradeza che, enA vargamULanuM vargamULa kADhatA jaIe to asaMkhya vAra vargamULa nIkaLaze vargamULanI saMkhyAno je yoga Ave che teTalI zreNIo samajavI (3) aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalA lAMbA pahoLA kSetramAM eka eka beindriyane rAkhavAmAM Ave to sAta rAju lAMbo pahoLo pratara bharAI jAya che. taijasa ane kAzmaNa zarIra audArikanI samAna che. vaikriya ane AhAraka zarIranA balaka hotA nathI. mukkalaga samuccaya audArikanI samAna che. tiryaMca paMcendriya - vikasendriyanI samAna ja tiryaMca paMcendriyanA bahelaka che. mukkalaga paNa pUrvanI jema che. AhAraka zarIra nathI. taijasa kArmaNanA baDhelaka muzkelaga enA audArikanI samAna che. eka aMgula zreNInA pradezonA prathama vargamULanA asaMkhyAtamA bhAganI zreNIonA jeTalA AkAzapradeza hoya eTalA vaikriya zarIranA baddhalaka hoya che, muzkelaga samuccayanI samAna che. manuSya - dArika zarIranA baDhelaka kadAcit saMkhyAtA hoya che, kadAcit asaMkhya hoya che. saMkhyAtAnuM mApa nIce pramANe che. (1) saMkhyAtA kroDAkroDa arthAtu, (2) traNa yamala padathI upara cAra yamala padathI nIce, (3) chaThThA vargane pAMcamA vargathI guNyA pachI je rAzi Ave (4) bene bethI 96 vAra guNyA pachI je saMkhyA Ave, athavA je rAzine 96 vakhata bethI bhAgAkAra karI zakAya te rAzi. A rAzi saMjJI manuSyanI apekSA utkRSTa rAzi che. jaghanya enAthI kaMIka ochA manuSya hoya che. asaMzI manuSyonI apekSA asaMkhyAtA baddhalaka hoya che. jenuM mApa A pramANe che- aMgula jeTalA zreNI kSetramAM jeTalA AkAzapradeza hoya tenA pahelA vargamULane trIjA vargamULathI guNavAthI je asaMkhya rAzi Ave teTalI laMbAI pahoLAInA kSetramAM eka asaMjJI manuSyane rAkhavAmAM Ave to eka pradeza 7. rAjanI lAMbI zreNI saMpUrNa bharAI jAya, teTalI rAzimAM eka ochA karIne je zeSa rAzi rahe teTalA asaMkhyAta asaMjJI manuSya utkRSTa hoI zake che. arthAt eka pradezI zreNInA asaMkhyAtamAM bhAganA pradeza tulya hoya che. jaghanya to eka, be, traNa paNa hoI zake che ane saMpUrNatayA viraha paNa paDe che. yamala pada ane varganuM spaSTIkaraNa - bene be guNyA karIe to prathama varga 4 thAya che. cAra ne cAra gaNA karavAthI dvitIya varga 16 thAya che. e rIte trIjo varga ra56 ane cotho varga 5536 che. pAMcamo varga 4ra94967ra9 ane chaTTo varga. w.jainelibrary.org Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza 18446744073709591616 che. be vargano eka yamala thAya che. jethI A cha vargonA traNa yamala pada thayA. arthAt chaThThA varganI saMkhyA trIjuM yamala pada che. te saMkhyAthI upara ane cothA yamala padanI saMkhyAthI nIce manuSyonI saMkhyA che. je pAMcamA varga ane chaThThA vargane paraspara guNavAthI prApta thAya che. te rakama 29 aMkomAM A prakAre che-79228162514264337593543950336. A rAzimAM 96 vAra be nA bhAga karyA bAda aMtamAM eka prApta thaze ethI ene 96 chedanaka dAI rAzi kahe che. 49 manuSyamAM vaikriya zarIranA bannelaka saMkhyAtA che ane muzkelaga audArikanA muzkelaganI samAna che. AhAraka zarIranA baDhelaka muzkelaga zarIra samuccaya AhArakanI samAna che. taijasa kArmaNanA baDhelaka muzkelaga enA audArika zarIranA badra-muktanI samAna hoya che. - vyaMtara deva H- audArika ane AhArakanA baDhelaka muzkelaga nArakInI samAna che. vaikriya zarIranA baDhelaka vikalendriyanA audArika baDhelakanI samAna che. vizeSatA e che ke aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM eka beindriya rAkhavAnuM kahevAyuM che, jyAre vyaMtara devane saMkhyAta so yojana lAMbA pahoLA kSetramAM eka ekane rAkhavAmAM Ave to 7 rAjU lAMbo pahoLo pratara kSetra bharAI jAya che. muzkelaga samuccaya vaikriyanI samAna che. taijasa kArpaNanA bannelaka, muzkelaga vaikriya zarIranI samAna hoya che. jyotiSI deva :- saMpUrNa kathana vyaMtaranI samAna che. vizeSatA e che ke 256 yojana lAMbA pahoLA kSetra prataramAM eka jyotiSIne rAkhavAmAM Ave to 7 rAjU lAMbo pahoLo pratara pUrNa bharAI jAya che. eTalA (asaMkhyAta) jyotiSI devanA vaikriya zarIranA baDhelaka che. -- vaimAnika deva :- vaikriyanA asaMkhyAta baddhelakano pramANa A pramANe che- aMgula jeTalA kSetranI zreNImAM jeTalA AkAzapradeza che, tenA dvitIya vargamULane trIjA vargamULa sAthe guNavAthI jeTalI saMkhyA Ave teTalI zreNIonA pradeza tulya athavA trIjA vargane ghana karavAthI paNa te zreNI rAzi prApta thAya che. vaikriyanA muzkelaga audArikanI samAna che. tejasa kArpaNanA bahelaka muzkelaga enA vaikriyanA baDhelaka muzkelaganI samAna che. audArika ane AhArakanA baDhelaka muzkelaga nArakInI samAna che. A sarve bannelaka-muzkelaganI utkRSTa saMkhyA batAvavAmAM AvI che. muzkelaga zarIra sarve daMDakamAM anaMtanI apekSA prAyaH samAna kahevAya che topaNa potapotAnA baDhelakanA anupAtathI emAM aMtara samajavuM joIe. ukta varNananuM koSTaka A pramANe che Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa0 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA jainAgama navanIta covIsa daMDakanA baddha-mukta zarIra saMkhyA :krama jIva-zarIrabaddhamukta viziSTa rAzi jJAna 1| dArika baDhelaka asaMkhya lokanA pradeza tulya | 2 | audArika muzkelaga anaMta lokanA pradeza tulya, abhavyothI anaMtagaNA, siddhothI anaMtamAM bhAge 3 | vaikriya baddhalaka sUci prataranA asaMkhyAtamAM bhAganI asaMkhya zreNIonA pradeza tulya | 4 | AhAraka baDhelaka jaghanya 1-ra-3, utkRSTa aneka hajAra tejasa kAryaNa balaka sarve saMsArI jIvonI saMkhyAnI samAna, siddhothI anaMtagaNA | taijasa kArmaNa muzkelaga sarva jIvonA varganA anaMtamA bhAge, sarva jIvothI anaMtagaNA | | nArakI, vaikriya balaka aMgula pradezonuM prathama vargamULa x bIjuM vargamULa = prataranA asaMkhyAtamAM bhAganI asaMkhya zreNIo, tenA pradeza tulya 8 | bhavanapati vaikriya baddhalaka | aMgula prathama vargamULanA saMkhyAtamA bhAga jeTalI zreNIonA pradeza tulya 9| pAMca sthAvara audArika baddha audArika zarIra samAna, asaMkhya lokanA pradeza tulya 10 vAyukAya vaikriya baddha kSetra palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAganA samaya tulya 11| vanaspatinA kArmaNa baddha | samuccaya kArmaNanI samAna traNa vikasendriya eka zreNInA sarva vargamULonA saravALA prApta rAzi audArika baddha pramANa asaMkhyAta zreNIonA pradeza tulya. aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganI avagAhanAvALA beindriyothI eka pratara bharAI jAya teTalA baDhelaka che. 13 tiryaMca paMcendriya vaikriya baddha aMgula prathama vargamULano asaMkhyAtamo bhAga 14manuSya audArika baddha 1. 29 aMka 2. pAMcamo varga chaThThIvarga 3. (2) 4. trIjA cothA yamala padanI vacamAM 1pa manuSya vaikriya baddha 1-ra-3, utkRSTa saMkhyAtA 1 | manuSya AhAraka baddha 1-ra-3, utkRSTa aneka hajAra 17 asaMjJI manuSya aMgula prathama vargamULa 4tRtIya vargamULanA je AkAzadArika baddha pradeza hoya che teTalI lAMbI-pahoLI avagAhanAvALAne bharavA para sUcI zreNI bharAya ane emAM eka ochuM rahe teTalA che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza 18: vyaMtara vaikriya baDhelaka 19 jyotiSI vaikriya baDhelaka 20 vaimAnika vaikriya baDhelaka saMkhyAta so yojana kSetramAM eka ekane rAkhavAthI pratara bharAI jAya 151 256 yojana kSetramAM eka eka ne rAkhavAthI pratara bharAI jAya aMzula dvitIya vargamULa x tRtIya vargamULa pramANa asaMkhya zreNIonA pradeza tulya; trIjA varganA ghanarUpa noMdha :- vizeSa spaSTIkaraNa pahelAM karI dIdhela che. A koSTakamAM saMkSipta sAMketika jANakArI dIdhela che, tethI jijJAsu baMne rItanI suvidhA ane lAbha prApta karI zake. teramuM : pariNAma pada (1) be prakAranA pariNAma, pariNamana kahela che. 1 jIva pariNAma, 2 ajIva pariNAma. baMnenA mukhya 10-10 prakAra che. (2) jIva pariNAma :- 1. gati 2. indriya 3. kaSAya 4. lezyA 5. yoga 6. upayoga 7. jJAna 8. darzana 9. cAritra 10. veda. A jIvanA pariNAma che arthAt jIva enuM upArjana kare che athavA jIva A avasthAomAM pariNata thAya che. (3) A dasa pariNAma paNa punaH aneka prakAranA che. yathA-- 1. gati cAra, 2. indriya pAMca, 3. kaSAya cAra, 4. lezyA cha, pa. yoga traNa, 6. upayoga be, 7. jJAna pAMca, ajJAna traNa, 8. darzana traNa (samyak, mithyA, mizra), 9. cAritra pAMca, 10. veda traNa. A kula 43 prakAranA che. emAM 1. anindriya 2. akaSAya 3. alezI 4. ajogI 5. acAritra 6. caritrAcaritra 7. avedI, e sAta prakAra umeravAthI sUtrokta 50 pariNAma thAya che. covIsa daMDakamAM pariNAma 24 daMDakamAM gati svayaM potapotAnI hoya che. nArakI, devatA vagere 22 daMDakanA jIva asaMyata che. tiryaMca paMcendriya asaMyata ane saMyatAsaMyata che. manuSyamAM saMyata Adi sarva pariNAma hoya che. indriya, kaSAya vagere ATha bolonA varNana puSpa 24 jIvAbhigama sUtra prathama pratipattimAM che. tyAM narakAdimAM temanA bheda batAvavAmAM Avela che. ahIMyA 24 daMDakamAM ukta 50 pariNAmomAMthI jeTalA pariNAma hoya che tenI saMkhyA batAvavAmAM AvI che. 1. nArakI- ra9 pariNAma. jema ke gati-1, indriya-5, kaSAya-4, lezyA-3, yoga-3, upayoga-2, jJAna-3, ajJAna-3, darzana-3, asaMyata-1, veda-1. 2. bhavanapati vyaMtaramAM- 31 pariNAma. jema ke- veda-2, lezyA--1 A traNa adhika hovAthI 32 ane eka veda ocho hovAthI 31. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1para) mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 3. jyotiSI ane be devalokamAM- 28 pariNAma. jema ke- uparokta 31mAMthI traNa lezyA ochI che. 4. 3 thI 1ra devalokamAM- 27 pariNAma che. uparokata ra8mAMthI strI veda kama. 5. nava raiveyakamAM- 27 pariNAma. 6 pAMca aNuttara vimAnamAM- rara pariNAma che. mithyA daSTi ane traNa ajJAna tathA mizra dRSTi A pAMca ochA. 7. traNa sthAvaramAM-18 pariNAma che. jema ke- gati-1, indriya-1, kaSAya-4, lezyA-4, yoga-1, upayoga-ra, ajJAna-2, darzana-1, asaMyama-1, veda-1. 8. teuvAyukAyamAM- 17 pariNAma che. uparokata 18mAMthI eka vezyA ochI che. 9. traNa vikasendriyamAM kramaza- rara, ra3, 24 pariNAma che. uparokta 17mAM vacanayoga, 2 jJAna, eka daSTi, A cAra vadhavAthI ra1 thayA pachI eka-eka indriya vadhavAthI rara, 23, 24 thAya. 10. tiryaMca paMcendriyamAM-35 pariNAma che. jemake-gati-1, indriya-5, kaSAya-4, lezyA-6, yoga-3, upayoga-ra, jJAna-3, ajJAna-3, darzana-3, cAritra-ra, veda-3. 11. manuSyamAM- 47 pariNAma che. traNa gati ochI che. A prakAre A ATalA jIva pariNAma narakAdi 24 daMDakanA jIvo hoya che. ajIva pariNAma: ajIva pudgalonA pariNamananA mukhya 10 prakAra che. 1. baMdhana, 2. gati, 3. bhedana, 4. vaNe, 5. gaMdha, 6. rasa, 7, sparza, 8. saMsthAna, 9. agurulaghu, 10. zabda. 1 baMdhana :- pugala baMdhanA traNa prakAra che 1 snigdha-snigdha, 2 rUkSa-rUkSa, 3 snigdha-rUkSa, snigdha- snigdhamAM sama ane ekAdhikanA baMdha thatA nathI te rIte rUkSa-rUkSanA paNa samajavA. snigdha rUkSa pudgalomAM jaghanyanA(1 guNano 1 guNanI sAthe) baMdha nathI thatA. paraspara be guNa adhika snigdha- snigdhanA baMdha thAya che; be guNa adhika rUkSa-rUkSanA baMdha thAya che. eka guNane choDIne pachI rUkSa snigdhanA sama, viSama koI paNa baMdha thaI zake che. A baMdha pudgala skaMdhonA paramANu AdinA joDANanI apekSAe kahevAya che. arthAt te paramANu Adi joDAIne navA pudgala skaMdha bane che. 2 gati - pudgalonI gati be prakAranI hoya che. 1 phusamAna (sparza karatAM), ra aphasamANa (vaccenA, AkAza pradezone sparza na karatA). asaMkhya samayamAM je Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH prajJApanA sUtrano sArAMza gati hoya che te phasamAna hoya che. phusamAna gatimAM asaMkhya samaya lAge che. aphasamAna gati eka samayamAM paNa thaI jAya che. bIjI rIte dIrgha gati pariNAma ane hrasva gati pariNAma, A be bheda thAya che. eno artha che- thoDeka dUra sudhI pudgalanuM javuM ane adhika dUra para javuM. 3 bhedana - pulonA bhedana pariNAma pAMca prakAranA hoya che. 1khaMDa, 2 prakara, 3 cUrNa, 4 anutarikA, 5 utkarikA. 4-8 varNAdi - 5 varNa, gaMdha, pa rasa, 8sparza, 5 saMsthAna. agurulaghu - kAzmaNavargaNA, bhASAvargaNA, manovargaNA ane arUpI AkAza Adi ajIva dravyamAM agurulaghu pariNAma hoya che. audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa Adi dravyonA gurulaghu pariNAma hoya che. 10 zabdaH- manojJa zabda ane amanojJa zabda, A be prakAranA zabda pariNAma hoya che. e kula 39 (3+ 2 + 5 + rapa +1+ 2 = 38) ane eka guru laghu = 39 pudgala pariNAma hoya che. A pramANe jIvanA 50 ane ajIvanA 39 pariNAma apekSA vizeSathI kahevAyA che. anya vistRta apekSAe jIva ajIvanA anaMta pariNAma kahI zakAya che. caudamuMH kaSAya pada (1) kaSAyanA cAra prakAra-1 krodha, 2 mAna, 3 mAyA, 4 lobha. (2) krodhAdinA cAra prakAra- 1 anaMtAnubaMdhI- krodha, mAna, mAyA, lobha, 2 apratyAkhyAnI krodhAdi, 3pratyAkhyAnAvaraNa krodhAdi, 4 saMjvalana krodhAdi ema 16 bheda thAya che. (3) A 16nA cAra-cAra bheda-1. AbhogathI 2. anAbhogathI 3. upazAMta 4. anupazAMta. ema 64 bheda thAya che. (4) A krodhAdinI utpattinA nimitta cAra che. 1 kSetra, ra makAna, 3 zarIra, 4 upakaraNa, ema nimitta bhedathI enA 64 44 = rapadaprakAra thAya che. (5) A kaSAyonA AdhAranI apekSA cAra prakAre che. 1 svayaM para, ra bIjA para, 3baMne para, 4 koI para nahIM. (phakta prakRtinA udaya mAtra hovuM) AdhAra bhedathI krodhAdinA rapa44 = 1024 prakAra thAya che. samuccaya jIva ane 24 daMDaka ema 25 ekavacana ane bahuvacananA 50 vikalpa karavAthI 10244 50 = 1200 bhaMga thAya che. (6) A cAra yAvat 10ra4 prakAranA kaSAyanA kAraNe jIve bhUtakALamAM ATha Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta karmono caya(saMgraha) karyo che. vartamAnamAM tenI samAna upacaya ane baMdha kare che. kaSAyothI bAMdhelA karmonuM udayamAM AvavuM Avazyaka che. ataH vedana, udIraNA, nirjarA paNa traNa kALanI apekSA karI che, kare che ane karaze, evI rIte A ATha karma, traNa kALa, cha cayAdinA (84346 = 144) vikalpa thAya che. ene uparokta pa1200 maMgathI guNavAthI = 2188800 vikalpa, kaSAya saMbaMdhI pRcchAonA thAya che. phakta cAra kaSAyathI caya AdinA bhaMga karAya to 14444 kaSAyax25 (jIva-24 daMDaka)xra (ekavacana bahuvacana) = 28800 e cayAdinA svataMtra vikalpa thAya che. krodhAdinA kSetra Adi cAra dravya nimitta kahyA che. topaNa niMdA-prazaMsA, IrSyA, savyavahAra asavyavahAra Adi bhAva kAraNothI paNa krodhAdinI utpatti samajavI joIe. kaThina zabdonA artha - caya- karma yogya pudgalone grahaNa karavA. upacayaabAdhAkALa choDIne karma niSeka racanA karavI. baMdha- niSikta jJAnAvaraNIya AdinuM nikAcana-niyata karavuM. udIraNA- karmone udayAvalikAmAM lAvavA. udaya(vedanA)- karmonuM phaLa prApta thavuM, bhogavavuM. nirjara- upabhoga karelA karmone AtmAthI alaga karI devA. anaMtAnubaMdhI:- je kaSAya samakitanI ghAta kare, je kaSAyano aMta na hoya, je kaSAyane samApta karavAnuM koI lakSya yA maryAdA na hoya te anaMtAnubaMdhI kahevAya che. gusso, ghamaMDa, kapaTa, lAlaca anaMta saMsAra vadhAranArA mithyAtva mohane prApta karAvanArA kaSAya anaMtAnubaMdhI che. apratyAkhyAnI :- je kaSAya pratyAkhyAna vRttino pUrNapaNe nAza kare che. jenA udayathI tyAga pratyAkhyAnanI vRtti yA ruci utpanna thatI nathI, pUrvamAM vrata yA vrata ruci hoya to tene A kaSAya naSTa karI de che. A kaSAyano krama aMta rahita hoto nathI. guru sAnidhya Adi koI nimittane pAmIne yA svataH kALakramathI saMvatsaranI aMdara A krama parivartita thaI jAya che. pratyAkhyAnAvaraNaH-- je kaSAya saMyama bhAvano bAdhaka che yA nAzaka che. arthAt saMyamanA navA bhAvone AvavA na de ane jUnA bhAvone naSTa kare. kAMIka aMze vrata pratyAkhyAna yA zrAvaka vRttimAM A bAdhaka na thAya. A kaSAyano krama 5-10 divasa utkRSTa 1pa divasathI vadhu na cAle. saMjvalana :- kSaNabhara mATe Avazyaka prasaMgo ke paristhitiothI A kaSAya utpanna thAya che ane turata ja jJAna vairAgya viveka athavA sahaja svabhAvathI svataH naSTa thaI jAya che. apramattAvasthAnA vikAsa evaM vItarAga avasthAnI prAptimAM A kaSAya bAdhaka thAya che. A kaSAyathI saMyamano sarvathA nAza thato nathI Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 1papa paraMtu te saMyamanI kiMcit hAni avazya kare che. e ja kAraNe A saMjvalana kaSAya cAritrane kaSAya kuzIla saMjJA apAve che. A kaSAyano krama jhaDapathI ke tatkALa naSTa thAya che, utkRSTa eka divasathI vadhu rahI zakato nathI. saMjvalana kaSAyano svabhAva pANInI lITInI jema turata ja miniTo kalAkomAM naSTa thavAvALo che. pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyano svabhAva retInI lITI samAna che. je thoDA samayamAM naSTa thavAvALo che. apratyAkhyAna kaSAyano svabhAva pANI rahita taLAvanI mATInI tirADo samAna mahinAo sudhI rahIne dUra thAya che. anaMtAnubaMdhI kaSAya paththara yA parvatanI tirADanI samAna che. jenA naSTa thavAno nizcita samaya ja hoto nathI. AbhogajANavA chatAM krodhAdi karavA. anAbhoga- ajANatA krodhAdi thavA. upazAMta- vacana kAyAmAM bahAra aprakaTarUpa krodhAdi. anupazAMta- vacana kAyAmAM prakaTa rUpa krodhAdi. A sarve prakAranA kaSAya ane enA bheda prabheda 24 daMDakamAM sUkSma bAdara badhAne koIne koI rUpamAM yA astitva rUpamAM hoya che. tethI sUtramAM sarve daMDakomAM enI vaktavyatA kahevAI che. | ( paMdaramuM indriya pada , &| prathama uddezaka (1) saMsthAna (AkAra) - 1. zrotendriyano - kadaMba puSpa 2. cakSu indriyano - masura dALa, 3. dhrANendriyano- atimuktaka(dhamaNa), 4. rasanendriyano- surapra khurapA(astrAnI dhAra) sparzendriyano- vividha. (ra) laMbAI pahoLAI - jihendriyanI laMbAI aneka aMgulache ane sparzendriyanI laMbAIzarIra pramANa che. zeSa sarvenI laMbAI ane pahoLAI aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganI che. (3) pradeza - pAMce ya indriyo anaMtapradeza ane asaMkhya pradezAvagADha che. (4) alpabahutvaH- sarvethI nAnI indriya cakSu indriya che. zrotendriya enAthI saMkhyAtagaNI, dhrANendriya tenAthI saMkhyAtagaNI, rasanendriya asaMkhyAtagaNI ane sparzendriya enAthI saMkhyAtaguNI hoya che. A kramathI pradeza paNa alpAdhika che. (5) cAra sparza - enA be vibhAga che. 1 karkaza ane bhAre(guru), 2 mRdu ane laghu(halakA); A eka guNa yAvatuM anaMtaguNa paryata pAMce indriyomAM hoya che. alpabadutva :- cakSu indriyamAM karkaza-guru sarvathI ochA che. pachI kramazaH zrotrendriya, ghrANendriya, jilaeNndriya, sparzendriyamAM anaMtagaNA che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta sparzendriyamAM mRdu-laghu badhAthI ochA che. pachI kramazaH jillendriya, ghrANendriya, zrotrandriya, cakSuindriyamAM anaMtagaNA che. sparzendriyamAM karkaza-guruthI mRdu-laghu anaMtagaNA hoya che. 156 uparokta varNana 24 daMDakamAM paNa samajavuM. temAM jemane jeTalI indriya che, teTalI samajavI; temaja zarIranI avagAhanA ane saMsthAna je hoya te ja sparzendriyanI avagAhanA ane saMsthAna samajavA. pRSTa-praviSTa :- cakSuindriya potAnA viSayanA padArthone dUra rahIne viSayabhUta banAvI enuM jJAna prApta karI le che. arthAt e padArthonA cakSu indriyamAM praveza ane sparza baMne hotA nathI. zeSa indriyo potAnA viSayabhUta padArthonA sparza ane grahaNa(praveza) karyA pachI ja teno bodha kare che. viSaya kSetra :- jaghanya viSaya cakSuindriyano aMgulano saMkhyAtamo che. zeSa cAra indriyono aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che. utkRSTaviSaya cArTamAM juo pAMce ya Indriyaono utkRSTa viSaya :- jIva nAma | zrotrendriya cakSuindriya ekendriya beindriya teindriya caurendriya - 2954 yojana | 5908 yojana asaMjJI paMce | 1 yojana saMjJI paMce 12 yojana aughika jIva | 12 yojana 1 lAkha yo. sA 1 lAkha yo. sA ghrANendriya | rasanendriya sparzendriya 400 dhanuSa 800 dhanuSa 1600 dhanuSa 3200 dhanuSa 6400 dhanuSa 9 yojana 9 yojana 64 dhanuSa 100 dhanuSa | 128 dhanuSa | 256 dhanuSa 200dhanuSa | 400 dhanuSa 9 yojana 512 dhanuSa | 9 yojana 9 yojana 9 yojana | [saMkSiptAkSara sUci H paMce = paMcendriya, yo sA. = yojana sAdhika.] A indriya viSaya utsedhAMgulathI kahela che. jaghanya viSaya AtmAMgulathI samajavo joIe. - nirjarA pudgala H- mukta thavAvALA AtmAnA aMtima nirjarA pudgala sarvelokamAM vyApta thAya che. tene indriyo grahaNa karI zakatI nathI temaja jANI dekhI zakatI nathI, bhale na koI deva hoya ke manuSya. kAraNa ke te nirjarA pudgala ati sUkSma hoya che. viziSTa avadhijJAnI ke kevaLajJAnI ja tene jANI-dekhI zake che tathA te amuka-amukanA che evI vividhatAne ane amuka varNAdi che, evA vividha bhedone temaja kSINatA, tucchatA (niHsAratA), halkA, bhArepaNA vagerene kevaLI bhagavAna joI tathA jANI zake che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH prajJApanA sUtrano sArAMza 15o. nirayika Adi ene jANI dekhI zakatA nathI paraMtu grahaNa karIne AhAra rUpamAM pariNamana karI zake che. samyagRSTi vaimAnika, paryApta, upayogavaMta hoya to jANe, jue ane Ahare. anya devo na jANe na jue paraMtu AhArarUpamAM grahaNa-pariNamana kare che. A prakAre manuSya paNa jo viziSTa jJAnI upayogavaMta hoya to teo jANe, jue ane Ahare, anya manuSya jANe nahIM, jue nahIM paraMtu AhAra rUpamAM grahaNa-pariNamana kare che. kevaLajJAnI manuSya sadaiva jANe ane jue che paraMtu AhArarUpamAM kayAreka pariNamana kare che arthAt aNAhAraka hoya tyAre pariNamana karatA nathI. siddha bhagavAna jANe che, jue che. tAtparya e che ke indriyo mATe A pudgala aviSayabhUta che viziSTa jJAna gocara che ane indriya agocara che. pratibiMba-darpaNa, maNi Adine jonArA darpaNa vagerene jue che ane pratibiMbane jue che paraMtu svayaMne jotA nathI. avagAhana - khulluM prasareluM (phelAyeluM) vastra jeTalA AkAzapradeza avagAhana kare che, sameTI lIdhA pachI paNa teTalA ja AkAzapradezanI avagAhanA karaze. sparza - lokathignala = lokAloka rUpa vastramAM loka thIgaDAnA rUpamAM che. A lokathignala- (1) dharmAstikAya, (2) dharmAstikAyanA pradeza, (3) adharmAstikAya, (4) adharmAstikAyanA pradeza, (5) AkAzAstikAyanA deza, (6) AkAzastikAyanA pradeza, (7) pudgalAstikAya, (8) jIvAstikAya ane (9-13) pRthvI Adi pAMca sthAvara vagerethI pRSTa che. (14-15) trasa kAya ane addhA samayathI spaSTa paNa che aspaSTa paNa che. (lokamAM trasa evaM kALa kayAMka che kayAMka nathI.) - A bUDhIpa- (1) dharmAstikAyanAdeza, (ra) pradeza, (3) adharmAstikAyanA deza, (4) pradeza, (5) AkAzAstikAyanA deza, (9) pradeza (7-11) pRthvI Adi pAMca sthAvara vagerethI spaSTa che. (12) trasa kAyathI spaSTa paNa che aspaSTa paNa che. (13) kALathI spaSTa che. A ja rIte anya dvIpa samudra aMge paNa jANavuM aDhIdvIpanI bahAra kALathI aspaSTa kahevuM. aloka- AkAzAstikAyanA dezathI evaMpradezathI spaSTa che. anya koI paNa dravyAdi tyAM nathI, eka ajIva dravya deza che. bIjo uddezaka 1. Indriyone yogya pudgalono pahelA upacaya- saMgraha thAya che. 2. pachI e indriyanI niSpatti thAya che. 3. pratyeka indriyane niSpanna thavAmAM asaMkhya samayanA aMtarmuhUrta pramANakALa lAge che. A niSpanna thanArI dravyendriya che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 4. tadAvaraNIya karmano je kSayopazama thAya che te bhAvendriya che. 5. teno upayoga kALa jaghanya ane utkRSTa asaMkhya samayanA aMtarmuhUrta pramANa hoya che. jaghanyathI utkRSTakALa vizeSAdhika hoya che. 6. alpabadutvanI apekSA pAMceya indriyonA jaghanya upayogakALamAM cakSu indriyanA ochA ane zeSanA pUrvokta kramathI vizeSAdhika hoya che. utkRSTamAM paNa A ja kramathI alpAdhikahoya che. jaghanya-utkRSTanA saMyukta alpabadutvamAMsparzendriyanA jaghanya upayogakALathI cahyu indriyano utkRSTa upayogakALa vizeSAdhika che. 7. avagraha(grahaNa), IhA(vicAraNA), avAya(nirNaya), dhAraNA(smRti) pAMce IndriyonA hoya che. arthAvagraha cha prakAranA hoya che. pAMca indriya ane mana. vyaMjanAvagraha cakSu indriyane choDIne cAra indriyanA hoya che. A sarve niSpatti Adi 24 daMDakamAM che. jene jeTalI indriyo hoya che tenI apekSAe ukta viSaya, indriya-niSpatti Adi hoya che, yAvat upayoga addhA kALanuM alpabadutva ane avagraha, IhA, avAya, dhAraNA paNa 24 daMDakamAM yathAyogya indriya anusAra che. dravyendriya vistAra: dravyendriya ATha che. be kAna, be AMkha, benAka, eka jihA, ekasparzendriya. covIsa daMDakamAM keTalI dravyendriya che, bhUtakALamAM keTalI karI, vartamAnamAM keTalI che ane bhaviSyamAM mokSa javA pUrve keTalI karaze; A varNana nIcenA cArTathI jANazo. (1) covIsa daMDakamAM saikAlika Indriyo - (eka jIvanI apekSA): daMDaka jIva vartamAnamAM bhUtakALamAM bhaviSyamAM nArakI 1 thI 4 | 8 | anaMtA | ATha, 16, 17 Adi anaMta | nArakI pa thI 7 8 | 16, 17 Adi anaMta bhavanapatithI bIjA devalokanA deva ATha, nava Adi anaMta trIjA devalokathI raiveyakanAdeva ATha, 16, 17 Adi anaMta anutara vimAnanA deva 8, 16, 24 Adi saMkhyAtA pRthvI, pANI, vanaspati 8, 9, 10 Adi tela, vAyu 9, 10 Adi beindriya ! 2 9, 10 Adi te indriya 9, 10 Adi corendriya 9, 10 Adi | tiryaMca paMcendriya " | 8, 9 Adi manuSya | 0, 8, 9 Adi Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza (2) covIsa daMDakamAM traikAlika Indriyo(bahuvacana) :- bhUtakALanI apekSA sarve daMDakamAM anaMta, bhaviSyanI apekSA paNa sarve daMDakamAM anaMta, vartamAnakALamAM vanaspatimAM anaMta, manuSyamAM kayAreka saMkhyAtA, kayAreka asaMkhyAtA, sarvArtha siddha vimAnamAM saMkhyAtA, zeSa sarve daMDakamAM asaMkhyAtA indriyo che. -- (3) eka eka jIvanI sarve daMDakomAM indriyo :- bhUtakALamAM- eka nArakIe pAMca anuttara vimAna choDIne sarve daMDakonA rUpamAM bhUtakALamAM anaMta indriyo karI. e rIte sarva daMDakonA jIvoe paNa anaMta indriyo karI. anuttara devarUpamAM 22 daMDakanA jIvoe eka paNa indriya nathI karI. manuSyomAM koIe karI nathI ane koIe karI to ATha athavA 16, vaimAnika devoe anuttara devarUpamAM koIe karI nathI ane koIe karI to phakta ATha ja karI. vartamAnamAM :-- svayaMnI apekSA jene jeTalI dravyendriyo che teTalI kahevI ane anyanI apekSA sarvatra nathI ema kahevuM. bhaviSyamAM :- paMcendriya apekSA 8-16 ema aSTAdhika hoya che. e ja rIte caurendriyamAM 6-12 Adi, teindriyamAM 4-8 Adi, beindriyamAM 2-4 Adi, ekendriyamAM 1,2,3 Adi, manuSyanI apekSA sarvae karavI jarUrI che. zeSanI apekSA koI karaze athavA nahIM paNa kare ane karaze to 8-10 Adi. eka-eka jIvanI sarve daMDakomAM bhaviSyakAlIna indriyo : apekSA anutara deva manuSya tiryaMca | manuSyapaNe naraka/ti paMce paNe bhava. vya jyo. paNe traiveyaka sudhI vai paNe 4 anuttara devapaNe sarvArthasiddhapaNe ekendriyapaNe beindriyapaNe teindriyapaNe corendriyapaNe nArakIthI jaiveyaka sudhI 8-16 va. anaMta 8-16 0 saM nahIM 0, 8-16 10 anaMta 0, 8, 16 va. anaMta nahIM 0, 8, 16 va anaMta 0, 8, 16 va. saM 0, 8 utkRSTa-16 0,8 159 0,8 0, 1, 2 10 anaMta 0 2, 4 10 anaMta 0 4, 8 10 anaMta 06, 12 va. anaMta 0, 8 nahIM nahIM nahIM nahIM 0, 8, 16 va. anaMta 0, 8, 16 va anaMta 0, 8, 16 10 anaMta 0, 8, 16 va. anaMta 0, 8, 16 0,8 0, 1, 2 A a 02, 4 0 0 04, 8 A a 06, 12 A a vaimAnika, saM. = saMkhyAtA, saMkSipta zabda noMdha :- paMce = paMcendriya, va. = vagere, Adi, vai A = Adi, a = - anaMta, vyaM. = vyaMtara, ti = tiryaMca, bhava. = bhavanapati, jyo. jyotiSI. sarvArtha siddha deva manuSyapaNe dravyendriya ka2ze. zeSa kayAMya paNa koI dravyendriya kareze nahIM. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta (4) aneka jIvonI sarve daMDakomAM dravyendriya H1. bhUtakALa- sarve daMDakanA jIvoe sarve daMDakomAM bhUtakALamAM anaMta dravyendriyo karI che. pAMca anuttaradevapaNe 22 daMDakanA jIvoe karI nathI. manuSyoe saMkhyAtA karI che. vaimAnikamAM traiveyaka sudhInA devoe asaMkhya karI che. cAra anuttara devoe asaMkhya karI che. sarvAtha siddhanA devoe saMkhyAtA karI che. 160 2. vartamAnakALa- vartamAnakALamAM svadaMDakamAM vanaspatine anaMta dravyendriyo che. zeSa 23 daMDakane asaMkhya che. para daMDakanI apekSAe vartamAnamAM nathI. manuSyamAM saMkhyAta--asaMkhyAta dravyendriyo che. sarvArthasiddhamAM saMkhyAtA che. 3. bhaviSyamAM-- anuttara devane choDIne nArakI Adi sarva jIva sarva daMDakomAM bhaviSyamAM anaMta dravyendriyo karaze. vanaspatinA jIva anuttara devamAM anaMta dravyendriyo karaze. zeSa sarve daMDakanA jIva anuttara devamAM asaMkhya vyendriyo karaze, manuSya saMkhyAtA ke asaMkhyAtA karaze. 5 anuttara deva 22 daMDakamAM dravyendriyo karaze nahIM. cAra anuttara deva manuSya ane vaimAnika devamAM asaMkhya dravyendriyo karaze. cAra anuttara deva pAMca anuttara devapaNe asaMkhya dravyendriyo karaze. sarvArthasiddhanA deva manuSyamAM saMkhyAtA dravyendriyo karaze, vaimAnikamAM nahIM kare. bhAvendriya vistAra : bhAvendriya kSayopazamane kahevAya che. te pAMca che, zrotrendriya yAvat sparzendriya, dravyendriyanI samAna enuM paNa cAra dvArothI varNana che. yathA- (1) eka eka jIvanI traikAlika bhAvendriyo, (2) sarve jIvomAM aikAlika bhAvendriyo, (3) eka eka jIvanI sarve daMDakomAM traikAlika bhAvendriyo, (4) sarvejIvonI sarve daMDakamAM vaikAlika bhAvendriyo. bhAvendriyanA cAre dvAronuM saMpUrNa varNana dravyendriyanA cAre dvAranA varNananI samAna che. utkRSTa saMkhyAomAM arthAt saMkhyAtA asaMkhyAtA anaMtA kahevAmAM pharaka nathI paraMtu jaghanya saMkhyAomAM pharaka che. arthAt 8nA sthAna para pa che. nA sthAna para 6 che. 16nA sthAna para 10 che. 6, 12nA sthAna para 4, 8 che. 4, 8nA sthAna para 3, 6 che. ekanA sthAna para eka ane ranA sthAna para ra che. A jaghanya saMkhyAo sivAya koI pharaka nathI. -- vizeSa : A prakaraNamAM ekendriyane dravyendriya ane bhAvendriya eka ja kahela che. AthI koI ciMtaka ke vyAkhyAkAra athavA vaijJAniko vanaspatimAM pAMca bhAvendriyo kahe to te kathana Agama sammata nathI tethI tevuM kathana zraddhA prarUpaNAne yogya nathI. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 11 soLamuM : prayogapada. AtmA dvArA vizeSarUpathI prakarSarUpathI karavAmAM AvatA vyApArane prayoga kahe che. pracalanamAM tene yoga kahe che. anyatra AgamamAM paNa tene yoga kahela che. mATe zabda prayoganA aMtara sivAya yoga ane prayoganA artha ane bhAvArthamAM koI vizeSa aMtara nathI. prayoga paMdaraH- 4 mananA, 4 vacananA temaja 7 kAyAnA ema 15 prayoga che. 11mA bhASA padamAM satya Adi cAra prakAranI bhASA kahevAmAM AvI che. te ja cAra prakAra vacana yoganA che temaja mana yoganA paNa cAra prakAra te ja che. mATe satya, asatya, mizra, temaja vyavahAra mana ane vacananA artha bhAvArtha te ja samajavA. bhASAmAM bolavAthI prayojana che temaja manathI tenA AzayanA bhAvanuM ciMtana manana karavAnuM che. kAyAnA sAta prayoga A prakAre che. audArika kAyaprayoga :- audArika zarIranI je paNa bAhA temaja AtyaMtara halana-calana, spaMdanarUpa pravRttio che, te audArika kAyaprayoga che. manuSya, tiryaMcamAM badhA jIvone A prayoga hoya che. dArika mizra kAyaprayoga - audArika zarIra banAvavA mATe tenA pahelA AtmAno je vyApAra(pravRttirU5) thAya che, te audArika miznakAya prayoga che. te kArmaNanI sAthe janma samayamAM audArika zarIra pUruM na bane tyAM sudhI hoya che. vaikriya ane AhAraka baMne labdhi prayoga pachI jyAre jIva pharI audArika zarIramAM avasthita thAya che tyAre te vaikriya athavA AhArakanI sAthe audArika mizra kAyaprayoga thAya che. kevaLI samuddhAtanA prAraMbhamAM ane aMtamAM kAmaNanI sAthe dArika mizra kAyaprayoga hoya che. vaikriya kAyaprayoga :- vaikriya zarIranI halana calana spaMdana rUpa bAhya temaja AtyaMtara pravRttio thAya che, te vaikriya kAyaprayoga che. nArakI-devatAmAM sarva jIvone A prayoga hoya che. koI manuSya-tiryaMcone paNa kayAreka A prayoga hoya che. vaikriya mizra kAyaprayoga - vaikriya zarIra banAvavAnA pahelA AtmAnI pravRtti rUpa je vyApAra thAya che, tene vaikriya mizra kAyaprayoga kahe che. nArakI, devatAonA janma samayamAM te kArmaNanI sAthe hoya che arthAt vaikriya ane kArmaNa baMne zarIrano sahayogI mizrita vyApAra hoya che. nAraka, devamAM uttara kriya karatAM temaja manuSya, tiryaMcamAM vaikriya karatA samaye Icchita rUpa banyA pahelAM A prayoga thAya che. AhAraka kAya prayoga - 14 pUrvadhArI munivaronA AhAraka zarIranI je bAhya gamanAgamana Adi rUpa pravRtti hoya che, tene AhAraka kAyaprayoga kahe che. te 14 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta pUrvI AhAraka labdhi saMpanna munivarone hoya che. -- AhAraka mizra kAyaprayoga :- AhAraka zarIra saMpUrNa banatA pahelA AtmAno je vyApAra hoya che, tene AhAraka mizra kAyaprayoga kahe che. te paNa labdhi saMpanna munivarone hoya che. kArmaNa kAyaprayoga :- janma sthAnamAM pahoMcatA pahelA mArgamAM audArika vaikriya zarIranA abhAvamAM te kArmaNa kAyaprayoga thAya che. te samaye jIvanI sAthe taijasa ane kAryaNa e be zarIra ja hoya che. baMnenA mizra prayogane kAryaNanI ja pramukhatA mAnIne AgamamAM eka kArpaNa kAyaprayoga ja kahevAmAM Ave che. enA sivAya kevalI samuddAtanA ATha samayomAMthI vaccenA traNa samaya (trIjA, cothA, pAMcamA)mAM kArmaNa kAyaprayoga hoya che. [pAMca zarIranuM varNana bAramA padamAM batAvAI gayuM che.] covIsa daMDakamAM prayogaH 1. nArakI devatA badhAmAM 11 prayoga che- 4 mananA, 4 vacananA e ATha thayA. 9. vaikriya 10. vaikriya mizra 11. kArpaNa. 2. cAra sthAvaramAM 3 prayoga- 1 audArika, 2 audArika mizra, 3 kArmaNa. 3. vAyukAyamAM 5 prayoga-1 audArika, 2 audArika mizra, 3 vaikriya, 4 vaikriya mizra, 5 kArmaNa. 4. traNa vikalendriyamAM 4 prayoga- 1 audArika, 2 audArika mizra, 3 kArmaNa, 4 vyavahAra vacana. 5. tiryaMca paMcendriyamAM 13prayoga- AhAraka ane AhAraka mizra, A besivAya. 6. manuSyamAM 15 prayoga hoya che. jIvomAM zAzvata azAzvata prayoga temaja tenA vikalpo: zAzvata prayogono eka vikalpa (bhaMga) thAya che. eka azAzvata prayoganA ekavacana, bahuvacanathI be bhaMga bane che. be azAzvata prayoganA ekavacana, bahu vacanathI asaMyogI cAra bhaMga thAya che ane dvisaMyogI paNa cAra bhaMga banI jAya che. yathA- (1) baMne ekavacana, (2) paheluM ekavacana, bIjuM bahuvacana, (3) paheluM bahuvacana, bIjuM ekavacana, (4) baMne bahuvacana, A caubhaMgI-cAra bhaMga banAvavAnI rIta che. ema be azAzvatanA kula 8 bhaMga thAya che. traNa azAzvata prayogonA ekavacana bahuvacanathI asaMyogI 6 bhaMga thAya che. dvisaMyogI 12 bhaMga thAya che. traNa azAzvatanA traNa dvika bane che. jema ke-1 pahelA-bIjA, 2 pahelA-trIjA, 3 bIjA-trIjA. A pratyeka dvikanA upara batAvela anusAra cAra bhaMga bane che, mATe 3 x 4 = 12 bhaMga dvisaMyogI. traNa saMyogInA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 163 ATha (8) bhaMga thAya che. jema ke pahelAne ekavacana rAkhatA bIjA-trIjAnA drikathI eka cIbhaMgI bane che. pharI pahelAne aneka rAkhatAM bIjA-trIjAthI pharI eka caubhaMgI bane che. A rIte be caubhaMgInA ATha bhaMga thAya che. A traNa azAzvatanA kula (6 + 12 + 8) = 26 bhaMga thAya che. cAra azAzvata prayoga hoya to 80 bhaMga bane che. asaMyogI 8 bhaMga thAya che. dvisaMyogI dikanA 44 = 24 bhaMga thAya che. 6 dvika A prakAre che. pahelA bIjA (1-2), (1-2), (1-4), (2-3), (ra-4), (3-4). traNa saMyogInA cAra trika thAya che ane eka eka trikanA upara batAvyA anusAra ATha bhaMga thAya che. mATe 884 = 3ra bhaMga traNa saMyogI thAya che. cAra saMyogInA 16 bhaMga thAya che. temAM eka catuSka bane che temAM prathamane ekavacana rAkhatA zeSa vadhelA traNanI trikathI uparanI vidhi anusAra AThabhaMga thAya che. pharI prathamane bahuvacana karIne zeSa vadhelA traNanI trikathI pharI AThabhaMga thAya che. A rIte 8+ 8= 16 bhaMga cAra saMyogInA thAya che. A cAra azAzvatanA kula (8243+ 16) =20 bhaMga thAya che. A rIte zAzvata prayogonA eka ane azAzvata prayoganA aneka bhaMga thAya che. baMnene meLavavAthI. (1) zAzvata bhaMga-1 + eka azAzvatanA bhaMga ra = 3 (ra) zAzvata bhaMga-1+be azAzvatanA bhaMga 8 = 9 (3) zAzvata bhaMga-1 +traNa azAzvatanA bhaMga 26 = 27. (4) zAzvata bhaMga-1 + cAra azAzvatanA bhaMga 80 = 81 (5) badhA zAzvata hoya to temAM bhaMga (abhaMga) = 1 covIsa daMDakamAM prayoga bhaMga saMkhyA - kramAMka prayoga zAzvata | azAzvata bhaMga prayoga | prayoga saMkhyA 1 | samuccaya jIva | 15 | 13 | 2 nArakI devatA { 11 | 10 | 1 cAra sthAvara vAyukAya | 5 | vikasendriya 6 | tiryaMca paMcendriya 1 | 3 | 7 | manuSya | 15 | 11 | 4 | 81 | azAzvata prayoga :- samuccaya jIvamAM AhAraka ane AhAraka mizra A be. nArakI, devatAmAM ane vigalendriya temaja tiryaMca paMcendriyamAM eka kAmaNa. manuSyamAM - dArika mizra, AhAraka, AhAraka mizra. kArpaNa e cAra azAzvata che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA nAgama navanIta bhaMga uccAraNa vidhiH- samuccaya jIvanA eka zAsvata ane be azAsvatanA 9 bhaMga- (1) badhA jIva 13 prayogavALA (bIjA koI paNa na hoya) (2) aneka 13 prayogavALA, 1 AhAraka prayogavALA (3) aneka 13 prayogI aneka AhAraka prayogI (4) aneka 13 prayogI, eka AhAraka mizra prayogI (5) aneka 13 prayogI aneka AhAraka mizra prayogI. (6) aneka 13 prayogI eka AhAraka prayogI, eka AhAraka mizra prayogI(7) aneka 13 prayogI, eka AhAraka prayogI, aneka AhAraka mizra prayogI (8) aneka 13prayogI, aneka AhAraka prayogI, eka AhAraka mizra prayogI (9) aneka 13 prayogI, aneka AhAraka prayogI, aneka AhArakamizra prayogI. A rIte badhA bhaMgonuM uccAraNa karI levuM joIe. gati pravAhanA bheda prabhedaH jIva ane pudgalanI halana calana, spaMdana rUpa pravRttine gati pravAha kahe che. temAM badhA prakAranA jIvAjIvanI gationo samAveza thaI jAya che. gati pravAhanA mukhya pAMca bheda A pramANe che - (1) prayoga gati pravAha - kahelA 15 prayogo(yogo)thI pravRtta mana, vacana, kAyAnA pudgalonuM halana, calana, spaMdana. (2) tata gati pravAha -raste cAlatA maMjila pUrNa thavA pahelA je kramikamaMdagati thAya che te jIvanI sAmAnya gati ja "tata gati pravAha che. (3) baMdhanaccheda gati pravAha:- jIvathI rahita thavA para zarIranI gati athavA zarIrathI rahita jIvanI gati arthAt mRtyu thavApara jIva ane zarIranI gati (gamana spaMdana kriyA) thAya che. tene baMdhanacchedagati pravAha kahe che. (4) upapAta gatiH- tenA traNa prakAra che- 1. kSetro papAta 2 bhavopapAta 3 nobhavopapAta. 1. naraka gati Adi kSetragata AkAzamAM jIva AdinuM rokAvavuM, rahevuM tene mATe gati. 2. koI janmasthAnamAM janma dhAraNa karIne te AkhA bhavamAM kriyA karatA rahevuM. 3. siddha banyA pahelAM lokAgre javAnI gamana kriyAne nobhavoparAta gati kahe che. (5) vihAyogati - AkAzamAM thavAvALI gatine tihAyogati kahe che, tenA 17prakAra che-1. sparzadagati, 2. asparzada gati, 3. upasaMpadyamAna (Azrayayukta) gati, 4. anupasaMpadyamAnagati, 5. pudgala(yukta) gati, 6. maMDUkagati(uchaLa vA rUpa gati), 7. nAvAnI gati, 8. nayagati (yonuM ghaTita thavuM), 9. chAyAnI gati, 10. chAyAnupAta gati-chAyAnI samAna anugamana rUpa gati, 11. lezyAnI gati, 12. glezyAne anurUpa gati, 13. uddezya gati (pramukhatA svIkAra karIne rahevuM), Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza 14. cAra puruSonI sama-viSama gati arthAt sAthe ravAnA thavuM, sAthe pahoMcavuM Adi cAra bhaMga, 15. vakrati(ADI avaLI), 16. paMkati, 17. baMdhana vimocana gati, kerI Adi phaLonuM svAbhAvika rUpathI tUTIne paDavuM. A pAMca prakAranI temaja vividha prakAranI gatio jIvanI pramukhatAthI kahela che to paNa aneka gatio ajIvamAM paNa prApta thAya che. mATe jemAM je saMbhava hoya te yathAyogya samajI levuM joIe. sattaramuM : lezyA pada daO O prathama uddezaka 15 lezyA AtmAnI sAthe karmone coMTADanAra che. te jIvanA pariNAma vizeSa che. te yoga nimittaka che temaja tenA dravya yogAMtargata che. te kaSAyAnuraMjitapaNa hoya che, temaja yogAnujita paNa hoya che. te dravya ane bhAvanA bhedathI be prakAranI hoya che. jIvanA pariNAma bhAvalezyA che, arUpI che. kRSNAdi dravyonuM je grahaNa thAya che te dravya lezyA che, rUpI che, yoga ane kaSAyathI grahaNa karAyelA karmonuM AtmAnI sAthe cITakAvavAnuM kArya kRSNAdi dravya lezyAthI thAya che. dravya bhAva baMne lezyAnA -6 prakAra che-- 1. kRSNa 2. nIla 3. kApota 4. tejo 5. padma 6. zukla. bhAva lezyAne ja adhyavasAya temaja Atma pariNAma kahevAmAM Ave che. A traNene paryAya zabda samajavA joIe. salezImAM AhAra, karma Adi sama viSama : 1. salezI nArakImAM 'AhAra, zarIra, ucchvAsa' samAna hotA nathI, kAraNa ke zarIranI avagAhanA nAnI moTI hoya che. nAnI avagAhanAmAM AhArAdi alpa hoya che. moTI avagAhanAmAM te adhika hoya che. A rIte bhavanapati Adi 23 daMDakamAM jANavuM. manuSya yugaliyA moTI avagAhanAvALA hoya che te AhAranA pudgala vadhAre grahaNa kare che paraMtu vAraMvAra grahaNa karatA nathI, A taphAvata che, bAkImAM moTI avagAhanAvALA vAraMvAra AhAra grahaNa kare che. 2. salezI nArakImAM 'karma-varNa-lezyA' samAna hotA nathI kAraNa ke pUrvotpannamAM te vizuddha hoya che. nUtanotpannamAM avizuddha hoya che. devatAomAM pUrvotpannamAM avizuddha hoya che, nUtanotpannamAM te vizuddha hoya che. bAkInA daMDakomAM nArakI pramANe che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 3. salezI nairayikamAM vedanA samAna hotI nathI, saMjJIbhUtamAM ane samyagdaSTimAM vedanA vadhAre hoya che. asaMjJIbhUtamAM ane mithyAdaSTimAM ochI vedanA hoya che. devatAomAM A ja rIte kathana che. pAMca sthAvara, traNa vikalendriyamAM badhA asaMjJIbhUta hovAthI vedanA samAna che. saMjJI tiryaMca manuSyanI vedanAnuM kathana narakanI samAna che. 4. salezI nairayikomAM "kriyA" samAna hotI nathI, kAraNa ke samyagdaSTimAM AraMbhikA Adi 4 kriyA hoya che, mithyAdRSTimAM pAMca kriyA hoya che. devAmAM ane tiryaMca paMcendriyamAM e ja prakAre che. pAMca sthAvara, traNa vikalendriyamAM pAMca kriyAo samAna che. manuSyamAM mithyASTimAM pAMca kriyA, samyagdaSTimAM cAra kriyA, dezaviratimAM traNa kriyA, sarvaviratimAMrakriyA, apramatta saMyatamAM 1 kriyA, vItarAgamAM akriyA. 5. salezI nairayikomAM badhAnA AyuSya samAna hotA nathI, kAraNa ke te ochA adhika AyuSyavALA hoya che. pUrvotpana, nUtanotpana paNa hoya che. tethI sarva nairayikomAM AyuSyanA samaviSama saMbaMdhI cAra bhaMga hoya che- 1. koI samAna AyuSyavALA ane sAthe utpanna. 2. koI samAna AyuSyavALA paraMtu alaga samayamAM utpanna. 3. koI asamAna AyuSyavALA sAthe utpanna. 4. koI asamAna AyuSyavALA ane alaga alaga samayamAM utpanna. A rIte badhA daMDakamAM narakanI samAna AyuSya kahevuM. kRSNa vezyAvALAH- nArakomAM saMjJI ane asaMjJIno vikalpa na kahevo. manuSyamAM apramatta Adi AgaLanA vikalpa na karavA. jyotiSI vaimAnikanuM kathana ja na karavuM kAraNa ke tenAmAM A lezyA nathI. nIla lezyAvALA - kRSNa lezyAnI samAna kathana che. kApota lezyAvALA - kRSNa lezyAnI samAna kathana che paraMtu narakamAM saMzI asaMjJIno vikalpa kahevo. tejo vezyAvALA - nArakI, tela, vAyu, traNa vikasendriyanuM kathana ja na karavuM. devatAomAM saMjJIbhUta asaMjJIbhUtano vikalpa na kahevo. bAkImAM salezInI samAna kathana che, manuSyamAM apramatta sudhI kathana karavuM, AgaLanuM kathana na karavuM. padya-zukla lezyAvALA - manuSya,tiryacapaMcendriya temaja vaimAnikanuM kathana karavuM bAkamAM A baMne lezyA nathI. AnuM saMpUrNa kathana salezInI samAna che. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tattvazAstra prajJApanA sUtrano sArAMza 160 TET bIjo uke bIje uddezaka - lezyAonuM alpabadutvaH| jIvanAma | pRSNa | nIla | kApota tejo | padma | zukla | alezI | samuccaya jIva 7 vize vize | pa anaM. 3 saM0 | ra saM] 1 alpa 4 ane nArakI | 'alpa 2 asaM] 3 asaM| - | - | tiryaMca | | kavize | pa vize 4 anaM.] 3 | 2 saMya | alpa ekendriya 4 vize 3 vize ane alpa pRthvI, pANI |4 vize, 3 vize 2 asaM/1 alpa | vanaspati 4 vize | 3 vize | ra anaM. |1 alpa | teu, vAyu | 3 vize, ravize | 1 alpa vikasendriya | phavize ra vize alpa asaMjJI tiryaMca | 3 vize ra vize | alpa | paMcendriya tiryaMca vize | pa vize 4 asaM. 3 saM0 | 2 saMva | 1 alpa saMjJI paMcendriya vize pa vize | | 3 saM0 | saM1alpa | tiryaMcANI | 6 vize | pa vize 4 saM| 3 saM0 | 2 saM] 1 alpa manuSya | vize da vize | 5 asaM. 4 saM0 | 3 saM] 2 saM. | alpa saMjJI manuSya | 9 vize 6 vize pa saM | 4 saM0 | 3 saM0 | 2 saMs | 1 alpa deva |pa vize | 4 vize | 3 asaM saM 2 asaM 1 alpa devI | 3 vize | ra vize 1alpa 4 saM. bhavana devadevI | 4 vize 3 vize 2 asaM|1alpa vyaMtara devadevI | vize | 3 vize | ra asaM[1alpa) vaimAnika deva | - 1 - 3 asaM. 2 asaM. 1 alpa jyotiSI | - | - | - | badhA | siMkSipta zabda sUci:- bhavana = bhavanapati, vize = vizeSAdhika, asaM = asaMkhyAtaguNA, saM. = saMkhyAta guNA, anaM.=anaMtaguNA. cArTamAM ApelA AMkaDA alpabadutvanA kramane sUcave che.] garbhaja tiryacatiryaMcANInuM sAthe alpabadutvaH- 1. sauthI thoDA zuklalezI tiryaMca, 2. zuklalezI tiryaMcANI saMkhyAtagaNI, 3. padmalezI tiryaMca saMkhyAtagaNA, 4. padmalezI tiryaMcANI saMkhyAtagaNI, 5. tejolezI tiryaMca saMkhyAtagaNA, da. tejolezI tiryaMcANI saMkhyAtagaNI, 7. kApotalezI tiryaMca saMkhyAtagaNA, 8. nIlezI tiryaMca vizeSAdhika, 9-kRSNalezI tiryaMca vizeSAdhika, 10. kApotalezI Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 168 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA H jenAgama navanIta, tiryaMcANI saMkhyAtagaNI, 11. nIla lezI tiryaMcANI vizeSAdhika, 12. kRSNalezI tiryaMcANI vizeSAdhika. deva devInuM sAthe alpabadutvaH- 1. sauthI thoDA zuklalazI deva, 2. padmalezI deva asaMkhyAtagaNA, 3. kApotalezI deva asaMkhyAtagaNA, 4. nIlezI deva vizeSAdhika, 5. kRSNalezI deva vizeSAdhika, da. kApotalezI devIo saMkhyAtagaNI, 7. nIlezI devIo vizeSAdhika, 8. kRSNalezI devIo vizeSAdhika, 9. tejalezI deva saMkhyAtagaNA, 10. tejolezI devIo saMkhyAtagaNI. bhavanapati deva devInuM sAthe alpabadutvaH - 1. sauthI thoDA tejolezI deva, 2. tejolezI devIo saMkhyAtagaNI, 3. kApotalezI deva asaMkhyAtagaNA, 4. nIlalezI devavizeSAdhika, 5.kRSNalezI deva vizeSAdhika, 6kApotalezI devI saMkhyAtagaNI, 7. nIlalezI devI vizeSAdhika, 8. kRSNalezI devI vizeSAdhika. Aja rIte vyaMtara deva devInuM alpabadutva che. jyotiSI deva devImAM ane vaimAnika devImAM eka tejovezyA ja hoya che tethI alpabaddhatva nathI. alparaddhi mahAddhi - jyAM jeTalI lezyA che temAM pahelAnI legyA kRSNa Adi alpajhaddhivALI che pachInI kramathI mahAddhivALI che. trIjo uddezaka 1. narayika ja narakamAM utpanna thAya che. anya eTale anairayika jIva narakamAM utpanna thatA nathI kAraNa ke narakanuM AyuSya zarU thayA pachI ja jIva tyAM Ave che. tethI utpatti sthAnanI apekSA e ja uttara 24 daMDakamAM samajI levA arthAtu manuSya ja manuSyamAM athavA devatA ja devayoni sthAnamAM utpanna thAya che. 2. A rIte kRSNa Adi lezyAvALA ja kRSNa Adi lekSAmAM utpanna thAya che. nArakI devatAmAM je legyAmAM jIva utpanna thAya che te ja lezyAmAM mare che. ane tiryaMca manuSyamAM te jalezyAmAM athavA bIjI koI paNa legyAmAM mare che. paraMtu je lezyAmAM jIva mare che te ja lezyAmAM utpanna thAya che, A niyama 24 daMDakamAM che. 3. je daMDakamAM jeTalI legyA che, tenI apekSA upara kahela kathana samajI levuM. pRthvI, pANI, vanaspati tejo lezyAmAM utpanna thanArA tejolesthAmAM maratA nathI anya traNa kRSNAdimAM mare che. 4. jyotiSI vaimAnikamAM udvartana(maravAnA)nA sthAna para cyavana kahevAmAM Ave che A badhI jagyAe dhyAna rAkhavuM arthAt je lezyAmAM janme te legyAmAM cyave. nadhi :- nArakI devatAmAM pratyeka jIvamAM jIvanabhara eka ja vezyA hoya che. A kathana dravya lazyAnI apekSAe samajavuM, bhAva lezyA koI paNa hoI zake che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza [19 5. kRSNalezI kRSNalezI nairayikonA avadhijJAnamAM kSetra AdinI apekSA thoDuM bahu aMtara hoya che. kRSNa ane nIlalezyAvALAnA avadhijJAnanA kSetramAM temaja vizaddhimAM kaMIka vizeSa aMtara hoya che. kRSNa temaja kApotamAM tenAthI paNa kaMIka adhika aMtara hoya che. A traNenA aMtara mATe traNa daSTAMta batAve che. 1 samabhUmi uparabe vyakti ubhI rahIne jue to tenI daSTiomAM thoDuM bahu aMtara hoya che. 2 eka vyakti samabhUmi upara bIjI pahADa para ubhI rahIne jue, 3 eka samabhUmi para bIjI parvatanA zikhara para ubhI rahIne jue. A rIte traNe lezyAvALAmAM paraspara avadhijJAnanuM aMtara samajavuM. nArInuM avadhikSetra jaghanya ardhAkoza ane utkRSTa cAra koza hoya che. avadhikSetranA anupAtathI dravya, kAla temaja vizuddhi, avizuddhimAM aMtara hoya che. 6. pAMca lezyAmAM cAra jJAna, traNa ajJAna hoI zake che. zukla legyAmAM pAMca jJAna, traNa ajJAna hoI zake che. arthAt kRSNAdi pAMca legyAmAM be jJAna, traNa jJAna, cAra jJAna hoI zake che. temaja zukla legyAmAM 2, 3, 4 temaja eka jJAna (kevaLajJAna) hoI zake che. " cotho uddezaka pariNAmAMtara:- dUdha chAzathI pariNAmotarane prApta thAya che. vastravividha raMgomAM parivartita thAya che. evI ja rIte lezyA paNa bIjI le zyAmAM pariNata thaI zake che. vaiDUryamaNimA jevA raMgano doro parovAya evA ja raMgano maNi dekhAya che. A apekSAe paNa lezyAmAM pariNAmAMtara jovAmAM Ave che. varNa - kRSNa lezyAno varNa kALo hoya che. jema ke aMjana, khaMjana, bhesanA zIMgaLA, jAMbu, bhInA arIThA, ghanaghora kALA vAdaLA, koyala, kAgaDo, bhramaronI lAIna, hAthInA baccA, mAthAnA vALa, kALA azoka, kALA kanera Adi. nIla vezyAno varNa nIla(lIlo) hoya che. jema ke popaTa, cAsa pakSI, kabUtaranI Doka, moranI Doka, aLasInA phUla, nIlakamala, nIlA azoka, nIlA kanera Adi. kApotalezyAno varNatAgrahoya che. jema ke tAMbu, bairasAra, agni, rIMgaNAnA phUla, javArAnuM phUla tejalezyAno varNa lAla hoya che. jema ke sasalA Adi pazuonuM lohI, manuSyonuM lohI, varasAdamAM utpanna thatA krIDA, ugato sUrya, lAla dizA, ciramI, hiMgaLo, mUMgA, lAkSArasa, lohitAkSa maNi, kiramajI raMganI kAmaLI, hAthInuM tALa vuM japAkusuma, kiMzuka (khAkharA)nuM phUla, lAla azoka, lAla kanera, lAla baMdhujIvaka. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta pAlezyAno varNa pILo hoya che jema ke haLadara, campaka chAla, haratAla, suvarNa zukti, suvarNarekhA, pItAMbara, caMpAnuM phUla, kanera, phUla, kuSmAMDa latA, jUhInuM phUla, koraMTa phUla, pILo azoka, pILo kanera, pILA baMdhu jIvaka, zukla lezyAno varNa sapheda hoya che. jema ke aMtaratna, zaMkha, caMdramA, nirmaLa pANInA phINa, dUdha, dahIM, cAMdI, zarada RtunA vAdaLA, puMDarIka kamaLa, cokhAno loTa; sapheda azoka, kanera ane baMdhu jIvaka A cha lezyAmAM kApota lezyAno varNa mizra varNa che. bAkInA pAMca varNa svataMtra che. rasa - kRSNa lezyAno rasa kaDavo hoya che. jema ke lImaDo, tuMbI, rohiNI, kuTaja, kaDavI kAkaDI Adi. nIlalezyAno tIkho rasa hoya che. jema ke sUMTha, lAla maracA, kALA marI, pIpara, pIparAmUla, citramUlaka, pAThA vanaspati Adi kApotalezyAno rasa kAcA phaLanI samAna khATo hoya che. jema ke kerI, bora, koThA, bijorA, dADama, phaNasa Adi. tejalezyAno rasa pAkA phaLonI samAna thoDo khATo ne vadhAre mITho hoya che. pAlezyAno rasa Asava, ariSTa, avaleha, madhanI samAna hoya che. zuklalezyAno rasa mITho hoya che jema ke- goLa, zAkara, khaDI sAkara, miSThAna Adi. upara kahelA padArthothI keTalAya gaNo adhika A vezyAono rasa hoya che. gaMdha - kRSNAdi traNa lezyAo durgadhamaya hoya che ane teno Adi traNa lezyAo sugaMdhamaya hoya che. arthAt marelA maDadA jevI durgadhavALI temaja phUlonI khuzabo jevI suMgadhavALI hoya che. sparza - kRSNAditraNa vezyAno sparzakharabacaDo hoya che. tejolezyA AditraNano sparza suMvALo(mRdu athavA komaLa) hoya che. traNa lezyAo prazasta che, traNa aprazasta che. traNa saMkliSTa pariNAmI che. traNa asaMkliSTa pariNAmI che, traNa durgatigAmI che. traNa sadgatigAmI che. traNa zItarukSa che, traNa uSNasnigdha che. pariNAma :- jaghanya, madhyama, utkRSTanA bhedathI vezyAonA pariNAma traNa prakAranA hoya che. tenA paNa pharI jaghanya, madhyama, utkRSTa traNa bheda thAya che. tenA kramazaH pharI pharI traNa-traNa bheda thavAthI vezyAonA pariNAma 3-9-27-81243 prakAranA thAya che. pradeza Adi :- vezyAonA anaMtapradezI aMdha che. asaMkhya AkAzapradezanI tenI avagAhanA hoya che. dareka vezyAnI anaMta vargaNAo hoya che. dareka vezyAnA asaMkhya sthAna, asaMkhya kakSA hoya che. alpabadutvaH- badhAthI thoDA kApota lezyAnA sthAna dravyathI temaja pradezathI che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza tenAthI nIla, kRSNa, tejo, padma, temaja zuklalezyAnA sthAna uttarottara asaMkhya guNA che. dravyathI pradeza anaMtagaNA che. pAMcamo uddezaka eka lezyA bIjI lezyAmAM je pariNata thAya che, te apekSA mAtrathI pariNata thAya che. arthAt te chAyA mAtrathI, pratibiMba mAtrathI, athavA AkAramAtrathI pratibiMbita thAya che. vAstavamAM svarUpanI apekSAe te lezyA bIjI lezyA banI jatI nathI. evuM cha e lezyAmAM paraspara samajI levuM joIe. chaThTho uddezaka 1. paMdara karmabhUmi manuSya manuSyANImAM cha lezyA hoya che. akarmabhUmi temaja aMtaradvIpanA manuSya-manuSyANImAM cAra lezyA; padma ane zukla lezyA nathI. 2. koI paNa lezyAvALA manuSya hoya athavA manuSyANI hoya te cha e lezyAvALA putra-putrInA janaka athavA jananI thaI zake che. karmabhUmi akarmabhUmi baMnemAM paNa A rIte samajavuM arthAt lezyA saMbaMdhI pratibaMdha mAtA-pitA, putra-putrImAM nathI hotA. noMdha :lezyAonA lakSaNa uttarAdhyayana sUtra adhyayana 34mAM kahyA che. tenI jANakArI mATe sArAMza pustaka khaMDa-ra, upadeza zAstra, pRSTa-48 jovuM. aDhAramuM : kAyasthiti pada sAmAnya rUpa athavA vizeSarUpa paryAyamAM jIvane niraMtara rahevAnA kAlane kAsthiti kahe che. sthiti eka bhavanI umarane kahevAmAM Ave che. kAyasthitimAM aneka anaMtA bhava paNa gaNavAmAM Ave che ane Akho eka bhava paNa hoto nathI. daMDaka, gati AdinI jemaja jIvanA bhAva, paryAya, jJAna, darzana, yoga, upayoga, kaSAya, lezyA AdinI paNa kAyasthiti hoya che. evA ahIM mukhya 22 dvAromAM kAyasthiti kahela che. dareka dvAramAM anekAneka prakAra che. krama bheda 1 2 3 dvAra jIva gati 11 indriya 1. samuccaya jIva 1. naraka 2. tiryaMca 3. tiryaMcANI 4. manuSya 5. manuSyANI 6. deva 7. devI + 7 aparyApta + 7 paryApta 21 ane 22mA siddha 1 saindriya, pa ekendriyAdi+6 aparyApta+dra paryApta=18, 19 aniMdriya Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10ra mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA jainAgama navanIta 1 kAya 1 sakAya pRthvI Adi+ 7 aparyApta + 7paryApta = 21 ane raramA akAya. sUrmanA 21 bAdaranA 30 kula rara + 21+ 30 = 73 yoga | 1 sayogI 3 yoga 1 ayogI = pa veda | 1 savedI 3 veda 1 avedI = 5 kaSAya ! 1 sakaSAyI 4 kaSAya 1 akaSAyI = 6 lezyA 1 salezI 6 legyA 1 alezI = 8 samyakatva 3 daSTi jJAna | 1 sajJAnI 5 jJAnI ajJAnI 3 ajJAna = 10 | 11 darzana | 4 darzana | 12| saMyata | vasaMyata ra asaMyata 3 saMyatAsaMyata 4 nosaMyata noasaMyata | 13 | upayoga ! 1sAkAropayoga racanAkAropayoga 14 | AhAra | 1chadmastha AhAraka ra kevalI AhAraka 3 chaghastha anAhAraka 4 siddha kevalI aNAhAraka 5 sajogI bhavasthakevalI aNAhAraka 6 ajogI bhavastha kevalI aNAhAraka | 15 | bhASaka | 1bhASakara abhASaka | 16 ! paritta | 1 saMsAra paritta 2 saMsAra aparitta 3 kAya paritta 4 kAya aparitta pI noaparitta noparitta paryApta ! 1 paryApta 2 aparyApta 3no paryApta noaparyApta [18] sUkSma | 1 sUkSma ra bAdara 3 no sUkSama no bAdara | saMjJI | 1 saMjJI 2 asaMjJI 3nosaMjJI noasaMzI 20bhavI | 1bhavI ra abhavI 3 nobhavI noabhavI | 21 | astikAyA dharmAstikAya Adi dravya | rara carima | 1 carimara acarima A rIte A bAvIsa dvAranA 195 bhedonI kAyasthiti kahela che. 1. samuccaya jIvanI kAyasthiti anAdi anaMta arthAt sarva addhAkAlanI che. 2. cha dravyonI kAyasthiti paNa anAdi anaMta kAla arthAt sarva addhAkAlanI che. bAkI badhA 20 dhAronA bhedonI kAyasthitinuM varNana A ja pustakanA jIvAbhigama sUtramAM karavAmAM AvyuM che. tyAMthI joI levuM joIe. kAyasthitinA thokaDAmAM pa samakita pa cAritranI kAyasthiti kahelI che, te A prakAre che- Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza samyaktva ane cAritranI kAyasthiti : nAma kSAyaka samita kSayopazama samikata sAsvAdana samakita upazama samikata kSayopazama vaidaka samikata kSAyaka vedaka samiti sAmAyika cAritra chedopasthApanIya cAritra parihAra vizuddha cAritra sUkSma saMparAya cAritra yathAkhyAta cAritra -: jaghanya X aMtarmuhUrta 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta (18 mAsa) 1 samaya 1 samaya utkRSTa sAdi anaMta 6 sAgara sAdhika 6 AvalikA aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta 103 1 samaya dezona kroDapUrva dezona kroDapUrva dezona kroDapUrva(58 varSa nyUna) aMtarmuhUrta dezona kroDapUrva ogaNIsamuM: samyaktva pada jinezvara dvArA prarUpela jIvAdi saMpUrNa tattvonA viSayamAM jenI dRSTi, samaja, buddhi aviparIta hoya, samyaka hoya, tene samyagdaSTi kahe che. jinezvara prarUpita tattvonA viSayamAM thoDI paNa viparIta dRSTi, samaja, zraddhA hoya tene mithyA daSTi kahe che. jinezvara prarUpita tattvonA viSayamAM viparIta ane aviparIta ema asthira daSTi, buddhi, samajaNa, zraddhA hoya athavA viparIta ane aviparIta baMne prakAranI buddhivALAnuM anusaraNa karavAvALA hoya temaja baMnene satya samajavAvALa / hoya tene mizradaSTivALA kahe che. A rIte traNa daSTio che- 1 samyagdaSTi, 2 mithyAdaSTi, 3 mizradaSTi. ra4 daMDakamAM dRSTi vicAra : nArakI devatAmAM navapraiveyaka sudhI traNa daSTi, lokAMtikamAM samyagdaSTi, anuttara vimAnamAM samyagdaSTa, paMdara paramadhAmI temaja traNa kilviSImAM eka mithyAdaSTi. pAMca sthAvaramAM mithyAdaSTi, traNa vikalendriyamAM ane asaMzI tiryaMcamAM be daSTi, saMjJI tiryaMcamAM traNa daSTi, khecara jugaliyA tiryaMcamAM eka mithyAdaSTi Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 | mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta ane sthaLacara jugaliyA tiryaMcamAM be daSTi. 15 karmabhUmimAM traNa daSTi, 30 akarma bhUmimAM be daSTi, aMtardIpomAM eka mithyASTi, saMmUrchAima manuSyamAM eka mithyASTi. siddhomAM eka(kSAyika) samyagdaSTi. noMdha - eka samayamAM eka jIvane eka ja daSTi hoya che. 'vIsamuMH aMtakriyA pada mokSAdhikAra: covIsa daMDakomAMthI eka manuSyamAM ja mokSe javAnI yogyatA che bIjA koI paNa bhavamAMthI jIva mokSe jaI zakato nathI. bhaviSyakALamAM mokSa prApta karavAnI yogyatA badhA daMDakanA jIvone hoya che. teukAya. vAyakAya. traNa vikalendriya, pAMcamI. chaThThI. sAtamI narakanA jIvo sIdhA manuSya banIne mokSamAM jaI zakatA nathI. paraMparAthI arthAt eka be bhava kyAMka karIne manuSya banIne mokSamAM jaI zake che. tene paraMpara aMtakriyA kahe che. 1thI4 naraka, pRthvI pANI vanaspati, tiryaMca paMcendriya, manuSya, bhavanapati Adi 13 daMDakanA jIva anaMtara manuSyabhavathI mukta thaI zake che. anaMtarAgatonI mukta saMkhyA - jaghanya 1-2-3 che. utkRSTa A prakAre cheeka samayamAM dasa- traNa naraka, bhavanapati-vyaMtara-jyotiSI deva, tiryaMca (paMcendriya), tiryaMcANI ane manuSyanA nIkaLelA. eka samayamAM vasa- manuSyANI, vaimAnika devI, jyotiSI devInA nIkaLelA. eka samayamAM pAMca- bhavanapati devI, vyaMtara devInA nIkaLelA. eka samayamAM - vanaspatinA nIkaLelA. eka samayamAM 4- cothI naraka, pRthvI, pANInA nIkaLelA. utpatti temaja upalabdhiH(1) keTalAka nairayika jIva tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya che ane tyAM koIne dharmazravaNa, bodhi (dharma prApti) zraddhA, mati-zrutajJAna, vrata pratyAkhyAna, avadhijJAnanI prApti thAya che; saMyama ane mana:paryavajJAnanI prApti thatI nathI. keTalAka nairayika jIva manuSyamAM utpanna thAya che. tyAM temAMthI koIne upara kahela dharma zravaNa Adi temaja saMyama, mana:paryavajJAna, kevaLajJAnanI prApti thAya che temaja aMtamAM mukti prApta thAya che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 15 (2) narakanI samAna pRthvI, pANI, vanaspati temaja badhA devonuM manuSyamAM mukti prApti sudhInuM varNana che. (3) teuvAyu tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya che. tyAM dharmazravaNanI prApti tene hoya che. paraMtu bodhi(dharmanI zraddhA ruci) AdinI prApti hotI nathI. (4) traNa vikasendriya manuSyamAM utpanna thAya che, dharmazravaNa Adi mana:paryavajJAna sudhInI upalabdhi tene thaI zake che, kevaLajJAna thatuM nathI. (5) tiryaMca paMcendriyanA jIva nArakI, devatAmAM utpanna thAya che. tyAM paNa dharmazravaNa, bodhi-zraddhA, matijJAna Adi 3 jJAna prApta kare che. vrata pratyAkhyAna karatA nathI. nArakIne devo dvArA dharmazravaNa vagere prApta thAya che. tiryaMca paMcendriya, tiryaMca paMcendriyamAM temaja manuSyamAM utpanna thAya che tyAM nArakI jIvanI samAna tiryaMcamAM avadhijJAna sudhI temaja manuSyamAM mokSa sudhI upalabdhi kare che. () manuSyanuM kathana paNa tiryaMcanI samAna che. vizeSatAe che ke keTalAya jIvate ja bhave mukti prApta kare che. 1 tIrthakaratva Adi upalabdhi - pahelI, bIjI, trIjI naraka temaja vaimAnika deva, manuSya bhavamAM utpanna thaIne tIrthakara banI zake che. tenA sivAya koI paNa jIva tIrthakara banatA nathI. paraMtu anya dharma zravaNAdi upalabdhi upara kahela anusAra prApta kare che. 2 cakravartI - pahelI naraka temaja bhavanapati-vyatara-jyotiSI-vaimAnika deva manuSya bhavamAM AvIne cakravartI banI zake che. 3baLadeva - pahelI bIjI naraka ane badhA devalokathI AvIne manuSya banavAvALA jIva baLadeva banI zake che. 4 vAsudevaH-pahelI-bIjI narakanA jIva temaja anuttaravimAna choDIne bAkInA vaimAnika deva manuSyabhavamAM AvIne vAsudeva banI zake che. arthAt bhavanapativyaMtara-jyotiSI deva vAsudeva banatA nathI. 5 mAMDalika rAja - sAtamI naraka ane teukAya vAyukAyane choDIne bAkI samasta sthAnothI manuSyabhavamAM AvanArA jIva mAMDalika rAjA banI zake che. senApati, gAthApati, baDhaI(vArdhika), purohita temaja strI ratna A pAMca cakravartInA paMcendriya ratna:- tela-vAyu, sAtamI naraka, pAMca anuttara devane choDIne bAkI samasta sthAnomAMthI AvIne manuSya bananArA jIva senApati Adi pAMceya banI zake che. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jainAgama navanIta - 7 hastiratna temaja azvaratna :- navamA devalokathI uparanA devone choDIne bAkI samasta sthAnothI AvIne tiryaMca thanArA hastiratna, azvaratna banI zake che. 8 sAta ekendriya ratna:- sAta naraka temaja trIjAdevalokathI uparanA devalokane choDIne samasta sthAnothI AvIne pRthvIkAyamAM utpanna thanArA jIva sAteya ekendriya ratna banI zake che. sAta ratna A pramANe che- 1. cakraratna 2. chatraratna 3. carmaratna 4. daMDaratna 5. asiratna 6. maNiratna, 7. kAMgiNI (kAMkiNI) ratna. A sAta paMcendriya ane sAta ekendriya ratna cakravartIne AdhIna hoya che. devotpattinA 14 bolaH saMyamanA ArAdhaka, virAdhaka, saMyamasaMyamanA ArAdhaka, virAdhaka, asaMyata, akAma, nirjarAvALA tApasa, kAMdapiMka, parivrAjaka temaja samakitanuM vamana karI denArA paNa devagatimAM jaI zake che. teno sAra e che ke AMtarika yogyatA, zuddhithI to devatva temaja muktinI prApti thAya ja che, paraMtu kevaLa bAhA AcaraNathI paNa jo(akliSTa pariNAma na hoya to) devatvanI prApti thaI zake che. devotpattinA cauda bola - kamAMka | nAma | jaghanya gati | utkRSTa gati asaMyata bhavya dravya deva bhavanapati raiveyaka deva saMyama ArAdhaka pahelo devaloka pAMca anuttara vimAna saMyama virAdhaka bhavanapati pahelo devaloka dezavirata ArAdhaka pahelo devaloka bAramo devaloka dezavirata virAdhaka bhavanapati jyotiSI akAmanirjarAvALA temaja bhavanapati vANavyaMtara asaMjJItiryaMca tApasa bhavanapati jyotiSI kArdarSika bhavanapati pahelo devaloka parivrAjaka bhavanapati pAMcamo devaloka kilpiSI pahelo devaloka chaThTho devaloka saMjJI tiryaMca bhavanapati AThamo devaloka gozAlA paMthI(AjIvika) bhavanapati bAramo devaloka Abhiyogika bhavanapati bAramo devaloka svaliMgI samakita rahita bhavanapati raiveyaka deva www.jainemoraty.org 13 14 . For Private & Personal use only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - | tattvazAstra: prajJApanA sutrano sArAMza 1oo A sAdhakono vistArathI paricaya aupapAtika sUtramAM che, jenI jANakArIne mATe sArAMza khaMDa-7, pRSTa 104 thI 113mAM juo tathA bhagavatI sUtra zataka 1 uddezaka ramAM paNa A rIte saMkSipta kathana che. upara kahela 14 bolanA jIvomAMthI pahelA, bIjA, cothA, niyama devagatimAM jAya che. bAkI bola devagatimAM ja jAya evo niyama nathI arthAt te cAre gatimAM jaI zake che. devagatimAM jAya to upara kaheladevalokomAM jaI zake che evuM samajavuM joIe. bhavya dravyadevanA bolamAM devano AyuSya baMdha karelA badhA prakAranA jIvono samAveza thaI jAya che. paraMtu prathama bolamAM "asaMyata' vizeSaNa lAgI gayuM che tethI dezavratI ane sarvatratAne choDIne anya devotpattivALAno samAveza temAM samajavo joIe arthAt bIjA, cothA bolane choDIne bAkI 11 bolono samAveza asaMyata bhavya dravya devamAM thAya che, ethI sAra A nIkaLe che ke pahelA guNasthAnathI cothA guNasthAna sudhInA jIva jemaNe devAyuno baMdha karela hoya che, te asayata bhavya dravya deva che. asaMjJI AyuSya- asaMjJI tiryaMca paMcendriya cAregatinuM AyuSya bAMdhe che. narakamAM-prathama narakanuM, devamAM-bhavanapati, vyaMtaranuM, tiryaMcamAM-khecara jugaliyA tiryaMca sudhInuM, temaja manuSyamAM aMtarlIpanA yugalika manuSya sudhInA AyuSyano baMdha kare che. cAregatimAM palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgano utkRSTa AyuSyano baMdha kare che. palyopamano asaMkhyAtamo bhAga sarva jagyAe samAna nathI, temAM aMtara che. tenuM alpabadutva A prakAre che. badhAthI thoDuM deva asaMjJI AyuSya, tenAthI manuSya asaMjJI AyuSya asaMkhyAtagaNuM, tenAthI tiryaMca yonika asaMjJI AyuSya asaMkhyAtagaNuM, tenAthI nairayika asaMjJI AyuSya asaMkhyAtagaNuM. tAtparya e che ke asaMzI tiryaMca devatAnuM AyuSya atialpa upArjana kare che ane narakanuM Ayu sarvAdhika upArjana kare che. ekavIsamuM: avagAhanA-saMsthAna pada audArika zarIra - manuSya temaja tiryaMcamAM audArika zarIra hoya che, Ama tiryaMcanI apekSAe 46 bheda temaja manuSyanA traNa bheda, e audArika zarIranA kula 49 prakAra kahyA che. - A 49 prakAranA audArika zarIranI avagAhanA ane tenA saMsthAna ww.jainelibrary.org Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta, (AkAra) alaga-alaga che. tenuM varNana puSpa 24 jIvAbhigamasUtranI prathama pratipattimAM karela che. vaikriya zarIraH- ekendriya temaja paMcendriya ema vaikriyazarIranA mULabheda be che. gatinI apekSA cAreya gatimAM hoya che- (1) cauda prakAranA nArakIne, (2) bAdara vAyukAyanA paryApta ane pAMca saMjJI tiryaMca paMcendriyanA paryApta ema cha tiryaMcane. (3) eka karmabhUmija manuSyanA paryAptAne, (4) 10 bhavanapati, 8 vyaMtara, 5 jyotiSI ane ravaimAnika(1ra +9+5) ema 49 devonA paryApta aparyApta 98 devone vaikriya zarIra hoya che. A rIte 14 + + 1+ 98 = 119 jIvone ahIM vaikriya zarIranuM kathana che. te jIvonA saMsthAna ane avagAhanA Adi A sUtramAM varNavela che. jene A ja pustakamAM jIvAbhigama sUtra sArAMzanA varNanamAM temaja cArTamAM jao. AhAraka zarIra - teno kevala eka ja prakAra che. saMjJI manuSya paryApta arthAt karmabhUmi Rddhi prApta pramatta sayata. taijasa-kArpaNa zarIra - cAragatinA jIvonA jeTalA bheda hoya che. teTalA ja taijasa-kAzmaNa zarIranA prakAra hoya che, tethI tenA pa3 bheda thAya che. prastuta prakaraNa anusAra tenA 17-167 bheda thAya che. manuSyanA 9 bheda mukhya che. samasta saMsArI jIvone A baMne zarIra hoya che. te baMnenA saMsthAna temaja avagAhanA eka samAna hoya che. te audArika, vaikriya, AhAraka traNe zarIronI sAthe avazya hoya che. mAraNAMtika samudyAmAM temaja bhavAMtaramAM jatA samaye mArgamAM A traNa zarIronA abhAvamAM svataMtra paNa rahe che, tethI tenI avagAhanA bane apekSAthI che- (1) traNe zarIronI avagAhanA jeTalI avagAhanA (2) traNe zarIrathI svataMtra mAraNAMtika samughAtamAM avagAhanA. traNe zarIronI avagAhanA tenA varNanamAM kahela anusAra che. baMnenI svataMtra avagAhanAnI laMbAI cArTa pramANe che, pahoLAI badhAnI zarIra pramANa che. | tejasa kArmaNa zarIra jaghanya utkRSTa avagAhanA samuccaya jIva jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa badhI dizAomAM lokAntathI lokAnta sudhI. ekendriya jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa badhI dizAomAM lokAttathI lokAtta sudhI. vigalendriya jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa ticchalokathI | lokAnta sudhI cAre ya bAju. jaghanya 1000 yo. sAdhika, utkRSTa nIce sAtamI naraka sudhI, upara paMDaka vananI vAvaDIo sudhI, ti svayaMbhUramaNa samudranI vedikA sudhI. - - - - nArakIra Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH prajJApanA sUtrano sArAMza 109 tiryaMca paMcendriya manuSya bhavanapatithI bIjo devaloka jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa tiolokathI , lokAnta sudhI cAreya bAju. jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa manuSya kSetrathI lokAtta sudhI cAreya bAju. jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa nIce trIjI narakanA caramAMta sudhI, upara siddha zilA sudhI, ticcha svayaMbhUramaNa samudranI vedikA sudhI. jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa nIce mahApAtAla kaLazanA bhAga sudhI upara 12mA devaloka sudhI, ti svayaMbhUramaNa samudranI vedikA sudhI. jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa tithya manuSya kSetra, nIce vaprA-salilAvatI vijaya, upara 1ramAdevaloka sudhI. jaghanya vidyAdharanI zreNI sudhI, utkRSTa nIca salilAvatI-vaprA vijaya sudhI, upara potAnA vimAna sudhI, tirtho manuSya kSetra 3 thI 8devalokana 9 thI 12 devalokapa greveyaka anuttara deva sudhI. TipaNAMka anusAra spaSTIkaraNa :1. vigalendriya tirjIlokamAM rahe che. 1000 yojana UMDA samudromAM temaja meruparvata AdinI vAvaDIomAM hoya che. tirjI svayaMbhUramaNa samudranI vedikA sudhI hoya che. te sthAnothI lokAtta sudhI cha dizAomAM beIndriyAdinA taijasa kArpaNa zarIranI avagAhanA mAraNAMtika samudyAtanA samaye hoya che. 2. pAtAla kaLazonI bhIMta 1000 yojananI che, tenI najIka rahela nairayika tenA aMdaramAM rahela pANImAM paMcendriyarUpe utpanna thAya tyAre jaghanya taijasa kArpaNanI avagAhanA hoya che. 3. bhavanapati AdinI jaghanya temaja utkRSTa avagAhanA pRthvI-pANImAM utpanna thavAnI apekSAe bane che. devatAonI utkRSTa avagAhanA nIce-upara tirache svasthAnathI samajavI. 4. A devo potAnA mitra devonI sAthe upara bAramAM devaloka sudhI jaI zake che. tyAMthI mAraNAMtika samudyAta kare to te apekSAthI upara 1ramo devaloka kahevAmAM Avyo che. 5. te deva manuSyamAM ja utpanna thAya che. vaprA, salilAvatI vijaya nIcA lokamAM che, temAM manuSyarUpamAM utpanna thAya che, tyAM sudhI mAraNAMtika samughAta karavA te nIcenI avagAhanA hoya che. te devonI jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganI avagAhanA manuSyANInI yoninI ati najIka hovAthI ja thaI zake che. koI For Private & Personal use ww.jainelibrary.org Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta kAraNavaza tyAM pravezela devanuM AyuSya samApta thavAnI apekSAe samajavuM joIe. dhyAnamAM rahe ke A devone kAya pravicAraNA hotI nathI. tethI kSetra zuddhi karavAne kAraNe ja pravezavAnuM samajavuM joIe. te deva kevala manuSyamAM ja utpanna thAya che. tiryaMca athavA ekendriyamAM utpanna thatA nathI. da. raiveyaka temaja aNuttara deva uttara vaikriya karatA nathI, kayAMya jatA nathI. tethI tenI jaghanya avagAhanA paNa potAnA sthAnathI ja che. teo manuSyamAM ja utpanna thAya che. potAnA sthAnathI najIkamAM najIka manuSya kSetra vidyAdharonI zreNI hoya che tethI tene jaghanyamAM kahela che. zarIramAM pudgalonuM cayana Adi - audArika Adi pAMce zarIramAM pulonI AvazyakatA hoya che. tenA nirmANamAM pulono "caya" thAya che. vRddhigata thavAmAM pudgalono upacaya thAya che ane kSINa thavAmAM pudgalono apacaya thAya che. te caya, upacaya ane apacaya rUpa pulonuM Agamana ane nigamana che e dizAothI thAya che. lokAMtamAM rahelA jIvonI eka tarapha, be tarapha, traNa tarapha lokAMta hoya zake che. alokamAM pudgala nathI tethI tyAMthI pugalonuM Agamana nigamana hotuM nathI. A apekSAthI audArika, taijasa ane kArmaNa zarIramAM alokanA vyAghAta(kAvaTa)nA kAraNe kyAreka traNa cAra athavA pAMca dizAthI pudgalonuM caya Adi thAya che. lokAMtanA sivAya kyAMya paNa rahetA jIvanA audArika, taijasa, kArmaNa zarIramAM niyamA cha e dizAonA pudgalonuM Agamana nigamana hoya che. zarIramAM zarIranI niyamA bhajanA: zarIra | niyamo | bhajanA ! nAsti | | audArikamAM | taijasa, kAmaNa | vaikriya, AhAraka vekriyamAM | tejasa, kArpaNa audArika AhArakamAM | audArika, taijasa, kAmaNa | taijasamAM | kArpaNa dArika, vaikriya AhAraka 1 x kArpaNamAM | tejasa | audArika, vaikriya AhAraka | AhAraka - - - - - - - - alpabadutvaHdravyanI apekSA :- 1 badhAthI ochA AhAraka, ra vaikriya asaMkhyAtagaNA, 3 audArika asaMkhyAtagaNA, tejasa kArmaNa (bane paraspara samAna) anaMtagaNA. pradezanI apekSA - 1 thI 3 upara pramANe, 4 taijasanA pradeza anaMtagaNA, 5 kArmanA pradeza anaMtagaNA. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH prajJApanA sUtrano sArAMza 181 dravya-pradezanI apekSA - 1thI 3 upara mujaba, 4 AhArakapradeza anaMtagaNa, pavaikriya pradeza asaMkhyAtagaNA, dArikapradeza asaMkhyAtagaNA, utaijasa kArpaNa dravya anaMtagaNA, 8 taijasapradeza anaMtagaNA, 9 kArmaNapradeza anaMtagaNA. jaghanya avagAhanAnI apekSA - sauthI thoDI audArikanI rataijasa kArmaNanI vizeSAdhika, vaikriyanI asaMkhyAtagaNI, 4 AhArakanI asaMkhyagaNI. utkRSTa avagAhanAnI apekSA :- 1 sauthI thoDI AhArakanI(1 hAtha) 2 audArikanI saMkhyAtagaNI (sAdhika 1000 yojana) 3 vaikriyanI saMkhyAtagaNI 4 taijasa-kArpaNanI asaMkhyAtagaNI. bhegAnI apekSA - AhArakanI jaghanyathI AhArakanI utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika, bAkI krama pahelAnI jema. - - - bAvIsama: kriyA pada , kriyA svarUpa - kaSAya temaja yoga janya pravRttiothI kriyAo lAge che ane kriyAothI karmono baMdha thAya che. karma ja saMsAra che temaja saMsAra che to mukti nathI; Atmasukha, Atma AnaMda paNa nathI; tethI AtmavikAsa mATe avarodhaka, bAdhArUpa thanArI A kriyAonuM jJAna temaja tyAga karavo Avazyaka che. tyAre AtmA mukta thaI zake che. sarva tyAgI sAdhune paNa jyAM sudhI pramAda ane yoga che tyAM sudhI kriyA lAge che ane jyAM sudhI kriyA che tyAM sudhI karmabaMdha paNa thato rahe che. AgamomAM kriyAo - kriyAonA prakAra vividha rUpathI AgamomAM upalabdha che. vadhAremAM vadhAre rapa kriyAo ThANAMga sUtranA pAMcamA ThANAmAM varNavela che. sUyagaDAMgasUtramAM apekSAthI 13 kriyAo varNavela che. bhagavatI sUtramAM saMkSiptIkaraNa karIne samasta kriyAono be prakAramAM samAveza karI dIdho che. jema ke-1. sAMparAyika, 2. IriyAvahi. prastuta prakaraNamAM pa-5 karIne kula 10 kriyAonuM varNana che. A pAMca kriyAonuM bIjA AgAmomAM paNa jyAM tyAM varNana Ave che teno samAveza ThANAMgamAM kahela rapamAM che. bhagavatI sUtramAM batAvI dIdhuM che ke kAyikI Adi pAMca kriyAo evI che ke maraNa prApta jIvanA zarIrathI paNa thanArI kriyA tene parabhavamAM paNa pahoMcI jAya che. sAthe ja tene na lAgavAno upAya paNa e batAvI dIdho che ke maraNa samaya najIka jANIne A zarIrano tyAga karI devo joIe, tenA parathI mamatva haTAvIne tene vosIrAvI devuM joIe. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta kAcikI Adi pAMca kriyAo:(1) kAyikI:- zarIranI sUma-bAdara pravRttiothI thanArI kriyA. tenA be prakAra che, jema ke anuparata- (pravRttino atyAga), duSpavRtta. (2) adhikariNikI :- dUSita anuSThAnathI, jIvonA zastrabhUta anuSThAnathI thanArI kriyA tenA be prakAra che-1. zastrabhUta mana ke zastrabhUta padArthonA saMyojana rUpa, 2. zastra bhUta mana athavA padArthonI niSpattirUpa. () praSikI - akuzala pariNAmathI thanArI kriyA. tenA traNa prakAra che- 1. potAnA para, 2. bIjApara, 3. baMne upara. (azubha vicAro karavA). (4) paritApanikI - kaSTa pahoMcADavA, azAtA utpanna karavAthI thanArI kriyA te paNa svaparanI apekSAthI traNa prakAranI hoya che. (5) prANAtipAtikI - kaSTa pahoMcADavAnI sImAnuM atikramaNa thaIne jIvonA prANono nAza thaI javAthI arthAt tenuM mRtyu thaI javAthI lAganArI kriyA. te paNa sva, para, ubhayanI apekSAe traNa prakAranI che. kriyAo para anuprekSA - prathamanI traNa kriyAo svarUpamAM eTalI sUkSmatama che ke saMsAranA samasta jIvone pratisamayaniraMtara lAgatI rahe che. apramatta avasthA pachI dazamAM guNasthAna sudhI A traNe kriyAonuM astitva mAnavAmAM AvyuM che. pAchalI be kriyAo tadarthaka pravRtti thavA para athavA karavA para ja lAge che. anya samayamAM athavA anya jIvothI baMne kriyAo lAgatI nathI. potAne mAravA pITavA athavA zastra prahAra Adi karavAthI potAnA nimitte paritApanikI kriyA lAge che. temaja AtmaghAta karavAthI svanimittaka prANAtipAtikI kriyA lAge che. pAchalI baMne kriyAo chadmasthone Abhoga(manasahita) temaja anAbhoga(vinA mane) baMne prakAre lAgI jAya che arthAta saMkalpa vinA koI jIvane kaSTa thaI jAya athavA te marI jAya to paNa cothI pAMcamI kriyA lAge che. vItarAga avasthAmAM A pAMca kriyAono niSedha che. tyAM mAtra eka iriyAvahi kriyA ja kahI che. jene prathama kAyikI kriyAmAM eka apekSAthI lakSita karavAmAM Ave che kAraNa ke iriyAvahikriyA paNa kAyAnI sUma bAdara pravRttiothI ja saMbaMdhita che. to paNa teno alagAva eTalA mATe Avazyaka che ke IriyAvahi kriyAmAM kAyikIkriyAnI samAna anuparata ane duSpavRtta A be vibhAga thaI zakatA nathI. A baMnethI svataMtra ja avasthA iriyAvahi kriyAnI vItarAga AtmAone hoya che. vItarAga chaghI AtmAone paMcendriya prANI paganI nIce ekAeka dabAI jAya to paNa paritApanikI athavA prANAtipAtikI kriyA lAgatI nathI, Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra prajJApanA sUtrano sArAMza 183 kevala iriyAvahi kriyA ja lAge che. temaja paritApa athavA hiMsA anya karmabaMdha paNa na thatAM kevala iriyAvahikriyA nimittaka atialpa be samayano zAtAvedanIya karmano baMdha thAya che. kriyA nimittaka pApa ane teno viSaya: pApa aDhAra che jema ke 1 prANAtipAta yAvat 18 mithyAdarzana zalya. cha javanikAya arthAt cha kAyAnA jIva prANAtipAtano viSaya che. grahaNa dhAraNa yogya padArtha adattAdAnanA viSayarUpa che. rUpa ane rUpa sahagata padArtha maithuna-kuzIlanA viSayabhUta che. arthAt maithuna kriyAne kAraNabhUta adhyavasAya citra, kASTha, mUrti, pUtaLA Adi rUpomAM athavA sAkSAta strI AdinA viSayamAM hoya che. bAkI 15 pApa sarva dravya (kadravya)no viSaya kare che. 24 daMDakamAM kriyA :- A aDhAra pApasthAnothI 24 daMDakanA jIvone kriyAo lAge che. ahIMyA bhalAmaNa pATha che jethI ekendriya AdimAM paNa 18 pApa gaNyA che. te avyakta bhAvanI apekSA temaja aviratabhAvanI apekSA samajI zakAya che. vyaktabhAvanI apekSA to jene mana temaja vacanano yoga nathI, cakSu temaja cakSuno viSaya nathI tenA mRSAvAda maithuna Adi pApa daSTigocara thatA nathI. sakriya akriyaH- jIva ane manuSya sakriya paNa hoya che ane akriya paNa hoya che. bAkI ra3daMDakanA jIva sakriya ja hoya che, akriyahotA nathI. jIva paNa manuSyanI apekSA ane manuSya paNa 14mAM guNasthAnanI apekSA akriya hoya che. siddha badhA akriya che. kAyikI Adi kriyA 24daMDakamAM covIse daMDakamAM kAyikI Adi pAMcekriyAo hoya che. eka jIvamAM eka samayamAM kyAreka traNa, kayAreka cAra temaja kyAreka pAMca kriyA hoya che. manuSyamAM kyAreka traNa, kyAreka cAra, kayAreka pAMca temaja kyAreka akriya paNa hoya che. nArakI, devatAthI koIne paNa prANAtipAtikI kriyA lAgatI nathI, tethI tenI apekSA trevIsa daMDakanA jIvone kayAreka traNa kriyA ane kayAreka cAra kriyA lAge che. manuSyamAM kyAreka traNa kriyA, kyAreka cAra kriyA lAge che temaja kayAreka akriya paNa hoya che. audArikanA daza daMDakonI apekSA ra3 daMDakanA jIvone kayAreka traNa,kyAreka cAra kriyA, kayAreka pAMca kriyA lAge che. manuSyamAM akriyano vikalpa adhika che. eka jIvane eka jIvanI apekSA. eka jIvane aneka jIvanI apekSA, aneka jIvane eka jIvanI apekSA ane aneka jIvane aneka jIvanI apekSA paNa 3-4-5 kriyAnuM kathana samajI levuM. cothA vikalpamAM kyAreka traNa, kyAreka cAra evuM na kahetAM traNa paNa, cAra paNa, evuM kathana karavuM joIe. Private & Personal Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA H jainAgama navanIta kriyAmAM kriyAnI niyamA bhajanA :- krama kriyA 1 kAyikI 2 adhikaraNikI 3 prAdeSikI 4 paritApanikI 5 prANAtipAtikI S akriyA niyamA bIjI, trIjI pahelI, trIjI pahelI, bIjI prathama traNa prathama cAre nahIM bhajanA cothI, pAMcamI cothI, pAMcamI cothI, pAMcamI pAMcamI nahIM A kriyAonI niyamA bhajanAthI saMbaMdhita saMpUrNa jIvonA cAra vibhAga thAya che. kramazaH 1 traNa kriyAvALA, 2 kramathI cAra kriyAvALA, 3 pAMceya kriyAvALA, 4 pAMceya kriyA rahita. 1 je jIvane 2 je samayamAM 3 je dezamAM temaja 4 je pradezamAM A cAre apekSAthI paNa A pAMce kriyAomAM kahela prakArathI niyamA bhajanA hoya che. Ayojita :-- A pAMca kriyAone Ayojita kriyA paNa kahevAya che arthAta jIvone saMsAramAM joDavAvALI A kriyAo che. kriyA ane karma baMdha :- dareka jIva prANAtipAta Adi pApa kriyA karato zako sAta athavA ATha karmono baMdha kare che. te aneka jIvonI apekSA traNa bhaMga H-- 1 badhA sAta karmabAMdhanArA, 2 sAta karma bAMdhanArA vadhAre ane ATha karma bAMdhanAro eka, 3 sAta karma bAMdhanArA paNa vadhAre ane ATha karma bAMdhanArA paNa vadhAre. AyuSya karma jIva eka bhavamAM ekavAra bAMdhe che, bAkI sAta karma haMmezAM bAMdhato rahe che, mATe upara kahela vikalpa bane che. daMDakanI apekSAe 19 daMDakamAM traNa vikalpa thAya che. samuccaya jIva ane ekendriyamAM traNa vikalpa hotA nathI, kAraNa ke temAM jIvonI saMkhyA adhika hovAthI AyuSyanA baMdhaka haMmezA maLe che. aDhAra pApa sevanathI jJAnAvaraNIya Adi baMdha karatA thakA jIvone kAyikI Adi kriyAo 3-4 athavA pa hoya che, akriya hotA nathI. aDhAra pApathI virata jIvane jJAnAvaraNIya Adi sAta karma baMdha karatA thakA 3-4 athavA 5 kriyA lAge che ane vedanIya karma bAMdhatA 3-4-5 kriyA lAge che athavA akriya hoya che. AraMbhikI Adi pAMca kriyAo :- pAMca kriyAo A pramANe che jema ke 1 www.timelibrary.org Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra prajJApanA sUtrano sArAMza AraMbhikI, ra parigrahikI, 3 mAyApratyayikI, 4 apratyAkhyAna pratyayikI pa mithyAdarzana pratyayikI kriyA. 185 (1) AraMbhikI :- jIva hiMsAno saMkalpa temaja prayatna-pravRttithI tathA ahiMsAmAM anudyama anupayogathI A kriyA lAge che. saMsArI jIvone temaja pramattasaMyata sudhInA manuSyone A kriyA lAge che. apramatta saMyatane A kriyA lAgatI nathI. (2) parigrahikI :- padArthomAM mamatva mUrchAbhAva hoya, tene grahaNa dhAraNamAM Asakta bhAva hoya to A kriyA lAge che athavA dhArmika Avazyaka upakaraNo sivAya padArthano saMgraha karanArA temaja gAmo, gharo ane bhakto athavA ziSyomAM mamatva bhAva, mArApaNAnI AsaktinA pariNAma rAkhanArAne parigrahikI kriyA lAge che. prathama guNasthAnathI pAMcamAM dezavirata guNasthAna sudhI ja A kriyA lAge che. guNasthAnanI apekSAe chaThThA guNasthAnamAM A kriyA nathI lAgatI. - (3) mAyA pratyayikI :- sUkSma athavA sthUla kaSAyanA astitva-sadbhAvamAM A kriyA lAge che. pahelA guNasthAnathI dazamA guNasthAna sudhI A kriyA lAge che. mAyA zabdathI cAre kaSAyonuM grahaNa samajI levuM. (4) apratyAkhyAna pratyayikI kriyA :- pratyAkhyAna na karanArA badhA avirata jIvone AyiA lAge che, apratyAkhyAna ja tenuM nimitta kAraNa che. pahelA guNasthAnathI cothA guNasthAna sudhI A kriyA lAge che. dezaviratamAM A kriyA lAgatI nathI. (5) mithyAdarzana pratyayikI :- pahelA mithyAtva guNasthAnavartI mithyAdaSTi jIvone A kriyA lAge che. tenuM mithyAtva ke asamyakatva ja A kriyAnuM kAraNa che. saMzI jIvonI apekSAe mithyA samaja, mAnyatA, viparIta tattvonI zraddhA, tenuM kAraNa hoya che. jinezvaroe kahelA tattvomAM azradvAna paNa A kriyAnuM kAraNa hoya che. mizra daSTine paNa A kriyA lAge che. covIsa daMDakamAM AraMbhikI Adi kriyA : badhA daMDakomAM upara kahela pAMce kriyAo hoya che. niyamA bhajanAnI apekSA :- nArakI devatAomAM pahelI cAra kriyA niyamA hoya che. pAMcamI mithyAdarzana pratyayikI kriyA mithyAdaSTine hoya che ane samyagadaSTine hotI nathI. pAMca sthAvara traNa vikalendriyamAM pAMce ya kriyA niyamA hoya che. tiryaMca paMcendriyamAM pahelI traNa kriyA niyamA hoya che, cothI pAMcamI kriyA bhajanAthI hoya che. arthAt samyagdaSTi jIvone pAMcamI kriyA nathI hotI cAra Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta niyamA hoya che. deza virati zrAvakane athavA koI paNa vrata pratyAkhyAna karanArAne cothI, pAMcamI kriyA hotI nathI, traNa kriyA ja hoya che. manuSya ane samuccaya jIvamAM pAMce kriyA bhajanAthI hoya che. arthAta 1-ra-3-4 yA -pa athavA akriya paNa hoya che. kriyAmAM kriyAnI niyamA bhajano - kama | kiyA niyamo bhajanA AraMbhikI trIjI bIjI, cothI, pAMcamI parigrahikI pahelI, trIjI cothI, pAMcamI mAyApratyayikI apratyAkhyAna pahelI, bIjI, trIjI pAMcamI mithyAdarzana cAre akriyA nahIM cAre x nahIM pApa sthAnonI virati temaja karmabaMdha:virati - chASaDa) jIvanIkAya Adi je dravyomAM pApa karAya che, pApanI virati paNa tenI ja apekSAe hoya che. arthAt 15 pApanI virati sarvadravyonI apekSAe hoya che ane hiMsA, adatta, maithuna A traNanIvirati kramazaH cha kAyA, grahaNa-dhAraNa yogya padArtha temaja rUpa ane rUpasahagata padArthonI apekSAe hoya che. ahIM virati bhAva sarva viratinI apekSAe che, tethI manuSya sivAya ra3 daMDakamAM 17 pApathI virati hotI nathI. 18mAM mithyAtva pApathI virati pAMca sthAvara, traNa vikalendriyamAM nathI, zeSa 16 daMDakamAM che arthAtu nArakI, devatA, manuSya ane tiryaMca paMcendriyamAM mithyAtvathI virati samyagdaSTi jIvonI hoya che. 17 pApathI virati saMyata manuSyane ja hoya che. karmabaMdha:- mithyAdarzanathI virata trevIsa daMDakanA jIva koI ATha karma bAMdhanArA hoya che ane koI sAta karma bAMdhanArA hoya che. 18 pApanA tyAgavALA manuSya :- (1) sAta karma bAMdhanArA, (ra) ATha karma bAMdhanArA, (3) cha karma bAMdhanArA, (4) eka karma bAMdhanArA ane (5) abaMdhaka paNa hoya che. sAta karmabaMdhaka-AyuSya karma nathI bAMdhatA, ATha karmabaMdhaka-badhA karma bAMdhe che. cha karmabaMdhaka-AyuSya ane mohakarma nathI bAMdhatA(dasamuM guNasthAna), eka karmabaMdhaka-vedanIya karma bAMdhe che(11-12-13muM guNasthAna), abaMdhaka- koI paNa karma bAMdhatA nathI (14muM guNasthAna).& Personal Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza 27 bhaMga:- emAM sAtanA baMdhaka ane ekanA baMdhaka be bola zAzvata che, bAkI traNa azAzvata che, arthAt kayAreka hoya che, kayAreka nathI hotA. (1) baMne zAzvatano eka bhaMga. (2) traNa azAzvatanA eka ane anekanI apekSA asaMyogI 6 bhaMga. (3) traNa azAzvatanA traNa dvikanI traNa caubhaMgI thavAthI dvisaMyogI 12 bhaMga. (4) traNa azAzvatanI eka trikanA traNa saMyogI ATha bhaMga. 187 A rIte kula (1+s+12+8) = 27 bhaMga thAya che.[bhaMga vidhi 16mAM padamAM samajAvela che. pApa sthAnothI virati temaja kriyA : 17 pApanI viratimAM jIva ane manuSyamAM AraMbhikI temaja mAyApratyayikI A be kriyAnI bhajanA, parigrahikI Adi traNa kriyA hotI nathI. 18mA mithyAtva pApathI viratimAM jIva manuSyamAM cAra kriyAnI bhajanA temaja mithyAtvanI kriyA hotI nathI. bAkI 15 daMDakanA jIvomAM 4 kriyAnI niyamA hoya che, mithyAtvanI kriyA hotI nathI. ATha daMDakamAM eka paNa pApanI virati hotI nathI. -- . alpabahtva :- 1. badhAthI thoDA mithyAdarzana pratyayikI kriyAvALA, 2. tenAthI apratyAkhyAna kriyAvALA vizeSAdhika, 3. tenAthI parigrahikI kriyAvALA vizeSAdhika, 4. tenAthI AraMbhikI kriyAvALA vizeSAdhika, 5. tenAthI mAyApratyayikI kriyAvALA vizeSAdhika. trevIzamuM : karma prakRti pada prathama uddezaka mithyAtva, avirata, pramAda, kaSAya ane yoga, A pAMcamAMthI koI paNa nimittathI AtmAmAM je acetana dravya Ave che, te karma dravya che. rAgadveSanA saMyogIthI te AtmAnI sAthe baMdhAya jAya che. samaya pAkatA te karma potAnA svabhAva anusAra phaLa Ape che. rAgadveSa janita mAnasika pravRtti anusAra krodhAdi kaSAya vaza zArIrika vAcika kriyA thAya che, te dravya karmopArjananuM kAraNa bane che. vastutaH kaSAya prerita athavA kaSAya rahita mana vacana kAyAnI pravRttithI ja AtmAmAM karmonuM Agamana thAya che. te karma paramANuno cAra prakAre baMdha thAya che. - (1) prakRtibaMdha :- AtmAnA jJAna Adi guNone DhAMkavArUpa athavA sukhaduHkha devA rUpa mukhya ATha prakAranA svabhAvono baMdha 'prakRti baMdha' kahevAya che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jainAgama navanItA (2) sthitibaMdhaH- karmonA vipAkanI-phaLa devAnI avadhino nizcaya karavo, baMdha karavo "sthitibaMdha' kahevAya che. (3) anubhAgabaMdha - karmarUpamAM grahaNa karelA pudgalonI phaLa devAnI zaktinuM tIvra maMda thavuM anubhAga baMdha" kahevAya che. (4) pradezabaMdha - alaga alaga svabhAvavALA karmapradezonI saMkhyAnuM nirdhAraNa thavuM AtmAnI sAthe baMdha thavo pradezabaMdha" kahevAya che. Akarma prakRti :- karmonA svabhAvathI ja tenuM vibhAjana vargIkaraNa karavAmAM Ave che. tethI prakRtinI apekSAe karmonA mukhya ATha prakAra che arthAt karmonI mULa prakRti ATha che. jema ke(1) jJAnAvaraNIya - AtmAnA jJAnaguNane DhAMkanArA. (2) darzanAvaraNIya - darzanaguNa temaja jAgRtine rokanArA. (3) vedanIya - sukhaduHkhanI vibhinna avasthAne ApanArA. (4) mohanIya - AtmAne moha buddhi banAvIne kuzraddhA, kumAnyatA asadAcaraNomAM kaSAyomAM temaja vikAromAM palaTAvanArA. (5) AyuSyaH- koIne koI sAMsArika gatimAM bhavasthiti sudhI jabaradastIthI rokI rAkhanArA. (6) nAmakarma :- daihika vicitra avasthAone prApta karAvanArA. suMdara-kharAba, zaktisaMpanna-nirbaLa zarIrone temaja vibhinna saMyogone prApta karAvanArA. (7) gotrakarma - UMca-nIca jAti kula temaja hInAdhika bala, rU5 Adi prApta karAvanArA. (8) aMtarAya:- dAna, lAbha, bhoga, upabhoga AdimAM bAdhaka avasthAone utpanna karavanArA. karmabaMdha paraMparA temaja mukti - eka karmanA udayathI bIjA karmano udaya prApta thato rahe che. karmonA udayathI jIvanI mati ane pariNatI tevI thatI rahe che. arthAt karmano udaya anyaudayane prerita kare che ane udayathI AtmAnI pariNati prabhAvita thAya che. pariNatinI tAratamyatAthI pharI navA karmono baMdha thato rahe che A prakAre AThe prakAranA karma baMdhanathI ane udayathI A saMsAra cakra cAlatuM rahe che. jo AtmA potAnI viziSTajJAna-viveka zaktithI sazakta banI jAya to te karmodaya prerita buddhi temaja tevI pariNativALo na thatA sajAga rahe che temaja pUrNa viveka sAthe karma baMdhana paraMparAne avaruddha karavAmAM saphala thaI jAya che. tyAre kramathI karmothI mukta banato jAya che. navA karmabaMdha ochA thAya che. tenuM phaLa paNa Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 189 ochuM thaI jAya che tethI eka divasa karmono prabhAva pUrNarUpathI dhvasta naSTa thaI jAya che ane AtmA sadAne mATe karmothI temaja karmabaMdha ane tenA phaLa bhogavavAthI dUra thaI jAya che arthAt pUrNarUpe mukta thaI jAya che. te zAzvata siddha avasthAne prApta karI le che. karmonuM vedana temaja karmaphaLanA prakAra - 24 daMDakanA samasta jIva jJAnAvaraNIya Adi ATheya karmonuM vedana kare che. te karma svayaM jIvanA dvArA bAMdhelA ane saMcita karelA hoya che ane te svataH vipAkane-udayane prApta thAya che. A rIte te karmajIvathI ja kRta,nivartita temaja pariNAmita hoya che, svataH udIrita hoya che athavA parathI paNa udArita hoya che, temaja tene yogya gati, sthiti, bhavane prApta thaIne te karma potAnA viziSTa phaLane pragaTa kare che. jema ke- naraka gatine prApta thatAM viziSTa azAtA vedanIya, manuSya-tiryaMca bhavamAM viziSTa nidrA, devabhavamAM viziSTa sukha Adi anubhava karAve che. AThe karmonA vipAkanA aneka prakAra che jemake1. jJAnAvaraNIya karmanA 10 prakAranA vipAka - jJAnAvaraNIya karmanA udayathI mati, zruta, avadhi, mana:paryava temaja kevala A pAMca prakAranA jJAnanuM AvaraNa hoya che. prastutamAM jJAnAvaraNIyanAvipAkadarzAvatAM matijJAnavaraNIyanA pariNAma rUpa 10 prakAra kahyA che. je pAMca indriyothI saMbaMdhita che. joke dravyendriyo nAma karmathI saMbaMdhita che to paNa bhAvendriyano saMbaMdha jJAnAvaraNIyathI che. upakaraNarUpa je bAhya Avyetara zrotendriya(kAna) che te nAma karmanA udayathI prApta thAya che. temaja tenI labdhi ane upayoga bhAvendriya che, te jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI prApta thAya che. tenuM (bhAvendriyanuM) AvaraNa thavuM te jJAnAvaraNIya karmanA udayathI thAya che. tenA kSayopazamanI prApti te "labdhi' rUpa che ane tenAthI prApta viSayamAM upayukta thavuM, te viSayane sArI rIte grahaNa karavuM, samajavuM te "upayoga' rUpa che. (1thI5) pAMca IndriyonA kSayopazamane Avarita (bAdhita) karavuM. (6thI10) pAMca indriyonA upayogane arthAt tenAthI thanArA jJAnane bAdhita karavuM. A daza prakArano vipAka jJAnAvaraNIya karmanA udayano batAvI dIdhela che. A karmanA udayathI jIva jANavA yogyane paNa jANI zakato nathI, jANavAnI icchA hovA chatAM paNa jANI zakato nathI ane jANIne paNa pharI jANI zakato nathI arthAt upayoga karI zakato nathI. tenuM pUrvanuM te jJAna nAza thaI jAya che. 2. darzanAvaraNIya karmanA 9 prakAranA vipAka :- (1 thI 4) cakSu, acakSu, avadhi ane kevala A cAra darzanane bAdhita karavA. (5) nidrA-sAmAnyasvAbhAvika nIMdara AvavI (6) nidrA-nidrA-pragADha nidrA AvavI (7) pracalA-beThA beThA nIMdara AvavI (2) pracalA-pracalA- cAlatAM cAlatAM nIMdara AvavI (9) tyAnaddhi Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta nidrA-mahAnidrA AvavI. divasamAM vicArelA ke ciMtavelA asAdhAraNa kAryarAtamAM uThIne je nidrAmAM ja karI le temaja pharIne te vyakti sUI jAya che. A nava prakAranA darzanAvaraNIya karmanA udaya janya vipAka che. A karmanA udayathI jIva jovA yogya padArthone joI zakato nathI. jovA icche to paNa joI zakato nathI ane joIne paNa pachI nathI joto eTale ke bhUlI jAya che. 3. vedanIya karmanA 10 prakAranA vipAka :- (1) zAtAvedanIya- (1thI5) manojJa zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparzanA padArthono saMyoga maLavo, (6) manathI prasanna rahevAno saMyoga thavo, (7) bolavAnI herAnagatithI rahita saMyoga thavo arthAt bolavAmAM paNa AnaMda zAMtino saMyoga thavo, (8) zarIranA sukha athavA sevAno saMyoga prApta thavo. (2) azAtAvedanIya-- upara kahelA ATheyanuM viparIta prApta thavuM. 4. mohanIya karmanA 5 prakAranA vipAka - (1) mithyAtva-miththAbuddhi thavI, viparIta zraddhA mAnyatA thavI.(2) mizra- mizrabuddhi, mizrazraddhA mAnyatA thavI. (3) samyakatva mohanIya- kSAyika samakita prAptimAM bAdhaka thavuM. (4) kaSAya10 prakAranA kaSAya bhAvomAM pariNAmomAM joDAvuM. (5) nokaSAya- veda, hAsya, bhaya Adi-prakAranI vikRta avasthAmAM joDAvuM. A prakAre mukhya pAMca prakAranA mohakarmano vipAka hoya che. 5. AyuSya karmanA 4 prakAranA vipAka - (1) narakAya, (2) tiryaMcAyu, (3) manuSyAyu, (4) devAyu rUpathI AyuSyakarmanA cAra prakAranA pariNAma che. 6. nAmakarmanA 28 prakAranA vipAka :- (1) zubhanAma- (1thI5) potAnA zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparzanuM iSTa hovuM. A prakAre (6) potAnI gati (cAla), (7) sthiti(avasthAna), (8) lAvaNya, (9) yaza, (10) utthAna karma, bala, virya, puruSAkAra-parAkrama Adi mana pasaMda thavuM, (11thI14) ISTa, kAMta, priya temaja manojJa svara hovo. (2) azubhanAma- upara kahela 14nuM viparIta prApta thavuM. 7. gotrakarmanA prakAranA vipAka:- (1) UMcagotra- (1) jAti, (ra) kula, (3) bala, (4) rUpa, (5) tapa, (6) zrata, (7) lAbha, (8) aizvarya, A AThanuM zreSTha-zreSThatama maLavuM. (2) nIcagotra- uparanA kahela AThanI halakApaNAnI upalabdhi(prApti) thavI. 8. aMtarAya karmanA 5 prakAranA vipAka:- (1) dAna, (2) lAbha, (3) bhoga, (4) upabhoga, (5) vIrya-puruSArthamAM bAdhA utpanna thavI, vidana thavA athavA saMyoga na thavo. icchA hovA chatAM athavA saMyoga maLavA chatAM paNa na karI zake, te aMtarAya karmano vipAka-phaLa che.. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza vizeSa jJAtavyaH (1) madirA Adi sevanathI jJAnano lopa thavo, brAhmI sevanathI buddhi ke smaraNa zakti vikasita thavI, khAdya padArthothI nidrA-anidrA, roga, niroga thavA; auSadha, ane cazmAnA prayogathI dRSTinuM teja thavuM vagere pudgalajanya para nimitta kavipAka paNa hoya che. temaja svataH avadhi Adi jJAnanuM utpanna na thavuM, svataH roga AvI javo vagere potAno karma vipAka che. 191 (2) beindriya jIvone kAna, nAka, AMkhano labdhi upayogano abhAva hoya che. A prakAre teindriya AdinuM paNa samajI levuM. koDha rogathI gherAyela zarIra athavA lakavAthI(pakSAghAta)thI gherAyela zarIrane sparzendriyano labdhi upayoga Avarita hoya che. janmathI baherA, aMdha, mUMgA hoya athavA pachI thaI gayA hoya tene zrota, cakSu, jIllA Adi indriyone labdhi upayoganuM AvaraNa samajavuM joIe. (3) cakSu, acakSu darzanAvaraNIyamAM sAmAnya upayoga bAdhita hoya che temaja jJAnAvaraNIyamAM vizeSa upayoga, viziSTa avabodha Avirata hoya che. (4) karmono udaya, kSayopazama Adidravya, kSetra, kAla, bhAva, bhavathI paNa prabhAvita hoya che. jema ke ThaMDImAM athavA savAre aghyayana smaraNanI sulabhatA; zAMta, ekAMta sthAnamAM tattvajJAnanI dhyAnanI anuprekSA vizeSa guNavardhaka hoya che nidrA AvavA para athavA ekAgracitta thaI javA para vedanIya karma susupta thaI jAya che. vagere vividha udAharaNa, prasaMga samajI levA joIe. = (5) utthAna = zarIra saMbaMdhI ceSTA, karma = bhramaNa-gamana Adi, bala = zArIrika zakti, vIrya - AtmAmAM utpanna thanAruM sAmarthya, puruSAkAra = Atmajanya svAbhimAna vizeSa, parAkrama = potAnA kArya-lakSyamAM saphaLatA prApta karI levI, A utthAna-karma-bala-vIrya-puruSakAra parAkramano artha che. (6) nAma karmamAM-- potAne mana pasaMda zabdAdi hovuM, te iSTazabda Adi che. iSTa, kAMta Adi svarano artha che- vINAnI samAna vallabha svara hovo, koyalanI samAna madhura svara hovo, A prakAre bIjAone abhilaSaNIya svara hovo. A iSTa zabda ane iSTa svara AdimAM aMtara samajavuM joIe. (7) vedanIya karmamAM bIjAonA manojJa amanojJa zabdAdino saMyoga maLato hoya che ane nAmakarmamAM potAnA zarIrathI saMbaMdhita zabdAdi hoya che. A baMnenA manojJa ane iSTa zabdomAM taphAvata che. (8) gadheDo, UMTa, kUtaro vagerenA zabdo aniSTa hoya che; koyala, popaTa, mayUra vagerenA zabda iSTa hoya che. A prakAre A prathama uddezakamAM ATha mUla karma prakRti, tenuM svarUpa, baMdha Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta svarUpa temaja udayanA prakAra arthAt karmaphaLa devAnA prakAra batAvyA che. AgaLa bIjA uddezakamAM ATha mULa karma prakRtinI uttara pravRtio ane tenA bheda-prabhedonuM varNana karavAmAM AvyuM che sAthe ja tenI samasta prakRtionI jaghanya ane utkRSTa baMdha sthitio batAvI che. ' bIje uddezaka karmonI uttara pravRtio - ATha karmomAM jJAnAvaraNIya karma, AyuSyakarma ane aMtarAyakarmanI phakta uttara pravRtio kahevAmAM AvI che. tenA pharI bheda kahyA nathI. zeSa pAMca karmonI uttara pravRtionA aneka bheda karavAmAM AvyA che. 1. jJAnAvaraNIya- uttara prakRti pAMca che. 2. darzanAvaraNIya- uttara prakRti be che temaja tenA 9 bheda che. 3. vedanIya- uttara prakRti be che temaja tenA bheda 16 che. 4. mohanIya- uttara prakRti be che, tenA 5 bheda ane kula 28 bhedAnabheda che. 5. AyuSya- uttara prakRti 4 che. da. nAma karma- uttara prakRti 4ra che, tenA bheda 93 che. 7. gotra karma-uttara pravRti be che. tenA bheda 16 che. 8. aMtarAya karma- uttara prakRti pAMca che. AvI rIte kula 176 bheda thAya che. temAMthI 148 uttara pravRtionI baMdha sthiti batAvI che. 28 bheda ochA karyA che. vedanIya ane gotra karmanA 16-16 bheda kahyA che paraMtu baMdha sthiti phakta 2-2 bhedonI ja kahelI che. tethI 14+ 14 = 28 ochA(bAda) thavAthI 176-28 = 148 thAya che. 148 karma pravRtionI baMdha sthiti: jAnya baMdha sthiti utkRSTa baMdha sthiti prakRti nAma 1-5 | mati jJAnAvaraNIya Adi pAMca 9 | cakSudarzanAvaraNIya Adi cAra | 10-14 nidrA Adi pAMca 15 iryAvahi zAtA vedanIya sAMparAyikazAtA vedanIya 16 azAtA vedanIya 17 | samyakatva mohanIya aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta phusAgara sAdhika be samaya 12 muhUrta 30 kroDAkroDI sAgara 30 kroDAkoDI sAgara 30 kroDAkroDI sAgara be samaya 15 kroDAkroDI sAgara 30 kroDAkroDI sAgara dasAgara sAdhika aMtarmuhUrta Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 14 jaghanya utkRSTa baMdha sthiti 18 prakRti nAma baMdha sthiti mithyAtva mohanIya 1 sAgara. dezona 19 mizra mohanIya aMtarmuhUrta 20-31 traNa kaSAya coka (12) OM sAgara0 dezona 3ra-35 saMjvalana kaSAya coka 2 mAsa / 1 mAsa ardhamAsIaMtarmuhUrta strI veda sAtiyA doDha bhAga sAgaropama dezonA puruSa veda 8 varSa - 38 napuMsaka veda sAgara0 dezona 39-4O hAsya, rati sAgara dezona 41-44 : arati, bhaya zoka, dugaMchA sAgara dezona 45-46 narakA, devAyu 10000 varSa sA aMtarmuhUrta 47-48 tiryaMcAyu manuSpAyu aMtarmuhUrta naraka gati hajAra sAgara dezonA pa0 tiryaMca gati sAgaropama dezona manuSya gati sAtiyA doDha bhAga sAgaropama dezona deva gati hajAra sAgaradezonA 53 ekendriya jAti sAgara dezona 54-5 beIndriyAdi traNa jAti phA sAgara0 dezona pa7 paMcendriya jAti sAgaradezona audArika zarIra *sAgara0 dezona vaikriya zarIra hajAra sAgara0 dezonA co AhAraka zarIra aMtaH kroDAkoDI sAgara 61-2 taijasa kArpaNa zarIra, sAgara0 dezona 3-7ra 5 baMdhana, pa saMghAtana sva zarIra samAna 73-75 aMgopAMga traNa sva zarIra samAna ( 76 | vaja RSabha nArAca saMdhayaNa | 30 (4) sAgara0 dezona RSabha nArAca saMghayaNa - sAgara0 dezona 70 kroDAkoDI sAgara aMtarmuhUrta 40 kroDAkoDI sAgara 40 kroDAkoDI sAgaropama 15 kroDAkoDI sAgaropamAM 10 kroDAkoDI sAgara 20 kroDAkoDI sAgara 10 kroDAkroDI sAgara 20 kroDAkoDI sAgara 33 sAgara + ke karoDa pUrva 3palya+karoDapUrva 20 kroDAkroDI sAgara 20 kroDAkoDI sAgara 15 kroDAkoDIsAgara sAgaropama 10 kroDAkroDI sAgara 20 kroDAkoDI sAgara 18 kroDAkoDI sAgara ra0 kroDAkoDI sAgara 20 kroDAkoDI sAgara 20 kroDAkoDI sAgara aMtaHkoDAkoDI sAgara ra0 kroDAkoDI sAgara sva zarIra samAna sva zarIra samAna 10 kroDAkoDI sAgaro 12 kroDAkoDI sAgara para paTa Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta | karma utkRSTa baMdha sthiti 14 kroDAkoDI sAgara 16 kroDAkoDI sAgara 18 kroDAkoDI sAgara 20 kroDAkoDI sAgara 80 89 91 durgadha jAnya prakRti nAma baMdha sthiti nArAca saMghayaNa phI (3) sAgaradezonA ardhanArAca | % sAgara0 dezonA kilikA saMdhayaNa sAgara0 dezona 81 sevArya saMghayaNa pha ke sAgara0 dezona 82-87 saMsthAna da. saMdhayaNanI samAna 88 sapheda varNa OM (3)sAgaradezona pILo varNa gna sAga20 dezona lAla varNa sAgara dezona nIlo varNa TTa (phe) sAgaradezona kALo varNa 4 (3)sAgara0 dezonA sugaMdha sAgara 94 ke sAgara0 dezona 95-99 pAMca rasa pAMca varSanI samAna 100-103 karkaza, guru sAgara dezona 104-107 mRdu, laghu, snigdha, uSNa sAgara0 dezona 108-110 agurulaghu, upaghAta, parAghAta ke sAgara0 dezona 111-114 cAra AnupUrvI 4 gatinI samAna 11pa-118| ucchavAsa, Atapa, udyota, ke sAgaropama nirmANa nAmakarma (thoDuM ochuM) 119 tIrthakara nAmakarma aMtaH kroko sAgara 120 zubhavihAyogati sAgara0 dezona 121 azubhavihAyogati ke sAgara0 dezona 1rara-1ra | trasa, sthAvara, bAdara, ke sAgaropama paryApta, pratyeka (thoDuM ochuM) 127-129 sUma, aparyApta, sAdhAraNa phra sAgara0 dezona 130-134 sthira, zubha, subhaga, sAgaropama susvara, Adeya nAmakarma (thoDuM ochuM 13pa-14 asthira, azubha, durbhaga, OM sAgaropama duvara, anAdeya, ayaza. (thoDuM ochuM) 141 | yazakIrti nAmakarma ATha muhUrta 10 kroDAkoDI sAgara 12-kroDAkoDI sAgara 15 kroDAkoDI sAgaro 17-ko.ko. sAgara 20 kroDAkoDI sAgara, 10 kroDAkroDI sAgara 20 kroDa kroDI sAgara pAMca varNanI samAna 20 kroDAkoDI sAgara 10 kroDAkoDI sAgara 20 kroDAkoDI sAgara 4 gatinI samAna ra0 kroDAkoDI sAgaropama aMtaH kokro sAgara 10 kroDAkoDI sAgara 20 kroDAkoDI sAgara 20 kroDAkoDI sAgaropama 18 kroDAkroDI sAgara 10 kroDAkoDI sAgaropamAM ra0 kroDAkoDI sAgaropama 10 kroDAkoDI sAgara Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 15 142 143 krama karma jaghanya utkRSTa prakRti nAma baMdha sthiti baMdha sthiti ucca gotra ATha muhUrta 10 kroDAkroDI sAgara, nIca gotra ke sAgara0 dezona 20 kroDAkoDI sAgara 144-14, dAnAMtarAyAdi pAMca aMtamuhUrta ! 30 kroDAkroDI sAgara [saMketa - sAgara = sAgaropama, pala = palyopama, kro kro = kroDAkoDI, thoDuM ochuM = palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ocho. sAgara = eka sAgaropamano eka sAtamo bhAga, 2 hajAra sAgara = eka hajAra sAgaropamano eka sAtamo bhAga, sAgara = eka sAgaranA 3pa bhAgamAM 9bhAga.sA = sAdhika, ayaza0 = azokati). vizeSa jJAtavya: 3 sAgara, sAgara Adije jaghanya baMdhasthiti che te ekendriyanI apekSAe hoya che. AyuSyane choDIne ATha muhUrta, aMtarmuhUrtano jejaghanya baMdha che, te apramatta guNasthAnonI apekSAe che. jyAM utkRSTa baMdha 10 kroDAkroDI sAgara hoya che tyAM jaghanya sAgara hoya che, tevI ja rIte 20 sAgaranA sAgara, 30 sAgaranA sAgara thAya che. jaghanya, utkRSTa be samayano baMdha vItarAga avasthAno che. jaghanya, utkRSTa aMtaH kroDAkoDI baMdha samyagadaSTi zrAvaka temaja sAdhunI apekSAe che. nAma karmamAM 14 piMDa prakRti che ane ATha pratyeka prakRti che arthAt ATha eka bheda vALI ane 14 aneka bhedavALI prakRtio che. ATha pratyeka prakRtioH- 1agurulaghu, 2 upaghAta, 3parAghAta, 4 ucchavAsa, 5 Atapa, 6 udyota, 7 tIrthakara, 8 nirmANa. cauda piMDa prakRtioH- (1) gati -cAra, (ra) jAti - pAMca, (3) zarIra-pAMca, (4) aMgopAMga -traNa, (5) baMdhana - pAMca, (6) saMghAtana - pAMca, (7) saMhanana - che, (8) saMsthAna che, (9) varNa-pAMca, (10) gaMdha -be, (11) rasa-pAMca, 12 sparza-ATha, (13) AnupUrvI-cAra, (14) vihAyogati -be. be dazaka:-1 trasa dazaka - trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yaza-kIrti. 2sthAvara dazaka - sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa, asthira, azubha,durbhaga, dusvara, anAdeya, ayazakIrti, Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta abAdhAkAla:- dareka karma prakRtinI baMdha sthitinA anupAtathI abAdhAkAla thAya che. je karmanI jeTalI kroDAkoDa sAgaropamanI baMdhasthiti che teTalA ja so varSano abAdhAkAla jANavo joIe jemake :utkRSTa baMdha utkRSTa abAdhAkAla 70 kroDAkoDa sAgaropamanA 7000 varSa 30 kroDAkoDa sAgaropamanA 3000 varSa 20 kroDAkroDa sAgaropamanA 2000 varSa 15 kroDAkoDa sAgaropamanA 1500 varSa 10 kroDAkoDa sAgaropamanA 1000 varSa 12 kroDAkroDa sAgaropamanA 1200 varSa 18 kroDAkoDa sAgaropamanA 1800 varSa 17 kroDAkroDa sAgaropamanA 1750 varSa 14 kroDAkoDa sAgaropamanA 1400 varSa 16 kroDAkoDa sAgaropamanA 100 varSa 12 kroDAkoDa sAgaropamanA 1rapa0 varSa jaghanya abAdhAkAla aMtarmuhUrta Adi samajI levuM joIe, AyuSya karmano abAdhAkAla jaghanya aMtarmuhUrta, madhyama 6 mahinA, utkRSTa karoDa pUrvano trIjo bhAga arthAt 3 karoDa pUrva ekendriya Adino karmabaMdhakAla - ekendriyano utkRSTa baMdha eka sAgaropama che, beindriyanA ra5 sAgaropama, indriyano 50 sAgaropama, caurendriyano 100 sAgaropama, asaMjJI paMcendriyano 1000 sAgaropamano utkRSTa baMdha che. te 70 kroDAkoDI sAgaropamavALA mithyAtva mohakarmanI apekSAe che. bIjI je prakRtino jeTalo utkRSTa baMdha hoya tenA anupAta- pramANamAM samajI levo joIe arthAt saMjJI paMcendriyano 70 kroDAkoDI sAgaropama barAbara ekendriyano ekasAgaropama. ekendriyathI paMcendriya sudhIno jaghanya baMdhakAla potAnA utkRSTabaMdhakAlathI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ocho hoya che. utkRSTa baMdhakAla vivaraNa:sazIno baMdha ekendriya 30 kroDAkoDI sAgara 4 sAgara 20 kroDAkoDI sAgara ke sAgara 15 kroDAkroDI sAgara sAtiyA doDha sAgara - - - - - ----- --- Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 190 16 kaSAya 10 kroDAkoDI sAgara sAgara 40 kroDAkoDI sAgara OM sAgara vizeSa : ekendriyathI beindriya ra5 gaNo teIndriya 50 gaNo caurakriya 100 gaNo asaMjJI paMcendriya 1000 gaNo baMdha thAya che. ekendriyano utkRSTa baMdhakAla vivaraNa:| prakRti | utkRSTa baMdhasamuccaya | ekendriyano utkRSTa baMdha jJAnAvaraNIyAdi 30 kroDAkoDI sAgaropama ke sAgaropama sAtA vedanIya 15 kroDAkroDI sAgaropama sAtiyA doDha sAgaropama * mithyAtva moha 70 kroDAkoDI sAgaropama 1 sAgaropama 40 kroDAkoDI sAgaropama OM sAgaropama puruSa veda 10 kroDAkroDI sAgaropama sAgaropama beindriya jAti 18 kroDAkoDI sAgaropama ku, sAgaropama RSabha nArAca 12 kroDAkoDI sAgaropama | kapa sAgaropama nIlAvarNa | | 17 kroDAkoDI sAgaropama | 8 sAgaropama A rIte badhI pravRtiono ekendriyono baMdha jANI levo. tera prakRtino baMdha ekendriyamAM nathI tethI 148-13 = 135 prakRtino baMdha hoya che. AyuSya karmano baMdha jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa eka karoDa pUrva ane rara/3hajAra varSa sAdhika. tera prakRti - narakatrika, devatrika, vaikriyadrika, AhAraddhika ane tIrthakara nAmakarma, mizramoha, samyakatva moha. vikalendriya Adino baMdha - beIndriyamAM paNa A 135 prakRtiono utkRSTa baMdha ra5 gaNo arthAt rapa sAgaropamanA upara kahelA bhAga samajI levA. jaghanya baMdha utkRSTathI palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ocho samajavo. A prakAre teIndriyono 135 prakRtiono baMdha 50 guNo, caurendriyano so gaNo temaja asaMjJI paMcendriyano hajAra gaNo samajI levo. AyuSya karmano baMdha ekendriyanI samAna ja vikasendriyano che. asaMzI paMcendriyamAM AyuSya baMdha jaghanya aMtarmuhUrta(manuSya-tiryaMcAyu) temaja jaghanya Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta aMtarmuhUrta sAdhika 10000 varSa (deva-narakAyu) utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ane karoDapUrva adhika. 198 asaMzI paMcendriya pAMca prakRtino baMdha karatA nathI jemake- tIrthaMkara nAma karma, AhArakaddhika, mizramoha, samyaktva moha. bAkI 148-5 - 143 prakRtino baMdha upara pramANe jANavo. saMzI paMcendriyamAM traNa gatimAM badhI prakRtiono jaghanya aMtaH kroDAkroDI sAgaropamano baMdha hoya che. utkRSTa samuccayanI samAna baMdha hoya che. jeno samuccaya jIvamAM jaghanya baMdha aMtarmuhUrta Adi che, te manuSyamAM paNa teTalo ja che. jeno jaghanya baMdha sAgaropamamAM che, teno manuSyamAM aMtaH kroDAkroDI sAgaropama che. - $ AyubaMdha saMjJImAM :- nArakI-devatAmAM-- tiryaMcAyubaMdha jaghanya aMtarmuhUrta + 6 mAsa, utkRSTa kroDa pUrva + 6 mAsa. manuSyAyu baMdha jaghanya aneka mAsa (athavA aneka varSa) + $ mAsa, utkRSTa kroDa pUrva + 6 mAsa. tiryaMcamAM-- traNa gatinuM AyuSya samuccayanI samAna temaja devAyubaMdha utkRSTa 18 sAgaropama + 1/3 karoDa pUrva che. manuSyamAM cAre gatinuM AyuSya samuccayanI samAna che. : jaghanya karma baMdhaka - Ayukarma-- asaMkSepadmA (aMtima aMtarmuhUta) praviSTa jIva sarva jaghanya AyuSya baMdha kare che. mohakarma-- AThamA navamA guNa sthAnavALA manuSya sarva jaghanya mohakarmano baMdha kare che. zeSa cha karma :- dazamA guNa sthAnavALA sarva jaghanya baMdha kare che. utkRSTa karmabaMdhaka H- saMzI paMcendriya paryApta, jAgRta, sAkAropayukta, mithyAdaSTi, kRSNalezI, utkRSTa saMkilaSTa pariNAmI ane kaMIka nyUna (madhyama) saMkliSTa pariNAmI nArakI, devatA-devI, karmabhUmi tiryaMca-tiryaMcANI, manuSya manuSyANI utkRSTa sAte karmano baMdha kare che. AyuSya karma :- 1 karmabhUmi saMzI tiryaMca-manuSya(puruSa), paryApta, jAgRta sAkAropayukta, mithyAdaSTi, parama kRSNalezI, utkRSTa saMkliSTa pariNAmI ja utkRSTa 33 sAgara narakanA AyuSyano baMdha kare che. 2 tathA manuSya samyagdaSTa, zuklalezI, apramatta saMyatavizuddha pariNAmI paNa 33 sAgara sarvArthasiddha aNuttara vimAnanA AyuSyano baMdha kare che, arthAt manuSya naraka deva baMneno utkRSTa AyuSya baMdha kare che. 3 manuSyANI paryApta, jAgRta, samyagdaSTi, zuklalezI, apramatta saMyata, utkRSTa 33 sAgara sarvArthasiddha aNuttara vimAnanA AyuSyano baMdha kare che, nArakIno karatA nathI. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH prajJApanA sUtrano sArAMza 19 Iche zika ?i covIsamuMH pharmabaMdha pada phira hajI eka karma bAMdhato thako jIva bIjA keTalAka ane kyA karmono baMdha kare che tenuM A padamAM varNana karavAmAM AvyuM che. tethI A padanA viSayanuM TUMkamAM nAma bAMdhato bAMdhe evuM kahevAmAM Ave. (1) saptavidhabaMdhaka - AyuSya karmane choDIne bAkInA sAta karma bAMdhavAvALA. (2) aSTavidhabaMdhaka - badhA karma bAMdhavAvALA. (3) cha vidhabaMdhaka - Ayu ane mohakarma choDIne bAkInA karma bAMdhanArA. (4) ekavidhabaMdhaka - vedanIya karma bAMdhavAvALA. (5) abaMdhaka - 14mAM guNa sthAnavartI temaja siddha. nArakI devatAno jIva bAMdhato bAMdhe - jJAnAvaraNIya karma bAMdhatA thakA eka nArakI saptavidhabaMdhaka che athavA aSTavidhabaMdhaka che. aneka nArakI jIvanI apekSA-1. badhA saptavidhabaMdhaka che athavA 2. ghaNA saptavidhabaMdhaka ane eka aSTavidhabaMdhaka athavA 3. ghaNA saptavidhabaMdhaka ane aneka aSTa vidhabaMdhaka che. A rIte traNa bhaMga che. A ja rIte darzanAvaraNIya Adi karmanA bAMdhatobAMdhenuM kathana che. AyuSyakarma bAMdhatA thakA niyamA AThakarmanA baMdhaka hoya che. pAMca sthAvarano jIva bAMdhato bAMdhe - jJAnAvaraNIya karma bAMdhato thako eka jIva saptavidhabaMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka che. anekanI apekSA saptavidhabaMdhaka paNa ghaNA ane aSTavidhabaMdhaka paNa ghaNA hoya che. bAkInA cha karma bAMdhatA thakA paNa A ja rIte che. AyuSya bAMdhatA niyamo avidhabaMdhaka che. manuSya bAMdhato bAMdhe - jJAnAvaraNIya karma bAMdhatA thakA eka manuSya saptavidha baMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka athavA SavidhabaMdhaka hoya che. aneka manuSyanI apekSA 9 bhaMga thAya che kAraNa ke eka zAzvata ane be azAzvatane 9 bhaMga, 16mAM padamAM kahela anusAra samajavA. jJAnAvaraNIyanI samAna darzanAvaraNIya, nAmakarma, gotrakarma ane aMtarAya karmanuM kathana che. vedanIya karmabAMdhato thako eka manuSya saptavidhabaMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka athavA SavidhabaMdhaka athavA ekavidhabaMdhaka hoya che. aneka manuSyonI apekSA 9 bhaMga hoya che. kAraNa ke aSTavidhabaMdhaka ane SavidhabaMdhaka A be azAzvata che. mohanIya karma bAMdhato eka manuSya saptavidhabaMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka hoya che. aneka manuSyanI apekSA traNa bhaMga nArakImAM kahyA te anusAra che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta AyuSya karmanI sAthe niyamA ATha karmano baMdha thAya che. samuccaya jIva :- jJAnAvaraNIya Adi karma bAMdhatA traNa bhaMga thAya che. bAkI badhuM manuSyanI samAna che kAraNa ke samuccayamAM aSTavidhabaMdhaka ekendriyanI apekSA zAzvata hoya che, tethI eka SavidhabaMdhaka ja azAzvata hoya che. eka azAzvatathI kula traNa bhaMga ja thAya che. mohanIya karma bAMdhato thako samuccaya eka jIva saptavidhabaMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka hoya che. aneka jIvanI apekSA saptavidhabaMdhaka paNa ghaNA ane aSTavidhabaMdhaka paNa ghA hoya che. (ekendriyanI apekSA). AyuSya karma bAMdhatA niyamA aSTavidhabaMdhaka hoya che. zeSa daMDaka :- traNa vikalendriya, tiryaMca paMcendriya, bhavanapati Adi cAre jAtinA deva, A badhAnA AThe karmanA bAMdhato bAMdhe nArakInI samAna che. vizeSa jJAtavya :- SavidhabaMdhaka 10 guNasthAnavALA hoya che. A guNasthAna azAzvata che. ekavidhabaMdhakamAM guNasthAna 11 muM, 12muM, 13muM, A traNa guNasthAna che, temAM 13muM guNasthAna zAzvata hovAthI ekavidhabaMdhaka zAzvata maLe che. aSTavidhabaMdhaka AyuSya bAMdhanArA hoya che. joke 19 daMDakamAM azAzvata che. tethI traNa bhaMga thAya che. pAMca sthAvaramAM aSTavidha baMdhakathI te bhaMga banatA nathI. be bola azAzvata hovAthI zAzvatano ekabhaMga, baMne azAzvatanA asaMyogI cAra bhaMga ane dvisaMyogI cAra bhaMga. A rIte kula 1 + 4 + 4 = 9 bhaMga thAya che. yathA manuSyanA 9 bhaMga- 1 badhA saptavidhabaMdhaka, 2 saptavidhabaMdhaka ghaNA aSTavidhabaMdhaka eka, 3 saptavidhabaMdhaka ghaNA, aSTavidhabaMdhaka ghaNA, 4 saptavidhabaMdhaka ghaNA, SavidhabaMdhaka eka, 5 saptavidhabaMdhaka ghaNA SavidhabaMdhaka ghaNA, saptavidha ghaNA, aSTavidhabaMdhaka eka, pavidhabaMdhaka eka, 7 saptavidhabaMdhaka ghaNA, aSTavidhabaMdhaka eka, SavidhabaMdhaka ghaNA, 8 saptavidhabaMdhaka ghaNA, aSTavidhabaMdhaka ghaNA, SavidhabaMdhaka eka, 9 saptavidhabaMdhaka ghaNA, aSTavidhabaMdhaka ghaNA, SavidhabaMdhaka ghaNA. pacIsamuM : karmabaMdha veda pada 1. jJAnAvaraNIya Adi karma bAMdhatA thakA jIva keTalI prakRtinuM vedana kare che, te A padano viSaya che, jene bAMdhato vede nAmathI kahevAmAM Ave che. 2. jJAnAvaraNIya Adi sAta karma bAMdhatA thakA (24 daMDakanA) badhA jIva ATha karmonuM vedana kare che. temAM bIjo koI vikalpa nathI. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza ra01 3. vedanIya karma bAMdhatA thakA samuccaya jIva ane manuSya ATha vede athavA sAta vede athavA cAra vede. sAta karma vedavAvALA azAzvata che tethI traNa bhaMga thAya che, bAkI ra3 daMDakamAM vedanIya karma bAMdhatA thakA ATha karma vede che. vizeSa - dazamAM guNasthAna sudhI AThe karmonuM vedanA niyamathI hoya che tethI ra3 diMDakamAM to koI vikalpa ja nathI. sAta karmonuM vedana 11mA 1ramAM guNasthAnamAM hoya che. A guNasthAna manuSyamAM ja hoya che. baMne guNasthAna azAzvata hovAthI saptavidha vedaka azAzvata hoya che, tethI traNa bhaMga bane che. cAra vidhavedaka kevaLI hoya che. jemAM 13muM, 14muM guNasthAna che. teramuM guNasthAna zAzvata hovAthI cAravidhabaMdhaka zAzvata hoya che. chavvIsamuMH karmavedabaMdha pada jJAnAvaraNIya Adi karma vedatA thakA jIva keTalI prakRtino baMdha kare che te A padano viSaya che. jene vedato bAMdhe nAmathI kahevAmAM Ave che. nArakI Adi 18 daMDaka - AThe karma vedatA thakA nArakI Adi eka jIva saptavidhabaMdhaka hoya che athavA avidhabaMdhaka anekajIvanI apekSA aSTavidhabaMdhaka azAzvata hovAthI traNa traNa bhaMga thAya che. pAMca sthAvara :- AThe karma vedato thako eka jIva saptavidhabaMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka hoya che; aneka jIvanI apekSA ghaNA saptavidhabaMdhaka ane ghaNA aSTavidhabaMdhaka hoya che. manuSya :- jJAnAvaraNIya karma vedatAM eka manuSya saptavidhabaMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka athavA SavidhabaMdhaka athavA eka vidhabaMdhaka hoya che. aneka manuSyonI apekSA saptavidhabaMdhaka zAzvata che ane zeSa(bAkI) traNabaMdhaka azAzvata che. traNa azAzvatanA 27 bhaMga thAya che. bhaMgonuM spaSTIkaraNa soLamAM padathI samajI levuM. A prakAre darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmane vedato bAMdhenuM varNana che. vedanIya karmavedatA thakA eka manuSya saptavidhabaMdhaka athavA aSTavidhabaMdhaka athavA SavidhabaMdhaka athavA ekavidhabaMdhaka athavA abaMdhaka hoya che. aneka manuSyanI apekSAe traNabaMdhaka azAzvata che. saptavidhabaMdhaka ane ekavidhabaMdhaka zAzvata che. traNabaMdhaka azAzvata hovAthI ra7 bhaMga thAya che. bhaMgonuM spaSTIkaraNa soLamAM padathI samajI levuM. A ja rIte AyuSya, nAma ane gotra karmanuM kathana che. mohanIya karmavedatA thakAeka manuSya saptavidhabaMdhaka athavAaSTavidhabaMdhaka athavA pavidhabaMdhaka hoya che aneka manuSyanI apekSA 9 bhaMga thAya che kAraNa ke Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA H jainAgama navanIta : aSTavidhabaMdhaka ane SavidhabaMdhaka be bola azAzvata che. samuccaya jIva :- manuSyamAM jyAM 27 bhaMga kahyA tyAM 9 bhaMga kahevA. 9 bhaMga kahyA tyAM traNa bhaMga thAya che. kAraNa ke samuccaya jIvamAM aSTavidhabaMdhaka zAzvata hoya che. vizeSa jJAtavya :- mohanIya karmanuM vedana 10mAM guNasthAna sudhI che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAyakarmanuM vaidana 12mA guNasthAna sudhI che ane vedanIya, Ayu, nAma, gotra karmanuM vedana 14mA guNasthAna sudhI che. dazamAM guNasthAnanI apekSAe SavidhabaMdha thAya che. 11mA, 12mA guNasthAnanI apekSA ekavidhabaMdha thAya che. 13mAM guNasthAnanI apekSA ekavidhabaMdha ane caudamAM guNasthAnanI apekSA abaMdha thAya che. sattAvIsamuM karma veda vedaka pada : jJAnAvaraNIya Adi karmavedana karato thako jIva bIjA keTalA karmonuM vedana kare che, te A padamAM batAvavAmAM AvyuM che tethI tenA viSayane vedato vede A saMjJAthI kahevAya che. -- samuccaya jIva temaja manuSya :- jJAnAvaraNIya karma vedato thako samuccaya jIva ane manuSya ATha vede athavA sAta vede. jemAM sAta vedaka azAzvata hovAthI bahuvacananI apekSA traNa bhaMga thAya che. darzanAvaraNIya ane aMtarAya karma paNa A ja rIte che. vedanIya karma vedato thako, samuccaya jIva ane manuSya ATha vede, sAta veThe athavA cAra vede. bahuvacananI apekSA 'sAta vedaka' azAzvata hovAthI traNa bhaMga thAya che. Ayu, nAma ane gotra karma paNa A ja rIte che. bAkInA daMDaka :- bAkI 23 daMDakanA jIva AThe karmane vedatA thakA niyamA AThe karma vede che kAraNa ke 10mAM guNasthAna sudhI badhA jIvone ATha karmono udaya hoya che. 11mA, 12mA guNasthAnamAM mohakarmano udaya raheto nathI tenA sivAya sAta karmono udaya tyAM rahe che. pachI 13mA, 14mA guNasthAnamAM jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya temaja aMtarAyano paNa udaya raheto nathI. kevaLa cAra aghAtI karma Ayu, nAma, gotra, vedanIyano udaya tyAM aMtima samaya sudhI rahe che. trevIsa daMDakanA jIvomAM 4 ke 5 guNasthAnathI AgaLanA guNasthAna hotA nathI, mATe tyAM koI vikalpa nathI. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH prajJApanA sUtrano sArAMza 203 @ aDAvIsamuM AhAra pada ja ! . prathama uddezaka jIvAbhigama sUtranI prathama pratipattimAM 24 daMDakanA jIvonA AhAra saMbaMdhI kaMIka varNana che. tyAM AhAranA pudgalonA pradeza, avagAhanA, sthiti, varNAdi ane cha dizAo saMbaMdhI temaja AtmAvagADha Adi kula 288 prakAranA AhAranuM varNana AvI gayuM che, ahIMyA AhAra saMbaMdhI bIjA aneka viSayonuM varNana A pramANe che1. covIse daMDakanA jIva AhAraka, aNAhAraka baMne prakAranA hoya che. 2. nArakI-devatA acitta AhArI hoya che. manuSya-tiryaMca sacitta, acitta, mizra traNe prakArano AhAra kare che. 3. covIsa daMDakamAM Abhoga-anAbhoga baMne prakAranA AhAra che. aNAbhoga AhAra svataH thavAthI sarva jIvone AkhA bhavamAM niraMtara cAlato rahe che. 4. Abhoga AhAra icchA thavA para thAya che tethI tenI kAla maryAdA che te A prakAre che. jemake- nArakImAM:- asaMkhyAta samayanA aMtarmuhUrtathI AhArecchA thAya che. pAMca sthAvara - Abhoga AhAra paNa niraMtara cAlu rahe che. traNa vikasendriya - narakanI samAna asaMkhya samayanA aMtarmuhUrtathI AhArecchA utpanna thAya che paraMtu vimAtrAthI utpanna thAya che arthAt aMtarmuhUrta paNa nAnuM moTuM nizcata nathI temaja keTalIyavAra thAya ane keTalIyavAra rahe tenI paNa kaMI nizcata maryAdA hotI nathI. saMjJItiryaMca - jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa be divasanA aMtare AhAranI icchA thAya che. saMjJI manuSya :- jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa traNa divasanA aMtare AhAranI IcchA thAya che. asurakumAra - jaghanya eka divasa, utkRSTa 1000thI adhika varSanA aMtare AhAranI IcchA thAya che. navanikAya ane vyaMtara - jaghanya eka divasathI utkRSTa anekadivase AhAranI IcchA thAya che. jyotiSI - jaghanya aneka divase utkRSTa paNa aneka divase AhAranI IcchA Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra04 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jainAgama navanIta thAya che. jaghanyamAM be divasa Adi hoya, utkRSTamAM pAMca-dasa divasa paNa hoya. vaimAnika - jaghanya aneka divase, utkRSTa hajAro varSe arthAt jeTalA sAgaropamanI sthiti che teTalA hajAra varSe AhAranI icchA thAya che. jema ke- sarvArthasiddhadevone 33 hajAra varSe AhAranI icchA thAya che. je rIte sAtamA zvAsocchavAsa padamAM pakSa kahyA che, te rIte ahIM eTalA hajAra varSa samajI levA joIe. 5. nairayika ghaNuM karIne azubha varNAdinA arthAt kALA, nIlA, durgadhI, tIkhA, kaDavA, kharabacaDA, bhAre, zIta, rUkSa pudgalone AhAra rUpamAM grahaNa karI vipariNAmita karIne sarvAtmanA AhAra kare che. devatA prAyaH karIne zubha varNAdino arthAt pILA, sapheda, sugaMdhamaya, khATA, mIThA, komaLa, halkA, snigdha, uSNa pudgalone grahaNa karIne icchita manojJa rUpamAM pariNamana karIne AhAra kare che. je tene sukharUpa thAya che. audArika daMDakomAM sAmAnya rUpathI azubha-zubha badhA varNAdivALA pudgalono AhAra thAya che. 6. nairayikonA AhAra, zvAsocchavAsa vAraMvAra temaja kyAreka kayAreka ema baMne prakAre hoya che. arthAt sAMtara-niraMtara baMne prakArano hoya che. evI rIte audArikanA badhA daMDakamAM samajavuM. devatAomAM ghaNA samaye kayAreka AhAra hoya che. 7. je AhAra pudgala levAI jAya che, tenI saMkhyAtamo bhAga (asaMkhyAtamo) AhAra-rasa rUpamAM pariNata karIne grahaNa kare che ane te pudgalono AsvAda to dravya temaja guNonI apekSAe anaMtamo bhAga ja hoya che. 24 daMDakamAM paNa A ja prakAre che. 8.nairayika AhAra hetu jeTalA pudgala le che te aparizeSa grahaNa kare che. arthAt paDavuM vikheravuM, bacAvavuM athavA nakAmA bhAga rUpathI choDavuM Adi hotA nathI. tevI ja rIte badhA deva temaja ekendriyanA aparizeSa AhAra hoya che kAraNa ke kavala AhAra nathI. vikalendriya temaja tiryaMca paMcendriya ane manuSyane romAhArathI to aparizeSa AhAra ja hoya che paraMtu kavalAhAramAM grahaNa karelA AhAramAMthI saMkhyAtamA bhAgano AhAra rasarUpamAM pariNata thAya che, temaja aneka hajAro bhAga to emaja nAzane prApta thAya che. arthAt teno zarIramAM koI upayoga thato nathI. temAMthI keTalAyanuM AsvAdana ane sparza paNa thato nathI arthAt anaMtAanaMta pradezI cUla pudgalomAM aneka pugala-dha sUkSma-bAdara avagAhanAmAM avagAhita hoya che, tenI apekSAe AsvAda, sparza hotA nathI. jemakecakravartInI dAsI parNa zaktithI niraMtara khara puthvIkAyane pase to paNa keTalAya For Private & Personal use only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH prajJApanA sUtrano sArAMza 205 jIvone zastrano sparza paNa nathI thato. evuM ja kAraNa ahIM kavalAhAranA pudgalone mATe samajI levuM. noMdha :- ahIM parizeSa kavalAhAranA prasaMgamAM parizeSa pugalone mATe saMkhyAtA(aneka) hajAro bhAga kahyA che to je grahaNa karelA AhAra che te paNa saMkhyAtamo bhAga ja saMbhave che kAraNa ke asaMkhyAtamA bhAga prakSepa AhArano grahaNa karavAnuM kahevAmAM Ave to parizeSa aneka asaMkhyAtAmAM bhAga thaze jyAre aneka asaMkhyAtAmA bhAga parizeSa na kahIne aneka hajAro bhAga parizeSa rAkhavAnuM batAvyuM che. tenAthI e spaSTa thAya che ke prakSepa AhArathI grahaNa karelA pudgalonI saMkhyAmAM bhAgano ja AhAra hoya che. cAhe te hajAramo bhAga paNa hoya paraMtu asaMkhyAtamo bhAga saMbhava nathI temaja buddhi gamya paNa nathI. tethI ahIM A lipi doSa athavA bhrAMtithI prakSipta samajavo joIe. vyavahArathI paNa koI samajavA Icche to prakSepa AhAranA saMkhyAmA bhAganuM zarIramAM AhAra rUpamAM kAma AvavuM yogya ja lAge che. asaMkhyAtamo bhAga ja jo zarIranA kAma Ave to je audArika zarIranI vRddhi thatI pratyakSa dekhAya che te thavI paNa saMbhava na thaI zake. kAraNa ke asaMkhyAtamAM bhAgano AhAra eka mahinAmAM 300 vAra paNa zarIramAM jAya to te zarIranI vRddhi eka grAma jeTalI paNa karI zakato nathI. tethI asaMkhyAtamA bhAganA pAThane ahIM azuddha samajavo joIe temaja "saMkhyAtamo bhAga" evo pATha sudhArIne artha paramArtha samajavo joIe. A Azaya ane anuprekSaNathI prastuta prakaraNamAM saMkhyAtamo bhAga ja kahyo che. 9. parizeSa hajAro bhAgavALA pudgalomAM ghANanA aviSayabhUta ochA hoya, tenAthI rasanAnA aviSaya bhUta thavAvALA anaMtagaNA ane tenAthI sparzanA aviSayabhUta thanArA anaMtagaNA hoya che. be IndriyamAM ghANano viSaya na kahetA teIndriya, corendriya, paMcendriyamAM samajavuM. 10. A AhArarUpe grahaNa karelA pudgala zarIrapaNe arthAt aMga, upAMga, indriyonA rUpamAM pariNata thaI jAya che. nArakImAM azubha ane duHkharUpamAM, devatAomAM zubha ane sukha rUpamAM ane manuSya tiryaMcamAM sukha-duHkha vibhinna rUpomAM vimAtrAmAM pariNata thaI jAya che. 11. badhA jIva pUrva bhAvanI apekSAe ekendriyathI laIne paMcendriyanA zarIranA choDelA pulono AhAra kare che ane vartamAna bhAvanI apekSAe potAnA pariNAmita AhAra karavAthI ekendriya ekendriyanA zarIrano ja AhAra kare che thAvat paMcendriya paMcendriyanA zarIrano ja AhAra kare che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 12. narayikone ane ekendriyane romAhAra temaja ojAhAra hoya che. devone romAhAra, ojAhAra temaja manobhakSI AhAra hoya che. vikalendriya Adi zeSa badhAne romAhAra, ojAhAra ane prakSepAhAra hoya che. bIje uddezaka covIsa daMDakanA jIva to AhAraka ane aNAhAraka baMne prakAranA hoya che. topaNa daSTi, kaSAya, saMyata, bhavI, veda AdinA AhAraka aNAhArakanA bodha mATe ahIM 13 dvArothI AhAraka, aNAhArakanI vicAraNA karI che. sAthe ja 24 diMDaka upara paNa ekavacana, bahuvacanathI varNana karavAmAM AvyuM che. (1) jIvaH- samuccaya jIva ane ekendriya jIva AhAraka paNa ghaNA hoya che, temaja aNAhAraka paNa ghaNA hoya che. bAkI ra3 daMDakamAM traNa bhaMga hoya che. aNAhAraka azAzvata hovAthI. siddha badhA aNAhAraka ja hoya che. (ekavacanamAM sarvatra potAnI meLe samajI levuM ke AhAraka che ke aNAhAraka). (2) bhavya - bhavI abhavI baMnemAM samuccaya jIva ane ekendriya prathama dvAranI samAna eka bhaMga ane ra3 daMDakamAM traNa bhaMga AhAraka, anAhArakathI hoya che. nobhavI noabhavI (siddha) niyamo aNAhAraka hoya che. (3) saMgI:- saMgI jIva ane 16 daMDaka (ekendriya vikasendriyanA ATha daMDaka choDIne) AhAraka-aNAhArakathI traNa bhaMga thAya che. asaMzI jIva ane ekendriyamAM eka bhaMga vikasendriya, paMcendriyamAM traNa bhaMga. nArakI, bhavanapati, vyaMtara temaja manuSyamAMdabhaMgahoya che. aneka asaMzInI apekSA hovAthI te aneka asaMjJI athavA to aneka AhAraka hoya che athavA aneka anAhAraka hoya che. tethI asaMyogImAM bahuvacananA ja be bhaMga hoya che, ekavacanano bhaMga hoto nathI kAraNa ke anekanI pRcchA che. cha bhaMgaH- (1) AhAraka aneka, (ra) aNAhAraka aneka (3) AhAraka eka, aNAhAraka eka (4) AhAraka eka aNahAraka aneka (5) AhAraka aneka aNAhAraka eka (6) AhAraka aneka, anAhAraka aneka. nosazIno asaMzI manuSyamAM traNa bhaMga. siddhamAM badhA aNAhAraka. (4) legyA :- je legyAmAM ekendriya choDIne jeTalA daMDaka hoya che, temAM bahuvacananI apekSA traNa bhaMga hoya che. jIva ane ekendriyamAM salezI temaja kRSNAdi traNa legyAmAM eka bhaMga hoya che. tejolezyAmAM ekendriya (pRthvI, pANI, vanaspati)mAM cha bhaMga (asaMjJInI jema). tejo Adi traNa lezI samuccaya jIvamAM paNa traNa bhaMga hoya che. manuSyAdimAM For private & Personal Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza paNa traNa bhaMga. alezI badhA aNAhAraka ja hoya che. (5) dRSTi H- samyagdaSTa jIva ane 16 daMDakamAM traNa bhaMga. vikalendriyamAM 6 bhaMga. mithyAdaSTi jIva, ekendriyamAM eka bhaMga bAkI badhAmAM traNa bhaMga. mizra dRSTinA 16 daMDaka badhA niyamA AhAraka ja hoya che. 200 - (6) saMyata :- asaMyatamAM jIva ane ekendriyamAM eka bhaMga. 19 daMDakamAM traNa bhaMga. saMyatAsaMyatamAM jIva manuSya-tiryaMca paMcendriya AhAraka ja hoya che. saMyatamAM jIva manuSyamAM traNa bhaMga. nosayata, noasaMyata, nosaMyatAsaMyatamAM jIva ane siddha bhagavAna aNAhAraka ja hoya che. (7) kaSAya :- samuccaya jIva ane ekendriyamAM sakaSAyI temaja krodhI, mAnI, mAyI, lobhI badhAmAM eka bhaMga. bAkI badhA daMDakamAM traNa traNa bhaMga che, paraMtu nArakImAM mAna, mAyA, lobhamAM cha bhaMga hoya che ane devatAmAM krodha, mAna, mAyAmAM cha bhaMga hoya che. arthAt devatA-nArakImAM traNa-traNa kaSAya azAzvata che. akaSAyI jIvamAM eka bhaMga, manuSyamAM traNa bhaMga, siddha aNAhAraka ja hoya che. (8) jJAna :- sajJAnI mati, zruta avadhijJAnImAM jeTalA daMDaka che temAM traNa bhaMga hoya che paraMtu vikalendriyamAM dra bhaMga hoya che. sajJAnI jIvamAM eka bhaMga hoya che. (kevaLajJAnanI apekSA) AhAraka-aNAhAraka baMne ghaNA hoya che. mana:paryavajJAnI niyamA AhAraka hoya che. kevaLajJAnI manuSyamAM traNa bhaMga, jIvamAM eka bhaMga, siddha aNAhAraka ja hoya che. ajJAna- ajJAnI, matizruta ajJAnI jIva ekendriyamAM eka bhaMga, bAkI badhAmAM traNa bhaMga, vibhaMgajJAnImAM manuSya-tiryaMca AhAraka ja hoya che. bAkI badhA (14 daMDaka)mAM traNa bhaMga. (9) yoga :- sayogI, kAyayogImAM jIva ekendriyamAM eka bhaMga, bAkI badhAmAM 3 bhaMga, vacana-manayogI AhAraka ja hoya che. ayogI aNAhAraka ja hoya che. (10) upayoga :- baMne upayogamAM jIva ane ekendriyamAM eka bhaMga, bAkImAM traNa bhaMga hoya che. siddha aNAhAraka ja hoya che. H- (11) veda :- savedI ane napuMsaka vedI- jIva, ekendriyamAM eka bhaMga; bAkI badhAmAM traNa bhaMga. strI veda-puruSa veda badhA daMDakamAM traNa bhaMga, avedI- jIvamAM eka bhaMga, manuSyamAM traNa bhaMga, siddha aNAhAraka ja hoya che. (12) zarIra H- sazarIrI temaja taijasa-kArpaNa zarIrI jIva ane ekendriyamAM eka bhaMga bAkI badhA daMDakamAM traNa bhaMga. audArika, vaikriya, AhAraka, traNe zarIra AhAraka ja hoya che, paraMtu audArika zarIra manuSyamAM AhAraka aNAhAraka baMne hoya che; temAM traNa bhaMga hoya che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta (13) paryApti H- chae paryAptinA paryApta badhA AhAraka ja hoya che. manuSyamAM AhAraka, aNAhAraka baMne hoya che. temAM traNa bhaMga hoya che. je daMDakamAM jeTalI paryApti hoya teTalI samajI levI. 2008 AhAra paryAptinA aparyApta badhA daMDakamAM aNAhAraka hoya che. bAkI pAMca paryAptinA aparyApta AhAraka, aNAhAraka baMne hoya che. temAM ekendriyamAM eka bhaMga, nArakI-devatA-manuSyamAM dra bhaMga, bAkImAM 3 bhaMga hoya che. samuccaya jIvane bhASA, mana paryAptinA aparyAptamAM traNa bhaMga hoya che. 35ryAptinA aparyAptamAM 1 bhaMga hoya che. AhAra paryAptinA aparyApta aNAhAraka ja hoya che. vizeSa jJAtavya :- 1. svayaM eka jIvamAM koI bhaMga banato nathI. temAM AhAraka athavA aNAhAraka athavA baMne je paNa hoya che te kahevAmAM Ave che, tethI ahIM tene badhA dvAromAM vAraMvAra kahyuM nathI potAnI meLe samajI levAno saMketa karyo che. 2. ghaNA jIvanI apekSAe ekendriya je koI bolamAM hoya che athavA samuccaya jIvanI sAthe hoya che to eka bhaMga bane che. te je bolamAM athavA jIvanI sAthe hotA nathI to ghaNu karIne traNa bhaMga bane che, kayAreka kayAMka banatA nathI, te upara kahelA varNanamAM dhyAnathI joI levuM. 3. tera dvArono je bheda svayaM azAzvata hoya che tyAM dra bhaMga baMne che. udAharaNa uparokta varNanamAM jovuM. 4. je bola kevala AhAraka ja hoya che athavA kevala aNAhAraka ja hoya che, tenA ekavacana athavA bahuvacanamAM kayAMya paNa bhaMga banatA nathI. 5. tera dvAranA koI paNa bheda keTalA daMDakamAM hoya che, te jIvAbhigama sUtranI prathama pratipattithI jANIne yAda rAkhavuM joIe. ogaNatrIsamuM : upayoga pada upayoganA bheda-prabheda :- upayoganA be prakAra che--- 1 sAkAra upayoga, 2 anAkAra upayoga. (1) sAkAropayoganA ATha bheda- pAMca jJAna, traNa ajJAna. (ra) anAkAropayoganA cAra bheda- 4 darzana. daMDakomAM upayoga(12mAMthI) : nArakImAM- devatAmAM pAMca sthAvaramAM-- traNa vigalendriyamAM tiryaMca paMcendriyamAMmanuSyamAM- 9 9 3 5 12 3ajJAna 3 ajJAna 1 darzana 2 ajJAna 3 ajJAna 3 ajJAna 3 zAna 3 jJAna 2 ajJAna 2 jJAna 3 zAna 5 jJAna 3 darzana 3 darzana darzana 1/2 3 darzana 4 darzana www.cinerary.org Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 209. + vizeSa jANakArI :- jyAre jIva jJAna-ajJAnanA upayogamAM joDAya che tyAre sAkAropayukta arthAt sAkAropayogavALo hoya che. temaja jyAre darzananA upayogamAM joDAya che tyAre anAkAra upayogavALo hoya che. - trIsamuMH pazyanA pada pazyatAnuM svarUpa ane bheda-prabhedaH- upayoganI samAna ja"pazyattAonuM varNana che arthAt pazyattAnA paNa be prakAra che. 1 sAkAra pazyattA, 2 anAkAra pazyatA. (1) sAkAra pazyattAnA 6 bheda che- 4 jJAna, ra ajJAna (2) anAkAra pazyatAnA 3 bheda che- 3 darzana matijJAna, matiajJAna ane acakSu darzana A traNa upayoga pazyattAmAM hotA nathI. A traNe upayoga buddhi grAhya che, tethI pazyattAmAM teno samAveza thato nathI. zrutajJAna, zrutaajJAna, cakSu darzana; A traNe indriya grAhya(indriya pratyakSa) hovAthI temaja bAkI 6 jJAna-darzana Atma pratyakSIbhUta hovAthI tene pazcaka-pattA kahevAya che. daMDakomAM pazyattA :| devatA, nArakI ane tiryaMca paMcendriyamAM | 6 | 2 jJAna, ajJAna, 2darzana | manuSyamAM 4 jJAna, 2 ajJAna, 3darzana [ pAMca sthAvaramAM 1 | zruta ajJAna beindriya, indriyamAM 2 | zrutajJAna, zruta ajJAna caurendriyamAM 3 | zrutajJAna, zruta ajJAna, cakSu darzana vizeSa jJAtavya :- jJAnopayogavALA sAkAra pazyattA kahevAya che ane darzanopayogavALA anAkAra pazyatA kahevAya che. kevaLajJAnIno upayoga - jIvone jyAre jJAnopayoga arthAt sAkAropayoga hoya che tyAre anAkAropayoga hoto nathI, jyAre anAkAropayoga hoya che tyAre sAkAropayoga hoto nathI. arthAt jIvamAM jJAna ane darzana eka sAthe kSayopazama bhAvamAM rahI zake che, paraMtu te baMne mAMthI upayoga ekano ja hoya che. jJAnopayoga :- sAkAropayogathI jANavAnuM jJAna thAya che ane darzanopayoga anAkAra upayogathI jovAnuM jJAna thAya che, tethI jANavA ane jovA rUpa upayoga paNa alaga alaga samayamAM hoya che. tethI chadmastha ane kevaLI badhAne eka samayamAM eka upayoga ja hoya che, sAkAra upayoga athavA anAkAra upayoga. kevaLajJAnI pratyeka padArthanA svarUpane tenA nAma, artha, bhAvArtha, AkArothI my | mh Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta, yukti pUrvaka, upamA temaja daSTAMtapUrvaka, varNa, gaMdha, rasa, sparza temaja saMsthAnothI, laMbAI, pahoLAI Adi mApothI athavA pratyakSa Adi pramANothI jANe jove che. je samaye jovA rUpa darzanopayoga eTale anAkAropayogamAM hoya che tyAra pachInA samayamAM jJAnopayoga arthAt sAkAropayogamAM hoya che. upayoganI samAna kevalajJAnInA baMne pazyattA paNa samajI levA joIe. chadmasthone baMne upayoga ane pazyattA jaghanya-utkRSTa asaMkhya samayanA aMtarmuhUrtavALA hoya che ane kevaLajJAnIne eka-eka samayanA ja baMne upayogI hoya che. ekatrIsamuMH saMjJI pada 1. je jIvone mana hoya che te saMjJI hoya che. jene mana nathI te asaMzI hoya che. mana:paryApti pUrNa karyA vagara asaMjJIthI AvIne utpanna thanArA nArakI-devatA paNa asaMzI kahevAya che. je garbhaja athavA aupapAtika hoya che te saMjJI che. 2. covIsa daMDakamAM - nArakI, bhavanapati, vyaMtara saMjJI temaja asaMjJI manuSya temaja tiryaMca paMcendriya saMjJI temaja asaMjJI jyotiSI, vaimAnika saMjJI che, asaMjJI nathI pAMca sthAvara, traNa vikasendriya asaMjJI che, saMjJI nathI no saMglI no asaMjJI jIva, manuSya ane siddha batrIsamuMH saMyata pada zramaNa, muni saMyata kahevAya che. zrAvaka-zramaNopAsaka saMyatAsaMyata, kahevAya che. bAkI badhA asaMyata hoya che. covIsa daMDakamAM - bAvIsa daMDakanA jIva asaMyata che. saMjJI tiryaMca paMcendriya asaMyata ane saMyatAsaMyata baMne prakAranA hoya che. manuSyamAM koI saMyata hoya che, koI asaMyata hoya che ane koI saMyatAsaMyata paNa hoya che. siddha bhagavAna no saMyata, no asaMyata, no saMyatAsaMyata che. vizeSa jJAtavya:- jANavAnI tattva daSTithI A kathana karavAmAM Ave che, paraMtu koI deva athavA viziSTa vyakti pratyakSa hoya te asayata che, evA niSphara kaThora vacana na kahevA. AvA kaThora vacana bolavAne mATe bhagavatI sUtramAM niSedha karyo che. tetrIsamuMH avadhi pada naMdI sUtramAM pAMca jJAnanuM vistArathI varNana che. je sArAMza pustaka naM. 7mAM Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza devAI gayu che. te saMbaMdhI jANakArI mATe tyAM avadhijJAna prakaraNa jovuM joIe. nArakI ane vaimAnika devatAno avadhijJAna viSaya jIvAbhigama sUtramAM A ja pustakamAM AvI gayuM che. nArakI :- nArakImAM bhavapratyayika avadhi hoya che. jaghanya aDadho koza utkRSTa cAra koza kSetra sImAvALA hoya che. trikoNa nAvAnA AkAravALA avidha kSetra hoya che. AtyaMtara avadhi hoya che, bAhya hotuM nathI; deza avidha hoya che, sarva avadhi hotuM nathI; AnugAmika avadhi hoya che, apaDivAI(jIvana bhara rahevAvALA) ane avasthita(na vadhavAvALA na ghaTavAvALA) avadhi hoya che. asurakumAra H- bhava pratyayika avadhi hoya che. jaghanya 25 yojana, utkRSTa asaMkhya dvIpa-samudra kSetrasImAvALu hoya che, palaMganA AkAre catuSkoNa hoya asaMkhyadvIpa-samudra kSetrasImAvALuM hoya che. bAkI varNana narakanI samAna che. navanikAya temaja vyaMtara H- utkRSTa avadhi kSetra saMkhyAtA dvIpa-samudranuM hoya che. bAkInuM varNana asurakumAranA samAna. tiryaMca paMcendriya H- jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa asaMkhya dvIpasamudra. kSAyopazamika avadhi, vividha AkAravALuM ane deza avadhi tiryaMcamAM hoya che. anugAmika, ananugAmika, hAyamAna, vardhamAna, paDivAI, apaDivAI, avasthita, anavasthita vagere baMne prakAranA avadhijJAna tiryaMca paMcendriyamAM hoya che. manuSya :- kSAyopazamika avadhi hoya che. jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga, utkRSTa asaMkhyAta loka khaMDa jeTalA sImA kSetra jANavAnI kSamatA hoya che. bAkI tiryaMcanI samAna che. paramAvadhi jJAna manuSyane hoya che arthAt deza, sarva, AtyaMtara, bAhya; baMne prakAranA aviMdha hoya che. 11 jyotiSI :- jaghanya saMkhyAtA dvIpa-samudra ane utkRSTa paNa saMkhyAtA dvIpa-samudra, bAkI asura kumAranI samAna. vaimAnika H-- jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa lokanAla (trasa nAla). saMsthAna H -- vANavyaMtarone paTahanA AkAre, jyotiSIne jhAlaranA AkAre adhi jJAna kSetra hoya che. 12 devalokanA Urdhva mRdaMga, traiveyakamAM- puSpa caMgerI, aNuttara vimAnamAM javanAlikA(lokanAlikA); A avadhi kSetranA AkAra che. noMdha :- naMdI sUtrathI temaja jIvAbhigama sUtranI trIjI pratipattinA adhyayanathI bAkInI badhI jANakArI maLI zakaze. cotrIsamuM : paricAraNA pada 1. paricAraNA zabdano artha - maithuna sevana, indriyonA kAmabhoga, kAmakrIDA, rati, viSaya bhoga Adi che. paricAraNA paNa teno paryAya vAcI zabda che. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 2. AhAra, adhyavasAya temaja samyaktva, mithyAtvanI paNa paricAraNAgata pariNAmomAM asara paDe che. 212 3. AhArathI zarIra puSTa thAya che. zarIramAM ja viSaya vAsanAnI utpatti thAya che. pariNAmomAM mohabhAvanI vRddhi thavAthI kAmabhogano prayatna thAya che athavA kAmabhogano vicAra Ave che. paricAraNA karatAM thakAM paNa mithyAtvInI ane samyagdaSTinI AsaktimAM aMtara hoya che. 4. audArika daMDakomAM paricAraNA pachI vividha kriyAo thAya che. arthAta sAMsArika kArya vRddhi garbhAdhAna, saMtati, saMrakSaNa Adi kriyAo vadhe che. vaikriya daMDakomAM pahelA vizeSa vikriyA-hajAro rUpa Adi banAve che. pachI paricAraNA kare che. tethI pahelA vikriyA thAya che. 5. badhA jIvonA asaMkhya adhyavasAya sthAna hoya che. te prakAranA hoya che. zubha ane azubha baMne 6. ekendriya, vikalendriyamAM paricAraNA che paraMtu pahelA athavA pachI vikriyA nathI. te jIvone paricAraNA paNa avyakta saMjJAthI hoya che. 7. manuSya-tiryaMcamAM badhA prakAranI paricAraNA hoya che. 8. devatAomAM bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane pahelA-bIjA devalokamAM manuSyanI samAna maithuna sevanArUpa kAya paricAraNA che. vIrya pudgala paNa devInA zarIramAM praviSTa thaIne tenA indriya, zarIra rUpamAM pariNamana thAya che, paraMtu garbhadhAraNa karatA nathI. devane paricAraNA (kAmabhoga)nI icchA thAya che tyAre devIo rUpa-zRMgAra Adi karIne hAjara thAya che. 9. trIjA devalokathI 12mAM devaloka sudhI devIo hotI nathI to paNa trIjA cothA devalokamAM sparza-paricAraNA hoya che. pAMcamA, chaThThA devalokamAM rUpa- paricAraNA hoya che, sAtamA AThamAM devalokamAM zabda paricAraNA hoya che. A devone paricAraNAnI icchA thavA para pahelA-bIjA devalokathI devIo te te devonI sahAyathI tyAM pahoMcI jAya che, pachI te deva Asaktiyukta aMgonA sparza mAtrathI athavA rUpa jovAmAM tallIna thaIne athavA zabda zravaNamAM dattacitta thaIne maithuna bhAvonI tRpti karI le che. evuM karavA thakI paNa tenA zarIrathI pudgala devInA zarIramAM pahoMcI jAya che. ane te teNInA zarIranI puSTi rUpa bane che. mana paricAraNAvALA 9mA, 10mA, 11mA, 12mA devalokanA devone jyAre mana paricAraNAnI icchA thAya che, tyAre devI tyAM jatI nathI paraMtu potAnA sthAnamAM rahIne ja vikriyA, vibhUSA, temaja mano pariNAmothI te rUpamAM pariNata thAya che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza 13. A prakAre te baMne deva-devI) paricAraNAno anubhava manathI ja karIne IcchA pUrI karI le che. evuM karavA para paNa devanA zarIra pudgalonuM devInA zarIramAM saMkramaNa temaja pariNamana thaI jAya che. A prakAranI vibhinna paricAraNAothI paNa te-te devonA veda mohanI upazAMti thaI jAya che. navagreveyaka temaja anuttara devone koI paNa prakAranI paricAraNA athavA teno saMkalpa hoto nathI. alpabadutva - aparicAraNAvALA deva thoDA che, mana paricAraNAvALA saMkhyAta gaNA, zabda paricAraNAvALA asaMkhyAtagaNA, rUpa paricAraNAvALA asaMkhyAtagaNA, sparza paricAraNAvALA asaMkhyAtagaNA, kAya paricAraNAvALA asaMkhyAtagaNA che. pAMtrIsamuMH vedanA pada 1. zIta, uSNa temaja zItoSNa traNa prakAranI vedanA badhA daMDakomAM alpAdhika hoya che. nArakImAM pahelI, bIjI, trIjImAM uSNa, cothI, pAMcamImAM bane, chaThThI, sAtamImAM zIta vedanA che. 2. dravya, kSetra, kAla, bhAvanI vedanA covIse(24) daMDakamAM che. 3. zArIrika, mAnasika temaja ubhaya, traNa prakAranI vedanA 16daMDakamAM che. ekendriya, vikasendriyamAM kevala zArIrika vedanA che. 4. sAtA, asAtA, mizrae traNa prakAranI vedanA 24 daMDakamAM ochI-adhika hoya che. A udaya pramukhA vedanA che. 5. duHkha, sukha, aduHkhasukhA A traNa prakAranI vedanA bIjA dvArA udIrita che, nimitta pramukha che. traNe vedanA 24 daMDakamAM hoya che. da abhyapagamikI eTale svecchApUrvaka svIkAravAmAM AvatI keza loca Adi, aupakramikI eTale anicchAthI acAnaka AvI javAvALI jemake-paDI javAthI thatI vedanA. A baMne prakAranI vedanA tiryaMca paMcendriya ane manuSyamAM hoya che. bAkI badhA daMDakamAM kevaLa eka aupakramikI vedanA hoya che. 7. nidA = vyakta vedanA, anidA = avyakta vedanA, A baMne prakAranI vedanA nArakImAM hoya che, kAraNa ke tyAM saMjJI ane asaMzI baMne hoya che. A ja rIte bhavanapati-vyaMtaramAM paNa baMne hoya che. jyotiSI-vaimAnikamAM paNa baMne vedanA hoya che. samadaSTi-mithyASTinI apekSAthI. pAMca sthAvara traNa vikasendriyamAM eka anidA vedanA hoya che. manuSya-tiryaMca paMcendriyamAM baMne vedanA hoya che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jainAgama navanIta 'chatrIsamuMH samudyAta pada samughAtano artha :- zarIramAMthI keTalAka AtmapradezonuM alpa samayane mATe bahAra nIkaLavuM. AtmapradezanI A prakAranI prakriyA sAta prakAranA prasaMgothI thAya che. tethI samudyAta paNa sAta prakAranA kahyA che(1) vedanIya samuddaghAta - azAtA vedanIyanI tIvratAthI AtmapradezonuM zarIrane avagAhita kSetrathI bahAra parispaMdana thAya che, e samaye je AtmAnI prakriyA thAya che tene vedanIya samuddAta kahe che. (ra) kaSAya samuddaghAta - krodha, mAna, mAyA, athavA lobha; koI paNa kaSAyanI tIvratAthI Atmapradeza zarIra avagAhita kSetrathI bahAra parispaMdita thAya che. A prakriyAne kaSAya samuddAta kahe che. (3) mAraNAMtika samuddaghAta :- maraNa samayamAM AgaLanA janma sthAna sudhI Atma pradezonuM bahAra javA rUpa temaja pAchA AvavA rUpa AtmaprakriyAne mAraNAMtika samuddAta kahe che. (4) vaikiya samuddaghAta - nArakI, devatA, manuSya, tiryaca, je koI paNa uttara vaikriya kare che tyAre tene pahelA samudyAta karavo paDe che, te ja vaikriya samudyAta che arthAt vaikriya zarIra banAvavA mATe tene yogya pudgala grahaNa karavAnA hetuthI pradezone laMbAI--UMcAImAM hajAro yojana bahAra phelAvavAmAM Ave che. pachI te zarIra pramANa pahoLAI ane hajAro yojana laMbAIvALA avagAhitakSetramAM rahelA vaikriya vargaNAvALA pudgala grahaNa karAya che. A prakAre AtmapradezonI zarIrathI bahAra nIkaLavAnI prakriyAne vaikriya samuddAta kahevAya che. (5) tejasa samughAta -zIta athavA uSNa tejolibdhivALA koInA para upakAra athavA apakAra karavAnA pariNAmothI ukta baMne prakAranA pudgala grahaNa karIne prakSepa kare che. te pugalonuM vizeSa mAtrAmAM grahaNa karavA temaja choDavA heta zarIra avagAhita kSetrathI AtmapradezonI bahAra nIkaLavA rUpa je kriyA thAya che tene taijasa samuddAta kahe che. () AhAraka samughAta :- labdhIvaMta muni dvArA zaMkAnuM samAdhAna temaja jijJAsAnI tRptine mATe je eka navuM nAnuM zarIra banAvIne karoDo mAIla dUra mokalavAmAM Ave che te AhAraka zarIra che. te AhAraka zarIra banAvavAmAM ane mokalavAmAM Atmapradezo thoDAka bahAra nIkaLI jAya che ane pachI thoDA Atmapradeza te navA zarIranI sAthe rahetA Icchita sthAnamAM joDAya che. AtmapradezonI zarIra avagAhita kSetrathI nIkaLavA rUpa A saMpUrNa kriyAne AhAraka samuddAta kahe che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza (7) kevalI samuddAta H- mokSa javAnA najIkanA samayamAM aghAtIkarmonI visamarUpatAne samarUpa banAvavA mATe Atmapradeza saMpUrNa loka pramANa pradezomAM vyApta thaI jAya che. AtmapradezonI ane loka pradezonI saMkhyA samAna che tethI te jIvanA AtmapradezonI sarvotkRSTa avagAhanA hoya che. audArika zarIra to A samaye paNa potAnI avagAhanAmAM ja rahe che, kevaLa Atmapradezo ja nIkaLe che. A rIte ATha samayane mATe AtmapradezonI bahAra nIkaLavArUpa je prakriyA che, tene ja kevalI samuddAta kahe che. 215 kevalI samuddAtanI prakriyAmAM jIva pahelA samaye zarIranI jADAI- pahoLAInA pramANamAM upara nIce lokAMta sudhI Atmapradezone ThaMDarUpe phelAve che. bIjA samayamAM zarIranI laMbAI pahoLAI pramANe te daMDarUpa pradezone pUrva-pazcima athavA uttara dakSiNa kapATa rUpamAM phelAveche. trIjA samayamAM kapATa rUpa Atmapradezone baMne bAjumAM lokAMta sudhI phelAve che, jenAthI Atmapradeza pUrA loka kSetramAM arthAt samAna kinArAvALA gADharUpamAM vyApta thaI jAya che. paraMtu loka viSama kinArAvALA ghanarUpa hovAthI tenA te nAnA khUNA niSkuTarUpa kSetra vyApta thayA vagara rahI jAya che. je cothA samayamAM pUrAI jAya che. A rIte saMpUrNa lokamAM pUrNa rUpe AtmapradezonevyApta thavAmAM kula cAra samaya lAgecheane A ja kramathI Atmapradezone pharI saMkucita karavAmAM paNa cAra samaya lAge che. A rIte kevala eka samaya ja AtmapradezonI saMpUrNa lokapramANa avagAhanA athavA sarvotkRSTa avagAhanA thAya che. temaja apekSAthI arthAt khUNA-niSleTonA khAlI rahevAne gauNa karavAnI apekSAe traNa samayanI lokapramANa avagAhanA thAya che. A traNe samayomAM Atmapradeza zarIramAM ochA ane bahAra ghaNA(vadhAre) hoya che. A ja kAraNe A traNa samayomAM jIva aNAhAraka hoya che. temaja te samaye audArika yoga paNa mAnavAmAM Avato nathI. kArpaNa kAyayoga (kArpaNa zarIrano vyApAra) rahe che. anya pAMca samayomAM Atmapradeza zarIramAM vadhAre rahe che ane bahAra ochA hoya che tethI audArika zarIrano yoga athavA mizrayoga ane AhArakatA banI rahe che. noMdha :- kevaLI samuddAtano kaMIka vadhAre piracaya aupapAtika sUtra sArAMzanA chellA prakaraNathI jANI levo. tene mATe Agama sArAMza khaMDa-7 juo. samuddAtano samaya H- zarUAtanA 6 samuddAtomAM asaMkhya samayano aMtarmuhUrta lAge che. kevaLI samuddAtamAM ATha samaya lAge che. jeno kAryakrama A pramANe che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ATha samayanI vigata : samaya saMsthAna daMDa racanA--daMDarUpamAM Atmapradeza kapATa racanA--kapATa rUpa (divAlarUpe) mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 1 2 3 * 5 S 7 8 daMDakomAM samuddAta H- nArakImAM 4, devatAmAM 5, cAra sthAvara traNa vikalendriyamAM 3, vAyukAyamAM 4, tiryaMca paMcendriyamAM 5, manuSyamAM 7. A saMkhyA kramathI ja hoya che, arthAt pahelAthI trIjI, pahelAthI cothI vagere. covIsa daMDakamAM eka jIvanI ubhaya kAlika samuddAno H samuddAta jIva bhUtakALamAM pUrita manthAna--samAna kinArAvALA ghanarUpa loka pramANa pUrita loka-viSama kinArAvALA ghanarUpa loka pramANa loka sAharaNa--samaghanarUpa loka manthAna sAharaNa--kapATa rUpa saMsthAna kapATa sAharaNa - daMDarUpa saMsthAna daMDa sAharaNa - zarIrastha vedanIyAdi pAMca AhAraka AhAraka kevalI kevalI manuSyamAM 23daMDakamAM manuSyamAM badhA jIvonI apekSA : samuddAta jIva AhAraka AhAraka AhAraka kevalI kevalI kevalI 24 daMDakamAM 23 daMDakamAM vedanIyAdi pAMca 24 daMDakamAM 22 daMDakamAM vanaspatimAM manuSyamAM 22 daMDakamAM vanaspatimAM manuSyamAM jAnya - utkRSTa jaghanya utkRSTa anaMtA 0/1-2-3 anaMtA X 0/1-2-3-4 X 0/1-2-3 0/1-2-3-4 X 0/9-2-3-8 X X X 0/1 X 0/1 0/1 bhUtakALamAM jaghanya anaMtA asaMkhyAtA anaMtA saMkhyAtA * X x yoga audArika audArika mizra kArmaNa kArmaNa kArpaNa X 0/1-2-3 aneka so audArika mizra audArika mizra audArika bhaviSyakALamAM utkRSTa anaMtA asaMkhyAtA anaMtA X asaMkhyAtA saMkhyAtA X bhaviSyakALamAM x jaghanya anaMtA X X x saMkhyAtA utkRSTa anaMtA asaMkhyAtA anaMtA asaMkhyAtA asaMkhyAtA anaMtA asaMkhyAtA Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra : prajJApanA sUtrano sArAMza eka eka jIvanA badhA daMDakomAM samuddAto : samuddAta jIva daMDakamAM vedanIya vedanIya vedanIya kaSAya kaSAya kaSAya kaSAya kaSAya kaSAya kaSAya kAya kAya kaSAya kAya mAraNAMtika AhAraka AhAraka AhAraka kevalI kevalI kevalI naiyika 23 daMDaka 23daMDaka naiyika nairiyaka nairiyaka naiyika 13 daMDakanA deva 13 daMDakanA deva 13 daMDakanA deva 13 daMDakanA deva zeSa daza daMDaka zeSa daza daMDaka zeSa daza daMDaka 24 daMDaka 24 daMDaka 23daMDaka manuSya 23daMDaka manuSya 24 daMDaka 24 daMDakamAM narakamAM 23 daMDakamAM narakamA 11 daMDaka devamAM jyotiSI vaimAnikamAM audArika daMDakomAM narakamAM 13 daMDaka svasthAnamAM 11 daMDaka parasthAnamAM jyo. vaimA. parasthAnamAM naraka devamAM jyo vaimAmAM zeSa 10 ThaMDakamAM 24 daMDakamAM 23 daMDakamAM manuSyamAM manuSyamAM manuSyamAM manuSyamAM 23 daMDakamAM noMdha -~ cArTamAM jyo = jyotiSI, vaimA = vaimAnika. : bhaviSyakALamAM jaghanya utkRSTa 0/1-2-3 anaMtA 0/saMkhyAtA anaMtA 021-2-3 anaMtA 0/1-2-3 anaMtA 0/saMkhyAtA anaMtA 0/asaMkhyAtA anaMtA 0/12~3 anaMtA 0/saMkhyAtA anaMtA 0/1-2-3 anaMtA 0/saMkhyAtA anaMtA 0/asaMkhyAtA anaMtA {saMkhyAtA anaMtA 0/asaMkhyAtA anaMtA 0/1-2-3 anaMtA 0/1-2-3 anaMtA nathI 0/1-2-3-4 0/1-2-3-4 10 0/1 0/1 x x x x x X x vizeSa jJAtavya H-- vaikriya samuddAta kaSAya samuddhAtanI samAna che, cAra sthAvara traNa vikalendriyamAM nathI, tethI covIsa daMDakavALA jIvonA 17 daMDakamAM vaikriya samuddAtanuM kathana karavuM. taijasa samuddAta mAraNAMtika samuddAtanI samAna che paraMtu 24 daMDaka vALA jIvonA 15 daMDakamAM taijasa samuddAtanuM kathana karavuM. bhUtakAlanI apekSA :- pAMca samuddAta jyAM hoya tyAM anaMta che. AhAraka Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra18 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA nAgama navanIta samudyAta ra3 daMDakavALAne manuSyapaNe O/1-2-3 che. manuSyanA manuSyapaNe o/1-2-3-4 che. trevIsa daMDakapaNe hotA ja nathI. kevaLI samuddAta bhUtakALamAM 23 daMDakavALAne 24 daMDakamAM nathI. manuSyanA manuSyapaNe 01 che. noMdhaH- o/1-ra-3 A saMketano artha che ke- kayAreka hoya kyAreka na hoya, hoya to jaghanya 1-2-3hoya che. vizeSa jJAtavya:- (1) AhAraka samughAta traNavAra karelA jIva traNa gatimAM maLI zake che, manuSyamAM cAravAra karela maLI zake che, arthAt cothI vAra AhAraka samuThThAta karanArA te ja bhavamAM mokSa jAya che. (ra) 10 dArika daMDakamAM koI paNa samudyAta hovAnI niyamA nathI ane hoya to jaghanya 1-2-3 Adi hoya. (3) nArakImAM pratyeka jIvane vedanIya samudyata niyamathI hoya che. bAkI koI paNa daMDakamAM Avo niyama nathI. (4) kaSAya ane vaikriya samudyAta nArakI devatA banemAM niyamathI hoya che. (5) niyamA thavAvALA samuddhAto 10000 Adi saMkhyAtA varSanI uMmaravALA nArakI-devatAne jaghanya saMkhyAta vAra thAya che ane asaMkhyAta varSanI uMmaravALAne jaghanya asaMkhya vAra thAya che. mATe jyotiSI-vaimAnikamAM parasthAnanI apekSA kaSAya samudyAta jaghanya asaMkhya kahela che ane bhavanapati AdimAM jaghanya saMkhyAta kahela che. daMDakanA badhA jIvonA 24 daMDakamAM samughAto: samughAta | jIva | daMDakamAM | bhUtakALamAM | bhaviSyakALamAM | pAMca samudyAta 24 daMDaka | 24 daMDaka | anaMtA anaMtA AhAraka | 24 daMDaka | ra3 daMDaka 22 daMDaka manuSyamAM asakhyAtA asaMkhyAtA AhAraka || vanaspati | manuSyamAM anaMtA anaMtA | manuSya | manuSyamAM | jaghanya saMkhyAtA ! ja saMkhyAtA. utkRSTa asaMkhyAtA ! u asaMkhyAtA kevalI | 24 daMDaka | 23 daMDakamAM | 4 kevalI rara daMDaka manuSyamAM asaMkhyAtA kevalI vanaspati manuSyamAM anaMtA kevalI manuSya | manuSyamAM | jaO/1-2-3 u. | ja saMkhyAtA aneka so u0 asaMkhyAtA x AhAraka AhAraka x ! x | x For Private & Personal use only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza alpabahutvaH (1) nArakImAM :- 1. sauthI thoDA maraNa samuddAta, 2. vaikriya asaMkhyAtagaNA, 3. kaSAya saMkhyAtagaNA, 4. vedanA saMkhyAtagaNA, 5. asamohiyA saMkhyAtagaNA. (2) devonA 13 daMDakamAM H-- 1. sauthI thoDA taijasa samudghAta, 2. maraNa samuddhAta asaMkhyAtagaNA, 3. vedanA asaMkhyAtagaNA, 4. kaSAya saMkhyAtagaNA, 5. vaikriya saMkhyAtagaNA, meM asamohiyA asaMkhyagaNA. 19 (3) cAra sthAvara :- 1. maraNa samuddAta sauthI thoDA, 2. kaSAya samuddAta saMkhyAtagaNA, 3. vedanA samuddAta vizeSAdhika 4. asamohiyA asaMkhyAtagaNA. (4) vAyukAya :- 1. sauthI thoDA vaikriya samuddAta, 2. maraNa samuddAta asaMkhyAtagaNA, 3. kaSAya samuddAta saMkhyAtagaNA, 4. vedanA samuddAta vizeSAdhika, 5. asamohiyA asaMkhyAtagaNA. : (5) vikalendriya H-- 1. sauthI thoDA maraNa samuddAtavALA, 2. vedanA samuddAta asaMkhyAtagaNA, 3. kaSAya samuddAta asaMkhyAtagaNA, 4. asohiyA saMkhyAtagaNA. (6) tiryaMca paMcendriya H- 1. sauthI thoDA taijasa samuddAta, 2. vaikriya samuddAta asaMkhyAtagaNA, 3. maraNa samuddAta asaMkhyAtagaNA 4. vedanA samuddAta asaMkhyAtagaNA, 5. kaSAya samuddAta saMkhyAtagaNA, 6. asamohiyA saMkhyAtagaNA. (7) manuSya :- 1. badhAthI thoDA AhAraka samuddAta, 2. kevalI samuddAta saMkhyAtagaNA, 3. taijasa samuddAta saMkhyAtagaNA, 4. vaikriya samuddAta saMkhyAtagaNA, 5. maraNa samuddAta asaMkhyAtagaNA, 6. vedanA samuddAta asaMkhyAtagaNA, 7. kaSAya samuddAta saMkhyAtagaNA, 8. asohiyA asaMkhyAtagaNA. (8) samuccaya jIva H-- 1. badhAthI thoDA AhAraka samuddAta, 2. kevalI samuddAta saMkhyAtagaNA, 3. taijasa samuddAta asaMkhyAtagaNA, 4. vaikriya samuddAta asaMkhyAtagaNA, 5. maraNa samuddAta anaMtaguNA, 6. kaSAya samuddAta asaMkhyAtagaNA, 7. vedanA samuddAta vizeSAdhika, 8. asohiyA asaMkhyAtagaNA. kaSAya samuddAta kaSAya cAra che. tenA samuddAta paNa cAra che arthAt, krodha, mAna, mAyA ane lobha cArenA alaga-alaga samuddAta hoya che. 24 daMDakamAM cAreya samuddAta hoya che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : nAgama navanItA 1. ra4 daMDakanA pratyeka jIve badhA daMDakamAM cAre samuddAta bhUtakALamAM anaMta karela che ane bhaviSyakAlamAM jaghanya 0/1-ra-3, utkRSTa anaMta karaze. 2. pratyeka daMDakanA badhA jIvoe badhA daMDakamAM cAre samuddAta bhUtakALamAM anaMta karela che ane bhaviSya kALamAM anaMta karaze. 3. eka eka jIvanA krodha samughAtanuM kathana badhA daMDakomAM vedanA samughAtanI samAna che. mAna-mAyA samudyatanuM saMpUrNa kathana maraNa samudyAtanI samAna che. lobha samudyAtanuM varNana kaSAya samudyAtanI samAna ra3daMDakamAM che. paraMtu narakamAM bhaviSyamAM jaghanya 01-2-3 utkRSTa anaMta. noMdha:- spaSTIkaraNane mATe pUrve kahela sAteya samuddhAtanA eka-eka jIvanA cArTamAM jovuM. 4. pratyeka daMDakanA badhA jIvoe badhA daMDakamAM cAre ya kaSAya samudyAta anaMta karela che ane anaMta karaze. kaSAya samudyAtonuM alpabadutvaH(1) nArakI - sauthI thoDA lobha samudyAta, pachI mAna, mAyA, krodha, kramathI saMkhyAtagaNA che, tenAthI asamohiyA saMkhyAtagaNA che. (2) devatA - sauthI thoDA krodha samudyAta, pachI mAna, mAyA, lobha ane asamohiyA kramathI saMkhyAtagaNA. (3) tiryaMca - sauthI thoDA mAna samuddAta pachI krodha, mAyA ane lobha kramathI vizeSAdhika, asamohiyA saMkhyAlagaNA. (4) manuSya - 1. sauthI thoDA akaSAya samudyAta (eTale kevalI samudyAta), 2. tenAthI mAna samuddAta asaMkhyaguNA, 3-5. krodha, mAyA, lobha kramathI vizeSAdhika, 6. asamohiyA saMkhyAtagaNI. (5) samuccaya jIva - manuSyanI samAna che vizeSatA e che ke mAna samudyAta anaMtagaNA che. | - | koI samu mAna samu mAyA samu lobha samu. | akaSAyI asamu jIva | 3 vize | ra anaMta | 4 vize | pavize ! | saM. manuSya | 3 vize | ra asaMkhya 4 vize | pa vize 1 alpa saM. nArakI | 4 saM0 | 2 saM1 3 saM| 1 alpa devatA | 1 alpa ! 2 saM - 3 saM. | 4 saM. tiryaMca | 2 saM| 1 alpa ! 3 saM0 | 4 saM 5 saM. 1 alpa 5 saM 5 saMo Jain bucatormenauonal Fornvateersonamusemony www.janeibrary.org Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza rara1 | 21 chAhmarthika samudyAta | X | | | | X | X | X | X | Xxxx X x 1 . kevalI samudyAta sivAya bAkI cha e samudyAta chaghasyone hoya che, kevaLIne hotA nathI. tethI chAghasthika samudyAta cha che. covIsa daMDakamAM chAghasthika samudyAto pUrve kahela sAta samudyAtonI samAna samajavA. manuSyamAM sAtane sthAne samajavA. sAte ya samughAtonuM alpabadutvA:- vedanIya, kaSAyamAraNAMtika] vaikriya | taijasa | AhAraka | kevalI | amu jIva | kavize | asaM.1 5 anaMta | 4 asaM3 asaM.) 1alpa | 2 saM. 8 asaMha pRthvI Adi. 3vize | ra saM 1 alpa | x | 4 asaMha vAyu 4i vize | 3 saM. ra asaMha | 1alpa ] >> | x 5 asaM. vanaspati | savize2 saM1alpa x [4 asaMha vikasendriya | ra asaM0 |3 asaM 1alpa | 4 saM tiryaMca paM. ] 4 asaM] 5 saMva 3 asaM. 2 asaM! 1 alpa 6 saM. manuSya | 6 asaMha ) 7 saMta 5 asaMha 4 saM0 | 3 saM. 1 alpa ! 2 saMta |8 asaMo devatA ! 3 asaM4 saM. ra asaM0 | pasaM. 1 alpa x 1 x asaM. | nArakI | 4 saM | 3 saM. 1 alpa | ra asaM. | 4 | * | pa saM | saMketa :- saM = saMkhyAtagaNA, asaMha = asaMkhyAtagaNA, anaMta = anaMtagaNa, vize. = vizeSAdhika, asamuka = asamavahata(asamohiyA), samu = samuThThAta, pRthvI Adi = pRthvI pANI agni, paM = paMcendriya alpabadutvanI tulanA temaja jJAtavyaH1. nArakI temaja ekendriyamAM vedanA samudyAtavALA ghaNAM che. kaSAya samudraghAta vALA ochA che. bAkI badhAmAM vedanAvALA ochA che, kaSAyavALA vadhAre che arthAt vikalendriya AdimAM jIva duHkhanI apekSA kaSAyomAM vadhAre rahe che. cAra kaSAyomAMthI paNa traNa gatimAM lobha samudyAta vadhAre kahela che. phakta nArakImAM koI samudyAta vadhAre che. maukhika paraMparAmAM A prakAre kahevAya che. 1 nArakImAM krodha vadhAre, 2 manuSyamAM mAna vadhAre, 3tiryaMcamAM mAyA vadhAre, 4devamAM lobha vadhAre, te kathananI saMgati A alpabadutvathI barAbara thatI nathI, saMjJA padathI tenI saMgati thaI jAya che. tAtparya e thAya ke manuSyamAM mAna svabhAva(saMjJA) Adi vadhAre hoya to paNa samudyAta lobhanI vadhI jAya che. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 2. samuccaya jIvamAM maraNa samudraghAtathI kaSAya samudraghAtavALA asaMkhyAta gaNA kahyA che, jyAre pRthvI Adi vanaspati sudhI badhAmAM saMkhyAtagaNA kahyA che, te asaMgata che, kAraNa ke vanaspatimAM paNa saMkhyAtagaNA che to samuccaya jIvamAM asaMkhyAtagaNI hovuM asaMbhava che, tethI ahIM lipidoSa avazya che. paraMtu eno nizcaya karI zakAto nathI ke samuccaya jIvano pATha khoTo che ke pAMca sthAvarano athavA vanaspatino. saMbhAvanA e lAge che ke samuccaya jIvamAM kyAreka saMkhyAtanuM asaMkhyAta banI gayuM hoya. TIkAkAre A viSayamAM koI ciMtana dIdhuM nathI. jevo pATha maLyo evuM spaSTIkaraNa karI dIdhuM che, paraMtu ahIM to spaSTIkaraNa paNa karyA vagara sugama batAvIne potAno vicAra karavAno kahI dIdhuM che, joke ahIM vizeSa spaSTIkaraNanI AvazyakatA hatI. 3. sAta samughAtonA alpabadutvamAM samuccaya jIva, pAMca sthAvara, temaja manuSya-devamAM asamavahata(asamohiyA) asaMkhyAtagaNA kahyA che. joke cAra kaSAyonA alpabadutvamAM sarvatra asamavahatane saMkhyAtagaNA ja kahyA che, te paNa ekabIjAmAM asaMgata jevuM lAge che. jo kaSAya samudyAtanA alpabahutamAM sarva jagyAe asaMkhyAtagaNI karI devAmAM Ave to paNa nArakI, vikasendriya tiryaMca paMcendriyamAM virodha Ave che. TIkAkAre ahIM koI jAtanuM ciMtana rajU karyuM nathI. trIjA padamAM samavahatathI asamavahata saMkhyAtagaNA kahyA che. asaMkhyAtagaNA kahyA nathI, tethI asamavahata sarvatra saMkhyAtagaNA ja manAya che. jyAre vikasendriyamAM asamavahata saMkhyAtagaNA thaI zake che to samuccaya jIva ane vanaspatimAM saMkhyAtagaNA kahevAmAM koI vAMdho nathI ane manuSya tathA devamAM paNa saMkhyAtagaNA kahe to koI vAMdho nathI. A prakAre sarvatra saMkhyAtagaNA asamavahata mAnI levA para jha'lipidoSa che evuM mAnavuM paDaze. tyAre kaSAya samudyAtonA, sAte samudyAtonA ane trIjA padanA alpabadutvamAM paraspara virodha raheze nahIM. 4. manuSyamAM asamavahata asaMkhyAtagaNA kahI dIdhA che. joke traNa vikasendriya tiryaMca paMcendriyamAM saMkhyAlagaNA ja kahyuM che. tenuM kAraNa paNa TIkamAM batAvyuM nathI. 5. vedanIya ane kaSAya samudyAtavALA ekabIjAmAM kyAMya paNa asaMkhyAtagaNA kahyA nathI. phakta vikasendriyamAM ja asaMkhyAtagaNA kahyA che tenI paNa koI jANakArI nathI. vikalendriya sivAya sarvatra saMkhyAtagaNA athavA vizeSAdhika ja kahyA che. tethI ahIM paNa A lipidoSa hovo saMbhava che. da vigalendriya, tiryaMca paMcendriya ane nArakI; A badhAnA samavahatothI asamavahata saMkhyAlagaNA adhika hoya che. zeSa sarva daMDakomAM asamavahata asaMkhyagaNA adhika Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H prajJApanA sUtrano sArAMza 23 hoya che. temAM nArakI, devatA AdinuM tAtparya spaSTa che, paraMtu vigalendriyanuM kAraNa ajJAta che ane jyAre kaSAyonA alpabahutva para lakSa karavAmAM Ave to dvidhA ja pratIta thAya che. arthAt A alpabahutvonuM rahasyArtha paraMparAmAM vilupta jevuM thaI gayuM che athavA to tenA pAThomAM - saMbaMdhI lipidoSa che. tattva kevalI gamya. 7. jIva, manuSya ane tiryaMcamAM mAna samuddAta ochA che to paNa krodha, mAyA, lobha samuddAto kramathI vizeSAdhika che, jyAre nArakI-devatAmAM kaSAya samuddAto kramathI saMkhyAtagaNA che. nArakImAM lobha, mAna, mAyA, krodha A rIte krama che ane devatAmAM krodha, mAna, mAyA, lobha anukramathI saMkhyAtagaNA che. 8. akaSAya samuddAta zabdathI kevalI samuddAta apekSita che. asamohiyA zabdathI sAte samuddAtathI rahita jIva vivakSita che. 9. vAyukAyamAM vaikriya samuddAtavALA bAdara paryAptonA asaMkhyAtamAM bhAgamAM hoya che to paNa nArakI devatAthI tenI saMkhyA adhika hoya che, kAraNa ke 98 bolanA alpabahutvamAM bAdara vAyukAya paryAptano 57mo bola che, jyAre devono aMtima bola 41mo che. bAramA padanA bahelakanA anusAra vAyukAyanA vaikriya badghazarIra kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge che, jyAre deva asaMkhyAta zreNionA pradeza tulya che. bAdara paryApta vAyukAyanA saMkhyAtamAM bhAgavALAne vaikriya karavuM kahevAmAM Ave che, paraMtu te saMgata nathI, asaMkhyAtamo bhAga kahevo yogya che. evuM kahevA para paNa kSetra palyopamano asaMkhyAtamo bhAga thavAmAM bAdhA nathI. mUla pAThamAM paNa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga kahela che. TIkAmAM paNa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga ja sAmAnya rUpathI kahI devAmAM Avela che. 'kSetra palyopama' hovAnuM spaSTIkaraNa TIkAkAre paNa karela nathI. Agama prakAzana samiti byAvarathI prakAzita vivecananA 12mA padamAM paNa kSetra palyopama hovAnI carcA karI nathI. to paNa vAstavikatA e ja che ke kSetra palyopamano asaMkhyAtamo bhAga kahevo joIe. noMdha :- A sarva tulanA vicAraNAno sAra e che ke samuccaya jIvamAM kaSAya samuddAta saMkhyAtagaNA kahevA joIe ane jIva, ekendriya, manuSya ane devamAM asamohiyA saMkhyAtagaNA kahevA joIe temaja "a"ne lipidoSathI Avelo samajavo joIe. AvuM mAnavA para aneka zaMkAo jaDamULathI potAnI meLe samApta thaI jAya che. samudghAtanA kSetra kAla temaja pAMca kriyA : samuddAta AtmapradezonI zarIrathI bahAra nIkaLavAnI ja mukhya kriyA che, te bahAra nIkaLatA Atmapradeza jeTalA kSetrane avagAhana kare che ane temAM jeTalo Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | rara4 |mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta samaya lAge che te A pramANe che(1) vedanIya ane kaSAya samudyAta zarIranI laMbAI pahoLAInuM jeTaluM kSetra che tenA aMga ane upAMganA madhya je AtmapradezothI khAlI sthAna che tene pUravAthI zarIra pramANa kSetra ghana rUpamAM AtmapradezothI vyApta thAya che. (2) A kSetrane AtmapradezothI vyApta karavAmAM eka samaya athavA be samaya utkRSTa traNa samaya lAge che. Atmapradezone vyApta thavAnI prakriyA sarva jagyAe eka samAna hoya che. to kevalI samudyAtanI pahelA bIjA ane trIjA samayanI prakriyAnI samAna hoya che. judA judA jIvonA zarIra, jeTalA kSetrane vyApta kare te anusAra kSetranI laMbAI, pahoLAInuM aMtara paDe che. vyApta karavAnuM kSetra eka dizAgata hoya to eka samaya lAge che, cAra dizAgata hoya athavA vaLAMka hoya to be samaya lAge che tathA vidizAgata hoya athavA vidizAno vaLAMka hoya to traNa samaya lAge che temaja lokAMta khUNo hoya athavA anya evuM gamana kSetra hoya to Atmapradezone javAmAM kyAreka cAra samaye paNa lAge che. (3) A vidhAna anusAra mAraNAMtika samughAta ane kevaLI samudyAtane choDIne bAkI pAMca samughAtamAM utkRSTa traNa samayamAM AtmapradezonI, zarIrathI bahAra nIkaLIne potAnA parilakSita kSetramAM vyApta thavAnI kriyA pUrNa thaI jAya che. maraNa samudyAtamAM kyAreka utkRSTa cAra samaya paNa pUrNa vyApta thavAmAM lAge che. kevalI samuThThAtamAM ajaghanya autkRSTa cAra samaya ja lAge che. (4) A sAta samuThThAtonA pugala grahaNa, nissaraNa temaja karma nirjaraNano kula kAla jaghanya-utkRSTa asaMkhya samayonuM aMtarmuhUrta che, paraMtu kevaLI samudyAtano kula kAla ATha samayanuM aMtarmuhUrta ja hoya che. temaja AhAraka samudghAtano kAla jaghanya eka samayano che temaja utkRSTa aMtarmuhUrtano che. (5) bhAvArtha e che ke Atmapradezone bahAra vyApta thavAno kAla jaghanya 1 samaya, 2 samaya ane utkRSTa 3 athavA 4 samaya che; te vyApta kSetramAM grahaNa- nissaraNa Adi saMpUrNa kriyA samApta karavAno samaya aMtarmuhUrta che temaja kevalI samuThThAtano saMpUrNa kAla ATha samaya che. () maraNa samudyAta gata AtmapradezonI avagAhanA jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga hoya che, utkRSTa eka dizAmAM asaMkhyAta yojanAnI hoya che. A sImA navA utpatti kSetranA aMtaranI apekSAe che. (7) vaikriya ane tejasa samuThThAtamAM jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAge utakRSTa saMkhyAtA yojana eka dizA athavA vidizAmAM. temAM pudgala grahaNa karavAnA lakSa Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza daMDAkAra Atmapradeza phelAvavAmAM Ave che. tenI sImA laMbAInI apekSAe che. (8) AhAraka samughAtamAM- jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga, utkRSTa eka dizAmAM saMkhyAtA yojana; A sImA paNa daMDa kADhavAnI apekSAe che. (9) kvalI samuddhAtamAM saMpUrNa loka pramANa AtmapradezonI avagAhanA hoya che. (10) A samughAtothI choDelA pudgala lokamAM prasarita thAya che. tenAthI je jIvonI virAdhanA thAya che, tene kilAmanA (duHkha) pahoMce che, tenI kriyA samudyAta karanArA jIvane lAge che. te kriyAo pAMca che- 1. kAyikI, 2. adhikaraNikI, 3. prASikI, 4. paritApanikI, 5. prANAtipAtikI. tenuM vivaraNa bAvIsamA kriyApadamAM karavAmAM AvyuM che. A pAMcamAMthI paNa koI jIvane traNa, koIne cAra ane koIne pAMca kriyA lAge che. te jIvone samudyAta gata jIvothI athavA anya jIvathI 3-4 athavA pAMca kriyA potAnI pravRtti anusAra lAgI zake che. (11) narayikono maraNa samudyAta jaghanya sAdhika hajAra yojana hoya che ane utkRSTa asaMkhya yojana hoya che. jaghanya pAtAla kaLazomAM janmavAnI apekSAe hoya che. (12) ekendriyamAM maraNa samudyAtamAM utkRSTa cAra samaya Atmapradezone parilakSita kSetra vyApta karavAmAM lAge che. bAkI 19 daMDakamAM utkRSTa traNa samaya ja lAge che. (13) vaikriya samudyAta vAyukAyamAM jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga che bAkI badhAmAM jaghanya aMgulanA saMkhyAmAM bhAga che. nArakI ane vAyukAyane vaikriya eka dizAmAM hoya che bAkI badhAne dizA vidizAmAM paNa hoya che. (14) tejasa samudaghAta badhAnI jaghanya aMgalanA asaMkhyAtamAM bhAganI hoya che. tiryaMcamAM eka dizAmAM hoya che. manuSya-devamAM dizA-vidizAmAM paNa hoya che. (15) vaikriya, taijasa ane AhAraka samudyAtamAM 1-2-3samayamAM AtmapradezothI jeTalA kSetra vyApta karIne pudgala grahaNa nissaraNa thAya che teTalA kSetra pramANa avagAhanA ane teTalA samayano kAla ahIM A prakaraNamAM batAvela che. paraMtu A kriyAnI pachI rUpa Adi banAvavAmAM Ave che temaja je kriyA karavAmAM Ave che te rUponI athavA kriyAnI avagAhanA Adi athavA sthiti Adi batAvela nathI. tenAthI paNa spaSTa thAya che ke Atmapradezone avagAhita kSetrathI bahAra nIkaLavAnI prakriyAne mukhyarUpathI samudyAta mAnavAmAM Ave che. samughAtonuM hArda - 1. vedanIya samuddaghAtamAM- roga vedanA Adi kaSTomAMvizeSa pIDita avasthAmAM AtmapradezonuM duHkhajanya spaMdana thAya che. temAM vedanIya karmano tIvra udaya ane Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raraka mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta nirjarA thAya che temaja pariNAma anusAra baMdha thAya che. 2. kaSAya samuddaghAtamAM-cAre kaSAyonI tIvratA, pracaMDatA, AsaktithI prabhAvita AtmapradezomAM kaMpana-spaMdana thAya che; temAM kaSAya mohanIya karmano udaya temaja nirjaraNa thAya che. temaja tenA nimittathI vividha karmabaMdha paNa thAya che. 3. maraNa samuddaghAtamAM-AgAmI utpatti sthAnamAM AtmapradezonuM AvAgamana zarU thaI jAya che temAM vartamAna Ayu karmano vizeSa udaya temaja nirjaraNa thAya che. 4. vaikriya taijasa AhAraka- A traNe samudyAto, prApta thayelI labdhi vizeSa dvArA potapotAnA prayojanothI jIva pote kare che temaja potAnA prayojana athavA kutUhalane pUrNa kare che. temAM nAma karmano udaya temaja nirjaraNa thAya che. 5. A chae samudyAtomAM ocho vadhAre sAMparAyika karmabaMdha paNa thAya che. da kevaLI samudyAta mokSa javAnA thoDA samaya pahelA ja thAya che. viSama mAtrAmAM rahela vedanIya, nAma, gotra karmone avazeSa AyuSyanI sAthe samAna karavAnA lakSe karAya che. skUla(vyavahAra) daSTithI te svataH hoya che. temaja sUma saiddhAMtika daSTithI jIva kare che. temAM vedanIya, nAma, gotra karmono viziSTa udaya temaja nirbharaNa hoya che. vItarAgI hovAthI kevala IryAvahi kriyAno baMdha thAya che. 7. cAre aghAtI karmomAM jenI sthiti AdinI apekSA vizeSa viSamatA nathI te kevalI samudyAta karatA nathI. 8. kvaLI samudghAtathI nirita pudgala saMpUrNa lokamAM phelAya che, te atyaMta sUma hoya che. chadmastha jIva tene varNa, gaMdha, rasa, sparzathI jANI ke dekhI zakatA nathI. 9. koI deva tIvra sugaMdhanA DabbAne kholIne hAthamAM laIne traNa capaTI jeTalA samayamAM 21 cakkara jebUdvIpane lagAvIne Ave che. tenAthI vyAkha gaMdhanA pudgala atyaMta sUma rUpamAM evA vikharAya kendrasthAne jANavAmAM ke jovAmAM viSayabhUta banatA nathI. tevI ja rIte kevalI samudyAtanA sarvalokamAM vyApta pudgalonuM samajavuM. kevalI samudyAta ane AyojIkaraNa: AyojIkaraNa aMtarmuhUrtanuM hoya che. mokSane sanmukha thavAnI prakriyA athavA mokSa javAnA pahelAM pUrva taiyArIne AyojIkaraNa kahe che. A AyojIkaraNamAM mukhya be kriyAo hoya che. 1 kevalI samudyAta, ra yoga nirodha karavAnI kramika prakriyA. ema to teramuM guNasthAna jene prApta thaI gayuM che te mokSanI najIka ja che, topaNa aMtima taiyArInI mukhyatAthI ahIM AyojIkaraNa kahela che. A AyojIkaraNa kevalI samudyAtathI zarU thaIne yoga nirodhanI pUrNatAmAM samApta Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: prajJApanA sUtrano sArAMza thAya che. yoganirodhanI prakriyA pUrI thavA para pUrNa ayogI jIva 14mAM guNasthAnamAM pahoMce che. tyAM paNa bahuja thoDA samaya-pAMca laghu akSara uccAraNa jeTalA samaya sudhI sthira thaIne avazeSa karma kSaya karIne te siddha, buddha, mukta thAya che. kevalI samudyAta ane yoga nirodha prakriyAnI vacce paNa asaMkhya samayono aMtarmuhUrta kAla rahe che, je keTalIya miniTono hoya che. teTalA kAlamAM kevalI dvArA gamanAgamana, zayyA sastAraka pAchA ApavAnA, vArtAlApa athavA devone mAnasika uttara devAnI prakriyA AdinA prasaMga paNa banI zake che. keTalAya jIvone kevalI samuddAta hoto nathI, tene paNa te pramANenA aMtarmuhUrta pahelA ja mokSa javAno upakrama cAlu thaI jAya che arthAt AyojIkaraNa thAya che. yoga nirodha pahelAnI paNa pUrvanI kramika taiyArI thAya che. temaja pachI kramazaH yoga nirodha thAya che. kevalI samudyAta avasthAmAM mana ane vacanano yoga hoto nathI, kAya yogamAM paNa audArika, audArikamizra temaja kArmaNa; A traNa kAyayoga hoya che. yoganirodha prakriyA - sarva prathama manayogano virodha karAya che. saMjJI paMcendriya paryAptAnA prathama samayano je manayoga hoya che tenAthI paNa asaMkhyAta gaNAhIna manoyogano dareka samaye athavA niraMtara nirodha karatA thakAM asaMkhya samayomAM pUrNarUpathI manoyogano nirodha karavAmAM Ave che. tyAra pachI vacanayogano virodha karAya che. be indriyanA paryAptAmAM jaghanya yogavALAnA vacana yogathI asaMkhyAtagaNI hIna vacana yogano niraMtara nirodha karavAmAM Ave che, temaja asaMkhya samayomAM pUrNarUpe vacana yogano nirodha thaI jAya che. tyAra bAda kAyayogano virodha karavAmAM Ave che. sUkSma aparyApta panaka (phUlana)ne prathama samaye utpanna thavAno je jaghanya kAya yoga hoya che, tenAthI asaMkhyAtagaNI hIna kAyayogano pratisamaya(niraMtara) nirodha karAya che. asaMkhya samayomAM pUrNarUpe kAyayogano nirodha thaI jAya che. A prakAre traNe yogono virodha karIne kevalI zailezI avasthAne prApta kare che. A zailezI avasthAmAM Atmapradeza, zarIra avagAhita kSetramAM rahe che. kAyayoganA nirodhanI sAthe ja bhAganA Atmapradeza saMkucita thaI jAya che, kAraNa ke ayogI thavAnA pahelAM ja AtmapradezonA saMkucita thavAnI kriyA thaI jAya che. zelezI avasthA ane ayogI avasthAmAM AvI prakriyA saMbhava nathI ane temAM ja tenuM ayogIpaNuM ane zailezIpaNuM sArthaka che. bhAvArtha e che ke 13mAM guNasthAnanA cheDA sudhI-1. Atmapradezono saMkoca, Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (228 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 2. ayogIpaNuM 3. zelezI avasthA e traNenI prApti thaI jAya che. e traNe avasthA prApta thavAthI ja 14mAM guNasthAnano prAraMbha thAya che evuM samajavuM joIe. - caudamA guNasthAnamAM asaMkhyAta guNa zreNI karIne asaMkhyAta karmaskaMdhono kSaya karIne cAra aghAtI karmono eka sAthe kSaya karIne audArika, taijasa, kArpaNa zarIra ane badhA choDavA yogya para padAthone kevalI tyAga karI de che ane Rju zreNIthI, asparza gatithI, sAkAropayogamAM, eka samayamAM, avigraha gatithI siddha thAya che. te Urdhva lokAgramAM pahoMcIne sthita thAya che. siddha avasthAmAM jIva sadAne mATe karma raja rahita, zAzvata Atma sukhomAM lIna rahe che. tenuM pharI saMsAramAM janma maraNa hotA nathI; kAraNa ke karma ja saMsAranuM bIja che ane te saMpUrNa karmono mULathI kSaya karavAthI ja siddha bane che. siddhonA sukhanuM svarUpa AdinuM varNana aupapAtika sUtramAM che. jene mATe A sArAMza pustakano sAtamo bhAga joI levuM. = F) prajJApanA sUtra sArAMza samApta ) B I anusaMdhAna pAnA naM. 10nuM cAlu meTara.... zAstronAM A zloka parimANa paraMparAthI pracalita che arthAt lipikAlanA koI | samaye akSara gaNIne zloka saMkhyA nizcita karela che. tyArapachI judA-judA lahiyAoke ! judA-judA saMpAdaka-prakAzakoe potAnA ruci ke samaja pramANe pAThono saMkoca ane vistAra bhinnabhinna rIte karyo che, tema vibhinna prato jotAM samajAya che. mATe vartamAna II anubhavane dhyAnamAM rAkhatAM sArAMzapustakomAM "A sUtra eTalA zloka pramANa che" ema na lakhatAM "A sUtra eTalA zloka pramANa mAnavAmAM Avela che," A rIte sUcita karyuM che. upadhAna - dareka sUtra mATe gurugama vAcaNI karatAnI sAthe ke pachI kaMIka tapa karavo Avazyaka rahe che. kAraNa ke jJAnanI samyagu ArAdhanAmAM upadhAna tapa paNa joDAyela che. zAstromAM zramaNa ane zramaNopAsaka baMnene mATe zruta adhyayana ane te zrata mATeno upadhAna tapanuM varNana (vidhAna) karavAmAM AvyuM che. pramANa mATe juo- naMdI sUtra. upara je upadhAnanI saMkhyA batAvavAmAM AvI che te AyaMbila tapa mATenI che. tenA sthAne upavAsa paNa karI zakAya che- 2 AyaMbila = 1 upavAsa. ekAsaNA paNa na karI zakAya che- 1 AyaMbila = 2 ekAsaNA. nodha:- A zloka saMkhyA ane upadhAna saMkhyAmAM ghaNAM matAMtara jovA maLe che, tema I | chatAM zodha-khoLa, parizrama karIne zuddha saMkhyA ApavAnuM prayatna karavAmAM AvyuM che. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: pariziSTa-1: guNasthAna svarUpa 29 pariziSTa-19 cauda guNasthAnonuM svarUpa jIvanI Atmika-AdhyAtmika hInAdhika, UMcanIca avasthAone guNasthAna kahe che. jIvanAM AvA guNasthAna cauda kahevAmAM Avela che. jemAM cothA guNasthAnathI caudamAM guNasthAna sudhInA agiyAra guNasthAnavALA unnatizIla pragatizIla AtmasthAnamAM avasthita hoya che. zeSa 1 thI 3 guNasthAnavALA avanata AtmasthAnamAM hoya che. 14 guNasthAnonuM svarUpa A pramANe che- paheluM mithyAtva guNasthAna :- (1) je parabhava, punarjanma, karmasiddhAMta ane jIvanA anAdi astitvane mAnatA nathI. (ra) aDhAra prakAranAM pApa, rapa kriyAo ane ATha prakAranAM karmanAM baMdha, udaya Adine mAnatA nathI. (3) je sudeva, suguru, sudharma, sazAstra-AgamanI zraddhA karatA nathI paraMtu svachaMdatA, svecchAe kudeva, kuguru, kudharma ane kuzAstromAM zraddhA kare che. (4) zrAvakanAM 12 vrata ane sAdhunAM pAMca mahAvratonI, samiti-guptinI temaja anya paNa jinAjJAnI samyaka zraddhA karatA nathI. (5) jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa, A tattvonI tIrthakara bhagavAne prarUpela svarUpa pramANe zraddhA karatA nathI. (6) Izvarane saMsAranA kartA mAne che. (7) yajJa, havana, pazu-bali AdimAM dharma mAne che, anya paNa nAnI moTI hiMsAkArI sAvadha pravRttione chakAya jIvonI hiMsAvALI pravRttione dharma mAne che. (8) jinezvara bhagavaMta kathita siddhAMtathI ochI adhika ke viparIta prarUpaNA kare che. (9) anekAMtika siddhAMtane choDI dravya-bhAva ke nizcaya-vyavahAra vagere koI paNa ekAMtanA AgrahamAM paDI jAya che. sAta nayono vicAra karavAne badale durnayamAM paDI jAya che. vivekabuddhi choDI badhA nikSepone eka sarakhA mAnI le che. (10) kalaha, krodha ane rajabhAvane dIrghakALa sudhI TakAvI rAkhe che. (11) koI paNa pApakRtyamAM ati Asakta, vRddha,lIna bane che arthAt lobha, parigraha, niMdA (para parivAda), mAyA, jUTha, corI ane jIvahiMsA Adi koI paNa pApakAryamAM tallIna banI jAya che. (12) je jinezvara bhagavaMto para ke tenA dharma para athavA tenA mArga para cAlatAM dharmaguruo para dveSa rAkhe che, ItyAdi. uparokta dareka avasthAmAM rahela jIvone vyavahArathI mithyAtva guNasthAnavartI jANavA joIe. nizcayadaSTinI apekSAe mithyAtva mohanIya karmanI prakRtino udaya thavAthI ane udaya rahevAthI jIva mithyAtva guNasthAnamAM rahe che. A jIvanuM prathama guNasthAna che. temAM rahelA jIvonI apekSAe tenA traNa prakAra che - (1) anAdi anaMta (2) anAdi sAMta (3) sAdi sAMta. anAdi anaMta abhavInI apekSAe che. anAdi sAMta bhavInI apekSAe che ane sAdi Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jenAgama navanIta sAMta pratipAtI (paDivAI) samakitanI apekSAe che. tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa dezona ardhapudgala parAvartananI hoya che. A guNasthAnamAM maranArA ke AyuSya bAMdhanArA jIva cAra gatimAM bhramaNa kare che. A guNasthAnavartI jIva karmono vizeSa baMdha karatA rahe che. teo karmavRddhi ane saMsAravRddhi kare che. A guNasthAna pAMca anuttara vimAna sivAya saMsAranA badhAM jIvomAM hoI zake che. bIjuM sAsvAdana guNasthAna - je jIve cothuM guNasthAna prApta karI lIdhuM che, tevA athavA tenAthI uparanA koI paNa guNasthAnavALA prathama guNasthAnamAM kahela koI paNa prakAranA vicAronI avasthA prApta kare athavA nizcayathI mithyAtvanA udayAbhimukha thAya tyAre te cothA Adi guNasthAnothI paDI prathama mithyAtva guNasthAnamAM jAya che. te samaye cothA Adi guNasthAnothI Tyuta thaIne prathama guNasthAne pahoMcatAM vacce kSaNika kALamAM AtmAnI je avasthA hoya che. te ja bIjuM sAsvAdana guNasthAna che. jema ke vRkSa uparathI tUTeluM phaLa jamIna para paDe te pahelAM mArgamAM thoDo samaya vyatIta kare che, tevI avasthA bIjA guNasthAnanI samajavI joIe. A guNasthAnanI utkRSTa sthiti cha AvalikA jeTalI hoya che arthAt eka sekaMDanA hajAramAM bhAgathI paNa ochI sthiti hoya che. tethI A guNasthAnanuM astitvakiMcitmAtra che, jechadmasthoneanubhavagamya nathI.A guNasthAna ekendriyomAM hotuM nathI. zeSa beIndriya Adi asaMjJI paMcendriyamAM aparyApta avasthAmAM hoya che tathA saMjJIne paryApta aparyApta baMne avasthAmAM cAre gatimAM hoya che. trIjuM mizra guNasthAnaH- samakita ane mithyAtvanA mizra pariNAmovALI AtmAnI avasthAne mizra guNasthAna kahevAmAM Ave che. jemake zrIkhaMDa khATA-mIThA ema baMne svAdavALo hoya che. evI ja rIte A guNasthAnavALA jIvo jinezvara bhagavaMtanA dharmanI paNa zraddhA rAkhe che ane jinezvara bhagavaMtanA siddhAMtothI viparIta siddhAMtovALA dharmanI paNa zraddhA kare che. badhA dharmone satya ane suMdara mAne che. AvA bhoLAsvabhAvavALA anabhijJa AtmAne A trIjuM guNasthAna hoya che. tenI sthiti jaghanya-utkRSTa aMtarmuhUrta arthAt 48 miniTathI ochA samayanI che. tyAra pachI AtmAnA te mizra pariNAma mithyAtvamAM athavA samakitamAM pariNamI jAya che. A guNasthAna mizra pariNAmavALuM hovAthI temAM jIva marato paNa nathI ane AyuSya paNa bAMdhato nathI. te saMjJI jIvone paryApta avasthAmAM ja hoya che. pAMca anuttaravimAnanAdevImAM A guNasthAna hotuM nathI. ekendriyavikalendriyomAM paNa hotuM nathI. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tattvazAstraH pariziSTa-1: guNasthAnA svarUpa 31 A guNasthAna anAdi mithyAtvIne AvatuM nathI paraMtu jeo ekavAra samakita prApta karI temAMthI Tyuta thaI gayA che evA jIvane ja A guNasthAna prApta thaI zake. cothuM avirata samyagdaSTi guNasthAnaH-pahelAM guNasthAnamAM je AtmAnI avasthArUpa lakSaNa kahyAM che, te avaguNonI avasthAomAM nahIM rahenArA A guNasthAnane prApta kare che arthAt ukta avaguNothI viparIta guNovALI AtmA avasthAne vyavahAranI apekSAe avirata samyaphadaSTi guNasthAna kahe che. nizcaya daSTie darzanamohanIya karmanI traNa prakRti ane cAritramohanI anaMtAnubaMdhI krodha, mAna,mAyA, lobha; e cAra prakRtinA kSaya, upazama ke kSayopazama thavAthI jIvane A cothuM guNasthAna prApta thAya che. A guNasthAnavALAnI badhA prakAranI samaja ane dRSTikoNa samyaka hoya che. tethI tene samyak daSTi kahe che. A guNasthAnavALA koIpaNa prakAranA pratyAkhyAnanA bhAvomAM pariNata ke pragatizIla thatA nathI. phakta sabhya zraddhAna sudhI ja rahe che. tethI tenA samyakraSTi guNanI sAthe avirata lAgavAthI tenuM paripUrNa nAma 'avirata sampaSTi ' guNasthAna thAya che. A guNasthAnavALAne samyakatvI, samakitI, samyadRSTi Adi paNa kahe che. A guNasthAnane guNanI mukhyatAe samyakatva athavA samakita paNa kahevAmAM Ave che. jema ke ekavAra "samakita" AvI javAthI arthAt cothuM guNasthAna AvI javAthI jIva ardhapudgala parAvartanathI vadhAre samaya saMsAramAM paribhramaNa karatA nathI. A guNasthAnavALA jinezvara bhagavaMta bhASita badhAM siddhAMtomAM, jJAna, cAritra, kaparUpa badhAM pravartanomAM ane jIvAdi padArthomAM, samyaka zraddhAnaAsthA rAkhe che, kathana/prarUpaNa satya kare che, hiMsA Adi pApa kRtyomAM ati Asakta banatA nathI. te pApajanaka pravRttiomAM, chakAya jIvonI AraMbhajanaka pravRttiomAM kyAreya paNa dharma mAnatA nathI. kaSAyo tathA kalezane dIrghakALa sudhI rAkhatA nathI. A guNasthAnamAM AyuSya bAMdhanAra jIva jaghanya A bhava sahita trIjA bhavamAM mokSe jAya che. utkRSTa 15 mAM bhave mokSe jAya che. A guNasthAna cAreya gatinA saMjJI jIvonA aparyApta-paryApta baMnemAM hoya che. nizcaya daSTie A guNasthAnamAM sAta prakRtionA kSaya AdinA aneka vikalpa hoya che. kSaya Adino artha A pramANe che-1.kSaya- te prakRtinI AtmAmAMthI sattA(astitva) samApta thaI javI. 2. upazama- te prakRtino kaMIka udaya aTakI javo, sattAmAM avaruddha rahevuM. 3. kSayopazama- te prakRtino pradezodaya thavo, vipAkodaya aTakavo. athavA te prakRtino kaMIka udaya ane kaMIka upazama(anuya) hoya tene paNa kSayopazama Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta kahevAya che. banne paribhASA upayogI che. 4. udaya - te prakRtino vipAkodaya thavo te udaya kahevAya che. ra3ra : punazca H-- 1. kSaya-sarvathA kSaya. 2. upazama-sarvathA anudaya 3. kSayopazama- pradezodaya. 4. udaya--vipAkodaya. 1. 2. 3. 4. 5. 5. 7. .. 9. 10. 11. 12. sAta prakRtionA kAraNe thatAM vikalpo A prakAre che sAta prakRtiono kSaya- kSAyaka sakita, sAta prakRtiono upazama--upazama samakita. 6 no kSaya, 1 no udaya-kSAyika vedaka. 6 no upazama, 1 no udaya-upazama vedaka 6 no kSayopazama, 1 no udaya--kSayopazama samakita 5 no kSayopazama, 1 no upazama,1 no udaya-kSayopazama samakita. 4 no kSayopazama, 2 no upazama, 1 no udaya-kSayopazama samakita. 4 no kSaya, 3 no kSayopazama 5 no kSaya, 2 no kSayopazama 6 no kSaya, 1 no kSayopazama 4 no kSaya, 2 no kSayopazama,1 nuM vedana (sUkSma) 5 no kSaya, 1 no kSayopazama, 1 nuM vedana (sUkSmatara) kramAMka 8 thI 12 nA pAMca bhAMgA kSAyaka samakitanI pUrva bhUmikAnA che. temAM anaMtAnubaMdhI catuSkano niyamathI sarvathA kSaya hoya che. saMkSiptamAM A badhA bhAMgAno traNa samakitamAM samAveza thAya che. tyAre uparanA trIjAthI 12 mA sudhInA badhA bhAMgAno kSayopazama samakitamAM samAveza thaI jAya che arthAt sAtano kSaya ke sAte ya upazama na hoya tyAre te badhA kSayopazama samakitanI kakSAnA ja che. A guNasthAnavartI jIva naraka tiryaMcanuM AyuSya bAMdhatA nathI. deva athavA manuSya ema be gatinuM AyuSya bAMdhI zake che arthAt A guNasthAnavALA nArakIdevatA phakta manuSyanuM ane tiryaMca tA manuSya phakta devatAnuM ja AyuSya bAMdhe che ane cothA guNasthAnavartI manuSya-tiryaMca vaimAnika jAtinA devonuM ja AyuSya bAMdhe che, bhavanapati,vyaMtara ane jyotiSI e traNa jAtinA devonuM AyuSya bAMdhatA nathI. A guNasthAnavALA strIveda ane napuMsakavedano paNa baMdha karatA nathI, phakta puruSaveda ja bAMdhe che. A guNasthAnanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa sAdhika 33 sAgaropamanI che. (66 sAgaropama kahevuM bhramayukta che.) eTalA samaya pachI A guNasthAna Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH pariziSTa-1: guNasthAna savarUpa 33 badalI jAya che arthAt te jIva pAMcamA vagere guNasthAnamAM upara caDe che athavA nIcenAM guNasthAnomAM paDe che. eka bhavamAM A guNasthAna hajAro vAra AvI zake che ane aneka bhavomAM asaMkhyavAra AvI zake che. kSAyika samakita eka ja vakhata Ave che. te AvyA pachI manuSya koI paNa AyuSya bAMdhato nathI ane te ja bhavamAM mokSe jAya che. jo manuSyane kSAyika samakita AvyA pahelAM cAre gatimAMthI koI gatinuM AyuSya baMdhAI gayuM hoya to te gatimAM javuM ja paDe che. narakadevagatimAM gayelA kSAyika samakitI pharI manuSyano bhava prApta karI mokSe jAya che. manuSyatiryaMcanuM AyuSya bAMdhelA jIvo marIne te gatiomAM jAya che, tyAra pachI devagati ane tenA pachI manuSya thaI mokSe jAya che. paraMtu te bhavo daramyAna te kSAyika samakita badalAtuM nathI arthAt ekavAra te prApta thayA pachI mokSaparyata sadA zAzvata rahe che. A samakita mAtra manuSya gatimAM ja Ave che, anya traNa gatimAM AvatuM nathI, AvyA pachI koI paNa gatimAM rahI zake che. upazama samyakatva jIvane eka bhavamAM utkRSTa be vAra ane aneka bhavomAM kula pAMca vAra ja AvI zake che. kSayopazama samakitanI apekSAe ja A guNasthAna eka bhavamAM hajAro vAra ane aneka bhavomAM asaMkhya vAra Ave che. ' upazama samakitavALA jamithyAtvamAM jatI vakhate bIjA guNasthAnano sparza kare che. kSayopazama samakitavALA to chaThThA, pAMcamA, cothA guNasthAnethI sIdhAM mithyAtva guNasthAne jaI zake che ane 7mAM, damAmA, 10mAM, 11mA guNasthAnavALA sIdhAM cothA guNasthAne jaI zake che. pAMcamuM dezavirata (zrAvaka) guNasthAna - koI paNa samyakatvavALo jIva jyAre sabhyazraddhAnI sAthe vrata pratyAkhyAnanI rucivALA hoya che athavA vrata pratyAkhyAna dhAraNa kare che, pApono dezataH tyAga kare che, tene vyavahArathI pAMcamuM dezavirata guNasthAna prApta thAya che. A guNasthAnavALAne zrAvaka ke zramaNopAsaka kahevAya che. nizcaya daSTie mohanIya karmanI apratyAkhyAna kaSAya catuSka rUpa cAra prakRtino kSaya, upazama ke kSayopazama thavAthI A guNasthAna prApta thAya che arthAt sAta prakRti cothA guNasthAne kahI che, te sahita kula agiyAra prakRtino kSaya, upazama ke kSayopazama thavAthI A guNasthAna Ave che. A guNasthAnavALAmAM cothA guNasthAnavALA badhAM lakSaNa hoya che. vizeSamAM tenAmAM vratadhAraNa athavA pratyAkhyAna rucino vikAsa hoya che, zrAvakanAM 12 vratomAMthI anukULatA anusAra eka yA aneka athavA badhAM vratone dhAraNa kare che. AgaLa vadhIne te zrAvakanI 11 pratimA dhAraNa kare che. traNa manorathanuM ciMtana kare Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta che. rojanA 14 niyama dhAraNa karIne sAmAyika kare che. mahInAmAM ochAmAM ochA pauSadha kare che. 234 jIva ajIva Adi tattvonA jJAtA bane che. kramazaH aneka zAstromAM ane jinamatamAMvizArada--kovida-bahuzruta thaI devo sAthe paNa vAdavivAda karI vijaya prApta karavA yogya thaI zake che. potAnA dharmamAM evI dRDha AsthAvALA bane che ke deva dAnavanI saMpUrNa zaktithI yukta kaSTa sahevA chatAM vicalita thatA nathI. A guNasthAnavartI jIva potAnA jIvanamAM dIkSA levAno sadA manoratha rAkhe che. dIkSA lenAranA hArdika sahayogI thAya che, dIkSita zramaNa nigraMthonA hArdika svAgata bhakti vinaya vaMdanA kare che ane tenI paryupAsanA sevA kare che. bhakti ane utsAhathI temane saMyama yogya kalpanIya AhAra, pANI, vastra, pAtra, auSadha, bheSaja, makAna, pATa AdinuM nirdoSa dAna daIne pratilAbhita kare che. zramaNa nigraMthone joIne ja, tenA darzana thatAM ja tenA AtmAmAM prasannatAnI lahera vyApI jAya che. tethI A guNasthAnavALAne zramaNa+upAsaka = zramaNopAsaka evuM sArthaka nAma ApeluM che. A guNasthAnamAM maravAvALA ke AyubaMdha karavAvALA kevaLa vaimAnika deva rUpa devagati ja prApta kare che, anya koI paNa gati ke daMDakamAM jatA nathI. vaimAnikamAM paNa 12 devaloka ane 9 lokAMtikamAM ja jAya che. A guNasthAna jIvane eka bhavamAM utkRSTa aneka hajAravAra ane ATha bhavamAM paNa utkRSTa aneka hajAravAra AvI zake che arthAt teTalIvAra te guNasthAna Ave ane jAya tevuM thaI zake che. A guNasthAna chUTavAnA aneka rastA che- (1) uparanA guNasthAnomAM javuM (2) mithyAtvaAdi rUpe nIce javuM (3) AyuSya pUrNa thavAthI svataH A guNasthAna chUTI javuM ane cothA guNasthAnane prApta karavuM. AyuSya samApta thavAthI A guNasthAnavALA devalokamAM jAya che ane tyAM pAMcamA Adi uparanA guNasthAnono svabhAva na hovAthI svAbhAvika cothuM guNasthAna AvI jAya che. A guNasthAnanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa dezona karoDa pUrva varSonI hoya che arthAt AkhA bhava sudhI niraMtara paNa A guNasthAna rahI zake che. manuSya ane tiryaMca ema be gatimAM ja saMzI jIvonA paryAptamAM A guNasthAna hoya che. tiphLalokanA aDhI dvIpamAM manuSya, tiryaMcone A guNasthAna hoya che ane aDhI dvIpanI bahAra mAtra saMjJI tiryaMca paMcendriyane ja hoya che. manuSyanI apekSAe A guNasthAnavALA lokamAM saMkhyAta hoya che ane tiryaMcanI apekSAe asaMkhya hoya che. A guNasthAnamAM AyuSya bAMdhanArA ke maranArA ochAmAM ochA traNa bhava(vartamAna bhava sahita) ane utkRSTa 15 bhava karIne mokSe jAya che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra : pariziSTa-1 : guNasthAna svarUpa chaThThuM pramatta saMyata guNasthAna :-- je manuSya bhAvapUrvaka saMyama svIkAre che, jinazAsanamAM prajita thAya che, muni bane che ane uttarottara saMyama guNono vikAsa karatAM bhagavadAzAnuM pAlana kare che, tene vyavahAranI apekSAe A chaThThuM guNasthAna prApta thAya che. nizcaya daSTie pUrvokta 11 prakRti ane pratyAkhyAnAvaraNa kAya catuSka ema kula 15 prakRtino kSaya, upazama ke kSayopazama thavAthI A guNasthAna prApta thAya che. 235 vyavahAranI apekSAe cothA guNasthAnamAM batAvelA badhA guNothI to teo saMpanna hoya ja che paraMtu te guNonA abhAvamAM A guNasthAna ke uparanA koI paNa guNasthAna rahetA nathI. A guNarasthAna ane tyAra pachInA badhA guNasthAna mAtra manuSyagatimAM ja hoya che. zeSa traNa gatimAM hotAM nathI. eka jIvane A guNasthAna adhikatama ATha bhavamAM AvI zake che. eka bhavamAM A guNasthAna seMkaDovAra AvI zake che ane ATha bhavomAM paNa seMkaDovAra AvI zake che. A guNasthAnamAM AyuSya bAMdhanArA ane maranArA vaimAnika devanAM 35 sthAnomAM utpanna thaI zake che, anyatra kyAMya paNa utpanna thatA nathI. A guNasthAnamAM jIva jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezona karoDa pUrva varSa sudhI sthira rahI zake che. guNasaMpanna jaina zramaNa ane zramaNIo A guNasthAnanA adhikArI hoya che. zarIra saMbaMdhI pramAdarUpa pravRttiothI yukta hovAnA kAraNe A guNasthAnanuM nAma 'pramatta saMyata' che. te pravRttio A prakAre che-- gocarI lAvavI, AhAra karavo, malamUtra tyAgavA, sUI javuM, vastra pAtrAdi upakaraNonuM ane zarIranuM parikarma, suzruSA karavI Adi munijIvananA pramAdo che. anya madha, niMdA, viSaya, kaSAya ane vikathA vagere munijIvanane yogya ja nathI; tene ahIM samajavA nahIM. jIvane A guNasthAna jyAre paNa Ave che, tyAre sAtamA guNasthAne thaIne ja Ave che. koI paNa guNasthAnavALA sIdhA ahIM AvatA nathI. A guNasthAnavALA pAMca mahAvrata, pAMca samiti, traNa gupti, rAtribhojanano tyAga ane anya aneka bhagavadAzAonuM pAlana kare che. saMpUrNa 18 pAponA tyAgI hoya che. koI paNa pApakAryanI, sAvadhakAryanI, chakAya jIvonI hiMsAmUlaka pravRttionI preraNA ke prarUpaNA paNa karatA nathI. traNa karaNa traNa yogathI dareka nAnI moTI sAvadha pravRttiono tyAga kare che. sadA saraLa, niSkapaTa rahe che, yathAsamaya svAdhyAya dhyAnamAM sadA prayatnazIla rahe che. sAtamuM apramatta saMyata guNasthAna :- chaThThA guNasthAnamAM jaNAvelAM badhAM lakSaNothI yukta jIva jyAre zarIra ane upakaraNa saMbaMdhI pramAda pravRttio kare Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra36 | mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jainAgama navanIta nahIM athavA pravRtti hovA chatAM bhAvathI nispRha rahe che, tapa, svAdhyAya, dhyAna ane AtmaciMtanamAM lIna thAya che, AhArasaMjJA AdithI rahita thAya che, mAtra AtmalakSI pariNAmomAM varte che, tyAre te zramaNamAM A sAtamuM apramatta saMyata guNasthAna hoya che. nizcaya daSTie temAM uparokta 15 prakRtionA kSaya Adi chaThThA guNasthAnanI jema ja rahe che. - jIvane saMyamabhAvamAM pravezatAM ja sarvaprathama A guNasthAnanI prApti thAya che. tyAra pachI ja chaThThA ke AThamA guNasthAne jAya che arthAt e saMyamanuM pravezadvAra che. A guNasthAna vyavahArathI zramaNadharma svIkAra karanAramAM hovA uparAMta kadAcit gRhasthaliMgamAM ane anya matAvalaMbInA liMga-vezabhUSAmAM paNa bhAvathI hoI zake che. A guNasthAnanI sthiti prAraMbhamAM Ave tyAre jaghanya aMtarmuhUrtanI hoya che ane punaH Ave tyAre jaghanya 1 samaya utkRSTa aMtarmuhUrtanI hoya che. eka bhavamAM A guNasthAna seMkaDo, hajArovAra AvI-jaI zake che arthAt chaThThA guNasthAne hajArovAra Ava-jA kare che. A guNasthAnamAM AyuSyabaMdhano prAraMbha karavAmAM Avato nathI. chaThThA guNasthAnamAM prAraMbha karyo hoya te ahIM pUrNa karI zakAya che, e apekSAe temAM AyubaMdha kare che. A guNasthAnamAM jIva maraNa pAme to gati kevaLa vaimAnikanI ja hoya che, te chaThThA guNasthAna pramANe ja che. A guNasthAnavALA marIne pAMca aNuttara vimAnamAM paNa jaI zake che, chaThThA guNasthAnamAM maranAra tyAM jaI zakatA nathI. A guNasthAna paNa utkRSTa ATha bhavamAM ja AvI zake che. A guNasthAnavALA chaThThA guNasthAnathI nIce jatAM nathI. paraMtu AyuSyapUrNa thAya to sIdhA cothe. guNasthAne jaI zake che. AThamuM nivRtti bAdara guNasthAna :- A guNasthAna nizcaya daSTie ja Ave che. vyavahAra daSTie sAta guNasthAna ja jANavAmAM Ave che. mATe zukladhyAna ane apUrvakaraNa-guNazreNI prAraMbha karavAthI A guNasthAnanI prApti thAya che. mohanIyanI jeTalI paNa prakRti sAtamAM guNasthAna sudhI kSayopazamamAM hoya che, te ahIM parivartita thaI jAya che arthAt A guNasthAnamAM mohanIya karmanI prakRtiono kSaya ke upazama ja rahe che, kSayopazama thato nathI, raheto paNa nathI. tethI ja A ane tyAra pachInA guNasthAnomAM kSayopazama samakita hotuM nathI, upazama ane kSAyika e be ja samakita hoya che. tethI ahIM cAritra mohanIya karmanI apekSAe be zreNIo hoya che. (1) upazama zreNI (2) kSapakazreNI. upazama zreNI karanArA yathAyogya prakRtiono nal Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H pariziSTa-1 H guNasthAna svarUpa : 230 upazama karatAM karatAM agiyAramA guNasthAna sudhI jAya che ane kSapaka zreNI karanArA yathAyogya prakRtiono pUrNa kSaya karatAM kramazaH upara caDe che paraMtu agiyAramA guNasthAnane choDI sIdhA bAramA guNasthAnamAM jAya che. A guNasthAnamAM dharmadhyAna ja AgaLa vadhIne zukladhyAnamAM parivartita thaI jAya che arthAt A guNasthAnathI zukladhyAnano prAraMbha thAya che. A guNasthAnamAM rahelA jIvanA hAsya, rati, arati, bhaya, zoka ane jugupsA; A cha mohanIyanI prakRtiono yathAkrame kSaya athavA upazama thAya che. kSapakazreNI prAraMbha karavAvALA te ja bhavamAM mukta thAya che ane upazama zreNI karavAvALA te ja bhavamAM mukta thatA nathI paraMtu zreNIthI paDe che, sAtamA vagere koI paNa guNasthAne pahoMcI tyAMnI gati meLavI le che. A guNasthAnamAM ane AgaLanAM guNasthAnomAM AyubaMdha thato nathI, mRtyu thaI zake che. A guNasthAnamAM maranArA pAMca anuttara vimAnamAM ja jAya che. A guNarasthAnamAM kALa karanArA jaghanya trIjA bhavamAM ane utkRSTa 15 mA bhavamAM mokSe jAya che. A guNasthAnamAM kALa na kare to koI jIva nIcenA guNasthAne paDe to utkRSTa dezona adbhu pudgala parAvartana jeTalo anaMtakALa paNa saMsAramAM rahI zake che. A guNasthAna eka bhavamAM utkRSTa cAra vakhata ane traNa bhavomAM utkRSTa nava vakhata AvI zake che. A guNasthAnavALA prathamavAra to caDatI vakhate navamA guNasthAne ja jAya che, pAcho paDatI vakhate sAtame paNa jaI zake che, anya koI guNasthAne sIghA jatAM-AvatAM nathI, kyAre ya paNa kALa kare to te samaye sIdhA cothA guNasthAne jaI zake che. AThamA guNasthAnanuM svarUpa to spaSTa samajAya tevuM che, paraMtu A guNasthAna ane navamA guNasthAnanA nAmothI matalaba samajavA lAgIe to keTalAka prazno ane samAdhAna UbhA thAya che. te sUkSmatAmAM sAmAnya pAThakoe javAnI jarUra nathI. vAstavamAM e baMnenAM nAma kharekhara paraMparAmAM kyAre ya lipi pramAdanA doSathI ADAM avaLAM thaI gayA hoya evI saMbhAvanA che. tethI nAmanA vivAdamAM paDavuM na joIe. A guNasthAnanA prAraMbhamAM kSayopazama samakita samApta thaI jAya che ane sakita mohanIyano udaya paNa aTakI jAya che. tyAra pachI yathAkrame hAsyAdi cha prakRtiono udaya aTakavAthI jIva AgaLa vadhe che. navamuM anivRtti bAdara guNasthAna :- hAsyAdi cha prakRtionA pUrNa kSaya athavA upazama thavAthI jIva A guNasthAnamAM praveza kare che ane ahIM rahelo jIva traNe ya veda ane saMjvalananAM krodha, mAna, mAyAnA udayane anukramathI roke che Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta arthAt teno kSaya athavA upazama kare che. aMte saMjvalana mAyAno udaya aTakavAthI A guNasthAnavALA jIva dasamA guNasthAnamAM praveza kare che. zeSa A guNasthAnanuM varNana AThamA guNasthAna pramANe samajI levuM. 238 nAma pramANe karavAmAM AvatI paribhASA-nivRtti bAdara AThamA guNasthAnamAM upazAmaka ane kSapaka baMne prakAranA jIvo che, temAM je samasamayavartI hoya che te jIvonAM pariNAmomAM bhinnatA rahe che. te bhinnatAne sUcavavA mATe 'nivRtti' zabda no prayoga karavAmAM Avyo che. navamA anivRtti bAdara guNasthAnamAM AvanAra samasamayavartI jIvonAM pariNAmomAM bhinnatA hotI nathI, te sUcavavA mATe 'anivRtti' zabdano prayoga karela che. banne guNasthAnomAM bAdara kaSAya hoya che, mATe bAdara zabda rAkhavAmAM Avyo che. A prakAre A banne guNasthAnonAM nAma nivRtti bAdara ane anivRtti bAdara samajI zakAya che. H dasamuM sUkSma saMparAya guNasthAna :- saMparAyano artha che kaSAya. ahIM mAtra saMjvalana lobha bAkI rahe che. zeSa saMjvalana krodha mAna mAyAno udaya samApta thavAthI jIva navamA guNasthAnethI dasamA guNasthAnamAM praveza kare che. dasamA guNasthAnamAM aMtima samaya sudhI saMjvalananA lobhano udaya rahe che, tyAra pachI upazama zreNIvALA teno upazama karIne agiyAramA guNasthAnamAM praveza kare che. A guNasthAnanI sthiti gati Adi saMpUrNa varNana AThamA guNasthAna pramANe che. vizeSatA e che ke A guNasthAnavALA upara be guNasthAnamAM jaI zake che- agiyArame ane bArame. nIce mAtra navame jaI zake che ane kALa kare to cothe guNasthAne jAya che. A guNasthAna jIvane utkRSTa traNa bhavomAM AvI zake che. eka bhavamAM utkRSTa cAra vAra ane traNa bhavomAM utkRSTa nava vAra AvI zake che. je bhavamAM mokSe jAya che, te bhavamAM to eka ja vAra Ave che. AThamA, navamA ane dasamA guNasthAne pariNAma hAyamAna ane vardhamAna baMne prakAre hoya che. zreNIthI paDavAvALAnI apekSAe hAyamAna ane zreNI caDhanArAnI apekSAe vardhamAna pariNAma hoya che. A guNasthAnavALAmAM 4 jJAna+3 darzana - 7 hoya zake che paraMtu upayoga mAtra jJAnopayoga sAkAropayoga ja hoya che. agiyAramuM upazAMta moha guNasthAna :- saMjvalana lobha upazama thavAthI saMpUrNa mohanIya karmano udaya samApta thaI jAya che. tyAre upazama zreNIvALA dasamA guNasthAnavartI jIva agiyAramA guNasthAnamAM praveza kare che. mAtra aMtarmuhUrta jeTalA samayane mATe ja, lobhano upazama karI zakAya che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra H pariziSTa-1 H guNasthAna svarUpa tethI A guNasthAnavALA lobhano upazama samApta thavA para arthAt sthiti pUrNa thavA para punaH udayAbhimukhI thavAthI dasamA guNasthAnamAM praveza kare che. A guNasthAnavALA AgaLa bAramA guNasthAne jatA nathI. ra39 A guNasthAnavALAne moha, rAga, dveSa nahIM hovAthI vItarAga paNa kahevAya che, tenuM pUrNa nAma upazAMta moha vItarAga kahevAmAM Ave che. A guNasthAna eka bhavamAM be vAra ane utkRSTa be bhavamAM cAra vAra AvI zake che. A guNasthAnamAM upazama samakita ane kSAyika samakita baMne hoya zake che. tenA cAritrane yathAkhyAta cAritra kahe che. zeSa varNana pUrva guNasthAna pramANe che. ahIM agiyAra guNasthAnomAM mohakarmanI apekSAe vicAra karavAmAM Avyo che, anya karmono paNa yathAyogya udayavicAra anyatrathI jANI levA joIe. ahIM agiyAramA guNasthAne mAtra sAtA vedanIya karma sivAya badhAM karmano baMdha aTakI jAya che. sAtA vedanIya karma paNa mAtra be samayanI sthitinuM bAMdhe che, je baMdha nAma mAtrano ja che. A guNasthAnamAM phakta avasthita pariNAma rahe che. A guNasthAnanI samayamaryAdA pUrI thayA bAda hAyamAna pariNAma thAya che, tyAre dasamuM guNasthAna zarU thaI jAya che. paraMtu A guNasthAnanI sthitimAM hAyamAna pariNAma hotAM nathI. bAramuM kSINa moha guNasthAna :- dasamA guNasthAne rahelA kSapaka zreNIvALA jIva, saMjvalananA lobhano kSaya thavAthI, mohanIya karmanI badhI ja prakRti kSaya thaI javAthI A bAramA guNasthAnamAM praveza kare che tethI tene kSINamoha guNasthAna kahe che. A guNasthAnane aMte jIva jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya; e traNa ghAtI karmono kSaya kare che. A guNasthAnanI jaghanya utkRSTa aMtarmuhUrtanI sthiti hoya che. eka samayanI sthiti hotI nathI. A guNasthAne koI jIva marato nathI. ahIM mAtra vardhamAna pariNAma ja hoya che. hAyamAna ane avasthita pariNAma hotAM nathI. teramuM sayogI kevaLI guNasthAna - bAramA guNasthAnanA aMtima samaye traNa karma kSaya thavAthI kevaLajJAna kevaLadarzana pragaTa thAya che. tyAre jIvane A teramuM guNasthAna prApta thAya che. A guNasthAnavALA sarvajJa sarvadarzI kahevAya che. tenI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa dezona karoDa pUrvanI hoya che. temAM apekSita mana, vacana, kAyAnA yoga pravarte che, tethI tene sayogI kevaLI guNasthAna kahe che. A guNasthAnamAM sAmAnya kevaLI ane tIrthaMkara kevaLI baMne hoya che. vadhAre AyuSyavALA kevaLajJAna paryAyamAM vicaraNa kare che. muhUrta mAtra AyuSya bAkI rahe tyAre kevaLInuM AyojIkaraNa thAya che, jemAM mukta thavA pahelAMnI prakriyAo zarU Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra40 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanItA thAya che, jema ke- javAbadArInA kartavya purAM karavAM, bIjAnI javAbadArInA kArya temane soMpavA, jarUra hoya to kevaLI samudghAta karavo, pATa Adi yathAsthAne pahoMcADavA, pachI yoganirodha karavo, jemAM kramazaH mana, vacana, kAyAnA yogono nirodha karavo. zaileSI avasthA prApta karavI; e badhI avasthAo A guNasthAnamAM hoya che. zaileSI avasthA ane yoga nirodha jyAre pUrNa thAya che tyAre jIvanA 13 mAM guNasthAnano samaya pUro thaI jAya che. A guNasthAnamAM prAyaH avasthita pariNAma ja rahe che paraMtu aMtima samayanA aMtarmuhUrtamAM pariNAma vardhamAna hoya che, jemAM yoganirodha thAya che. caudamuM ayogI kevalI guNasthAna - teramA guNasthAnanA aMtima aMtarmuhUrta samayanI prakriyAomAM yoganirodha kriyA ane zaileSI avasthA pUrNa thatAM jIva 14 mA guNasthAnamAM praveza kare che. A guNasthAnamAM zarUAtathI ja zarIranA ra3 bhAgamAM Atmapradeza avasthita thaI jAya che. zarIramAM tenuM kaMpana paNa baMdha thaI jAya che. zvAsozvAsa kriyA paNa baMdha thaI jAya che. A guNasthAne mAtra vardhamAna pariNAma hoya che. pAMca laghuakSara uccAraNa jeTalA samayanI tenI sthiti che (a, i, uM, jha, lU e pAMca laghu akSara che). sthiti pUrNa thatAM aMtima samaye aghAtikarmono kSaya karI jIva saMpUrNa karmarahita, niraMjana, nirAkAra, paramAtma svarUpane prApta kare che. mukta thatAM jIva,cAra karmanI nirjarA karatAM, traNa zarIrone choDatAM Rju zreNIe, asparza gatie sAkAropayogamAM vartatAM siddha thAya che. tyAre jIva 14 mA guNasthAnane paNa choDI AtmasvarUpI siddha avasthAmAM sadAne mATe sAdi anaMta sthitimAM lokAgre avasthita thAya che. te siddhonA Atmapradeza aMtima zarIranA ra/3 bhAganI avagAhanAe zarIra saMsthAnanA ghanarUpe avasthita rahe che. vizeSa jJAtavya:- A 14 guNasthAnonuM sAmAnya svarUpa pUrNa thayuM. pamA ArAnA A vartamAna samaye 14 guNasthAnomAMthI 7guNasthAno jIvomAM thaI zake che. 8mAthI uparanA badhAM guNasthAno atyAranA janmelA manuSyomAM hotA nathI evo kAla svabhAva che. agiyAramA guNasthAne caDelA jIvono vadhAre saMsAra bAkI hoya to cAre gatimA anaMtAnaMta bhava karI zake che. ArAdhaka thavAvALA jIvo utkRSTa paMdara bhavathI vadhAre karatA nathI ane jaghanya trIjA bhave paNa mokSe jAya che. A guNasthAnavALA koI tarata ja pahelA guNasthAnamAM jAya che. koIka vacamAM ja rokAI jAya che. A guNasthAne kALa karavAvALA niyamathI anuttara vimAnamAM ja jAya che ane tyAM tetrIza sAgaropamanI sthiti ja prApta kare che. A guNasthAnamAM kALa karanArAjIvo niyamoArAdhaka hoya che mATe narakatiryaMcamAM kyAre ya jatA nathI. temaja pAMcamAthI dasamA sudhInA guNasthAnamAM kALa karavAvALA Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: pariziSTa-1H guNasthAna svarUpa ra41 | jIvo paNa niyamA ArAdhaka hoya che, te jIvo paNa naraka tiryaMcamAM kyAre ya jatA nathI ane utkRSTa paMdara bhavathI vadhAre saMsAramAM rahetA paNa nathI. cothA guNasthAnamAM AyuSyano baMdha karavAvALA jIvo mATe paNa e ja upara kahela niyama che. paraMtu cothA guNasthAnamAM kALa karanAra mATe evo niyama lAgato nathI. jo A guNasthAnamAM maranAra kSAyika samakitavALA hoya to trIjA ke cothA bhave niyamathI mokSe jAya che. cothA guNasthAnanA upazama samakitavALA jIvo mATe be mata che. (1) te niyamathI pahelA guNasthAnamAM jAya che. (2) upazama samakitathI kSayopazama samakitamAM cAlyA jAya che. A baMne mAnyatAo apekSAthI cAle che. AgamathI ciMtana karatAM upazama samakitanI baMne avasthAo svIkAra karavA yogya che arthAt upazama samakitavALA jIva mithyAtvamAM paNa jAya ane kSayopazama samakitamAM paNa jaI zake che. guNasthAnonA vizeSa svarUpa mATe cArTamAM rapa dvArathI varNana karavAmAM AvyuM che. 'guNasthAnanA cArTa saMbaMdhI noMdha (1) parISaha- AThamA guNasthAnamAM darzana parISaha hoto nathI. navamAM guNasthAnamAM arati, bhaya, jugupsA A traNa mohanIya karmanI prakRti nahIM hovAthI- arati, niSadyA, acala A traNa parISaha hotA nathI. (2) samudyAta-10, 11, 12 guNasthAnamAM samuddAta hoya nahIM, A bhagavatI za.-25, u.-6, 7thI spaSTa thAya che. anuttara vimAnamAM apramata(sAtamAM) guNasthAnavALA ja jAya che mATe sAtamA guNasthAna sudhI maraNa samudyAta hoya che. zreNI pachInA guNasthAnomAM A samudghato hotA nathI evuM phalita thAya che. (3) ATha thI 12 guNasthAna sudhI utkRSTa aneka so jIva maLI zake che. eka samayamAM praveza karanArAnI utkRSTa saMkhyA 54 Adi kahI che paraMtu aMtarmuhUrtanI sthitimAM bIjA paNa 54 Adi AvI zakavAthI aneka so nI saMkhyA thaI jAya che. 14mA guNasthAnamAM paNa ema ja samajavuM. 13mAnI sthiti ghaNA varSonI hovAthI te guNasthAna zAzvata che mATe temAM aneka karoDa kevalI maLe che. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education .org guNa 1 sthAna paheluM 13 bIjuM trIjuM ra 3 4 5 F 7 8 9 10 yoga jJAna |darzana lezyA jIvanA karma - udaya udIraNA | sattA | nirjarA bheda | baMdha 14 33027X 13 10 cauthuM 13 pAMcamuM 12 bAramuM teramuM caudamuM 3 chaThThuM 14 4 sAtamuM AThamuM 11 9 navamuM 9 agiyAramuM 9 ajJAna 3a. 3 sll. 324. 3 sll. 9 4 dasamuM 9 4 4 4 4 4 1 1 3 333333ala 333 1 1 Co 6 66 6603~~~~~X 1 1 1 1 1 1 I - 7/8 | = 6/7/8 8 6/7/8 8 6/7/8 8 7/8 8 6/7/8 8 6/7/8 8 6/7/8 6121~~~~~~~ 222 7/8 7/8 7 8 7/8 8 8 8 7/8 8 6 1 7 8 7 8 guNasthAnomAM rapa dvAra 8 7 1 7 1 4 X 4 |0|||2|o g|| 2/x 8 -- 8 8 8 8 8 8 7 4 4 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 7 7 4 4 11 cAritra asaMyama "1 11 '' saMyamAsaMyama 3 3 2 2 1 sUkSma 1 yathA 1 1 1 12 13 niyaMThA parISaha X X X X 14 guNasthAna Agata 2,3,4,5,6 4,5,6 X 1,4,5,6 1 1,3,5,6,7 se11 1 1,3,4,6 22/20 7 22/20 1,3,4,5,6,8 7,9 8,10 9,11 10 10 12 13 X X X 4 3 1 | 21/19 10 18/16 1 ka. | 14/12 1 ni.| 14/12 1 ni.| 14/12 1 snAtra 11/9 1 snAna 11/9 15 guNasthAna gata 3,4,5,7 1 1,4,5,7 1,2,3,5,7 1,2,3,4,7 1,2,3,4,5,7 6,8,4 7,9,4 8,10,4 9,11,12,4 10,4 13 14 mokSa ra4ra mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNa 1 17 sthAna sama. AhAraka 1 baMne paheluM bIjuM 1 baMne trIjuM cothuM pAMcamuM 4 AhAraka chaThThuM sAtamuM AThamuM 2 navamuM 2 dasamuM 2 agiyAramuM 2 bAramuM teramuM caudamuM - 1 AhAraka sa baMne 4 P - "P "F " "1 11 18 dhyAna 1 baMne 1 anAhAraka 22 2 3 3 2 1 dharma "1 ' 11 ' 11 19 saMjJA 4 X zukla X Tr ta sa 4 4 st 4 X X X X X X 20 1 22 sahanana samuddhAta zAzvata 6 5 zAzvata azAzvata Co 6 6 CO 6 CO 6 CO 6 CO 6 KJ K 1/3 1/3 1 1 1 n . to o 6 2 X X X X X 1 X zAzvata zAzvata zAzvata azAzvata 11 '' - " zAzvata azAzvata 23 upaje asaMkhya asaMkhya ' '' "1 aneka hajAra .. 162 162 162 54 108 108 108 24 hoya anaMta asaMkhya .. '' ' aneka hajAra karoDa aneka so karoDa aneka so aneka so "" '' aneka karoDa aneka so 25 alpabahutva 11 anaMtaguNA 8 asaMkhyaguNA 9 asaMkhyaguNA 10 asaMkhyaguNA 7 asaMkhyaguNA 6 saMkhyAtaguNA 5 saMkhyAtaguNA 3 saMkhyAtaguNA 3 saMkhyAtaguNA 3 saMkhyAtaguNA 1 badhAthI ochuM = 2 saMkhyAtaguNA = 4 saMkhyAtaguNA 2 saMkhyAtaguNA = tattvazAstra H pariziSTa-1 : guNasthAna svarUpa ra43 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 AhAraka phrika jAti catuSka jAti trika sthAvara catuSka napuMsaka catuSka naraka trika durbhaga trika nidrAtrika tiryaMcatrika trasa navarka suradvika trasa dasaka sthAvara dasaka pratyeka prakRti vaikriya aSTaka ekendriya trika anaMtAnubaMdhInI chavvIsI covIsI batrIsI mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta saMketa sUci AhAraka zarIra ane AhAraka aMgopAMga nAma ekendriyAdi cAra vikalendriya traNa = = = = = = = = sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa nAma napuMsaka veda, sevArtA, huMDaka, mithyAtva narakanI gati, AnupUrvI, Ayu durbhAga, dusvara, anAdeya nidrA nidrA, pracalA pracalA, styAnaddhi tiryaMcanI gati, AnupUrvI, Ayu yazokIrti choDIne devanI gati, AnupUrvI trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, sthira, zubha, zubhaga, susvara, Adeya, yazakIrti sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa, asthira, azubha, durbhAga, dusvara, anAdeya, ayazakIrti = upaghAta, parAghAta, Atapa, udyota, tIrthaMkara, nirmANa, agurulaghu, ucchvAsa, vihAyogati dvika 2 gati, 2 anupUrvI, 2 Ayu, vaikriya zarIra, vaikriya aMgopAMga athavA naraka trika, devatrika, vaikriyadrika ekendriya, sthAvara, Atapa anaMtAnubaMdhI catuSka, 4 saMghayaNa, 4 saMsthAna, nidrAtrika, durvyagatrika, tiryaMcatrika, azubha khagati, strI veda, uccagotra, udyota nAma ane manuSyAyu. tiryaMcAyu, manuSyAyu bethI ochI chavvIsI chavvIsamAM 6 vadhI-manuSyadvika, audArika dvika, vajaRRSabha nArAca saMghayaNa, devAyu. jinanAma, deva dvika, vaikriyaTrika. jinapaMcaka audArika paMcaka jina ekAdaza sUkSma trayodazI noMdha H karma graMthamAM kRSNAdi 3 lezyAmAM guNasthAna cAra mAne che. kSAyika samaktimAM AyubaMdha 7mAM guNasthAnanI jema mAnyuM che. manuSyadghika, audArika dvika, 1 saMghayaNa vaikriya aSTaka, AhArakadvika, jinanAma sUkSma trika, ekendriya trika, vikalatrika, napuMsaka cauka vizeSa : karmonI 148 prakRtinA nAma prajJApanA sUtra A pustakamAM pRSTa-192 thI 194mAM AvI gayA che. tyAM juo. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - tattvazAstraH pariziSTa-2: karmagraMtha-ra pariziSTa : 2 guNasthAno para baMdha udaya udIraNA sattA (karma graMtha-ra) | 1 baMdha vicAra : samuccaya 120 prakRtino baMdha hoya che. 148mAMthI 28 kADhI. 5 baMdhana 5 saMghAtana 16 varNAdi, samakita mohanIyamizra mohanIya, A 28no baMdha thato nathI. 1. pahelA guNasthAnamAM - 117 prakRtino baMdha hoya che. 120mAMthI AhArakaTrika ane tIrthakara nAma A 3 ochA thayA. 2. bIjA guNasthAnamAM:- 101 prakRtino baMdha. 117mAMthI 16 prakRti kADhI. jAti catuSka, sthAvara catuSka, napuMsaka catuSka, naraka trika, Atapa nAma, A 4+4+4+3+1 = 16. 3. trIjA guNasthAnamAM :- 74 prakRtino baMdha hoya che. 101mAMthI ra7 kADhI tyAre 74 rahI. anaMtAnubaMdhI coka, madhyamanA cAra saMghayaNa, cAra saThANa, durbhagatrika, niMdrA trika, tiryaMcatrika, nIca gotra, udyota nAma, azubha vihAyogati, strI veda, manuSyAyu, devAyu. A 4+4+4+3+3+3+1+1+1+1+1+1+ = 27. 4.cothA guNasthAnamAM - 77 prakRtino baMdha hoya che. 74pUrvanI ane manuSyAya, devAyu, tIrthakara nAma, A 3vadhavAthI 77 thaI. 5. pAMcamA guNasthAnamAM - 67 prakRtino baMdha hoya che. 77mAMthI 10 kADhI. apratyAkhyAnI coka, manuSya trika, audArika dvika, vrajaRSabhanArAca saMdhayaNa. A 4+3+2+1 = 10 kADhI. chaThThA guNasthAnamAM - 3 prakRtino baMdha hoya che. kacchamAMthI pratyAkhyAnI coka nIkaLyo. 7. sAtamA guNasthAnamAM - 59 ane pa8 prakRtino baMdha hoya che. arati, zoka, asatAvedanIya, asthira, azubha, ayazokIrti, A 6 nIkaLyA ane AhAraka dvika vadhyA tyAre 3-6pa7 + 2 = pa9, devAyunA baMdha chaTTa guNasthAnamAM zuru karyuM hoya to sAtamAM guNasthAnamAM hoya che. A mATe pa9 ane devAyuno baMdha zaru na karyuM hoya to pa8 prakRtino baMdha. 8. AThamA guNasthAnamAM :- A guNasthAnamAM sAta bhAga che. pahelA bhAgamAM 58 prakRtino baMdha. bIjAthI chaThThA bhAga sudhI pa6 prakRtino baMdha hoya che, be nidrA ghaTI. 7mAM bhAgamAM ranno baMdha hoya che, 30 prakRti ghaTI. yathA- suraddhika, For Private & Personal use only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta paMcendriyajAti, zubhavihAyogati, trasanavaka (yazokIrtine choDIne), zarIra catuSka, (audArika choDIne) aMgopAMga dvika (vaikriya ane AhAraka), prathama saMsthAna, varNacatuSka, pratyeka nAmanI prakRti (agurulaghu, upaghAta, parAghAta, ucchavAsa, jinanAma, nirvANanAma) A kula 2+1+1+9+4+2+1+4+6 = 30 prakRti gaI. 5 jJAnAvaraNIya, 5 aMtarAya, 4 darzanAvaraNIya, hAsya, rati, bhaya, jugupsA, saMjvalacatuSTa, sAtAvedanIya, uccagotra, yazokIrti, puruSa veda. A kula 5+5+ 4+1+1+1+1+1+4+1+1+1+1 = 2no baMdha che. 46 (9) navamA guNasthAnamAM H- enA 5 bhAga che. pahelA bhAgamAM 22 prakRtino baMdha thAya che. hAsyAdi 4 ghaTI. bIjA bhAgamAM 21, eka puruSa veda ghaTayo. trIjAmAM krodha choDIne 20no baMdha. cothA bhAgamAM mAna choDIne 19 prakRtino baMdha. pAMcamA bhAgamAM mAyA choDIne 18 prakRtino baMdha thAya che. (10) dasamA guNasthAnamAMH- uparokta 18 prakRtimAMthI saMjvalana lobha varjIne 17 prakRtino baMdha thAya che. = (11,12,13) guNasthAnamAM :- mAtra sAtA vedanIyano baMdha thAya che, 16 ghaTI. jJAnAvaraNIyAdi traNa karmanI 14 tathA yazokIrti, uccagotra ema kula 16 jAya. 14mA guNasthAnamAM baMdha thato nathI. ra. udaya vicAraH samuccaya 122 prakRtino udaya hoya che-- 120 pahelAMnI tathA samikata mohanIya ane mizra mohanIya A be vadhI. (1) pahelA guNasthAnamAM H- 117 prakRtino udaya. baMdhanI samAna. (2) bIjA guNasthAnamAM H- 111 prakRtino udaya, 117mAMthI ghaTI. sUkSmatrika, Atapa, mithyAtva mohanIya ane narakAnupUrvI. siddhAMtathI 109, ekendriya jAti ane sthAvaranA nAma A be ghaTI. (3) trIjA guNasthAnamAM :- 100 prakRtino udaya, 109mAthI 10 ghaTe (anantAnubaMdhI coka, traNa AnupUrvI, traNa jAti nAma) mizramohanIya vadhe. (4) cothA guNasthAnamAM H- 104 prakRtino udaya. cAra AnupUrvI, samakita mohanIya A pAMca vadhI ane mizra mohanIya ghaTI. (5) pAMcamAM guNasthAnamAM :- 87 prakRtino udaya. 104mAMthI 17 ghaTI. jema ke apratyAkhyAnI coka, vaikriya aSTaka, durvyaga trika, tiryaMca ane manuSyanI AnupUrvI ema 4+8+3+ra = 17. (6) chaThThA guNasthAnamAM H- 81 prakRtino udaya, 87mAMthI pratyAkhyAnI-4, tiryaMca-2, udyotanAma, nIcagotra-8 ghaTI ane AhAraka dvika vadhe tyAre 81 thAya. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: pariziSTa-ra: karmagraMtha-ra 240 (7) sAtamAM guNasthAnamAM - 76 prakRtino udaya. 81mAMthI nidrA traNa ane AhAraka be ema pAMca jAya. (8) AThamA guNasthAnamAM - 7ra prakRtino udaya. chellA traNa saMghayaNa ane samakita mohanIya ema 4 jAya. (9) navamA guNasthAnamAM - prakRtino udaya 7ramAMthI hAsyAdika jAya. (10) dasamA guNasthAnamAM - 60 prakRtino udaya. saMjvalana traNa ane traNa veda ema 6 jAya. (11) agiyAramA guNasthAnamAM:- 59 prakRtino udaya. 1 saMjvalana lobha jAya. (12) bAramA guNasthAnamAM - emAM be bhAga che- pahelA bhAgamAM ra saMghayaNa gayA pachI pa7no udaya thAya. bIjA bhAgamAM 2 nidrA choDIne papano udaya thAya. (13) teramAM guNasthAnamAM - 42 prakRtino udaya. 14 prakRti jAya, eka jina nAma vadhe. (14) caudamA guNasthAnamAM - 12 prakRtino udaya.4ramAMthI 30jAya. audArika dika, asthira drika, vihAyogati drika, pratyeka trika, saMsthAna che, pratyeka prakRti pAMca(agurulaghu, upaghAta, parAghAta, zvAsozvAsa, nirvANa) varNAdi cAra, taijasa-kArpaNa zarIra, vajaRSabhanArAca, svara drika, asAtA ke sAtA vedanIyamAMthI eka ema kula 2+ 2+2+3+ +5 +4+ 2+1+ 2 + 1 = 30 jAya, 1ra prakRti rahI, subhaga, Adeya, yazakIrti, sAtA-asAtAmAMthI eka, trasatrika, paMcendriya jAti manuSya gati ane Ayu, jina nAma, uccagotra ema kula 1ra. prakRtino udaya codamAM guNasthAnanA aMta sudhI rahe che. 3. udIraNA vicAra : pahelA guNasthAnathI chaThThA guNasthAna sudhI udIraNA, udayanI jema hoya. sAtamAthI teramAM guNasthAna sudhI udayanI prakRtimAMthI vedanIyadrika ane manuSyA, ema traNa jAya. kAraNa ke A guNasthAnomAM A prakRtionI udIraNA thatI nathI. 4. sattA vicAra : samuccaya 148 prakRtinI sattA thAya che. 1. pahelA guNasthAnamAM- 148 prakRtinI sattA. 2. bIjA-trIjA guNasthAnamAM- 147 prakRtinI sattA. jina nAma jAya. 3. cothA guNasthAnathI sAtamA guNasthAnamAM- cAra cAra bheda- 1. baddhAyu kSayopazama samakita 2. abaddhAyu kSayopazama samakita 3. baddhAyu kSAyika samakita 4. abaddhA, kSAyika samakita. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta pahelA bhAgamAM 148nI sattA. bIjA bhAgamAM 145nI(naraka, tiryaMca, devAyu choDIne) trIjA bhAgamAM 141nI, 148mAMthI anantAnubaMdhI cAra ane traNa darzana mohanIya ema sAta jAya tethI bAkI 141 rahe. cothA bhAgamAM 138nI sattA, 141mAMthI traNa AyuSya ochA thAya. 4- AThamAM guNasthAnathI 11mAM guNasthAna sudhI traNa zreNI 1. upazama samakita upazama zreNI 2. kSAyaka samakita upazama zreNI 3. kSAyaka samakita kSepaka zreNI. pahelI zreNImAM- 148, 146 ane 14ranI sattA. naraka tiryaMca AyuSya gayA pachI 146, anattAnubaMdhI catuSka gayA, pachI 142 prakRti sattA rahe. bIjI zreNImAM-138prakRtinI sattA.148mAMthI darzana saptaka ane traNa AyuSya ema 10 ghaTavAthI 138 rahe. trIjI zreNImAM- navamA guNasthAnamAM tenA nava bhAga che- pahelA bhAgamAM- 138, bIjA bhAgamAM-1rara, sthAvara trika, ekendriya cAra, naraka be, tiryaMca be, Atapa-udyota, nidrA traNa ema 3+4+ 2 +2+2+ 3 = 16 jAya. trIjA bhAgamAM- 114nI sattA. 1raramAMthI apratyAkhyAnI cAra ane pratyAkhyAnAvaraNa cAra ema kula ATha jAya. cothA bhAgamAM- 113 prakRtinI sattA. napuMsaka veda ocho thAya. pAMcamA bhAgamAM- 11ranI sattA. strIveda ocho thAya. chaThThA bhAgamAM- 10nI sattA. hAsyAdi ochA thAya. sAtamA bhAgamAM- 105nI sattA. puruSa veda jAya. AThamAM bhAgamAM- saMjvalana krodhane choDIne 104nI sattA. navamAM bhAgamAM- mAnane choDIne 103nI sattA. 5. dasamA guNasthAnamAM- AnA be bhAga- pahelA bhAgamAM mAyAne choDIne 10ranI sattA tathA bIjA bhAgamAM lobha choDIne 101nI sattA che. 6. bAramA guNasthAnamAM- AnA be bhAga- pahelA bhAgamAM 101nI sattA. bIjA bhAgamAM 9tnI sattA. nidrA ane pracalA e banne jAya. 7. teramA guNasthAnamAM- 14 prakRti choDIne 85nI sattA. traNa karmanI 14 prakRti jAya. 8. codamAM guNasathAnamAM- 13nI sattA. udayavat 12 ane manuSyAnupUrvI vadhe. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstraH pariziSTa-ra: karmagraMtha-ra 249 cauda guNasthAnamAM baMdha: | | ja guNasthAnanA mUla uttara | zA. da..| mo. A. nA.| gau. aMta. nAma odhamAM | 8 | 120 | 5 | 2 | ra6 | 4 | 7 | 2 | 5 | 1. mithyAtvamAM | 8 | 117 | 5 | | 2 | ra | 4 | 642 | 5 | 2. sAsvAdanamAM | 8 | 101 1 5 | | | 24] 3 | pa1 | 2 | | | 3. mizramAM | 7 | 74 | 5 | | | 10 | 0 | 30 | 1 | 5 | 4. aviratamAM | 8. 77 | 5 | | 2 | 19 | 2 | 37| 1 | 5 | 5. deza viratamAM 8 | 7 | 5 | | 2 | 15 | 1 | 3ra | 1 6. pramattamAM | 8 | 3 | | | | | 11 | 1 | 3ra | 1 | 5 | 7. apramatamAM 18/7pa9/58 5 | [ 1 | 9 |10| 31 | 1 | 5 | 8. apUrvakaraNa 1| 7 | 58 | 5 | | 1 | 9 | 0 | 31 | 1 | 5 | guNasthAna 27 | pas | 5 | 4 | 1 | 9 ! 0 31 | 1 | 5 | nA sAta 3| 7 | pas | 5 | | 1 | 9 | 0 | 31 | 1 | 5 | bhAgomAM 4| 7 | pas | 5 | | 1 | 9 | 0 | 31 | 1 | 5 | pa| 7 | pas | 5 | 4| 1 | 9 | 0 | 31 | 1 | 5 | | 7 | pas | 5 | 4 1| 9 | 0 | 31 | 1 | 5 | 7 | 26 | 5 | 4 | 1 | 9 | 0 | 1 | 1 | 5 | 9. anivRtti 1| 7 | rara | 5 | 41| 5 | 0 | 1 | 1 | 5 | bAdaranA 2 | 7 | 21 | 5 | 4|1| 4 | 0 | 1 | 1 | 5 | pAMca 3| 7 | 20 | 5 | 4 | 1 | 3 | 0 | 1 | 1 | 5 | bhAgomAM 4| 7 | 19 | 5 | 4 | 1 | 2 | 0 | 1 | 1 | 5 | 5 7 | 18 | 5 | 4] 1. 1 | 0 | 1 | 1 | 5 | 10. sUkSma 17 | 5 | 4 | 1 | 0 | 0 [ 1 | 1 saMparAmAM 11. upazAMta 1 | 1 | 0 | 0 1 | 0 | 0 | 0 | 0 1 0 | mohamAM 1ra. kSINa mohamAM | 1 | 1 | 0 | | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 13. sayogI gu. mAM 1 | 1 | 0 | 0 1 0 0 0 | 0 | 0 | 14. ayogI gu.mAM | 0 | | | | | | | | 0 | 0 | AT A 0 0 | Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | rapa0, rapa0 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta guNasthAnamAM udaya: 9 | 2 | 18 | 6 | 2 5 | 6 | 2 39 | guNasthAnonA mUla | uttara | nAnA-darzanA | veda-moha-| Ayu nAma gotra aMta-| nAma | pravRtiyA prakRtiyAvaraNIya varaNIya, nIyA nIyA rAya | 0 odhamAM | 8 | 1rara | 5 | 9 | | 28 | 4 | 7 | 2 | 5 | | mithyAtvamAM 8 | 117 | 5 | 9 | 2 | ra6 | 4 | ja | 2 | | | rasAsvAdamAM| 8 | 111| | 5 | 9 | 2 | rapa | 4 | 59 | 2 | 5 | | 3 mizramAM | 8 | 100 | 5 | 9 | | rara | 4 | pa1 2 | pa 4 aviratamAM 8 | 104 | 2 | rara | 4 | papa | 2 | 5 pa dezaviratamAM 8 | 87 | 5 | 9 | 2 18 2 | 44 | 2 | 5 | pa dezaviratamAM pramatta mAM | | 8 | 9 | 2 14] 1 | 44] 1 | 5 7 apramattamAM 8 6 | 2 | 14 | 1 apUrvakaraNamAM 8 1 | 30 | 1 | 5 anivRttimAM 8 39] 1 | 5 | 10 sUma saMpa. 8 | 0 | 5 11 upazAMta mohama 7 | pa9 | 39 1 | 5 12 kSINa mohamAM 7 | pa7-55 5 13 sayogImAM 4 | 4ra | 0 | 0 | 2 | 0 | 1 | 38 | 1 | 0 | 14 ayogImAM 4 | 12/13 | 0 | 0 | 1/ 1 0 | 1 | 9 | 1 | 0 | noMdha :- udIraNAno cArTa A ja rIte che, paraMtu temAM sAtamAM guNasthAnathI teramA guNasthAna sudhI mUla prakRtimAM be-be ochA samajavA ane uttara prakRtimAM traNa-traNa ochA samajavA. vedanIya ane AyuSyakarmanA kolamamAM sAtamAM guNasthAnathI AgaLa zUnya samajavA. caudamA guNasthAnamAM udIraNAnA kolamamAM zUnya samajavA. TippaNa:- 1.bIjA guNasthAnamAM Agamika mAnyatAnusAra 109 prakRtino udaya. sthAvara nAma ane ekendriya jAtino udayahoto nathI. arthAt karma graMthavALA ekendriyamAM be guNasthAna mAne che jyAre AgamakAra ekendriyamAM eka ja guNasthAna svIkAre che. 2. ayogI guNasthAnamAM zAtA azAtAmAMthI koIpaNa ekano udaya arthAt A guNasthAnamAM eka jIvanI apekSAe eka ane ghaNAM jIvonI apekSAe baMne prakRtino udaya hoya che. 5 | 6 | 2 | 0. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: pariziSTa-ra: karmagraMtha-ra rapa1 nIya satA yaMtra :guNasthAnonA | mULa uttara upazama kSapaka jJA. da... moha- AyanAma gotra aMta nAma praka. pra. zreNI zreNI | | | oghamAM 1. mithyAtvamAM | 8 | 148/ 0 | 0 14" 2. sAsvAdanamAM | 8 | 147 | 8 | 147 0 0 1 95 2 28 | 4 | 92) 2 | | 3. mizramAM | 8 | 147 0 | 0 | 5 | 9 | 2 | 28 | 4 | 92 2 | 5 | 4. aviratamAM 148 141 5 | 9 4/1] 93] 2 28 148 28 145 8) 5. dezaviratamAM 148 93] 2 | 5 6. pramattamAM | 8 | 148 7. apramatamAM 148 93 8. apUrvakaraNamAM 148 148, 5 138 28 146, 24 | 2/1 | 93 142 21 9. anivRtti 1 8 148 138 | 5 | 9 | 2 | ra1 | 1 | 93 2 | 5 guNasthAnanA 2 8 | 148 | varara! paI | 2 | 21 | 1 | 80 2 [ pa ! nava bhAgomAM 3| 8 | 148 1 114] 5] da] 2] 13] 1 802 5 nava bhAgomAM 4 8 148 113 | 5 | 6 | 2 80 5 8 148. " | 112 | | | 2 | 11 | 1 | 80 ra | pa 8 148|| 10 80 a 148 105 5 80 8 8 | 148 104| 5 | la 8 | 148 103 | 1 80 2 | 2 | 6 | 2 | 2 | 2 | ra8/ra4 ra1/1 1 10. sUmasaMparAmAM 8 102 5 | 142 80 $ ! 2 128/24/ra1 4/1 0 | 101| 5 | | 2 | 0 | 1 | 80 2 11. upazAMtamohamAM | 8 | 148/ [ 142 12. kSINa moha 99 13. yogI kevalImAM 14. ayogI 85/13 kevalImAM 0 | 85 | | | 2 | 0 0 05/13 0| 02/1| 0 | 1 | Col| ra/1 0 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta pariziSTa-3 kara mArgaNAonI apekSA guNasthAnomAM baMdha [karmagraMtha-3] mArgaNAnI dvAra gAthA gai indiya kAye, jo vee kasAya nANe ya / saMjama daMsaNa lessA, bhava samme saNNI AhAre // (1) gati mArgaNAH- naraka gati-samuccaya naraka tathA pahelI, bIjI, trIjI nArakImA 101 prakRtino baMdha. 120mAMthI 19 jAya. vaikriya ATha, AhArakadvika, sUkSmatrika, ekendriya trika, vikalendriya trika e 19. pahelA guNasthAnamAM 100 prakRtinA baMdha, 101mAMthI jina nAma varjIne. bIjA guNasthAnamAM 96 prakRtionA baMdha napuMsaka coka choDIne. trIjA guNamAM 70 prakRtino baMdha, anaMtAnubaMdhInI chavvIsI varlDa. cothA guNasthAnamAM 7ranA baMdha. manuSyAyu ane jinanAma vadhe. cothI, pAMcamI, chaThThI nArakImAM 100 prakRtinA baMdha thAya che. 101mAMthI jina nAma varjyuM. pahelA, bIjA, trIjA guNasthAnamAM pahelI nArakI vat. cothA guNasthAnamAM 71no baMdhamAM manuSyAyu vadhe. sAtamI nArakImAM samuccaya 99no baMdha, 101mAM jina nAma ane manuSyAyu ocho thAya. pahelA guNasthAnamAM 96, manuSya dvika ane uccagotra e traNa prakRti jAya. bIjA guNasthAnamAM 91no baMdha. napuMsaka coka ane tiryaMcAyu e pAMca ochA thAya. trIjA guNasthAnamAM 70no baMdha, anaMtAnubaMdhInI covIsI varlDa ane manuSyanI gati, AnupUrvI ane uccagotra A traNa vadhe. tiryaMcagati-- samuccaya tathA pahelA guNasthAnamAM 117 prakRtino baMdha, AhAraka dvika, jina nAma e traNa jAya. bIjA guNasthAnamAM 101nA baMdha, 16 jAya- naraka trika, sUkSma trika, ekendriya trika, vikalendriya trika, napuMsaka coka. trIjA guNasthAnamAM no baMdha ekaso ekamAMthI batrIsa jAya. cothA guNasthAnamAM 70no baMdha, devAyu vadhe. pAMcamA guNasthAnamAM no baMdha, apratyAkhyAnI coka ocho. manuSyagati- samuccaya 120 prakRtino baMdha. pahelA guNasthAnamAM 117no baMdha. bIjA guNasthAnamAM 101no baMdha. trIjA guNamAM 9. cothA guNamAM 71, devAyu ane jinanAma be prakRti vadhe. pAMcamAMmAM 67nA baMdha, apratyAkhyAnI coka ghaTe. chaThThA thI 14 guNasthAna sudhI samuccayanI samAna.(pRSTa naM. 249 pramANe) noMdha :- A paryApta manuSya ane tiryaMcano baMdha che. aparyAptano samuccaya tathA prathama guNasthAnamAM 109 prakRtino baMdha. devagati-- samuccaya deva ane pahelA, bIjA devalokamAM 104no baMdha. pahelA guNasthAnamAM 103no baMdha. 104mAMthI jinanAma varjyuM. bIjA guNasthAnamAM 9no Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvazAstra: pariziSTa-3: karmagraMtha-3 pa3 baMdha-103mAM napuMsaka coka ane ekendriya trika e 7 prakRti ghaTe. trIjA guNasthAnamAM 70nA baMdha chavvIsa ghaTe. cothA guNasthAnamAM 72. jinanAma ane manuSyAyu vadhe. bhavanapati vyaMtara jyotiSImAM samuccaya tathA pahelA guNasthAnamAM 103 prakRtinA baMdha, jinanAma choDIne bIjAmAM 96 trIjAmAM 70, cothAmAM 71 manuSyAyu vadhe. pahelA bIjA devalokamAM 104. tenA cothA guNasthAnamAM 72. jinanAma vadhyuM ane zeSa bhavanapativatuM. trIjA devalokathI AThamA devaloka sudhI pahelI nArakIvatuM samuccaya 101no baMdha. pahelA guNasthAnamAM 100, bIjAmAM 96 trIjAmAM 70 ane cothAmAM 72. navamA devalokathI raiveyaka sudhI samuccaya97 prakRtino baMdha, 101mAMthI tiryacatrika, udyota nAma e cAra jAya. pahelA guNasthAnamAM 9hno baMdha, 97mAMthI jinanAma ghaTe. bIjA guNasthAnamAM 92. napuMsaka coka varjIne. trIjA guNasthAnamAM 70no baMdha, rara ghaTI, chavvIsamAMthI tiryaMca trika ane udyota nAma choDIne. kema ke pahelA ghaTI gayA. cothA guNasthAnamAM 7rano baMdha, manuSyAyu ane jinanAma be prakRti vadhe. pAMca anutara vimAnamAM cothA guNasthAnamAM 7rano baMdha. (2) jAti mArgaNA - ekendriya tathA viklendriyamAM samuccaya tathA pahelA guNasthAnamAM 109 prakRtino baMdha. jina ekAdaza ochuM thAya. bIjA guNasthAnamAM 9no baMdha, sUkSma trayodazI varjI. jo 94hoya to bane AyuSya gayA. pacendriyamAM14 guNasthAna oghavatuM. (3) kAyA mArgaNA - pRthvI, pANI, vanaspatimAM 109no baMdha, jina ekAdaza nathI. teu-vAyumAM105nobaMdha, manuSyatrikauccagotroDIne trasakAyamAM14guNasthAna ghavatuM. (4) jogamArgaNA:-4manayogI, 4 vacana yogImAM13 guNasthAna oghavatuM. audArika yoga manuSyanI jema, audArikanA mizramAM 114 tathA 11rano baMdha, tathA 8 jAya. naraka trika, AhAraka drika, devAyue tathA manuSyatiryacanA Ayue ATha. pahelA guNasthAnamAM 109 tathA 107nA baMdha. jina paMcaka varjI. bIjA guNasthAnamAM 9 tathA 94. sUkSma trayodazI varjI trIjuM guNasthAna nathI. cothAmAM 75, covIsamI varjI ane jina paMcaka vadhe. teramAM guNasthAnamAM zAtA vedanIyanA badhazeSa guNasthAna nathI]. vaikriyayogamAM samuccaya devavatuM. vaikriya mizramAM 10rano baMdha devatAnI 104mAMthI be AyuSya ghaTe. pahelA guNasthAnamAM 101, jinanAma jAya. bIjA guNasthAnamAM 94no baMdha, napuMsaka coka ane ekendriya trika varjI. cothA guNasthAnamAM 71nA baMdha. anaMtAnubaMdhInI covIsa ghaTI ane jinanAma vadhe. AhArakamAM 3 prakRtino samuccaya baMdha, 6 ane 7 guNasthAnamAM oghavatu. AhAraka mizramAM chaThThA guNasthAnamAM oghavatuM kArmANamAM samuccaya 11rano baMdha. audArikanI 114mAMthI tiryaMca manuSyAya varyuM. pahelA guNasthAnamAM 107 prakRtino baMdha, jina paMcaka varyo. bIjA guNasthAnamAM 94no baMdha, sUkSma trayodazI gaI. cothA guNasthAnamAM 75 prakRtino baMdha, 94mAM covIsI jAya, jina paMcaka vadhe, teramAM guNasthAnamAM eka prakRtino baMdha.ziSa guNasthAna nathI.] Private & Personal Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta (5) veda mArgaNA :- traNe vedamAM oghavat baMdha navamAM guNasthAna sudhI. (6) kaSAya mArgaNA- anaMtAnubaMdhI catuSka bIjA guNasthAna sudhI. apratyAkhyAnI coka cothA guNasthAna sudhI, pratyAkhyAnAvaraNa coka pAMcamAM guNasthAna sudhI, saMjvalana coka navamAM guNasthAna sudhI hoya che. baMdhanI prakRti oghavat. (7) jJAna mArgaNA-- traNa jJAnamAM samuccaya 79no baMdha. samuccayanA baMdhanI cothA guNasthAnanI 77 prakRti ane AhAraka dvika vadhe. cothA guNasthAnathI bAramAM guNasthAna sudhI baMdha prakRti oghavat. manaH paryAvajJAnamAM samuccayamAM 5 prakRtino baMdha. chaThThA guNasthAnathI 12mA sudhI oghavat. kevaLa jJAnamAM 13mA guNasthAnamAM baMdha eka prakRtino, 14mA guNasthAnamAM baMdha nathI. traNa ajJAnamAM samuccaya 117 prakRtino baMdha. pahelA ane trIjA guNasthAnamA baMdha ogha prakRtivartI. (8) saMyama mArgaNA-- sAmAyika, chedopasthApanIyamAM samuccaya 5 prakRtino baMdha. chaThAthI nava guNasthAna sudhI oghavat. parihAra vizuddhi cAritramAM samuccaya 5. chaThA, sAtamAM guNasthAnamAM oghavat. sUkSma saMparAya cAritramAM samuccaya 17 ane dazamA guNasthAnamAM 17. yathAkhyAtamAM 1no baMdha. deza viratimAM ogha ane pAMcamAM guNasthAnamAM 67no baMdha. asaMyamamAM samuccaya 118no baMdha, AhAraka dvika nathI. cothA guNasthAna sudhI oghavat. (9) darzana mArgaNA-- cakSu darzana acakSu darzanamAM 12 guNasthAna sudhI oghavat. avidha darzanamAM samuccaya baMdha 79no. cothAthI 12mAM guNasthAna sudhI samuccaya sudhI, kevaLa darzanamAM eka prakRtino baMdha. (10) lezyA mArgaNA-- kRSNa, nIla, kApota lezyAmAM samuccaya 118no baMdha hoya che. AhAraka dvika nahIM. 4 guNasthAnamAM oghavat. tejolezyAmAM samuccaya 111 prakRtino baMdha, sUkSmatrika, vikalendriya trika, naraka trika ema nava jAya. pahelA guNasthAnamAM 108no baMdha, AhAraka dvika ane jina nAma nahIM. bIjA guNasthAnamAM 101no baMdha. napuMsaka coka, ekendriyatrika e 7 jAya. AgaLa 7mAM guNasthAna sudhI oghavat. padma lezyAmAM samuccaya 108no baMdha, 4 trikanI 12 prakRti jAya. pahelA guNasthAnamAM 105, AhAraka dvika jina nAma jAya. bIjA guNasthAnathI sAtamAM guNasthAna sudhI oghavat. zukla lezyAmAM samuccaya 104 prakRtino baMdha, 16 jAya- tiryaMca trika, udyota nAma, naraka trika, sUkSma trika, vikalatrika ekendriya trika. pahelA guNasthAnamAM 101, ogha vALI traNa jAya. bIjA guNasthAnamAM 97, napuMsaka coka nathI. trIjAmAM 74, cothAmAM 77, zeSa oghavat. (11) bhavI mArgaNA-- bhavI paryAptAmAM oghavat. aparyAptAmAM ogha tathA pahelA guNasthAnamAM 109, jina ekAdaza nathI. bIjA guNasthAnamAM96 tathA 94. cothA guNasthAnamA 71no baMdha hoya che, covIsa jAya, jina nAma vadhe. abhavI paryAptAmAM samuccaya tathA pahelA guNasthAnamAM 117no baMdha. aparyAptAmAM 109, jina ekAdaza jAya. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tattvazAstra: pariziSTa-3H karmagraMtha-3 papa (12) samaktimArgaNA- lAyakasamakitamAM samuccaya 79prakRtinobaMdha. cothA guNasthAnathI 13mAM guNasthAna sudhI oghavatu. kSayopazama samakitamAM samuccaya 79no baMdha. guNasthAna cArathI 7 sudhI oghavatuM. upazama samakitamAM 77no baMdha, 79mAMthI ra AyuSya ochA. cothA guNasthAnamAM 75, AhAraka drika jAya. pAMcamAmAM 6, oghamAMthI devAyuM ochuM thayuM chaThThA guNasthAnamAM 2, pratyAkhyAnI coka jAya. sAtamAmAM pa8, oghavat yAvat 11mAM guNasthAna sudhI oghavatuM. sAsvAdAna samakitamAM samuccaya tathA bIjA guNasthAnamAM 101 prakRtino baMdha. te ja rIte mizramAM 74no baMdha. mithyAtvamAM 117no baMdha. (1) saMzI mArgaNA- paryAptAmAM oghavatuM. sannI aparyAptamAM samuccaya 109 pahelA guNasthAnamAM109 bIjAmAM cothAmAM 70tathA 77. chavIsavajIto 70anejinapaMcaka tiryaca-manuSyAya vadhe to 77. asaMjJInA paryAptAnA pahelA guNasthAnamAM 117no baMdha, tenA aparyAptAnA pahelA guNasthAnamAM 109no baMdha, bIjAmAM 96 tathA 94no baMdha. (14) AhAra mArgaNA- AhAra paryAptA oghavatuM. AhAranA aparyAptA thatA nathI. kema ke tenA paryAptA banemAM eka samaye thAya che. aNAhAraka aparyAptA 11ranA baMdha8 jAya. narakatrika, AhAraka drika, traNa ApyuM. pahelAmAM 107, jina paMcakanathI. bIjAmAM94, sUkSma trayodazI varjI. cothAmAM 7pa oghavatu. paryAptAmAM teramAM guNasthAnamAM ekano baMdha. 1 guNasthAna svarUpa ane karma graMtha sArAMza saMpUrNa 'II. tatva zAstra khaMDa-ra saMpUrNa (aa jainAgama navanIta bhAga-6 saMpUrNa mA ' | mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA saMpUrNa mA Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 1. saujanya dAtAone AbhAra saha dhanyavAda zrI zaradabhAI jamanAdAsa mahetA, rAjakoTa sva. prabhAbena mohanalAla mahetA(gurukulavALA) porabaMdara zrImatI bhAvanAbena vasaMtalAla turakhIyA, rAjakoTa 3. 4. zrI lAlajI kuMvarajI sAvalA (tuMbaDI), DoMbIvalI 5. sva. raMjanabena caMdrakAMta dozI (kuMdaNIvALA) rAjakoTa 6. zrImatI jyotsanAbena prakAzabhAI vorA, rAjakoTa 7. zrI navala sAhitya prakAzana cerITebala TrasTa, surendranagara 8. zrImatI madhubena rajanIkAMta kAmadAra, rAjakoTa(taraMga epA.) 9. zrI narendrabhAI zAMtilAla kAmadAra, lAtura 10. zrImatI kInItAbena dIlIpakumAra gAMdhI, rAjakoTa 11. zrI naMdAcArya sAhitya samiti, badanAvara 12. zrI praphulabhAI trIbhovanadAsa zAha, rAjakoTa 13. zrI manaharalAla choTAlAla mahetA, rAjakoTa. 14. zrI vardhamAna sthA. jaina zrAvaka saMgha, malADa (vesTa) 15. zrI AcArya kArasUri ArAdhanA bhavana, surata 16. zrI harIlAla maMgaLajI mahetA, muMbaI 17. DaoN. bharatabhAI cImanalAla mahetA, rAjakoTa 18. dhIrendra premajIbhAI saMgoI, mATuMgA 19. zrI caMdubhAI vorA, mombAsA 20. Do. sudhAbena bhUdarajI hapANI, rAjakoTa(8 seTa) 21. zrI zAMtilAla choTAlAla zAha (sAyalAvALA) amadAvAda 22. zrI vallabhajI TokarazI mAmaNIyA, muMbaI 23. zrI maNIlAla dhanajI nIsara, thANA jaina zramaNonI gocarI ane zrAvakAcAra - prakAzita thaI gayela che. (pokeTa sAIjhamA) mUlya rU|. 5/100 ane tethI vadhAre mATe mUlya : rUA. 3/ Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhAzIrvAda pUjya sAheba zrI narasiMhajI rAmI pU. munirAja zrI rAmacandrajI ravAmI muni zrI prakAzacandrajI ravAmI preraka navalA prakAza saMpAdaka sirakArapurvaka sAmayika , thI 8 efthI 00 na corahArya na ca rAjyahArya, na bhrAtRbhAjyaM na ca bhArakAri / vyaye kRte vardhata eva nityaM, vidyAdhanaM sarvadhanapradhAnam / / cora corI na zake, rAjyasattA harI na zake, bhAI bhAgana paDAvI zake ane bhArarUpa paNa na thAya. jema jema vyaya karo tema vadhe evuM vidyA (jJAna) rUpI dhana sarvadhanamAM pradhAna che. vidyAnuM AvuM mahatva hovAthI Apa jJAnavardhaka - saMskAravardhaka sAhitya vAMco tathA bIjAne vaMcAvo ... Arthika rIte samRddha thavA karatAMya jJAnathI samRddha thavAmAM vadhAre lAbha thI, artha A bhava pUrato che. jyAre jJAna to karabhavarSAyA sAthe Ave che. Apa A saMskAravadhala jAsike. te vALI zakAza ja thavAnI chaTANA anya bhAvikone paNa karazo to.. $oniInI rsaskAradalAlIno lAbha meLavazo. dvivArSika lavAjamA TI /ka " dAvoSika lavAjama rUA. GOO/ saMparka sUtra surendranagara muMbaI praphullakumAra ke. turakhIyA ramaNIkalAla nAgajIbhAI deDhiyA turakhIyA reDImeDa sTorsa, durgA TekSaTAIlsa, 10, nyu hiMdamAtA kalotha mArkeTa, | The. dhrAMgadhrAnA utArA sAme, surendranagara. hoTala zAMtidUta nIce, dAdara, muMbaI 400014. (saurASTra) pIna : 363 001, phona : 264pa7 phonaH (o) 411 2717 (gha) 413 6334 For Private & Personal Usme #1A: zA ravivAre baMdha. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama mane jinAgA navanItA nI praznotarI sarjaka Agane zanIlI thI tilokamunijI jA 4 19-1ra-1947 dIkSA 8 19 q-1997 dIkSAguru - zramaNazreSTha pUjya zrI samarthamalajI ma.sA., nizrAguru - pUjyazrI campAlAlajI ma.sA. (prathama ziSya), Agama jJAnavikAsa sAMnidhya - pUjyazrI prakAzacaMdrajI ma.sA., lekhana saMpAdana kalA vikAsa sAMnidhya - pUjyazrI kalaiyAlAlajI ma.sA. 'kamala', navajJAna guccha pramukhatA vahana - zrI gautamamunijI Adi saMta gaNanI, vartamAna nizrA - zramaNa saMghIya AcAryazrI zivamunijI ma.sA., bAra varSe adhyApana prAvadhAnamAM saphaLa sahayogI - (1) tattvaciMtaka saphaLa vakatA munizrI prakAzacandrajI ma.sA.. (ajarAmara saMgha) (2) vANIbhUSaNa pUjyazrI girIzacaMdrajI ma.sA. (goMDala . saMpradAya), gujarAtI bhASAmAM guruprANa Agama batrIsInA saMpAdana sahayogarUpa anupama lAbha pradAtA - bhAvayoginI sthavirA pU. zrI lIlamabAI ma.sa.. Agama sevAH- cAreya cheda sUtronuM hindI vivecana lekhana (Agama prakAzana samiti, khyAvarathI prakAzita). 3ra AgamonuM sArAMza lekhana. caraNAnuyoga, dravyAnuyoganA 5- khaMDomAM saMpAdana sahayoga. guNasthAna svarUpa, dhyAna svarUpa, 14niyama, 12vratanuM saraLa samajaNa sAthe lekhana saMpAdana. vartamAna sevA :- gujarAta jaina sthAnakavAsI samudAyonAM saMta satIjIne AgamajJAna pradAna. 3ra AgamanA gujarAtI vivecana prakAzanamAM saMpAdana sahayoga. sara AgamonA praznottara lekhana, saMpAdana (hindI). Agama sArAMza gujarAtI bhASAMtaramAM saMpAdana sahayoga ane Agama praznottaranuM gujarAtI saMpAdana., , , ke munizrI prakAzacandrajI For Private Use Only hainelibrary.org