Book Title: Krambaddh Paryay
Author(s): Hukamchand Bharilla, Vrajlal Girdharbhai Shah
Publisher: Digambar Jain Mumukshu Mandal
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032007/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pI vItarAga ne so so ho 3 hosI ... .....?.. je je dekhI vIta anahonI kabahU na hosa kamabadhapayAMya niyamita? .... OMma niya mitta?lavita 1 kALalabdhaTa svabhAva ? . - parejAthe Ta. * * * * * * * 2 | sarvajJatA .* * * * * * * * * * . . . . * 'S * * * * * * * * | DaoN. hukamacandu bhAritna Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya lekhaka :Do. hukamacaMda bhArila zAstrI, nyAyatIrtha, sAhityaratna, ema. e. pIeca. DI. zrI ToDaramala smAraka bhavana, e-4, bApunagara, jayapura-4 anuvAdakaH ba. trajalAla giradharabhAI zAha vaDhavANa prakAzaka: zrI gimbara << amRta maDela 175. muMbAvIzas mubaI - 400 ja Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI prathamAvRti: 200 TvittIyAvRtti: 1200 phebruvarI 1986 vaMsatapaMcamI 13 hindI prathama tIna atiH 7200 prathama khAvRti 1200 unnaDa prathamavRti mukhyaH vyAra thA 1000 prAptasthAna DiloDaramala smAraka TUTa -4 punagara jyapura 3020 15 gambara jai mumukSu 13334 muMbAdevI roDa maMDala muMbaI - 400002 34: sITeja Trase candrAvala zeDa malakAtaMja hI viSayAnukramaNikA 1. prakAzakIya 2. hindI zyAvRttinuM prakAzakIya 3. peAtAnI vAta ja 5 1 4. kramabaddhaparyAya : eka anuzIlana 11 5. kramabaddhaparyAya : keTalAka praznottara 83 6. kramabaddhaparyAya : eka mulAkAta 121 7. saMdarbha gra Mtha-sUcI 133 8. abhiprAya 130 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI AvRttinuM prakAzakIya jinAgamane savaoNdhika mahatvapUrNa tathA maulika siddhAMta "kramabaddhaparyAya upara gaMbhIra vivecananA rUpamAM prastuta prakAzana samAjanA karakamaLamAM samarpita karatA atyaMta harSane anubhava thaI rahyo che. kramabaddhaparyAya" saMpUrNa jinAgamamAM te carcAle che ja, paraMtu gata aneka varSothI tasvapremI samAjamAM paNa carcAne viSaya banela che. enuM zreya AdhyAtmika satparUpa pujya zrI kAnajIsvAmIne che, jemaNe A yugamAM zratasamudranuM maMthana karIne kramabaddhaparyAya jevAM aneka rane te samAjane ApyAM che ja, sAthosAtha nizcaya-vyavahAra, nimitta-upAdAna Adi aneka viSa upara AgamasaMmata tathA yukti ane anubhavanI kasoTI upara satyasiddha thayeluM vivecana prastuta karIne samAjamAM eka abhUtapUrva AdhyAtmika - kAtine zaMkhanAda karyo che. ahIM e vicAraNIya che ke Akhare A "kramabaddhaparyAya zI cIja che ? tathA ene samajavAnI zI AvazyakatA che. kramabaddhaparyAyanuM svarUpa samajavAnI AvazyakatA che enuM svarUpa samajavAthI ja samajI zakAya che. jagatanI pratyeka sattA utpAda-vyaya -dhovyAtmaka che, pratyaka dravyamAM pratisamaya navA paryAyane utpAda ane vartamAna paryAyane vyaya thatA rahe che tathA dravya pitAnA svarUpe kAyama rahe che. vastunA A pariNamanane koI svabhAvagata niyama che ke ame emAM game tyAre game tevuM pariNamana karI zakIe ? kramabaddhaparyAya" A praznanuM ekamAtra samAdhAna che, ane te e ke pratyeka vastu eka nizcita kramAnusAra - pariNamita thAya che. kaI vastumAM, kayA samaye, kaI paryAya utpanna thaze-e nizcita ja che, mATe "kramabaddhaparyAya vastunA pariNamananI vyavasthA che. pratisamayanI yogyatAnusAra, nizcita kramama Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNamana thavAnA niyama ja kramabaddhaparyAya che. A saMbaMdhamAM evI jijJAsA saheja thAya che ke, vastumAM thavA vALAM pariNamananA kramane nakkI kANa kare che? amane to amArI IcchA tathA prayatnAnusAra vastunuM pariNamana dekhAya che, ethI ema kevI rIte mAnI levAya ke vastumAM A samaye je paryAya utpanna thaI che, enuM A samaye utpanna thavuM agAuthI nizcita hatuM ? vastunA kramabaddha pariNamananA viSayamAM uThavA vALI A jijJAsAnA samAdhAna mATe sajJatAnA AdhAra levA anivAya thaI jAya che. nizcita kramAnusAra pariNamana kANe joyuM ? enu eka mAtra samAdhAna A ja che-- sI joyuM; kAraNa ke saMnanA jJAnamAM pratyeka vastunI bhUta-bhaviSya-vata mAnanI samasta-paryAyo va mAnavat jaNAya che tathA vastunuM pariNamana saCjJa dvArA jaNAyela kramAnusAra ja thAya che, nahIM to saMjJanuM jJAna samyak ja nahI rahe. sajJatAnA arIsAmAM vastunA pariNamananI kramabaddha vyavasthAne sahaja jANI zakAya che. ahIM e vAta dhyAna rAkhavA jevI che ke saMnanu jJAna vastunA pariNamananA krama nizcita karavA vALuM nathI; nizcita kramAnusAra pariNamana te vastunA svabhAva ja che. devaLajJAna tA mAtra te kramanA jJAtA che, je kramathI vastu parimita thAya che. sana dvArA jaNAyela kramAnusAra pariNamana karavAthI vastu kevaLajJAnane AdhIna nathI thaI jatI; te teDhe potAne svAdhIna yogyatAnusAra ja pariNumita thAya che. vaLajJAnamAM tA te potAnA prameyatvaguNane kAraNe sahaja jaNAya che. A rIte sattatA ane kramabaddhaparyAyamAM kAraNa-kAya` saMbaMdha na hotAM, ghotaka-ghotya sabadha che. sarvottatA kramabadda-pariNamatanI jJApaka che, kAraka nathI. samAjanA lokapriya pravacanakAra tathA gUdbhaciMtaka Do. hukamacaMdrajI bhArila potAnAM pravacanAmAM mukhyatve A viSaya upara vivecana karatAM hatAM, jene sAMbhaLIne mane ema lAgatuM hatuM ke eka kalAkanA pravacanamAM badhAM paDakhAothI viSaya spaSTa nathI thatre ane likhita rUpamAM na hovAthI jeTalu spaSTIkaraNa thAya che, te paNa kAyama nathI rahetuM. enA mATe meM ghaNIvAra Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amane vinaMtI karI ke A viSayane saMbaMdhIta paDakhA lipimadda thAya to janasAdhAraNa paNa A viSayane saraLatAthI hRdayagama karI zake. ' DokTara sAhebanu jIvana paNa ' kramabaddhaparyAya 'nu' svarUpa samajavAthI ja pari`ita thayuM che. je temaNe potAnI vAta 'mAM spaSTa karyu che. mArI vinatInA svIkAra karIne emaNe A viSaya upara 5 jAnyuArInI 1979 thI lakhavAnu cAlu karyuM" ane phebruArI, 1979 thI AtmadharmImAM sapAdakIkhanA rUpamAM A lekhamALA cAlu thaI. 9 Disembara, 1979 e prastuta kRti saMpUrNa thaI je atyAre pustakanA rUpamAM jaina sAhityanI amUlyanidhi banavA jaI rahI che. kramabaddhaparyAyane samajavAmAM ekAnta niyatavAda tathA purUSAthahInatAneA bhaya sarvAdhika bAdhaka tattva che. ekAnta niyatavAdathI bhayAkrAMta loko kahe che -jo badhuM nizcita mAnI levAmAM Ave te leAkamAM kAMI vyavasthA ja nahIM rahe. pachI aparAdhIne daMDa kema devAya ? kAraNa ke te samaye tenAthI aparAdha gharanA ja hatA tethI thayA, emAM aparAdhIne zA doSa ? A prakAre thoDAM leAkAne vyayasthita pariNamana svIkAra karavAmAM avyavasthA dekhAya che. paraMtu jo samagra-pariNamana vyavasthA upara gaMbhIratAthI vicAra karavAmAM Ave to kAMI paNa avyavasthA nahIM, para Mtu sundaratama vyavasthA khyAlamAM Avaze. jo aparAdhIthI kramamAM aparAdha thavA nizcita che, tA tenA IMDa bhAgavavA paNa te nizcita ja che ? ajJAnI * Ama ja thavAnuM hatuM'nI ADaza laIne aparAdha karavAnI chUTTI ae, paraMtu daMDa maLavAnA samaye - daMDa maLavAnA ja hatA ' ema svIkAra na kare te enAthI tenA kramamAM thavA vALA daMDa rAkAI nahIM jAya. jo koInA pariNamanamAM hiMsAdi pA nizcita che, to enA phaLamAM tenA narakAdimAM javAnuM paNa nizcita ja che. aparAdha karavA mATe e aparAdhanA nizcita krama svIkArI le che, paraMtu krUDanA nizcita krama svIkAratA nathI, paNa jyAre mekSanA purUSAya karavAnI preraNA devAmAM Ave to kahe che ke jyAre mekSa thavAnuM nizcita ja Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che te huM puruSArtha zA mATe karuM? te te thaI ja jaze. mekSane nizcita mAnavAmAM ene mane puruSArtha nirarthaka dekhAya che, mATe kramabaddhaparyAyane svIkAra karavAmAM puruSArtha uDI javAnA bhayathI vyAkuLa rahe che. kharekhara joIe te viguNane kAraNe pratyeka dravyanI pratyeka paryAya pitAnA samaye-puruSArthapUrvaka ja thAya che. mATe kaI paNa AtmA, kayAre ya paNa puruSArtharahita thaI ja nathI zakato. zAstromAM dharma, artha, kAma ane mekSa A cAra puruSArtha kahevAmAM AvyAM che. pratyeka jIvanA vIryanA skaraNa A cAra rUpamAM ja thAya che -ajJAnI jIva paMcendriya-viSamAM sukhabuddhine kAraNe paranA tvanA ahaMkArathI dagdha rahete thaka, niraMtara artha tathA puruSArthamAM magna rahe che tathA te ja jIva jJAnI thaye thake vastunI svataMtra pariNamana vyavasthAne samajI paramAM kartutvanA ahaMkAranI AkuLatAthI mukta thaIne dharma-puruSArtha pUrvaka-mokSa puruSArthanA sanmukha thAya che. ajJAnIe koI kArya vizeSane utpanna karavAmAM aneka saMkalpa -vikalpa karavAne ja puruSArtha samajI lIdhuM che, ke je kharekhara mithyAtva ja che. ane kamabaddhaparyAyanuM svarUpa samajavAthI A mithyAtvane abhAva thaI jAya che, jene ajJAnI puruSArthane abhAva mAnI bese che. vidvAna lekhake pitAnA maulika ciMtananI pratibhAthI, jinAgamanA AdhArapUrvaka ekAnta niyatavAda tathA puruSArthahInatAnA bhayanA yuktisaMgata merAkaraNa karatAM spaSTa karyuM che ke kramabaddha pariNamanane artha mAtra kALanI niyati ja nahiM; paraMtu dravya, kSetra, kALa ane bhAva athavA svabhAva, purUSArtha, kALalabdhi, bhavitavya (honahAra) tathA nimitta badhAMnA nizcita hovAne niyama che. pAMca samavAmAM kALalabdhine mukhya karIne ane anya samavAne Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauNu karIne kAraNa-kAya mImAMsA karavAthI samyak ekAnta thAya che ane anya samavAyAMnA abhAva mAnavAthI ja ekAnta niyativAdanA prasaMga Ave che, je mithyA hovAthI kAI paNu vicArakane ISTa nathI. mabadghaparyAyanuM svarUpa samajavAthI saheja ja jAya jAya che ke mokSamAga pragaTa karavA mATe Ane samajavuM keTaluM Avazyaka che? jinAgamanu taLaspathI avagAhana karavAthI jaNAze ke kramabaddhaparyAya, samyagdarzana, svastRta, sahajatRta samyapuSAtha, Adi badhAM tathyA AtmAnubhUtinI prakriyAthI sahaja guMthAyelA che. AtmAnubhUti pragaTa karavA mATe nija gaikALika nAyakavabhAvamAM tanmaya thavu anivAya' che ane kramabaddhaparyAyanuM svarUpa samajIne tR tabuddhinA abhAvapUrvaka ja nAyakabhAvamAM tanmaya thaI zakAya che. AcAya' amRtacaMdradeve samayasAra gAthA 308-11 nI AtmakhyAti TIkAmAM kramabaddhapariNamana dvArA ja akartA-svabhAvanI siddhi karI che, jene lekhake pustakanI zarUAtamAM ja lIdhI che, ane praznottarakhaMDamAM vizeSa spaSTa karI che. A viSayanI gaMbhIratA tathA mahattvane jotAM A vAtanI dhaNI ja AvazyakatA hatI ke jinAgamamAM upalabdha vastunA kramabaddha pariNamananI vyavasthAnA AdhAre samyapuSAthathI sumeLa besADatAM AnA upara yuktisaMgata- vivecana prastuta karavAmAM Ave. emAM sa Mdeha nathI ke prastuta kRti upayukta puchu ta saphaLa thaI che. AmAM viSayane je letAM suvyavasthita zailI tathA saraLa bhASAmAM sarvAMgINa anuzIlana karyu che, enA lAbha tA pATheka enuM gaMbhIra adhyayana-manana dvArA ja uThAvI che. AvazyaktAnI pUrtimAM jijJAsAtpAdaka DhaMgathI gaMbhIra anuzIlana pachI vividha praznottarA dvArA te viSayane vadhAre Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spaSTa karyAM che. pUjyazrI kAnajIsvAmI sAthe levAmAM AvelI mulAkAta paNa viSayanA saMbaMdhamAM pracalita aneka bhrAMti dUra kare che. jyAre Atmadhama mAM A viSaya upara lekhamALA cAlu thaI to hajArA pAThakAMe enu' hArdika svAgata karyu ane AkhA samAjamAM A viSaya dhaNA racita thaI gayo. lekhamALAnA A sArA pariNAmane jotAM aneka jagyAethI Ane pustakAkAre prakAzita karavAnI mAMgaNI thaI. phaLasvarUpe prastuta kRti ApanAM hAthamAM che. ....badhAM jIvA akartA-svabhAvanA Azraya vaDe kramabadghaparyAyanuM svarUpa samajIne samyak puruSAtha pragaTa kare--e ja mArI bhAvanA che. nemIcaMda pATanI maMtrI, 5. ToDaramala smAraka TrasTa Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnI vAta "kamabaddhaparyAya bIjAone mATe eka siddhAnta hoI zake, ekAnta heI zake, anekAnta heI zake, majAka heI zake, rAjanIti heI zake, puruSArtha preraka ke puruSArthanAzaka hoI zake che, adhika zuM kahIe? keI ne kALakUTa jhera paNa hoI zake che. keIne mATe kAMI paNa he-paNa mArA mATe te jIvana che, amRta che; kema ke mAruM vAstavika jIvana, amRtamaya jIvana, AdhyAtmika jIvana-enA jJAna, enI pakaDa ane enI AsthAthI ja zarU thayuM che. "kramabaddhaparyAya"nI samajaNa mArA jIvanamAM phakta vaLAMka lAvanArI ja nahi, paraMtu tene nakhazikha badalI nAkhanArI saMjIvanI che. mArI dRDha mAnyatA che ke jenI samajaNamAM enuM sAcuM svarUpa Avaze, e tathya sAcA rUpe prasiddha thaze-tenuM jIvana paNa AnaMdamaya, amRtamaya thayA vinA nahi rahe. e ja kAraNe huM ene mAtra ghara ghara sudhI ja nahi, paraMtu pratyeka jana sudhI pahoMcADI devA IcchuM chuM; ene pratyeka jananI vastu banAvI devA IcchuM chuM. enA saMbaMdhamAM vagara vicAryuM karavAmAM AvatI halakI carcA, haMsI-majAka mane svIkArya nathI, pasaMda paNa nathI. ene laukika dharAtaLathI kAMIka upara jaIne samajavI paDaze, samajAvavI paDaze. enA saMbaMdhamAM sAmAjika-rAjanItithI kAMIka upara AvIne vAta karavI paDaze. mArI samajaNamAM te kevI rIte AvI-enI paNa eka kahANI che, A prasaMga para jene ullekha karavAne lobha rekI zako mArA mATe saMbhavita nathI. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya vAta Ama banI ke ame uttarapradezanA eka gAma babInAkenTa (jhAMsI)mAM dukAna calAvatA hatA. vAta I. sa. 156 nA daserA AsapAsanI che. mArA vaDIlabaMdhu paMDita ratanacaMdajI zAstrI dukAnane mAla levA jhAMsI gayA hatA. tyAM eka vyaktie temane prazna karyo ke je kevaLI bhagavAne jevuM dekhuM-jANyuM-kahyuM che, tema ja thaze temAM kei pheraphAra saMbhavita nathI, te pachI puruSArtha kayAM rahyo ? je ApaNe kAMI karI ja nathI zakatA to pachI ApaNe kAMI karIe ja zA mATe ? prazna temanA hRdayane halAvI nAkhyuM. teo stabdha thaI gayA. tene uttaramAM temaNe jema-tema kAMI paNa kahIne pAMDitya-pradarzana na karatAM e ja kahyuM-bhAI! tame vAta te ThIka kaho cho, huM atyAre e viSayamAM koI paNa kahI zakate nathI, AvatA zanivAra AvIza tyAre vAta karIza. te te cAle che, paNa teo AkhA raste vicAra karatA rahyA. AvatAveMta ja keI bIjI vAta karyA vinA, mane sIdhe e ja prazna karyo. huM paNa vicAramAM paDI gaye. paraspara carcA cAlatI rahI paNa vAta kAMI beThI nahi. sAMjanA pravacanamAM jyAre meM e ja carcA karI tyAre eka abhyAsI bAI belI - emAM zuM che? e te kAnajI svAmInI kamabaddhaparyAya che. te samaya sudhI te ame kAnajI svAmInuM nAma te sAMbhaLyuM hatuM paNa kamabaddhaparyAyanuM te nAma paNa sAMbhaLyuM nahotuM. tethI jyAre adhika jijJAsA pragaTa karI tyAre temaNe maMdiramAMthI "AtmadharmanA te be vizeSAMka lAvIne ApyA ke jemAM kamabaddhaparyAya upara thayelAM svAmIjInAM tera pravacane prakAzita thayAM hatAM. prathama aMkamAM ATha pravacana hatAM ane bIjAmAM pAMca. A aMka I.sana. 1lpa4-55 mAM ja nIkaLyA hatA. pAchaLathI te te ja pravacane "jJAna svabhAva-reya svabhAva" nAme pustakAkAre paNa prakAzita thayAM. te vAMcIne te amArA hRdaya-kapATa khUlI gayA. ema lAgyuM ke ane keI apUrva khajAne maLI gayuM che. ame Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitAnI vAta kRtakRtya thaI gayA. pachI zuM banyuM-tyArathI gaMbhIra adhyayana, manana, ciMtana, carcA-vArtA zarU thaI gayAM. ene rasa kAMIka evuM lAge ke yuvAnInI umaranA badhA rasa phikA paDI gayA. kramabaddhaparyAya'nI dhUnamAM vyApArane krama avyavarita thaI gaye. grAhaka AvIne cAlyA jatA kema ke tenI vAta upara dhyAna ApanAra ja keI rahyuM nahotuM. tene cAlyA gayA pachI vicAra Avate ke A rIte te Akhe ya vepAra naSTa thaI jaze, paNa e ja vakhate kramabaddhanI yAda AvatI ane bolI UThatA-je kramabaddhamAM thavAnuM haze, te ja te thaze. A rIte zarU thayele adhyayana-manana krama cAlyuM te cAlatuM ja rahyo. phaLasvarUpe nimitta-upAdAna, nizcaya-vyavahAra, kartA-karma Adi badhAnuM sAcuM svarUpa spaSTa thatuM gayuM, kayAMya koI rUkAvaTa AvI nahi. bAdamAM svAmIjInAM sAnnidhyane lAbha paNa maLe. | sarva prathama svAmIjInAM darzana tyAre thayAM jyAre teo I. sa. 157mAM zikharajInI yAtrAe nIkaLyA hatA. babInA paDAva upara kAryakrama vinA ja temane saDaka upara jabarajastIthI rokI lIdhA hatA. tyAM ame kalAka pahelAM ja raTeja banAvI rAkhyuM hatuM ane tyAM Akho ya samAja hAjara hatA. svAmIjIe tyAM phakta pAMca miniTanuM mAMgalika pravacana karyuM hatuM. temanI ja sAthe ame badhA paNa sonAgiri cAlyA AvyA.. traNa divasa sudhI tyAM temanAM pravacanene lAbha sahakuTumba lIdhe. temanI sAthe sAmAnya carcA paNa karI. tenA keTalAka divase pachI ja cAMdakheDImAM temanAM pravacanene lAbha maLe. te vakhate mAruM deva-zAstra-guru pUjAnuM pustaka prakAzita thayuM hatuM, tenI jayamALAmAM kramabaddhaparyAyanI piSaka keTalIka paMktio Ave che. je A pramANe che: je honA ha so nizcita che, kevaLajJAnIne jAya che, usa para te zraddhA lA na sakA, pavitanako abhimAna yA, bana kara paraka kartA abataka, satakA na pratye sanmAna kiyA." Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya meM A mArI prathama prakAzita kRti svAmIjIne arpaNa karI hatI. tenA samarpaNamAM lakhyuM hatuM : te pUjya zrI kAnajI svAmInAM kara -kamaLamAM sAdara samarpita, jemaNe kaLikALamAM "kamabaddhaparyAya" nuM svarUpa samajAvIne amArA jevA pAmara prANuo upara anaMta upakAra karyo che." jyAre meM ukata kRti cAMdakheDImAM svAmIjIne samarpita karI tyAre temaNe samarpaNa vAMcIne prasannatA vyakta karatAM kahyuM tame kramabaddhaparyAyane jANe che ?" tenA uttaramAM jyAre meM utsAhapUrvaka 'hA' kahI, tyAre kahevA lAgyA senagaDha Avaje, tyAM carcA karIzuM." temanuM hArdika AmaMtraNa maLavAthI mAruM hRdaya gadagadda thaI gayuM. huM keTa sudhI temanI sAthe gaye. temane tyAM traNa divasane kAryakrama hato. temanA pravacanene lAbha levA mATe huM paNa tyAM traNa-cAra divasa rahyo. tyAMnI vizALa sabhAmAM temanI samakSa mAruM paNa 15 miniTanuM vyAkhyAna thayuM, jemAM meM anantAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lebhanI vyAkhyA karI hatI, jenI pAchaLathI khUba prazaMsA karavAmAM AvI. svAmIjIe paNa prasannatA vyakata karI hatI. tyAra pachI sana 1lpa8 nA julAI mAsamAM 20 divasa mATe aneka AtmAthI baMdhuonI sAthe ame baMne bhAIo sonagaDha gayA. kamabaddhaparyAyanI vAta samajamAM AvyA pahelAM ame zrI kundakundrAcAryanuM nAma te sAMbhaLyuM hatuM, paraMtu temane kaI graMtha vAMcavAnI vAta te ghaNI dUra rahI, je paNa nahete. je ke e vakhate kAMI umara paNa maTI nahatI, 20-21 varSanI ja Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnI vAta hatI; paNa zAstrI, nyAyatIrtha ane sAhityaratna te thaI ja gayA hatA. paMDita kahevAtA hatA, vyAkhyAna paNa khUba ApatA hatA, kapriya vyAkhyAtA hatA; paNa jina dharmanA marmathI aparicita ja hatA. A karIe paNa zuM? na te pAThyakramamAM AcArya kundakundane keI grantha hatuM ke na kayAMya AdhyAtmika carcAnuM vAtAvaraNa hatuM. sAmAjika nindA-prazaMsA ja cAlyA karatI hatI, jaina samAjanI badhI patra-patrikAo tenAthI ja bharelI rahetI hatI. ame paNa tenA ja rasika hatA, amane paNa AdhyAtmika ruci kayAM hatI? pitAjInI rucithI jenadarzanane abhyAsa karyo hato, te bhASA ane paribhASAonI daSTie zIkhI gayA hatA, bhAvAtmaka rUpe kAMI paNa hAtha AvyuM nahotuM. zarUAtathI ja kSapazama vizeSa hatuM, tethI koI paNa vyAkhyAna paDakAra (celenja) vinA pUruM thatuM nahotuM. samAjamAM zAne marma te nahi, paNa mAna te AvI ja gayuM hatuM. - je "kramabaddhaparyAyanI vAta dhyAnamAM na AvI hatI te keNa jANe zuM thAta? thAta zuM, badhuM ema ja cAlyA karatA ane atimUlyavAna mAnavabhava emane ema cAlyA jAta. paNa jAta zAne kema ke amArI paryAthanA kamamAM kamabaddha paryAyanI vAta samajaNamAM AvavAne kALa pAkI bace hatA. tyAra pachI te A ja kAraNe aneka sAmAjika upadrane paNa sAmane kare paDyo, zArIrika bImArIo paNa ochI nahatI AvI, paNa "kramabaddhanI zraddhAnA baLe AtmabaLa kadI tUTayuM nahi. "kamabaddhaparyAyanI zraddhA eka evI saMjIvanI che je dareka sthitimAM dhairyane TakAve che, zAnti Ape che, kartutvanA ahaMkArane teDe che, jJAtA-daSTa banI rahevAnI pAvana preraNuM Ape che-adhika zuM, ema kahene, ke jIvanane saphaLa ane sArthaka banAvI de che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamabaddhapayoya gata tevIsa varSothI kamabaddhaparyAyaranI zraddhA satata TakI rahI che, kadI paNa eka kSaNa mAtra tenA saMbaMdhamAM citta DolAyamAna thayuM nathI. jo ke A samaya daramyAna ciMtanamAM, mananamAM, adhyayanamAM vistRta vikAsa thaye che, paNa zraddhAmAM kaI phera paDaye nathI. - kamabaddhaparyAyanA saMbaMdhamAM mArA dvArA 179 nA AraMbhathI ja niraMtara je kAMI lakhavAmAM AvI rahyuM che, te badhuM gata tevIsa varSonAM adhyayana manana ciMtananuM pariNAma che. tethI pAThaka baMdhuone mAre eka vinamra anurAdha che ke teo Ane mAtra vAMcI ja na jAya, paraMtu vAraMvAra abhyAsa, vicAra, maMthana kare, enA uMDAzumAM jAya. enI carcA paNa kare. paraMtu gaMbhIratAthI kare ene hAsya-majAkane viSaya na banAve, pratiSThAne viSaya paNa na banAve. je atyAra sudhI ene virodha karatA rahyA hoya, te paNa enA vIkAramAM hArane anubhava na kare, kemake enA svIkAramAM hAramAM paNa jIta che. enA sahaja svIkAramAM jIta ja chata che, hAra che ja nahi, enA nirNayamAM savajJatAne nirNaya samAyeluM che, sarvajJakathita vastu varUpane nirNaya samAhita che. mukti mArga zarU karavA mATe je kAMi paNa Avazyaka che, te badhuMya enI zraddhAmAM AvI jAya che. mata tevIsa varSamAM seMkaDo vAra enA upara vyAkhyAna karyA che, temane lipibaddha karavAnA Agraha paNa zrotAonA ghaNA thayA che, paNa atyAra sudhI A badhuM lakhI zakAyuM nahatuM, AtmadharmanA taMtrI lekha lakhavAnI anivAryatAe ene lakhAvI nAkhyuM che. jo eka paNa AtmAthI AnAthI kamabaddhaparyAya'nuM sAcuM avarUpa samajI zakaze te huM mAre zrama sArthaka samajIza. AnA lakhavAmAM huM saMpUrNa paNe sajAga rahyo chuM. sarvaprathama Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peAtAnI vAta A niSTha'dha jAnyuArI 1979 mAM 16 pRSThomAM (200 pratimAM) prakAzita karyo hatA. elAcArya munIzrI vidyAnandajInA sAnnidhyamAM jayapuramAM thanAra seminAramAM tene raju karyAM hatA. ukta seminAramAM AvelA badhA vidvAnone te ApyA ja hatA, anya paNa aneka pratiSThita vidvAnAnI sevAmAM nIce pramANe nivedana sahita mAkalyA hatAH - 66 A nimaya hajI apUrNa che Avazyaka sazeAdhana ane parimArja na na paNa bAkI che. zIghra prakAzita thanArA A nibaMdhanA saMdarbhImAM vidvAnAnI mahattvapUrNa salAha, sujhAva, sUcanAnI anurodhapUrNAMka apekSA rAkhavAmAM Ave che. ame vizvAsa ApIe chIe ke enA prakAzana pahelAM prApta sujhAvA upara gaMbhIratApUrvaka vicAra karI Avazyaka sa MzAdhana avazya karavAmAM Avaze." pariNAmasvarUpa aneka vidvAnAnA patra AvyA, jemAM keTalAka sujhAva paNa hatA, khAkI prazaMsA ja vadhu hatI. temanA upara gaMbhIratApUrvaka vicAra karIne ene AgaLa vadhAravAmAM Avye. vacce paNa keTaluMka pariyana thayuM. e rIte e 25 pRSThanA thai gayA. jene pharIvAra chapAvIne pharI ekavAra vidyAnA pAse mAkalavAmAM AvyA. temAM paNa nIce pramANe anurAdha karavAmAM AvyA hatA H 66 A nibaMdha ApanI (vidyAnAnI ) sevAmAM Avazyaka sujhAva ane salAha mATe lagabhaga be mAsa pahelAM mekalavAmAM AnyA hatA, tyAre te 16 pRSThanA hatA. have e pariddhita thaine A rUpe thaI gayA che; paraMtu hajI ya apUrNa che. hajI paNa ame ApanA mahattvapUrNa sujhAveAnI apekSA rAkhIe chIe. Ame ya te atyAre AtmadharmImAM saMpAdakIya lekha rUpe prakAzita thaI ja rahyo che, pAchaLathI tene pustakAkAre prakAzita karavAnI cAjanA che. jema pahelAM nivedana karavAmAM Avyu hatu tema ame vizvAsa ApIe chIe ke pustakAkAre prakAzita thayA pahelAM prAsa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya sujhA upara gaMbhIratApUrvaka vicAra karIne Avazyaka saMzodhana, parivaddhana avazya karavAmAM Avaze." AtmadharmanA pAThakenA paNa aneka patra prApta thayA. badhAne dhyAnamAM rAkhIne ene vistAra karavAmAM AvyuM. A viSaya A yugamAM pUjyazrI kAnajI svAmIe ula hatuM tethI temanA tAjA vicAra paNa pAThake sudhI pahoMce-e bhAvanAthI temanI A saMdarbhamAM eka mulAkAta paNa levAmAM AvI ke je hiMdI Atmadharma sapTembara 1979 nA aMkamAM prakAzita thaI gayela che. A rIte 1979 nA phebruArIthI 1979 sapTembara sudhI satatapaNe hindI AtmadharmamAM saMpAdakIya lekha rUpe A mahAnibaMdha prakAzita thato rahyo ke je Atmadharma (sAIjha 204308)mAM tyAM sudhImAM lagabhaga 50 pRcchene thaI gayuM hatuM. tyAra pachI 179nA ekabara mAsanA hindI AtmadharmamAM "pitAnI vAta zIrSaka taLe AnA saMbaMdhamAM eka saMpAdakIya lekha lakhavAmAM AvyuM. ene sarvAga banAvavAnA uddezyathI temAM paNa jijJAsu pAThaka ane sanmAnanIya vidvAne pAsethI mArgadarzana icchavAmAM AvyuM ane temane vizvAsa ApavAmAM AvyuM ke prakAzana pahelAM maLelA sujhAva ane sUcanAo upara gaMbhIratApUrvaka vicAra karIne Avazyaka saMzodhana, parivartana, parivaddhana, spaSTIkaraNa avazya karavAmAM Avaze; A mahAnibaMdhanA parimArjanamAM temanA sujhAne. pUrepUre upayoga karavAmAM Avaze. A badhA Agraha-anurodhothI je kAMI paNa prApta thayuM, temAM protsAhana ane prazaMsA ja adhika hatI, sujhAva ane salAha ochI. chatAM paNa vAraMvAra karavAmAM AvelA anurAdhanA phaLarUpe je mArgadarzana maLyuM, tene pUrepUro lAbha levAmAM Ave che. je kAMI prazno maLyA, temane praznottararUpe spaSTa karavA prayAsa karyo che. ghaNA kharA saMbhavita prazno svayaM uThAvIne samAdhAna karavAno prayatna karyo che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitAnI vAta A rIte A graMthanA be khaMDa (bhAga) thaI gayA cheH 1. kamabaddhaparyAyaH eka anuzIlana 2. kamabaddhaparyAyaH keTalAka praznottara aMtamAM traNa pariziSTa paNa ApavAmAM AvyA che. jemAM pU. kAnajI svAmI sAthe eka InTaravU (mulAkAta). saMdarbha grantha-sUcI ane vidvAnenA abhiprAya ApavAmAM AvyA che. A varSa mArA mATe "kramabaddhavarSa" rUpe AvyuM. AtmadharmamAM saMpAdakIya lekha rUpe satata enI carcA karavAne kAraNe A samaya daramyAna jyAM jyAM pravacana mATe gaye, tyAM tyAM janatAnA AgrahathI 'kamabaddhaparyAya para ja pravacana karavAM paDayAM. zrI samedazikharajI, muMbaI, rAjakeTa, satanA, ajamera, hastinApura-tyAM sudhI ke sonagaDha zibiramAM paNa satata daza divasa sudhI kramabaddhaparyAya upara pravacana cAlyAM. jayapuramAM te pUruM varSa A viSaya carcAne viSaya banI rahyo che. jijJAsu zrotAo ane buddhizALI vidyAthIonA AgrahathI enA upara aneka pravacane paNa karyA che, temanI sAthe carcAo paNa khUba thaI. kramabaddhamaya' vAtAvaraNa rahyA karavAthI paNa enA saMdarbhamAM pUratuM ciMtana cAlatuM rahyuM. te pUruM te nahi paNa ghaNuM kharuM AmAM AvI gayuM che. A rIte ene sarvAga banAvavAne bharapUra prayatna karavAmAM AvI rahyo che. chatAM paNa je kaMI kamI rahI gaI hoya te badhA jijJAsu pAThake ane sanmAnanIya vidvAnene. sAnurodha Agraha che ke teo te tarapha amAruM dhyAna AkarSita kare. A varSanA aMta sudhImAM enA pustakAkAre prakAzananI yojanA che, tenA pahelAM prApta sujhAne upaga ene pariSkRta karavAmAM avazya Avaze. ame nathI IcchatA ke emAM kaI khAmI rahI jAya. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhamarapayAya jainadarzananA sarvAdhika mahatvapUrNa gaMbhIra A viSayane nirvivAdarUpe sarvAga prastuta karavAnI bhAvanAthI ja A anurodha karavAmAM Ave che. AzA che ke vidvAne AnA upara dhyAna Apaze. aMte A pavitra bhAvanA sAthe mArI vAta samApta karuM chuM ke Akhu jagata 'kramabaddhaparyAya'nuM sAcuM svarUpa samajIne svabhAva-sanmukha thaIne anaMta sukhI thAya. -De. hukamacanda bhAritna Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khaMDa kramabaddhaparyAya : eka anuzIlana 'kramabaddhaparyAya' Aje digambara jaina samAjanA bahucita viSaya che. bhale pakSamAM heAya ke vipakSamAM-paNa enI carcA Aje tattvapremI samAjamAM sarvatra thatI jovAmAM Ave che. jo ke pU. zrI kAnajI svAmIe A viSaya ghaNI ja gaMbhIratAthI raju karIne adhyAtma jagatamAM eka krAMtinA za MkhanAda phUM karyA che ane A mahattvapUrNa viSaya samAjamAM Aje carcAno viSaya paNa anelA che, te paNa tenA UMDANamAM janAra vyaktie thADI ja najare paDe che. jainadananI A anupama zeAdha upara jeTalA UMDANathI maMcana karAvuM joie, te dekhAtuM nathI. A mahAna dArzanika siddhAMtane nirarthaka vAda-vivAda ane sAmAjika rAjanItinA viSaya banAvI levAmAM AvyA che. A eka zuddha dArzanika viSaya che. ene vAda-navavAda ane ThaThThA-mazkarInA viSaya na banAvatAM enA upara vizuddha dArzanika ane AdhyAtmika dRSTikAthI vicAra karAvA joie. jaina darzana sAthe sadhdha hAvAthI ahIM A viSaya upara jainAgamanA sadamAM yukti ane udAharaNa sahita UMDA abhyAsa apekSita che. * kramabaddhaparyAya ' no Azaya e che ke A pariNamanazIla jagatanI pariNamana-vyavasthA 'kuniyamita' che. jagatamAM je kAMI pariNamana nira Mtara thaI rahyuM che, te sarva eka nizcita kramamAM vyavasthita rUpe thai rahyu che. sthULa dRSTie jotAM je pariNamana avyavasthita dekhAya che, temAM paNa UMDANathI vicAra karatAM eka suvyavasthita vyavasthA najare paDe che. jema ke nATakanA raMgamAMca upara je dRzya vyavasthita batAvavAmAM Ave che, te te pahelethI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya nizcita ane pUrNa vyavasthita hoya ja che, paraMtu je dazya avyavasthita batAvavAmAM Ave che, te paNa pUrva nijita ane pUrNa vyavasthita hoya che. ekadama vyavasthita batAvavAmAM AvatuM keI amIranuM bhavya makAna jema pUrva nijita ane vyavasthita heya che, tevI ja rIte avyavasthita batAvavAmAM AvatI kaI garIbanI jhuMpaDI paNa aniyajita ane avyavasthita nathI hotI, paraMtu te ya pUrNapaNe niyajita ane vyavasthita ja hoya che. tene tUTele khATale ane phATelAM kapaDAM batAvavA mATe pahelAMthI ja akhaMDa khATalo taDa paDe che ane akhaMDa kapaDAM phoDavAM paDe che. kayAMka thALI paDI che, kayAMka leTa-e batAvavA mATe vyavasthitarUpe eka nizcita sthaLe thALI ane bIjA nizcita sthaLe leTa mUkavAmAM Ave che jema ukata avyavasthita dekhAtI vyavasthA paNa pUrva nizcita ane vyavasthita hoya che; barAbara te ja pramANe sarva dravyanuM avyavasthita jevuM dekhAtuM. pariNamana paNa pUrNa nizcita ane vyavasthita heya che. jema nATakamAM dazya kamazaH Ave che, eka sAthe nahIM; tevI ja rIte pratyeka dravyamAM paryAyo kramazaH ja thAya che, eka sAthe nahi nATakamAM e paNa nizcita hoya che ke kayA dazya pachI kayuM dazya Avaze tevI ja rIte paryAmAM paNa e nizcita hoya che ke tenA pachI kaI paryAya Avaze. jema jenA pachI je dazya AvavAnuM nizcita hoya che, tenA pachI te ja dazya Ave che, anya nahi, tevI ja rIte jenA pachI je paryAya (kArya) thavAnI hoya che, te ja thAya che anya naha. AnuM ja nAma 'kramabaddhapayAMya" che. pratyeka dravyanI te pariNamana-vyavasthA mAtra vyavasthita ja nahi svAdhIna paNa che; keI anya dravyane AdhIna nathI. eka dravyanA pariNamanamAM bIjA dravyane kaI paNa hastakSepa nathI. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana 13 jema ke sazreSDa digaMbara AcArya zrI kuMdakuMdanA prasiddha graMtharAja samayasAranI gAthA 308 thI 311 sudhInI AtmakhyAti nAmanI TIkAmAM zrI amRtacaMdra AcArya lakhe che : "jIvo hi tAvatkramaniyamitAtmapariNAmairutpadyamAno jIva eva, nAjIvaH, evamajIvospi kramaniyamitAtmapariNAmairutpadyamAno' nIya va, maiM jhIyaH / prathama te jIva kramaniyamita (kramabaddha) evA peAtAnA pariNAmeAthI utpanna thatA thakA jIva ja che, ajIva nathI; e ja rIte ajIva paNa kraniyamita (kramabaddha) potAnA pariNAmeAthI utpanna thatu tharka ajIva ja che, jIva nathI. " ahI sarva jIvA ane ajIvAnA pariNamanane kranimita * arthAt kramabaddha kahevAmAM AvyuM che. jIva ane ajIva sivAya jagatamAM khIja che ja zuM ? jIva ane ajIva dravyAnA samUhanuM nAma ja vizva arthAt jagata che. A rIte samasta jagatanA pariNamanane ja kramaniyamita arthAt kramabaddha kahevAmAM Avyu che. kramaniyamita' ane 'kramamadru' zabda ekA jema ke jainatattvamImAMsAmAM spaSTa karavAmAM Avela . vAcI ja che. cheH - HH pratyeka kArya potAnA svakALe ja thAya che, tethI pratyeka dravyanI paryAya kramaniyamita che. eka pachI eka pAta-pAtAnA svakALe nizcaya upAdAna anusAra thayA kare che. * ahI' 'krama' zabda paryAyAnA kramanI abhivyakti khatAvavA mATe svIkArela che ane niyamita' zabda pratyeka paryAyanA svakALa pota-potAnA nizcaya upAdAna anusAra niyamita che--e khatAvavA mATe ApavAmAM Avela che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamabaddhaparyAya vartamAnakALe je arthane "kramabaddhaparyAya' zabda dvArA vyAta karavAmAM Ave che, te ja artha "kamaniyamitaparyAya che." dhyAna devAyegya vAta e che ke ahIM mAtra ema nathI kahevAmAM AvyuM ke paryAye krame thAya che, paraMtu ema paNa kahevAmAM AvyuM che ke te niyamita kramamAM thAya che. Azaya e che ke je dravyanI, je paryAya, je kALe, je nimitta ane je puruSArtha pUrvaka, jevI thavAnI che, te dravyanI, te paryAya, te ja kALe, te ja nimitte ane te ja puruSArthapUrvaka, tevI ja thAya che anyathA nahi"--e niyama che. jema ke kArtikeyAnuprekSAmAM kahevAmAM AvyuM che - "jaM jassa jammi dese jeNa vihANeNa jammi kAlammi / NAdaM jiNeNa NiyadaM jammaM cA ahava maraNaM vA / / 321 // taM tassa tammi dese teNa vihANeNa tammi kAlammi / ko sakkadi ghAre, iMdo vA taha jiNido vA // 322 / / evaM jo Nicchayado jANadi davvANi svvpjjaae| so saddiTThI suddho jo saMkadi so hu kuhiTThI // 323 // je jIvane, je dezamAM, je kALe, je vidhAnathI, je janma athavA maraNa jinadeve niyatarUpe jANyuM che te jIvane, te ja dezamAM, te ja kALe, te ja vidhAnathI, te avazya thAya che. tene Indra athavA jinendra keNa TALavA samartha che? arthAt tene kaI TALI zakatuM nathI. - A rIte nizcayathI je dravyane ane temanI samasta paryAne jANe che te samyagdaSTi che ane je temAM zaMkA kare che te mithyASTi che jinAgamamAM bIjA paNa aneka sthAne para A prakArane bhAva vyakta karavAmAM Ave che - 1. jainatatvamImAMsA (hindI). bIjI AvRtti, pRSTha 68. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana pa "kAva vAlve vena yatra cA pattA tatpariprApyate'vazyaM tena tatra tathA ttH||1 jene, jyAM, je kAraNe, je prakAre, je vastu prApta thavAnI heya che; tene, tyAM, te ja kAraNe, te ja prakAre. te ja vastu avazya prApta thAya che." je-je dekhI vItarAgane. - se hasI vIra re, bina dekhyo hasI nahiM kahIM, kAhe heta adhIrA re. samaye eka baDhe nahiM ghaTasI, je sukha-dukhakI pIrA re, tu ke soca kare mana kuDe, heya vaja ." tathA "jA kari jemeM jAhi samayameM, je hetaba jA dvAra; se bani hai TariDa kachu nahIM, kari lInoM niradhAra. hamake kachu bhaya nA re, jAna liye saMsAra. Teka" samyagdaSTine e vicAra hoya che je vastunuM svarUpa sarvare javuM jANyuM che, tevuM niraMtara pariName che. tema thAya che ISTa-aniSTa mAnIne duHkhI-sukhI thavuM niSphaLa che. evA vicArathI dukha maTe che, e pratyakSa anubhavagocara che." vaLI samyagdaSTine e nizcaya che je jIvane, je dezamAM, je kALe, je vidhAnathI janma athavA maraNa, ke lAbhaalAbha, sukha-du:kha thavAnuM jinendra bhagavAne divyAnathI jANela che te jIvane, te dezamAM, te kALe, te vidhAnathI, janma maraNa, lAbha 1. AcArya raviSeNaH padmapurANa, sarga 110, bleka 40 2. bhayA bhagavatIdAsa: adhyAtmapadasaMgraha, pRSTa 81 3. bhavitavyatA 4. budhajana: adhyAtmapada saMgraha, pRSTha 79 5. paM. jayacaMdajI bAba: malapADa, gAthA 86 ne bhAvArtha, Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya alAbha niyamathI thAya ja, tene dUra karavAne kaI Indra, ahamindra, jinendra samartha nathI." ukta prakaraNamAM prAyaH sarvatra ja sarvanA jJAnane AdhAra mAnIne bhaviSyane nizcita nirUpavAmAM Avela che ane tenA AdhAre adhIra na thavAne ane nirbhaya rahevAne upadeza ApavAmAM A che svAmI kArtikeye te AvI zraddhA vALAne ja samyagdaSTi jAhera karyA che ane A rIte na mAnanArane mithyASTi kahevAmAM paNa temane jarAya saMkeca nathI thaye. A rIte ApaNe joIe chIe ke "kamabaddhaparyAyanI siddhimAM sarvajJatA sauthI baLavAna hetu che. utpanna thayela paryAnI kamabaddhatAne svIkAra karavAmAM te jagatane keI bAdhA jaNAtI nathI, paraMtu jyAre nahi utpanna thayela bhAvI paryAne paNa nizcita kahevAmAM Ave che tyAre jAta bhaDakI UThe che. tene lAge che ke je badhuM ya nizcita ja che te pachI amAruM A karavuM-karAvavuM badhuM nakAmuM che. katRtvanA abhimAnanI je dIvAlane te nakakara AdhAra mAnIne ubhe hatuM, abhimAna kare hate; te jyAre dhasI paDatI dekhAya che, tyAre ekadama gabharAI jAya che. tenI gabharAmaNa tyAM sudhI vadhe che ke jevA sarvajJa bhagavAnane ane temanI sarvajJatAne te atyAra sudhI hRdayathI (buddhithI nahIM) svIkArate hate-tenA pratye paNa zakita thaI jAya che. tene paNa virodha karavA lAge che. kemake atyAra sudhI sarvajJanI sattA svIkArate rahyo che, tethI ekadama te tenI nA pADI zakatuM nathI, tethI sarvajJatAnI vyAkhyAo badalavA mAMDe che. keIvAra kahe che ke teo bhUtakALa ane vartamAnane te jANe che, paNa bhaviSyane nahi; kAraNa ke bhUtakALamAM te je kAMI thavAnuM hatuM te thaI gayuM ane vartamAnamAM 1. paM. sadAsukhadAsajI kAsalIvAla : ratnakarA zrAvakAcAra, bleka 13 ne bhAvArtha. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana 17 thaI rahyuM che tethI temane jANavAmAM te kAMI Apatti nathI, paNa bhaviSyanI ghaTanAo jyAre atyAra banI ja nathI te temane jANaze ja kevI rIte? kaI vAra kahe che ke bhaviSyane jANe te che, paraMtu zarata sahita jANe che. jema ke-je puNya karaze te sukhI thaze ane je pApa karaze te duHkhI thaze. je bhaNaze te pAsa thaze ane je nahi bhaNe te pAsa nahi thAya-Adi keNa jANe keTalAya rastA kADhe che. paNa tene A athAka prayAsa niSphaLa ja rahe che, kAraNa ke kaI rasto che ja nahi te nIkaLe kayAMthI? e kevI rIte banI zake ke te sarvajJane te mAne, paNa bhaviSyane nahi. sarvane artha trikALajJa thAya che. je bhaviSyane na jANuM zake te sarvajJa kevA? sarvAnI vyAkhyA te evI che ke je sarvane jANe te sarvajJa. kahyuM paNa che - " sarvadravyaparyAyeSu kevalasya 1. kevaLajJAnane viSaya te samasta dravya ane temanI traNa kALa saMbaMdhI samasta paryAye che." je kAMI thaI gayuM che, thaI rahyuM che ane bhaviSyamAM thavAnuM che; sarvajJa bhagavAnanA jJAnamAM te te badhuM vartamAnavat spaSTa jhaLake che. ukata sUtranI vyAkhyA karatAM zrI pUjyapAda AcAya lakhe che" teSAM paryAyAzca trikAlabhuvaH prtyekmnntaanntaastessu| dravyaM paryAyajAtaM na kiMcitkevalajJAnasya vissybhaasstikraantsti| aparimitamAhAtmyaM hi taditi jJApanArtha sarvadravyaparyAyeSu ityucyate / 1. AcArya umAsvAmI ; tavArtha sUtra, a. 1, sUtra 29 2. sarvArthasiddhi a. 1, sUtra 29 nI TIkA. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - kamabaddhaparyAya sarva dravyanI pRthaka-pRthapha traNe kALe thanArI anaMtAnaMta paryA che. A badhAmAM kevaLajJAnanI pravRtti hoya che. evuM na kaI dravya che ane na paryAya-samUha che ke je kevaLajJAnanA viSayathI bahAra hoya kevaLajJAnanuM mAhAsya aparimita che, e ja vAtanuM jJAna karAvavA mATe sUtramAM "sarvavyApathas" kahyuM che." e prakAre bhaviSyanuM jJAna thavuM te mAne, paNa bhaviSyanuM nizcita hevAnuM na mAne, e kevI rIte saMbhave ? evuM te sarva sAdhAraNa jane paNa kahI zake che ke je bhaNaze te pAsa thaze. emAM sarvajJanA jJAnanI divyatA zuM rahI? zrI kundakundrAcArya kahe che - "jadi paccakkhamajAdaM pajjAyaM palayidaM ca nnaannss| Na havadi vA taM gANaM divvaM ti hi ke parUveti // 1 je anutpanna (bhaviSyanI) ane vinaSTa (bhUtanI) paryAya sarvajJanA jJAnamAM pratyakSa na hoya te te jJAnane divya keNa kahe?" dhavalA pustaka mAM A ja vAta A rIte vyakta karela che - "NaTANuppaNNa asthANaM kadhaM tado pricchedo| Na, kevalattAdo bajjhatthAveklAe viNA taduppattIe virohaabhaavaa| praznaH je padArtha naSTa thaI gayA che ane je padArtha hajI utpanna nathI thayA temanuM jJAna kevaLajJAna vaDe kema thaI zake? uttaraH nA, kema ke kevaLajJAna sahAya-nirapekSa hevAthI bAhA padArthonI apekSA vinA temanA (vinaSTa ane anutpannanA) jJAnanI utpattimAM kaI virodha nathI." 1. pravacanasAra, gAthA 39 2. jeneja siddhAntatha, bhAga 2, pRSTha 151 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 eka anuzIlana zrI amRtacaMdrAcAye sarvajJa dvArA samasta racAne eka kSaNamAM sapUrNa guNa ane paryAya sahita atyaMta spaSTa rUpe pratyakSa jANavAnI carcA A prakAre karI che: " athaikasya zAyakabhAvasya samastajJeyabhAva svabhAvatvAt protkIrNalikhitanikhAtakIlitamajjitasamAvartitapratibimbitavattatra kramapravRttAnantabhUtabhavadbhAvivicitra paryAyaprAgbhAramagAdhasvabhAvaM gambhIraM samastamapi dravyajAtakekSaNa eva pratyakSayantaM " *11 .... eka nAyakabhAvanA samasta jJeyAne jANavAnA svabhAva hAvAthI krame pravatatA, anaMta, bhUta-vartamAna-bhAvI vicitra paryAyasamUhavALAM, agAdha svabhAva ane ga MbhIra evAM samasta dravyamAtrane-jANe ke te dravye jJAyakamAM kAtarAI gayAM hAya, citarAI gayAM haiAya, ghaTAI gayAM hoya, khADAI gayAM hAya, DUbI gayAM hAya, samAI gayAM hAya, pratibiMbita thaI gayAM hAya, ema-eka kSaNamAM ja je (zuddhAtmA) pratyakSa kare che..." " aNumathavAtivistare, anivAritaprasaraprakAzazAlitayA kSAyikazAnamavazyameva sarvadA sarvatra sarvathA sarvameva jAnIyAt // 1 athavA ativistArathI khasa thAo; anivArita (-rAkI na zakAya evA, amaryAdita) jenA phelAva che evA prakAzavALu hAvAthI kSAyikajJAna avazyameva sadA, satra, sathA, sane jANuM che." bhagavatI ArAdhanAmAM sajJanI trikALajJatAnA spaSTa ullekha A prakAre che :-- passadi jANadi ya tahA tiNNi vi kAle sapajjae savve / taha thA logamasesaM passadi bhayavaM vigadamoho // 2141 // 66 1. pravacanasAra, gAthA 200nI tattvapradIpikA TIkA 2. pravacanasAra, gAthA 47 nI tattvapradIpikA TIkA Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamabaddhaparyAya te (siddha parameSThI) sarva drA ane temanI paryAthI bharelA AkhAya jagatane traNe kALe jANe che. te paNa teo meharahita ja rahe che." e ja prakArane bhAva zrI amitagati AcAye gasAramAM paNa vyakta karyo che - " atItA bhAvinazvArthAH sve-sve kAle ythaakhilaaH| vartamAnAstatastadvetti tAnapi kevalaM // bhUta ane bhAvI samasta padArtha je rUpe pita-pitAnA kALe vartamAna rahe che, temane paNa kevaLajJAna te ja rUpe jANe che." A sarvajJatAnI siddhi zrI samantabhadra AcAryo AptamImAMsAmAM, zrI akalaMkadeva AcAryo tenI TIkA aSTazatImAM ane zrI vidyAnaMdi AcAye aSTasahastrImAM vistArathI karI che. sarvajJasiddhi' jainanyAyazAstrane eka pramukha viSaya che. eka rIte saMpUrNa nyAyazAstra ja sarvajJatAnI siddhimAM samarpita che. chatAM paNa jyAre nyAyaviSayaka aneka padavIothI vibhUSita vidvAne sarvajJAtAmAM paNa AzaMkA vyakta karavA lAge che athavA tenI navI navI vyAkhyAo prastuta karavA lAge che. tyAre Azcarya thayA vinA rahetuM nathI. sarvara bhagavAnanuM bhaviSya saMbaMdhI jJAna "bhaNaze te pAsa thaze'nA rUpamAM anizcayAtmaka na hatAM "A bhAgaze ane avazya pAsa thaze" athavA "nahi bhaNe ane pAsa paNa nahi thAya nA rUpe nizcayAtmaka hoya che. bhaviSyane nizcita mAnavAmAM ajJAnIne vastunI svataMtratA khaMDita thatI jaNAya che. paNa tenuM dhyAna A tarapha nathI jatuM ke bhaviSyane anizcita mAnatAM tiSa Adi nimittajJAna kAlpanika siddha thaze. kemake sUryagrahaNa AdinI jAherAta te varSo pahelAM 1. yogasAra a. 1, ida 28 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana karI devAmAM Ave che ane te satya nIkaLe che. avadhijJAna ane mana paryayajJAna paNa pitAnI sImAmAM bhaviSyane jANe ja che. lAkhe varSa pachInA bhaviSyanI nizcita gheSaNAothI sarvajJa-kathita jinAgama bharyA paDayAM che ane te badhI ghoSaNAo "Ama ja thazenI bhASAmAM che. sarvasanI bhaviSyajJatAne InkAra karavAne artha samasta jinAgamane tilAMjali devAne thaze. je kramabaddhaparyAya"nI vAta pahelAM ApaNA dhyAnamAM na AvI ane te A yugamAM eka evI vyaktinA mAdhyamathI raja thaI ke jemane ApaNe keI kAraNavaza pasaMda nathI karatA te ene artha e te na thavuM joIe ke ApaNe sarvajJanI bhaviSyajJatAne paNa InkAra karI ApaNA paga upara ja kuhADI mArI besIe. A AtmaghAtaka pagaluM bharatAM pahelAM vicAraka vargane ekavAra pharI vicAra karI levAne anurodhapUrvaka Agraha karIe chIe. atyaMta spaSTa ukta Agama pramANe ane akADhe yuktiothI AghAta pAmelA keTalAka leke A prabaLa prahArathI bacavA mATe niyamasAra gAthA 159 ne Azraya le che, ke je A pramANe che - "gAri ghara sa vAra . devI mA ! kevalaNANI jANadi passadi NiyameNa appANaM / vyavahAranayathI kevaLI bhagavAna sarva jANe che ane dekhe che, nizcayanayathI kevaLajJAnI AtmAne jANe che ane dekhe che." paramAtmaprakAzamAM paNa A prakAranuM kathana Ave che -- "te puNu vaMdaU~ siddhagaNa je appANi vsNt| loyAlou vi sayalu ihu acchahiM vimalu NiyaMta / / huM te siddhone vaMdana karuM chuM-je nizcayathI pitAnA svarUpamAM sthita rahe che ane vyavahAranayathI lekAlekane saMzayarahita pratyakSa dekhatA thakA sthira rahyA che." 1. paramAtmaprakAza, adhikAra 1, dehA pa. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhapayAtha ' ukata kathanenA AdhAre te leke kahe che ke kevaLI bhagavAna parane te vyavahArathI jANe che, nizcayathI te jANatA nathI ane vyavahAra asatyArtha che-jema ke samayasAra gAthA 11 mAM kahyuM che - "vavahAro'bhUyattho bhUyattho desido du suddhnno| vyavahAra abhUtArtha che ane nizcayanaya bhUtArtha che." A rIte jyAre kevaLI bhagavAna parane jANatA ja nathI, te pachI samasta pratyenI bhaviSyanI paryAne jANavAnI vAta ja kayAM rahI jAya che? paraMtu temanuM A kathana paNa pUrvApara-vicAra rahita che. kema ke eka te parane na jANavAthI paranA bhaviSyane na jANavAnI vAta kahevI e te kAMIka samajavAmAM paNa AvI zake che, paNa pitAnA bhaviSyane ya nathI jANatA e kevI rIte siddha thaze? tethI e siddha thaI zakatuM nathI ke teo bhaviSyane jANatA nathI. bIjI sarvathI adhika mahatvanI vAta e che ke temaNe ukta kathananA marma upara dhyAna ja ApyuM nathI. je ukta kayanene pUrvApara sArI rIte joI levAmAM Ave te badhuM ja spaSTa thaI jAya che. te ukta saMpUrNa kathana "svAzrito nizcaya , pati racavA " svAzrita kathanane nizcaya ane parAzrita kathanane vyavahAra kahe che - A vyAkhyA dhyAnamAM rAkhIne karavAmAM Avela che. ke jene niyamasAranI ukta gAthAnI saMskRta TIkAmAM spaSTa ullekha che. jemAM "sva"nI ja apekSA hoya, te nizcayakathana che ane jemAM "para"nI apekSA Ave, te vyavahArakathana heAya che. tethI kevaLI bhagavAna pitAnA AtmAne dekhuM-jANe che-A nizcayathana thayuM ane teo parane dekhuM-jANe che-A vyavahArakathana thayuM ukta kathananuM tAtparya mAtra eTaluM che. teo parane vyavahArathI jANe che-ene artha e kadApi nathI ke teo parane jANatA ja nathI. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana niyamasAranI 15thI 169 sudhInI gAthAo ane temanI saMskRta TIkAne je ekavAra sArI rIte joI le te badhI vAta saheje spaSTa thaI jAya che. ukta saMpUrNa prakaraNa bhagavAnanI sarvajJatAne siddha karanAruM ja che. vistArabhayathI te badhuM ahIM ApavuM zakya nathI. jijJAsu pAThakane ukta prakaraNanuM UMDANathI maMthana karavAne sAnurodha Agraha che. zrI jayasenAcArya pravacanasAra gAthA 39nI tAtyayavRtti nAmaka TIkAmAM lakhe cheH "yathAye kevalI parakIyadravyaparyAyAn yadyapi paricittimAtreNa jAnAti tathApi nizcayanayena sahajAnandaikasvabhAve svazuddhAtmani tanmayatvena paricchitti karoti, tathA nirmalavivekijano'pi yadyapi vyavahAreNa parakIyadravyaguNaparyAyaparijJAnaM karoti, tathApi nizcayena nirvikArasvasaMvedanaparyAye viSayatvAtparyAyeNa parijhAnaM karotIti sUtratAtparyam / jevI rIte kevaLI bhagavAna parakIya dravya-paryAyane je ke paricchitti mAtra rUpe jANe che te paNa nizcayanayathI sahajAnandarUpa eka svabhAvI zuddhAtmAmAM ja tanmaya thaIne paricchitti kare che tevI ja rIte nirmaLa vivekIjane paNa je ke vyavahArathI parakIya dravyaguNa--paryAnuM jJAna kare che, te paNa nizcayathI nirvikAra svasaMvedana paryAyamAM ja tadviSayaka paryAyanuM ja jJAna kare che." ukta kathana anusAra je apekSAe kevaLI bhagavAna mAtra pitAne jANe che, parane nahIM; te apekSAe arthAta nizcayanaye te samyagdaSTi paNa mAtra potAne ja jANe che, parane nahi tethI je Apa sarvajJanuM paranuM jANapaNuM asatya mAnaze te pachI samyagdaSTi jJAnInuM paNa paranuM jANapaNuM asatya mAnavuM paDaze ke je pratyakSa siddha che. AzA che ke jJAnIonuM paranuM jANapaNuM Apane paNa asvIkArya nahi hoya. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya khIjuM kaivaLI bhagavAna potAne tanmaya thaIne jANe che; paraMtu parane jANe te che, paNa temanAmAM teo tanmaya nathI thatA. A kAraNe paNa temanuM paranu jANapaNuM vyavahAra kahevAya che. 24 paramAtmaprakAza adhyAya 1, gAthA para nI TIkAmAM enI carcA atyaMta spaSTa cheH 66 " kazcidAha / yadi vyavahAreNa lokAlokaM jAnAti tarhi vyavahAranayena sarvazatvaM, na ca nizcayanayeneti / parihAramAha yathA svakIyamAtmAnaM tanmayatvena jAnAti tathA paradravyaM tanmayatvena na jAnAti, tena kAraNena vyavahAro bhaNyate na ca parijJAnAbhAvAt / yadi punarnizcayena svadravyavattanmayo bhUtvA paradravyaM jAnAti tarhi parakIyasukhaduHkharAgadveSaparijJAto sukhI-duHkhI rAgI -dveSI ca syAditi mahadUdUSaNaM prApnotIti / prazna :- jo kevaLI bhagavAna vyavahAranayathI leAkAleAkane jANe che teA vyavahAranayathI ja temane sajJatva hA paraMtu nizcayanayathI nahi uttara H- jevI rIte tanmaya thaIne svakIya AtmAne jANe tevI ja rIte paradravyane tanmaya thaIne nathI jANatA, e kAraNe vyavahAra kahevAmAM Avela che, nahi ke temanA parijJAnanA ja abhAva hAvAnA kAraNe. jo svadravyanI jema paradravyane paNa nizcayathI tanmaya thaIne jANatA hAta te parakIya sukha ane duHkhane jANavAthI svayaM sukhI-duHkhI ane parakIya rAga-dveSane jANavAthI svaya' rAgI dveSI thaI gayA hAta ane A prakAre mahAna dveSa prApta thAta." tArkikacakacUDAmaNi zrI samantabhadrAcArya ratnakara zrAvakAcAranA maMgaLAcaraNamAM zrI varlDsa mAna bhagavAnanA kevaLajJAnamAM aleAkAkAza sahita traNe lokanA samasta padArthonAM spaSTa jhaLakavAnI carcA A prakAra kare cheH-- Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana 25 "nAma zrI vartamAna vidhUta vAhikAmane, sAlokAnAM trilokAnAm , yadvidyA darpaNAyate / jemanA kevaLajJAnarUpI darpaNamAM alekAkAza sahita traNe leka jhaLake che ane jemaNe jJAnAvaraNAdi pAparUpI mela peI nAkhe che, te vardhamAna bhagavAnane namaskAra che." A rIte jainadarzananA sarvamAnya diggaja AcAya zrI kuMdakuda, kArtikeya, samantabhadra, umAsvAmI, pUjyapAda, virasena, amRtacandra, raviNa Adi aneka AcAryonAM prabaLa pramANothI sarvajJatA ane trikALajJatA sahaja siddha che. uparokta aneka pramANe ApyA pachI paNa lekene Agraha rahe che ke Apa amane spaSTarUpe batAve ke kramabaddhaparyAyanI vAta kyA zAstramAM che? paNa mAruM kahevAnuM che ke evuM kayuM zAstra che ke jemAM kamabaddhaparyAyanI vAta nathI ?cAreya anugonAM zAstramAM tyAM sudhI ke pUjana pAThamAM paNa Dagale ne pagale kramabaddhaparyAyane svara guMjate saMbhaLAya che. "bhAmaMDalakI ghuti jagamagAta, bhavi dekhata nija-bhava sAta-sAta."1 tIrthakara bhagavAnanA prabhAmaMDaLamAM bhavya jIvane pita-pitAnA sAta-sAta bhava dekhAya che. te sAta bhAmAM traNa bhUtakALanA, traNa bhaviSyanA ane eka vartamAna bhava dekhAya che. emanA kahevA pramANe pratyeka bhavyanA ochAmAM ochA bhaviSyanA traNa bhava te nizcita rahe ja che, nahi te te dekhAta kevI rIte? traNa bhavanuM AyuSya eka sAthe baMdhAI zakatuM nathI. tethI ema paNa nathI kahI zakAtuM ke AyuSya karma baMdhAI javAthI bhAva nizcita thaI gayA hatA. AthI e ja niSkarSa nIkaLe che ke te pahelethI ja nizcita rahe che, thatA nathI. 1. kavivara vRndAvanakRta candraprabha pUjana, jayamALa Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya prathamAnuyoganAM sarvAM zAztrA bhaviSyanI nizcita ghASaNAothI bharyAM paDayAM che. 26 bhagavAna neminAthe dvArakA baLavAnI gheASaNA bAra varSa pahelAM karI dvIdhI hatI. sAtheAsAtha e paNa spaSTa karI dIdhuM hatuM ke kathA nimite, kevI rIte ane kayAre, A badhuM banaze. aneka upAye te badhuM te ja rUpe banyuM. pachI paNa hA, eka vAta jarUra che ke sAMbhaLanAra lekAmAM ukata vAtanI prAtakriyA pota-potAnA bhavitavya anusAra bhinna-bhinna thaI. jemanuM bhaviSya sAruM hatuM, temane te vAta sAMbhaLIne vairAgya thai gayA. ghaNAe nagna digaMbara dIkSA dhAraNa karI lIdhI, anekAe aNuvrata dhAraNa karyAM, aneka samyakatvI anyA; paNa jemanI adhAgati thavAnI hatI, temane bhagavAnanI vAta TALavAnA vikalpa Avyo. te e prayatnamAM lAgI gayA ke joIe dvArikA kevI rIte maLe che? temaNe potAnA badhA puruSA jANe bhagavAnanI vAtane jUhI siddha karavAmAM ja lagADI dIdhA. paNa bhagavAne te jevu... joyuM-jANyu hatuM, tevuM kahI dIdhu hatu, teo enA kartA-hartA tA hatA nahiM. bhagavAnanI vANImAM tA dvArakA baLavAnA upAdAnanI sAtheA sAtha nimittonA paNu spaSTa ullekha hatA, paNa nimittAdhIna dRSTivALAonuM dhyAna upAdAna tarapha tA gayu ja nahI, te te nimittone khaseDavAmAM lAgI gayA ane peAtAnI dRSTimAM nimittone khaseDIne peAtAne surakSita paNa samajavA lAgyA paraMtu... nimittAdhIna dRSTivALAone bhagavAnanI sannatA upara pUrA bharose hAtA nathI, temanI dRSTi caMcaLa khanI rahe che. e vAta nathI ke temane bhagavAnanI vAta upara vizvAsa ja nahAtA, jo vizvAsa na hAta, teA pachI teo Darata zA mATe? gabharAta zA mATe? tene TALavAnA asaphaLa prayatna ja kema karata? temane vizvAsa tA hatA, paNa pAkA vizvAsa naheAtA; bharAme hatA, paNa pUrI bharAsA nahAtA. ema ja DagamagatI zraddhA hatI. jemanu Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana 27 bhAvi khATu DAya che, temanI zraddhA sarvajJa upara paNa nathI TakatI. jemanA saMsAra alpa rahI jAya che temane ja sarvajJatA samajavAmAM Ave che. bhagavAnanI divyadhvanimAM ema Avyu ke dvArikA 12 varSa pachI baLI jaze tyAre ajJAnIone ema lAgyuM ke jANe khAra varSa pachI bhagavAna dvArikA khALI deze. jyAre bhagavAnane tenI sAthe kAMI levA-devA nahAtA. teo te vItarAga hatA, temane kAInA pratye paNa raca mAtra rAga-dveSa nahAtA. tethI temanA dvArA dvArikA khALI nakhAvAnA tA prazna ja nathI UThatA. paraMtu te sarvajJa paNa hatA. tethI bhaviSyamAM kayAM zu thaze tene vamAnamAM vartamAnavat spaSTa dekhatA-jANatA hatA. tethI temaNe te ja vakhate khAra varSa pachI dvArikAne maLatI spaSTa joI hatI. temAM bAra va pachI kevI javALAo nIkaLaze te, te vakhate spaSTa dekhAI rahI hatI. temanI vANImAM te saheje A satya prasiddha thaI gayuM hatu. temaNe to tene bALI ja nahotI, paraMtu khIjA koie paNa tene bALI naheAtI, kema ke temAM svaya' upAdAnagata evI cAgyatA hatI ke te potAnA samaye khaLI jaze. tathA tenuM nimitta kANu thaze--e paNa te yogyatAmAM sAmela hatu. temAM paranu kAi kartRtva nahAtu, kema ke je nimittothI te maLI te pote paNa icchatA nahAtA ke dvArikA khaLe. A upAdAnagata yogyatA taraph jagata dhyAna Apatu nathI. te ja kAraNe jagatanuM sahaja pariNamana tenA samajavAmAM nathI AvatuM. AphrinAtha bhagavAne mArIcinA sabaMdhamAM eka kroDA-koDI sAgara sudhI kayAre zuM banavAnu che--e badhu ja batAvI dIdhuM hatuM. zuM Apa tenI satyatAmAM zakita che? zuM te badhu pahelethI nizcita nahAtu ? asaMkhya bhava pahelAM e batAvI devAmAM Avyu hatuM ke te cAvIsamA tIrthaMkara thaze. tyAra tA temane tItha kara prakRtine khaMdha paNa thayA nahAtA. kAraNa ke tIrthaMkara prakRti baMdhAI gayA pachI asakhya bhava nathI thaI zakatA. tIrthaMkara prakRtine Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 - - kramabaddhaparyAya " bAMdhanAra te te ja bhave, athavA trIjA bhave avazya mukti prApta karI le che. tethI ema paNa nathI kahI zakAtuM ke karma baMdhAI javAthI temanuM eTaluM bhaviSya nizcita thaI gayuM hatuM. A badhuM te e ja siddha kare che ke AdinAthanA samayathI ja e nizcita hatuM ke teo jevIsamA tIrthaMkara thaze. je vIsamA tIrthakara thavAnuM nizcita hatuM te pachI vaccenA bhAva paNa nizcita ja hatA. nizcita hatA-tyAre te jANI zakAyA ane batAvI paNa zakAyA. - tileyapati , adhikAra 4, zleka 1002 thI 1016 sudhImAM aSTAMga nimittajJAna dvArA bhaviSya jaNavAne spaSTa ulekha che. zrI bhadrabAhu AcArye nimittajJAnanA AdhAre uttara bhAratamAM bAra varSanA duSkALanI ghoSaNA karI hatI, je pUrepUrI satya TharI. samrATa caMdraguptane svama AvyAM hatAM, jenA AdhAre paNa bhaviSyanI ghoSaNA karavAmAM AvI hatI. tathA zuM karaNAnugamAM e nathI lakhyuM ke cha mahinA ane ATha samayamAM chaso ATha jIva nigedamAMthI nIkaLaze ane eTalA ja samayamAM eTalA ja jIva mekSe paNa jaze. zuM ethI adhika jIva nigedamAMthI nIkaLI zake che athavA mokSe jaI zake che? zuM e nizcita nathI? che, te pachI zuM enAthI vastunI svataMtratA khaMDita nathI thatI?eTalA ja jIva mekSe kema jAya? enAthI adhika kema nahi? karaNAnugamAM cAragatinA chanI nizcita saMkhyA lakhelI che ane te kadI vatI-ochI paNa nathI thatI. je badhuM nizcita na heya te pachI enA pApa-puNyAnusAra nArakIo ane devenI saMkhyA nyUnAdhika thatI rahevI joIe. karaNAnugamAM e paNa lakhyuM che ke jIva nityanigadamAMthI be hajAra sAgara mATe nIkaLe che-temAM paNa be IndriyanA ATalA, traNa indriyanA ATalA, cAra IndriyanA ATalA bhava dhAraNa kare che, manuSyanA 48 bhava maLe che. A badhuM zuM che? Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana 29 zuM AnAthI e niSkarSa nathI nIkaLatA ke cAra gatinA jIvAnI saMkhyA nizcita che ane pratyeka jIvanA bhava paNa nizcita che tathA temanA krama paNa nizcita che, nADu te khaSI vyavasthA kevI rIte bane? kayAMka te adhika bhIDa ekaThI thaI jAya ane kayAMka sthAna khAlI paDayAM rahe, paNa ema nathI thatu. AnAthI lAkone lAge che ke dharmanI vAta te dUra rahI, zuM puNya-pApa karavA e paNa amArA hAthamAM nathI ? ame te ekadama madhAI gayA. temane amAre kahevAnu` che ke zubha ane azubha bhAva ta kramaza: potAnI meLe badalyA ja kare che. kAraNa ke bannemAMthI koInA paNa kALa aMtarmuhUta thI adhika nathI, tethI pratyeka aMtasuhurtamAM parivartana avazya thAya che. anata prayatna karavA chatAM pazu Apa aMtarmuhuthI adhika zubhabhAvamAM TakI zakatA nathI, jo zuddhamAM na jAo te pachI azubhamAM AvavuM anivArya che. A parivartana nigedamAM paNa thayA kare che, tyAM paNa zubha bhAva thAya che; nahi te tyAMthI jIva nIkaLe ja kevI rIte ? saMjJI paMcendriya thavAnu puNya ekendriyathI mAMDI asanI paMcendriya sudhInA jIva asa'nI dazAmAM ja khAMdhe che. bharata cakravatI nA te putrae - ke je nigeAdamAMthI nIkaLIne ekAda paryAyane vivakSita karyA vinA (vacce lAvyA vinA) sIdhA cakravatInA putrA thaIne teja bhave mekSe gayA che; temaNe manuSyabhava ane cakravatI ne tyAM utpanna thaIne carama zarIra prApta karavAnuM puNya asaMjJI avasthAmAM ja bAMdhyuM hatuM. paNa A badhu sahaja krame prApta thayuM hatuM, zakaya banyu hatuM, tyAM buddhipUrvaka kAMi paNa prayatna karavAmAM Avye nahete. jema ke kahyuM cheH nitya nigeAda mAMhiaM kaDhikara, nara parajAya pAya sukhadAnI; samakita lahi antarmuhUtame kevala pAya varI zivAnI.1 1. kavivara bhAgacaMdajI kRta ArthAtmaka pa Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. kramabaddhaparyAya chatAM paNa huM ApanI pAsethI ja jANavA IcchuM chuM ke Apa kyo puNyabhAva karavAnI svAdhInatA cAhe che-tIrthakara, cakravatI ke IndrAdi pada prApta karavAne? je tIrthakara covIsa ja thAya che ane te paNa eka kSetramAM eka sAthe be nahi, te zuM be jIva eka sAthe tIrthakara thavA gya puNya-baMdha karI zake che? A vAta eka kSetranI apekSAe kahevAmAM AvI che. je Apa kahe ke aDhI dvIpamAM te eka sAthe 170 tIrthakara thaI zake che, te paNa mane kaI vAMdhe nathI. kemake 170 ja kema, 200 kema nahi? 200 jIva eka sAthe evuM puNya kema nathI bAMdhI zakatA? bharatakSetramAM je AgAmI 24 tIrthaMkara thavAnA che temanAM nAmonI gheSaNAe jinAgamamAM thaI ja cukI che. sAthe sAthe te chanAM nAma paNa gheSita thaI gayA che ke jeo bhAvI tIrthakara thavAnA che. te badhuM nizcita hatuM tethI te gheASita thayuM che. zuM temanA sivAya bIjo koI jIva tIrthakara prakRti bAMdhI zake che? je nahIM, te pachI ApaNA badhAnI te 19 kreDADI sAgara sudhI chUTI thaI gaI. ane Apa jANe che ke A jIva nigedamAMthI nIkaLIne traNa paryAyamAM be hajAra sAgara mATe ja Ave che. je AnI vacce mukata na thaye te pAche tyAM ja nigadamAM cAle javAne che. pachI anaMtakALa sudhI keI ThekANuM nathI. jo Apa kaho-"bhale bharatanA nahi; te airAvata ke videDanA tIrthakara thaIzuM" paNa bhAI sAheba! je bharatakSetranA tIrthakarAnI ghoSaNA thaI gaI, te airAvatakSetranA ane videhakSetranA tIrthakarAnI paNa thaI ja gaI haze? ahIMnAM zAmAM ahIne ullekha che, tyAMnA zAstramAM tyAne ulekha haze? bhAI! kevaLInA jJAnamAM te sarvatra anantakALa sudhI thanArA tIrthakaranI gheSaNa thaI gaI che, temAM pheraphArane keI avakAza nathI. je kaI kahe- "tIrthakaranuM puNya bhale na hoya, te cakravatI ja thaI jaIzuM." paNa cakravatInAM sthAna te ethI ye ochAM che. eka kSetramAM jeTalA kALamAM tIrthakara 24 thAya che, teTalA ja kALamAM cakravatI te 1ra ja thAya che. je tIrthakaranuM Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana nizcita che, te cakravartI enuM paNa nizcita haze. zAstromAM te ullekha eTalA mATe nathI maLatuM ke kene-kene ullekha karIe. tIrthakarene ullekha karIne sAmAnyapaNe e batAvI dIdhuM ke badhuM ya nizcita che. e ja jANavuM jarUra paNa che. e jANavuM kAMI jarUrI nathI ke konuM zuM thaze? je badhAnuM bhaviSya batAvavAmAM Ave te yAda paNa kenuM-kenuM rahe? darekane bIjAnuM bhaviSya jANavAmAM ruci paNa zI hoya? badhA pita-pitAnuM ja jANavA Icche che. bhale tIrthakara ane cakavatI nahi, te puNya karIne svarga ja cAlyA jaIzuM. paNa tyAM ya sthAna khAlI haze, tyAre jaze ne? tyAM akALa mRtyu te thatuM nathI. jo ke I deva ke Indra taratamAM ja svarge gayA haze, te pachI jyAM sudhI tenuM AyuSya pUruM na thaI jAya tyAM sudhI te padane yaMgya puNya keI anya jIva bAMdhI zake nahi ane temanuM AyuSya te sAgaranuM hoya che. svarganI te zI vAta, sthAna khAlI thayA vinA te narakamAM paNa jagyA maLavAnI nathI. ApanuM jyAMnuM sthAna surakSita (rijharvezana) haze, tyAre ja sarvatra sthAna maLaze. jinavANInA ullekhAnusAra te vAta evI ja che. e vAta alaga che ke Apa jinavANane ja na mAne. paNa enAthI ya chUTakAro nahi maLe. kAraNa ke pachI te Apane ghaNuM badhuM mAnavAnuM choDavuM paDaze. pachI na Apa AdinAthane mAnI zakaze, na mahAvIrane, vIsa tIrthakara ane bAra cakravatIne paNa mAnavAnuM saMbhavita nahi bane, kAraNa ke A badhuM Ape AgamamAMthI vAMcIne te mAnyuM che. jyAM Agama ja satya na rahyA te pachI badhuM ja sApha che. Ape kalpanA paNa karI che ke Ape AgamanA AdhAre zuM-zuM mAnI rAkhyuM che? jarA vicAra karIne je te patto lAgaze ke pachI svarga-naraka badhuM apa! eTaluM ja mAtra rahI jaze je kAMI sAme dekhAI rahyuM che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya mane vizvAsa che ke ATalA AgaLa javA mATe Apa paNa taiyAra nahi he. je mArI vAtamAM koI tathya najare paDe te pachI ekavAra gaMbhIratAthI vicAra kare. - jyAre pitAne prathamAnuga ke karaNAnuganA vizeSajJa - manAvanArA vidvAne paNa badhI paryAye kamaniyamita havAne virodha kare che tyAre Azcarya thayA vinA rahetuM nathI, kema ke prathamAnuga ane karaNAnugamAM te Dagale ne pagale enuM prabaLa samarthana kasvAmAM AvyuM che. e ja rIte caraNAga ane dravyAnuyeganAM zAstramAM paNa sarvatra enI pratidhvani joI zakAya che. samayasAra (AtmakhyAti) ane kArtikeyAnuprekSAnAM uddharaNa te apAI ja gayAM che. pravacanasAra gAthA 102 nI tasvapradIpikA TIkAmAM paNa paryAyanA janma-kSaNa ane nAza-kSaNanI vAta Ave che. tenAthI paNa A vAtanI puSTi thAya che tathA pravacanasAranI ja gAthA 99nI TIkAmAM vistArakramanI jema pravAhakama (kamabaddhaparyAya) ne paNa hAranuM dRSTAMta ApIne spaSTa karela che, je A prakAre che - "jema dravyanuM vAstu samagrapaNa vaDe (akhaMDapaNa vaDe) eka hevA chatAM, vistArakramamAM pravartanArA tenA je sUkSma aze te pradeza che, tema dravyanI vRtti samagrapaNA vaDe eka hovA chatAM, pravAhakamamAM pravartanArA tenA je sUkSma aze te pariNAme che. jema vistArakamanuM kAraNa pradezane paraspara vyaktireka che, tema pravAhakamanuM kAraNa pariNAmene paraspara vyaktika che. jema te pradeze pitAnA sthAnamAM svarUpathI utpanna ane pUrva-rUpathI vinaSTa hevAthI tathA sarvara (badheya) paraspara anusmRtithI racAyelA eka vAstupaNavaDe anutpanna-avinaSTa hevAthI utpatti-saMhAra-dhrauvyAtmaka che, tema te pariNAme pitAnA avasaramAM sva-rUpathI utpana ane pUrva-rUpathI vinaSTa hevAthI Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana 33 tathA satra paraspara anusmRtithI racAyelA ekapravAhapaNA vaDe anutpanna--vinaSTa hAvAthI utpatti-sa'hAra-dhrauvyAtmaka che. vaLI jema vAstunA je nAnAmAM nAnA (chevaTanA) aMza pUpradezanA vinAzasvarUpa che te ja (aMza) tyArapachInA pradezanA utpAdyasvarUpa che tathA te ja paraspara anusmRtithI racAyelA ekavAstupaNA vaDe anubhayasvarUpa che ( arthAt bemAMthI e svarUpe nathI), tema pravAhanA je nAnAmAM nAnA aMza pUrvapariNAmanA vinAzasvarUpa che te ja tyArapachInA pariNAmanA utpAdasvarUpa che tathA te ja paraspara anusmRtithI racAyelA ekapravAhapaNA vaDe anubhayasvarUpa che. A pramANe svabhAvathI ja tralakSaNariNAma paddhatimAM (pariNAmeAnI paraMparAmAM) thatuM dravya svabhAvane nahi atikramatu hAvAthI sattvane trilakSaNa ja anumedavu--meAtInA hAranI mAka. (te A rIte ) jema jeNe (amuka) lakhAi grahaNa karelI che evA laTakatA meAtInA hArane viSe, pota-potAnAM sthAnAmAM prakAzatAM samasta mAtImAM, pachI-pachInAM sthAnAe pachI-pachInAM meAtIo pragaTa thatA hAvAthI ane pahelAM-pahelAMnAM motI nahi pragaTa thatA hovAthI tathA satra paraspara anusmRti racanArA dvArA avasthita hovAthI trilakSaNapaNuM prasiddhi pAme che; tema jeNe nityavRtti grahaNa karI che evA racAtA (pariNamatA) dravyane viSe, pota-potAnA avasarAmAM prakAzatA (pragaTatA) samasta pariNAmAmAM, pachI-pachInA avasarAe pachI-pachInA paNNiAmA pragaTa thatA hAvAthI ane pahelAM pahelAMnA pariNAma nahi pragaTa thatA hovAthI tathA satra paraspara anusmRti racanArI pravAha avasthita (-TakatA) hAvAthI trilakSaNapaNuM prasiddhi pAme che. bhAvArtha : jema dravyanA vistAranA nAnAmAM nAnA aMza te pradeza che, tema dravyanA pravAhanA nAnAmAM nAnA aMza te paNNiAma che. pratyeka pariNAma sva-kALamAM peAtAnA rUpe Upaje che, pUrUpathI naSTa thAya che ane sa` pariNAmAmAM ekapravAhapaNuM hAvAthI pratyeka pariNAma utpAda-vinAza vinAnA ekarUpa-dhruva rahe che. vaLI utpAda-vyaya-dhrauvyamAM samaya bheda nathI, traNe ya eka ja samaye che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 kamabaddha paryAya AvA utpAda-vyaya-dhrauvyAtmaka pariNAmanI paraMparAmAM dravya svabhAvathI ja sadAya rahetuM hovAthI dravya svayaM paNa, motIonA hAranI mAphaka, utpAda-vyaya-dhrauvyAtmaka che." - ukta prakaraNamAM "sarvatra paraspara anusmRtiracita eka pravAha" vAkaya ke je aneka vAra AvyuM che, te dhyAna devA gya che. tathA tIonA hAranA udAharaNathI e spaSTa che ke jema hAramAM motIonuM kSetra pitAnA kramamAM niyamita che, tema jhUlatA hAramAM temanA pragaTavAne kALa paNa niyamita che. tevI rIte pratyeka dravyamAM jema temanA pradeza (kSetra) niyamita (nizcita) che, tema tene kALapravAha paNa niyamita arthAt nizcita che. ahIM kSetranA niyamitakamanA mAdhyamavaDe kALa (paryAya) saMbaMdhI niyamitakamane spaSTa karavAmAM Avela che. kAraNa ke kSetra saMbaMdhI kamaniyamitatA sahelAIthI samajI zakAya che jevI rIte dravyane saMpUrNa vistArakSetrarUpe lakSamAM levAmAM Ave te tenuM saMpUrNa kSetra eka ja che, tevI ja rIte dravyane-traNe kALanA pariNAmene eka sAthe lakSamAM letAM tene kALa saikALika eka che, chatAM paNa jevI rIte kSetramAM eka niyamita pradezakama che tevI ja rIte kALa (paryAya ) mAM paNa paryAne eka niyamita pravAhakama che. jevI rIte dravyanA vistArakamane aMza pradeza che tevI ja rIte dravyanA pravAhakamane aMza paryAya che. - jo ke A kathana sarva pratyenI apekSAe che paNa ahIM vistArakamane je AkAzadravyanI apekSAe samajIe te anukULatA raheze. jema anaMtapradezI AkAzane je pradeza jyAM sthita che, te tyAM ja rahe che, tenuM sthAna parivartana saMbhava nathI, tevI ja rIte badhAM ja dravyamAM pravezene krama niyamita che, e ja vAta ahI metInA hAranA daSTAMta vaDe spaSTa karavAmAM AvI che ke Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana 35 mAtIonA hAramAM je meAtI jyAM sthita che, tenA sthAnanu kramaparivartana saMbhava nathI. jo ke AkAza acaLa (niSkriya ) dravya che ane jIva tathA pudgala saMcala ( sakriya ) dravya che; teA paNa jhUlatA hAranI vAta kahIne e spaSTa karI devAmAM AvyuM che ke jema jhUlatA hAramAM paNa meAtIone sthAnakrama badalAI jatA nathI, tevI ja rIte sakriya jIvAmAM pradezeAnA krama palaTatA nathI. jevI rIte AkAzAhi dranyAnA vistArakrama niyamita che; tevI ja rIte temanA pravAkrama paNa niyamita che. jevI rIte niyamita vistArakramamAM pheraphAra saMbhavata nathI; tevI ja rIte niyamita pravAhakramamAM paNa pheraphAra saMbhavita nathI. jevI rIte pratyeka pradezanu svasthAna nizcita che; tevI ja rIte pratyeka pariNAma (paryAya)nA svakALa paNa nizcita che. jema citrapaTanA rIlamAM lakhAI che, te lakhAImAM jyAM je citra sthita che te tyAM ja rahe che, tenuM sthAna parivartana sabhAvata nathI; tevI ja rIte cAlatI rIlamAM karyu citra kayA kramamAM Avaze e paNa nizcita che, temAM paNa pheraphAra sa Mbhavita nathI. AgaLa kayuM citra Avaze--tenuM jJAna bhale ApaNane na heAya, paNa tethI koI pharaka paDatA nathI, Avaze teA te potAnA niyamita kramamAM ja, jema sIDI upara pagathiyAMnA kSetranI apekSAe eka na badalAya tevA nizcita krama hoya che; tevI ja rIte tenA upara caDavAnA eka na badalAya tevA kALakrama paNa heAya che. jema temanA upara kramapUrNAMka ja cAlIne jaI zakAya che; tevI ja rIte temanA upara caDavAnA kALakrama paNa che. jema jeTalA leAkAkAzanA pradezeA che, teTalA ja eka jIvanA paNa pradezeA che; tevI ja rIte traNa kALanA jeTalA samayeA che, teTalI ja pratyeka dravyanI paryAyA che. eka eka samayanI eka-eka paryAya nizcita che. jema leAkAkAzanA eka-eka pradeza upara eka-eka kALANu akita che, tevI ja rIte traNe kALanA eka-eka Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 kramabaddhaparyAya samayamAM pratyeka dravyanI eka-eka paryAya aMkita che. guNonI apekSAe vicAra karIe te traNe kALanA eka-eka samayamAM pratyeka guNanI eka-eka paryAya aMkita che. A prakAre jyAre pratyeka paryAya svasamayamAM aMkita che. -nizcita che, te pachI temAM adalA-badalInuM karyuM kAma bAkI rahI jAya che? AnA saMbaMdhamAM TIkAmAM Avela A vAkaya paNa dhyAna devA e che ke "pratyeka pariNAma pita-pitAnA avasare ja pragaTa thAya che." A badhA uparathI e ja niSkarSa nIkaLe che ke je dravyanI je paryAya, je samaye, je kAraNe thavAnI che, te te anusAra ja ' thAya che. prasiddha tArkika AcAryazrI samatabhadra svayaMbhUratetramAM lakhe che - pralaMdhyazaktirbhavitavyateyaM, hetudvayAviSkRta kaaryliNgaa| anIzvaro janturahaM kriyAtaH saMhatya kAryeSviti sAdhvavAdI // 33 // ahIM bhagavAnane saMbodhita karatAM AcArya samantabhadra kahe che ke he jinadeva! Ape e gya ja kahyuM che ke hetadvayathI utpanna thanAruM kArya ja jenuM jJApaka che evI je bhavitavyatA, tenI zakti alaMtha che arthAta tenI zaktinuM ullaMghana karI zakAtuM nathI, je thavAnuM hoya che, te thaIne ja rahe che. chatAM paNa A vicArahIna saMsArI prANI 'huM A kArya karI zakuM chuM" -A prakAranA ahaMkArathI pIDita rahe che, jyAre bhavitavyatA vinA aneka sahakArI kAraNe meLavIne paNa kArya saMpanna karavAmAM samartha thatA nathI. zrI pavanandimunirAja lakhe che - "lokAzcetasi cintayantyanudinaM kalyANamevAtmanaH kuryAtsA bhavitavyatAgatavatI tattatra ydrocte| mohollAsavazAdatiprasarato hitvA vikalpAn bahUn rAgadveSaviSojjhitairiti sadA sadbhiH sukhaM sthIyatAm // 53 // . 1. pavanandripaMcaviMzatikA, a-3, leka 53 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. eka anuzIlanA manuSya manamAM pratidina pitAnA kalyANane ja vicAra kare che, paraMtu AvelI bhavitavyatA te ja kare che ke je tene ce. che. tethI sajajana puruSa rAga-dveSarUpI viSathI rahita thatA thakA mohanA prabhAvathI atizaya vistArane pAmavAvALA ghaNA vikalpa cheDIne sadA sukhapUrvaka sthita rahai." paMDita pravara AzAdharajI "adhyAtma-rahaya"mAM lakhe che - "bhavitavyatAM bhagavatImadhiyantu rahantvahaM karomIti / yadi sadgurUpadezavyavasita-jinazAsanarahasyA : // 66 // je sadagurunA upadezathI jinazAsananuM rahasya Ape yathArtha nizcita karyuM hoya, samajyA he-te "huM karuM chuM A ahaMkArapUrNa kartutvanI bhAvanA cheDe ane bhagavatI bhavitavyatAne Azraya grahaNa karo." ukta chaMdamAM bhavitavyatAne bhagavatI kahevAmAM Avela che. A chaMdanI vyAkhyAmAM paMDita zrI yugalakizorajI mukhtAra lakhe che - "bhagavAna sarvattAnA jJAnamAM je kArya, je samaye, jyAM, jenA dvArA, je prakAre thavuM jhaLakayuM che, te, te ja samaye, tyAM ja, tenA ja dvArA ane te ja prakAre saMpanna thaze. A bhaviSya viSayaka kathanathI bhavitavyatAnA ukta AzayamAM keI aMtara paDatuM nathI, kema ke sarvajJanA jJAnamAM te kAryanI sAthe tene kAraNa-kalApa paNa jhaLakya che, sarvathA niyativAda athavA nirdetuka bhavitavyatA ke je asaMbhavita che, te kathanane viSaya ja nathI. e sivAya sarvajJanA jJAnAnusAra padArthonuM pariNamana nathI thatuM, paraMtu padArthonA pariNamana anusAra sarvajJanA jJAnamAM pariNamana athavA jhaLakAva thAya che. jJAna yAkAra che, nahi ke pheya jJAnAkAra." 1 AcArya kalpa paMDita TeDaramalajIe pitAnA mokSamArga prakAzakamAM aneka sthaLoe AnI carcA karI che. temanAM keTalAMka kathana A prakAre che - 1. adhyAtma-rahasya pRSTha 83-84 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya "A rIte krodhathI bUruM cAhavAnI icchA te heya, (paNa) bUruM thavuM bhavitavyane AdhIna che. A rIte mAna vaDe pitAnI mahaMtatAnI IcchA te hAya, (paNa) mahaMtatA thavI bhavitavyane AdhIna che. A rIte mAyA vaDe ISTasiddhine arthe chaLa te kare, paraMtu ISTasiddhi thavI bhavitavyane AdhIna che. A rIte lebhathI ISTaprAptinI IcchA te thAya, paraMtu ISTaprApti thavI bhavitavyane AdhIna che." 1 kaSAyapAhuDa ane dhavalamAM paNa kahyuM che - praznaH A (chAsaTha) divasamAM divyadhvaninI pravRtti kema na thaI? uttara gaNadharane abhAva hevAne kAraNe praznaH saudharma indra te ja vakhate gaNadharane upasthita kema na karyA? uttaraH na karyA, kema ke kALalabdhi vinA asahAya saudharma Indrane, temane upasthita karavAnI zaktine te vakhate abhAva hateza kArtikeyAnuprekSAnA ulikhita uddharaNamAM te atyaMta spaSTa zabdomAM kahevAmAM AvyuM che ke jenuM je pariNamana je dravya-kSetra -kALa-bhAva anusAra thavuM jinendradeve joyuM che, tene Indra te zuM svayaM jinendra paNa TALI zakatA nathI. A uparathI keTalAka leke kahe che ke e te bilakula barAbara che ke jinendradeva TALI zakatA nathI kema ke jainamAnyatAnusAra jinendra bhagavAna jagatanA mAtra jJAtAdraSTA che, kartA-hartA nathI; paNa bhagavAna TALI zakatA nathI, te zuM ApaNe paNa nathI TALI zakatA? je ApaNe paNa na TALI zakatA hoIe te pachI ApaNe te bhagavAnanA jJAnane AdhIna thaI gayA. jevuM temaNe jANI lIdhuM, tevuM ja ApaNe karavuM paDaze, athavA ApaNuM pariNamana tevuM ja thaze ke jevuM bhagavAne jANyuM che. 1. mekSamArga prakAzaka, pRSTha 42-43 2. jainendra siddhAnta keza, bhAga 2, pRSTha 614 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana 39 temanuM A kahevuM barAbara nathI, kema ke vastunuM pariNamana bhagavAnanA jJAnane AdhIna nathI. je rUpe vastu svayaM pariNamI hatI, pariNamI rahI che ane pariNamaze; bhagavAne te tene te rUpe mAtra jANI che. jJAna te parane mAtra jANe che, pariNumAvatuM nathI. jema jJAnane AdhIna vastu nathI, tevI ja rIte vastune AdhIna jJAna paNa nathI. bannenuM svataMtra pariNamana pita-pitAnA kAraNe thAya che. mArI samajaNamAM e nathI AvatuM ke jJAna dvArA jANI levA mAtrathI vastunI svataMtratA kevI rIte khaMDita thaI jAya che. svataMtratA jJAnathI nahi, pitAnA ajJAnathI khaMDita thAya che. jJAna te vastunA pariNamanamAM kaI paNa prakArane hastakSepa karyA vinA mAtra tene jANe che. bIjuM e kahevuM keTaluM hAsyAspada che ke je bhagavAne jANyuM che, temAM te pite bhale kaI parivartana na karI zake, paNa huM te karI zakuM chuM. e bhagavAnathI paNa maTe thaI gaye. je kArya anaMtavIryanA dhaNI bhagavAna paNa karI zakatA na hoya, te kArya A alpaviryavAna hovA chatAM paNa karI batAvavA Icche che. A uparathI je kaI kahe ke bhagavAna te vItarAgI ane sarvajJa che. vItarAgI hevAthI temane kAMI paNa karavAnI AkAMkSA nathI ane sarvajJa hevAthI je kAMI jema thavAnuM che, te badhuM teo jANe che, tethI temane kAMI pheraphAra karavAno vikalpa uThate nathI, paNa ApaNe te rAgI-bI ane alpajJa chIe. na te ApaNe bhaviSyanI vAta jANIe chIe ane ApaNane kAMIka karI dekhADavAnI tamannA paNa che. tethI amArI tulanA vItarAgI-sarvajJa bhagavAna sAthe kema kare che? tene kahIe chIe ke ahIM AcArya deve "bhagavAna paranA kartA nathI mAtra eTalI vAta nathI karI, paraMtu "o vA' zabda dvArA Indra paNa nathI karI zakate arthata kaI paNa nathI karI zakatA -vALI vAta paNa kahI che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - kamabaddhaparyAya - jinendra nathI karI zakatA arthAt sarvajJa ane vitarAgI nathI karI zakatA ane Indra nathI karI zakatA arthAta rAgI ane alpajJa nathI karI zakatA. "jinendranI sAme "Indra' zabdane praga karIne AcArya badhA alpa ane rAgIonI vAta kare che kema ke rAgIo ane alpomAM Indra ja sarvazaktizALI che. ukta zaMkAnA samAdhAna mATe ja "Indra' zabdane praveza karavAmAM Ave che. paNa A ajJAnI jagatane bhagavAnanI nahi, pitAnI cintA che. tethI ja te kahe che ke bhale bhagavAna na karI zake, paNa huM te karI zakuM chuM. kamabaddhaparyAyanA piSaka ukta kathanane uddezya ja para-katRtvane niSedha che. eka dravya bIjA dravyanuM kartA-hartA-dhartA nathI--A mAnyatA ja jainadarzanane mULAdhAra (merudaMDa) che. pratyeka dravya pitAnI paryAyane kartA svayaM che. pariNamana tene dharma che. pitAnA pariNamanamAM tene paradravyanI jarAya apekSA nathI. nityatAnI jema pariNamana paNa tene sahaja svabhAva che. athavA paryAyanA kartA svayaM paryAya che. temAM tAre kAMI paNa karavAnuM nathI arthAt kAMI paNa karavAnI ciMtA karavAnI nathI. ajIva dravya paramAM te kAMI karatAM ja nathI; pitAnI paryAya karavAnI ciMtA paNa nathI karatAM te zuM temanuM pariNamana aTakI jAya che? nA; te pachI jIva paNa zA mATe pariNamananI ciMtAmAM vyartha ja AkuLa-vyAkuLa thAya che? pratyeka dravya pitAnI paryAyanA kartRtvamAM athavA te paryAya ja pitAnA pariNamanamAM pUrepUrI samartha che. he AtmA! tAre temAM kAMI paNa karavAnuM nathI, tuM nakAme ja tenI ciMtAmAM tAra bhAva bagADI rahyo che. je dravya athavA paryAyanA pariNamananI ciMtA tuM tArA zira laIne pharI rahyo che, nAcI rahyo che, tene tArI athavA tArA saDayAganI jarAya AvazyakatA nathI, paravA nathI; tuM ja baLavAna baLadathI kheMcAtA gADAnI nIce-nIce cAlIne huM ja gADuM kheMcuM chuM" e abhimAnamAM pakaDAyelA kUtarAnI jema AkuLa-vyAkuLa thaI rahyo che. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana 41 vastusvarUpa tane vizvAsa apAve che ke tuM jagata tarapha nizciMta rahe, paraMtu paranA katRtvanA ahaMkArathI pakaDAyelA e kahe che ke dIkarI dukAna saMbhALI lye tA huM nizciMta thaI zakuM. jyAM sudhI je kAma huM karuM chuM te kAma bIjo karavA na lAge, tyAM sudhI huM kevI rIte nizcita thai zaku? paNa huM kahu chu ke 'kramabaddhaparyAya'sivAya AjasudhImAM kAI evA putra janmyA nathI je katRtvanA ahaMkArathI pakaDAyela pitAne pUrepUrA nizcita karI de. kramabaddhaparyAya ja eka evI che ke je tene samaje, tenA upara zraddhA rAkhe, te nizcita thaI zake che. katRtvanA ahaMkArathI pakaDAyela vyaktinI samasyA ja e che ke keAI enu kAma saMbhALe, te te nizcita thAya. A vAta tenI samajaNumAM ja AvatI nathI ke te paranu athavA paryAyanuM kAMi karatA ja nathI, ajJAnane kAraNe mAtra temanI ciMtA kare che ane ciMtAnA karto paNa tyAM sudhI che ke jyAM sudhI ajJAna che. jainadarzana akartAvAdI darzana kahevAya che. akartAvAdanA a mAtra eTaleA ja nathI ke A jagatanA kartA koi Izvara nathI, paraMtu e paNa che ke koI paNa dravya kAi anya dravyanA pariNamananA kartA-hartA nathI. jJAnI AtmA teA potAnA vikAranA paNa kartA nathI thatA. A vAta samayasAranA kartA-kama adhikAra ane savizuddhajJAna adhikAramAM vistArathI spaSTa karavAmAM AvI che. sarvavizuddhajJAna adhikAranI je gAthAonI TIkAmAM kramaniyamitaparyAyanA ullekha AvyA che, temAM aMte akartRtva ja siddha karyuM che. ke je nIcenI paMkitamAM spaSTa che. "evaM hi jIvasya svapariNAmairutpadyamAnasyApyajIvena saha kAryakAraNabhAvo na sidhyati, sarvadravyANAM dravyAMtareNa sahotpAdyotpAdakabhAvAbhAvAt tadasiddhau cAjIvasya jIvakarmatvaM na sidhyati, tadasiddhau ca karttRkarmaNorananyApekSasiddhatvAt jIvasyAjIvakartRtvaM na sidhyati / ato jIvo'karttA avatiSThate / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamabaddhaparyAya Ama jIva pitAnA pariNAmethI upajate hovA chatAM tene ajIvanI sAthe kAryakAraNabhAva siddha nathI thatuM, kemake sarva dravyane anya dravya sAthe utpAdya-utpAdakabhAvane abhAva che, te (kAryakAraNabhAva) nahi siddha thatAM, ajIvane jIvanuM karma siddha thatuM nathI, ane te (-ajIvane jIvanuM karma7) nahi siddha thatAM, kartA-karmanI anya nirapekSapaNe (-acaMdravyathI nirapekSapaNe, svadravyamAM ja) siddhi hevAthI, jIvane ajIvanuM katRtva siddha thatuM nathI. mATe jIva akartA kare che. bhAvArtha: sarva dravyanA pariNAma bhinna bhinna che. badhAM dra pita-pitAnA pariNAmenA kartA che, teo te pariNAmenA kartA che, te pariNAme temanAM karma che. nizcayathI keIna keInI sAthe kartA-karmasaMbaMdha nathI. mATe jIva pitAnA pariNAmane ja kartA che ane pitAnA pariNAma karma che. evI ja rIte ajIva pitAnA pariNAmenuM ja kartA che ane pitAnA pariNAma karma che. A rIte jIva bIjAnA pariNAmane akartA che." 1 A uparathI keI kahe ke bhale paranA pariNamanane kartA nahi, paNa pitAnA pariNamanane kartA-hartA te huM chuM ja. tene kahe che ke avazya che, kema ke pratyeka dravya pitAnI pariNatinuM kartA-zaiktA te che ja, paNa ene Azaya e nathI ke sarvajJanA jJAnamAM ApanuM je bhAvI pariNamana jhaLakayuM che, temAM Apa kAMI pheraphAra karI zake che. je pheraphAra nathI karI zakatA te pachI huM mArI pariNatine kartA ja kayAM rahyo? - A prakAranI zaMkA paNa jagatane thAya che, kema ke jeNe pheraphAra karavAne ja karavuM mAnI rAkhyuM che, te enAthI AgaLa vicAra paNa zuM karI zake? zuM pheraphAra karyA vinA kAMI karavAnuM hatuM ja nathI? zuM evuM na thavAnuM hoya tevuM karavuM teja karavuM che, jevuM thavAnuM hoya tevuM karavuM te zuM karavuM nathI? 1. samayasAra gAthA 398 thI 311nI TIkA ane bhAvArtha Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana 43 svakartAva kahe, sahajakartutva kahe, akartutva kahe-badhAne eka ja artha che. jainadarzana akartAvAdI darzana che-ene bhAva ja e che ke sahajakartAvAdI athavA svartAvAdI che, parakartAvAdI athavA pheraphAra kartAvAdI nahi. sahaja thavuM ane karavuM eka ja vAta che. bhaviSyamAM ApaNuM je thavAnuM che, te ja thaze arthAt ApaNe puruSArthapUrvaka te ja karIzuM. AmAM puruSArthanI kyAMya keI upekSA nathI, kayAMya kaI parAdhInatA nathI; sarvatra svAdhInatAnuM sAmrAjya che. AmAM badhuM ja che-svabhAva che, puruSArtha che, bhavitavya che, kALalabdhi che ane nimitta paNa che. -pAMce ya samavAya upasthita che. AtmA potAnA pariNAme kartA che ke nathI? A saMdarbhamAM pU. svAmIjInuM spaSTIkaraNa A prakAre che - "prazna: paryAye kamabaddha che; AtmAnI paryAya paNa kramabaddha je thavA gya che te ja thAya che, tethI AtmA temane akartA che -(muM) A vAta yathArtha che? - uttaraH nA, AtmA pitAnI paryAyane akartA che-e vAta yathArtha nathI. AtmA pitAnI je je kramabaddhaparyarUpe pariNaye che temane kartA te pote ja che, paraMtu ahIM eTaluM vizeSa samajavA gya che ke "AtmAne jJAyakasvabhAva che" -evI jenI daSTi thaI che athavA kramabaddhaparyAyane nirNaya thaye che, te jIva mithyAvAdi bhAvarUpe pariNamate ja nathI. mATe mithyAtvAdi bhAvene te te akartA ja che tathA je alpa rAgAdi vikAra thAya che temAM paNa te ekatvarUpe pariNamatuM nathI. te apekSAe te pAgAdine paNa akartA che; paraMtu pitAnAM samyagdarzana-jJAnAdi nirmaLa "kramabaddhapariNAmene te te kartA che. * "kamabaddhapariNAmane e artha nathI ke AtmA pote kartA thayA vinA ja te pariNAma thaI jAya che. jJAnI pitAnA nirmaLa jJAnabhAvane karate thake pite tene kartA thAya che ane ajJAnI pitAnA ajJAnabhAvane karate thake tene kartA thAya che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya 44 - A prakAre pratyeka dravya pite ja pitAnA kramabaddhapariNAmanuM kartA che. 1 A ja vAtane je vastu svarUpa taraphathI vicAra karavAmAM Ave te A ja niSkarSa upara pahoMcIzuM, kema ke nityatAnI jema pariNamana paNa pratyeka dravyane svabhAva che. je vastune je svabhAva che, tenA hevAmAM paranA sahayoganI zI jarUra che? je dravyane pitAnA pariNamanamAM paranI apekSA heya te pachI te tene svabhAva ja kayAM rahyo? dravya zabda ja dravaNazIlatA-pariNamanazIlatAne ghAtaka che. je svayaM prave-pariName, tene ja dravya kahe che. pratyeka dravyamAM eka dravyatva nAmane sAmAnyaguNa che-zakti che. tene kAraNe ja dravya pariNamanazIla che. pariNamanazIlatA dravyane sAmAnya dharma che, sahaja dhama che, svAbhAvika dharma che, paranirapekSa dharma che. jyAre pratyeka dravya svayaM pitAnAthI dravI rahyuM che, pitAnA niyamita pravAhamAM vahI rahyuM che, sahaja kramabaddha pariNamI rahyuM che; te pachI evI zI AvazyakatA che ke te potAnA kramane bhaMga kare? vastunA svarUpamAM evI zI aDacaNa che ke te potAnI cAla badale? ane zA mATe badale ? tene zI jarUra che pitAnI cAla badalavAnI? badale paNa kevI rIte? ke jyAre pratyeka dravyanI pratyeka paryAya sva-avasare ja thAya che. pahelAM ja spaSTa karI dIdhuM che ke jeTalA traNa kALanA samaye che, teTalI ja pratyeka dravyanI paryAye che ane eka-eka paryAya eka eka samayamAM aMkita che. je eka paryAyane pitAnA sthAna (samaya)thI khaseDavAmAM Avaze te te sthAna (samaya) khAlI thaI jaze. te sthAna (samaya)nI pUrtinA hetae bIjI paryAya kyAMthI Avaze? je ISTa paryAyane Apa lAvavA Icche che, tene je pitAnA sthAna (samaya)thI khaseDIne tyAM lAvaze te zuM ahIMnI paryAyane tyAM laI jaze? ke je saMbhavita nathI. 1. Atmadhama, mArca 1970, pRSTha 52 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana - - 45 chevaTe vastasvarUpane sahaja svIkAra zA mATe nathI thatuM, parANe parivartananI haTha zA mATe? dharma te vastusvarUpanA sahaja svIkAranuM nAma che. vastasvarUpanI sahaja pariNutine svIkAra ja dharmanI zarUAta che. AvI vyaktinI daSTi sahaja aMtarakhI hoya che. kramabaddha pariNamanane sahaja svIkAra karanAra jIvanA kamabaddhamAM paNa sahaja svabhAva-sanmukha pariNamana hoya che. vastusvarUpamAM ja A suvyavasthita sumeLa che. dravya ane guNanI jema paryAya paNa sat che. pravacanasAra gAthA 107 mAM Ane spaSTa ullekha che. dravya ane guNa je trikALI sata che te paryAya svasamaya arthAt eka samayanuM sat che. jevI rIte dravya ane guNanI trikALI sattAne paDakArI (celenja ApI) zakAtI nathI, tevI ja rIte paryAyanI paNa svasamaya sattAne paDakArI zakAtI nathI. paraMtu dravya ane guNethI ajANa ajJAnInI draSTi paryAya para rahe che, paryAyane pheraphAra karavAnA vikalpamAM ja gUMcAyelI rahe che. A ja gUMcavaNane kAraNe tenI STi svadravya upara jaI zakatI nathI, te dravyadaSTi arthAt samyagdaSTi banI zakatuM nathI. AgamamAM "pAyamUDhA di uttamayA" tathA " pApaNu pitta jIvA parama tti ni"i kahIne paryAya daSTivALAne mithyASTi ane dravya daSTivALAne samyagdaSTi kahevAmAM Avela che. dravyadaSTi prApta karavA mATe paryAnI kramabaddhatAnI pratIti Avazyaka che. paryAya paNa svakALanuM sat che, temAM paNa kaI prakArane pheraphAra saMbhava nathI-evI pratIti thatAM ja paryAya taraphathI nizcita thayela daSTi svabhAva tarapha DhaLI jAya che. kramabaddhaparyAyanI pratIti vinA daSTinuM svabhAva-sanmukha thavuM saMbhava nathI; kAraNake paryAyAmAM pitAnI IcchAnukULa pheraphAra kara1. pravacanasAra, gAthA 93 2. te ja gAthA 94 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 kramabaddhaparyAya vAnA khAjo tenA upara rahyA kare che. pheraphAra karavAnA bhArathI ejArUpa thayelI dRSTimAM e zakti nathI ke te svabhAva tarapha joI zake. dRSTi sapUrNa paNe bhAra vinAnI thayA vinA aMtara-praveza zakraya nathI. kahyuM paNa che : ' jinake mAthe bhAra, ve Dube majhadhArame'; hama to utare pAra, jhoMka bhArakA bhArame, bhAra laIne upara caDavu kaThaNa ja nahi, asabhava che, khAsa karIne evA bhAra ke jene upADavAnuMya sAmarthya ApaNAmAM na hAya. zu koI parvatane laine parvata upara caDI zake che? nA, kadI nahIM. tevI ja rIte paradravyamAM pheraphAra karavAnI buddhivALA jIva nijadravyamAM praveza karI zakatA nathI. jo ke svayaM pariNamanazIla A jagatanA pariNamananI jarA paNa javAmadArI enA zire nathI teA paNa ajJAnI AtmA svaya'nI mithyA kalpanAnA ArApita bhArathI pote ja dakhAI rahyo che. paramAM te ene kAMI karavAnuM ja nathI, potAnI paryAyamAM paNa kAMI karavAnuM nathI. badhuM ja sahaja thaI rahyuM che ane thatuM raheze. kahyu paNa che -- "hAtA svaya' jagata pariNAma, maiM jaga kA karatA kayA kAma " * A uparathI keTalAka loko kahe che ke bhale paranu nahI, paNa pAtAnuM kAma teA karavuM ja paDaze. jo ApaNe ApaNuM ja kAma nahi karIe teA kANu ApaNuM kAma karI jaze? khAvuM pIvuM, UDavu-mesavuM to karavuM ja paDaze, ane A badhu samajI-vicArIne . karavuM paDaze, nahIM te badhI garabaDa thaI jaze, svAsthya kharabAda thaI jaze. tene kahIe chIe ke jarA vicAra te kara ke jyAre tuM mAtAnA peTamAM hatA, tyAre samajI-vicArIne zu' zuM karatA hatA? evI ja rIte jyAre mahinA be mahinAnA hatA, tyAre pazu samajI vicArIne zu karatA hatA ? chatAM paNa ATale mATI thaI Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana, gaye. ane have ghaNe samajaNe thaI gayo che, khUba samajI-vicArIne khAya-pIe, UThe-bese che, chatAM paNa niraMtara azakta kema te jAya che? have A zarIrane sArI rIte saMbhALI lene ke kayAMka e ahIM ja na chUTI jAya ane tuM ene ahIM ja cheDIne cAlate thA? pUrepUrI rIte saMbhALIne rAkhavA chatAM paNa eka divasa e ja thaze ke e ahIM ja paDayuM raheze ane tAre ene cheDIne javuM paDaze; chatAM paNa AmAM katvanuM abhimAna tArAthI chUTatuM nathI. A zarIra upara tAruM racamAtreya jora cAlatuM nathI. A tArA vALa kALAmAMthI sapheda tane pUchIne thayA haze? caherA upara je karacalIo jovAmAM Ave che, e paNa tArI saMmatithI ja paDI haze? je nA, te pachI ema zA mATe svIkArate nathI ke "hetA svayaM jagata pariNAma, meM jAkA karatA kayA kAma." zarIra paNa para che, jenA upara tuM tAruM kartRtva sthApI rahyo che. A uparathI keTalAka leke kahe che ke jANavuM-dekhavuM te AtmAne svabhAva che, te te karavuM ja paDaze. temane amAruM kahevAnuM che ke temAM karavuM zuM paDaze? e te sahaja thAya che. zuM jANavuM ane zuM na jANavuM-ene viveka te kare ja paDaze? ema huM ja cAlaze ke je Iccho te jANyA-dekhyA kare. kAMIka te maryAdA rAkhavI ja paDaze, kAMIka te nakkI karavuM ja paDaze. zuM ApaNe ApaNAM jJAna-darzanane ema ja chUTAM mUkI daIzuM- sAMDhanI jema; ke je jyAM Icche tyAM meDhuM nAkhyA karaochAmAM ochuM tene te svabhAva-sanmukha karavAM ja paDaze. kAMI karavuM nathI, kAMI karavuM nathI, e badhuM kevI rIte cAle? "jJAnane svabhAvasanmukha kare" -ochAmAM ochI eTalI vAta te rahevA de. je Ama keI kahe to tene kahIe chIe-bhAI! jJAnane svabhAva-sanmukha karavAnA vikalpathI jJAna svabhAva-sanmukha thatuM nathI, paraMtu A vikalpanA paNa bhArathI rahita thatAM jJAna svabhAva-sanmukha DhaLe che. - jJAnanI pratyeka paryAya svakArya karavAmAM parasukhApekSI nathI. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 kramabaddhaparyAya te potAmAM paripUrNa che, svakArya karavAmAM pUrNa zaktizALI che, pUrNa sucAgya che. tenI cAgyatAmAM tenu jJeya paNa nizcita che. jJAnanI je paryAyamAM je zeyane jANavAnI cAgyatA che, te paryAya te ja jJeyane potAnA viSaya banAvaze, temAM koInA hastakSepa cAlI zakatA nathI. A eka dhruvasatya che ke jJeyane anusAra jJAna thatuM nathI, paraMtu jJAna anusAra jJeya jANI zakAya che; nahi te ema zA mATe thAya ke je jJeya sAme hAya, tenuM teA jJAna nathI thatuM ane je jJeya sAme na hoya, kSetra-kALathI dUra hAya, tenuM jJAna thatuM dekhAya che. navavivAhita amaladArane sAme beThelA kArakuna dekhAtA nathI, paraMtu kacerIthI dUra gharamAM ke piyaramAM beThelI patnI dekhAya che. A prakAranA eka zlAka prameyaratnamALAmAM Ave che " pihite kArAgAre tamasi ca sUcImukhApradurbhedhe / mayi ca nimIlitanayane tathApi kAntAnanaM vyaktam // 1 - kArAgAramAM pUrAyelA kAI kAmIjana kahe che ke jo ke kArAgAranuM bAraNuM khadha che ane aMdhakAra eTaleA gADha che ke seAyanI aNIthI paNa bhedI zakAtA nathI tathA me' mArI banne AMkhA baMdha karI dIdhI che, te paNa mane mArI priyAnuM mukha spaSTa dekhAI rahyuM che." AthI e siddha che ke jJeya anusAre jJAna thatu nathI, paraMtu jJAnane anusAra jJeya jaNAya che. enu tAtpa e che ke kSayApazama jJAnamAM je vakhate je jJeyane jANavAnI yAgyatA hAya che, te vakhate teja jJeya jJAnanA viSaya bane che, anya nahi. A vAtane nyAyazAstranA nIce lakhelA sUtrathI sArI rIte samajI zakAya che:-- hi pratiniyatamarthaM " svAvaraNakSayopazamalakSaNayogyatayA vyavasthApayati // 9 // 2 1. AcAya anaMtavI : prameyaratnamALA, a. 2, sUtra 12 nI TIkA 2. AcAya. mANikayanadi : parIkSAmukha, a. 2, mutra 9 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana svAvaraNakSapazama che lakSaNa jenuM-evI gyatA ja e vyavasthA kare che ke jJAna kene jANe." ahIM pazama jJAna kene jANe ane kone na jANe-enI carcA cAlI rahI che. kevaLajJAnamAM te e prazna ja saMbhavita nathI; kema ke te te eka samayamAM ja lekAlekane jANe che. bauddhonuM ema kahevuM che ke-jJAna 3yathI utpanna thAya che, yAkAra hoya che ane tene jANanAra hoya che, jene teo tadutpatti, tadAkAra ane tadadhyavasAya rUpe prastuta kare che jene ukata vAtane svIkAra karatA nathI. A saMbaMdhamAM teo jainane pUche che ke je jJAna yathI utpanna nathI thatuM te pachI tamArA matamAM jJAna amuka ne ja kema jANe che, anyane zA mATe nahi-ene niyAmaka keNa hoya? bauddhonA matamAM te je jJAna je 3yathI utpanna thAya che, tene ja jANe che-e vyavasthA che. jemAM A saMbaMdhamAM zI vyavasthA che, tenA uttaramAM ukta sUtra AvyuM che. jene Azaya che ke gyatA ja ene niyAmaka che arthAta jJAnanI vivakSita paryAyamAM jANavAnI kSamatAnI sAthe sAthe e paNa nizcita che ke te kayA ne jANaze. yegyatAnI vyAkhyA karatAM kahevAmAM AvyuM che ke tatsaMbaMdhI AvaraNane kSapazama che lakSaNa jenuM evI gyatA arthAt te vyatAmAM je reyane jANavAnuM che, tatsaMbaMdhI AvaraNane pazama hoya che. - A badhAthI e ja siddha thAya che ke jJAnanI pratyeka paryAyanuM reya paNa nizcita che ane te tenI gyatAmAM ja sammilita che. tyAre jJAnanuM jheya paNa nizcita che te pachI A vAta kayAM rahI jAya che ke zuM jANavuM ane zuM na jANavuM--ene viveka te kare ja paDaze, A dizAmAM kAMIne kAMI te karavuM ja paDaze. tAra ATale paNa bojo tArA zira rAkhavAno nathI, tyAre tuM bajArahita banIza ane tyAre ja jJAnanI paryAyanuM reya Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya AtmasvabhAva khanaze arthAt dRSTi svabhAva-sanmukha thaze. dRSTinA svabhAva-sanmukha thavAnA ekamAtra upAya A ja che. 50 ahIM A prazna sabhave che ke jo ema vAta che te pachI A upadeza zA mATe ApavAmAM Ave che ke sRSTine Atma-sanmukha karA, AtmAne jANA vagere. A prakAranA prazno te aneka utpanna thAya che. te badhA upara AgaLa cAlatAM pRthakapaNe vicAra karavAmAM Avaze. pratyeka dravya paryaMta ( acaLa) che. tene calAyamAna karavAnA prayatna karavA e bALaceSTA sivAya khIjuM kAMI nathI. jo dravya pata (acaLa ) che te paryAya paNa pAtI (acaLA) che. jema acaLa dravyane calAyamAna karI zakAtuM nathI, te ja prakAre acaLA paryAyane paNa svakALamAMthI calAyamAna karavI zakaya nathI. eka samayanI paNa paryAyane khadalavA mATe arthAt tene svasamayamAMthI khaseDIne tenA sthAne bIjI paryAya lAvavA mATe jo Akhu jagata paNa eka sAthe prayatna kare teAya te saphaLa nahi thAya, te te paryAyane svasthAnamAMthI khaseDI nahi zake. dravyavabhAva tA anata zaktizALI che ja, paNa paryAyasvabhAvamAM ya potAnI sImA surakSita rAkhavAnuM anaMta sAmarthya che, koI tenI sImAmAM praveza nathI karI zakatu. temAM pheraphAra karavAnI buddhivALA jagatane aMte parAjaya ja hAthamAM Avaze. dravya jo trikALa sat che teA paryAya paNa svakALanu sat che arthAt satI che. itihAsa ane purANu enA sAkSI che ke satInuM sat (satIpaNuM) lUMTanArA kadI saphaLa thayA nathI, paraMtu temane potAnA te akSamya aparAdhanI kaThoratama sajA bhAgavavI paDI che. dhyAnamAM rahe ke satI paryAyanI cheDachADa karavAnI arthAt tene badalavAnI vRttivALA aparAdhIone paNa tenI sajA bhogavavI paDaze, anatakALa sudhI saMsAramAM bhramaNa karavuM paDaze. paryAyanA sattu apamAna karavAnA A mahApApa (mithyAtva) thI te bacI nahi zake. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana dravya ane guNemAM pheraphAra karavAne vikalpa na AvatAM paryAyamAM pheraphAra karavAne vikalpa kema Ave che? enuM sahaja mane vaijJAnika kAraNa che. jyAM pheraphAra karavAne avakAza dekhAya che, tyAM ja pheraphAra karavAno vikalpa Ave che jyAM avakAza dekhAte nathI, tyAM kAMI karavAno vikalpa paNa UThata nathI. jema ke ApaNe keI gerakAyadesara kArya karAvavA icchIe chIe, ane te karavAnuM aneka sarakArI karmacArIonA hAthamAM che, je karmacArI upara ApaNane e vizvAsa hoya ke A yakti) keI paNa mUlya gerakAyadesara kArya nahi kare, te ApaNe tene te karavAnuM kahetA paNa nathI; paNa je karmacArIne viSayamAM ApaNe ema samajIe chIe ke AnI pAse zAma-dAma-daMDa-bhedathI kAma karAvI zakAya che, tenI pAse ja hareka prakAre kArya karAvavAne yatna karIe chIe. tevI ja rIte dravya ane guNanI acaLatA ghaNuM karIne badhAnA khyAlamAM sahaja rIte AvI jAya che, tethI temanAmAM pheraphAra karavAnI buddhi thatI nathI, paraMtu paryAyanI acaLatA saheje khyAlamAM nathI AvatI-e ja kAraNe temAM pheraphAra karavAnI buddhi rahyA kare che. kramabaddhaparyAyanI sAcI samajaNa vinA paryAnI acaLatA khyAlamAM AvatI nathI ane temanAmAM pheraphAra karavAnI buddhi rahyA ja kare che. paryAyamAM pheraphAra karavAnI mithyA buddhi ja ajJAna che, kartavAda che. A ja kartAvAdI ajJAnane niSedha samayasAranA kartA-karma adhikAra ane sarvavizuddhajJAna adhikAramAM pUrI zaktithI karavAmAM AvyuM che. jenadarzananA akartAvAdane e ja marma che. jainadarzanane akartAvAda mAtra tyAM sudhI ja sImita nathI ke kaI tathAkathita Izvara jagatane kartA nathI. akartAvAdane vyApaka artha e che ke koI paNa dravya keI anya dravyanuM kartA-hartA-dhartA nathI. tyAM sudhI ke pitAnI paNa kamanizcita paryAyomAM te kaI prakArane pheraphAra karI zakatuM nathI. jo ke dravya pitAnI paryAye Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamabaddhaparyAya karyA che, te paNa pheraphAra karanAra nathI. kramabaddharyAyanI zraddhA athavA ukata akartAvAdI daSTikaNanuM eka mAtra sAcuM phaLa dRSTinuM svabhAva-sanmukha thavuM ja che. kramabaddhaparyAyanI vikalAtmaka zraddhA karavA uparAMta paNa je dRSTi svabhAva--sanmukha na thaI te samajavuM joIe ke tene kamabaddhaparyAyanI paNa vikalpAtmaka zraddhA ja che, sAcI zraddhA nathI. kemake kamabaddhaparyAyanI sAcI zraddhA ane dRSTinuM svabhAva-sanmukha thaIne paryAyamAM samyagdarzananI utpatti thavAne eka kALa che. keTalAka lekonuM ema paNa kahevuM che ke gammasAramAM niyativAdIne mithyASTi kahyA che. A kramabaddhaparyAya paNa kAMIka evI ja che, tethI emAM paNa ekAntane doSa Ave che paNa gempasAranA niyatavAda ane kamabaddhaparyAyamAM ghaNuM aMtara che. ekAnta niyatavAdI te puruSArthAdi anya samavAnI upekSA karIne ekAntaniyatavAdane Azraya laIne svacchandatAnuM piSaNa kare che, jyAre kramabaddhaparyAyane siddhAMta te puruSArthAdi anya tane sAthe laIne cAle che. A saMbaMdhamAM jainendra siddhAnta kezakAranI TippaNI jovA pagya che - je kArya athavA paryAya je nimitta dvArA je dravyamAM, je kSetra ane kALamAM je prakAre thavAnuM hoya che, te kArya te ja nimitta dvArA te ja dravya, kSetra ane kALamAM te ja prakAre thAya che evI dravya, kSetra, kALa ane bhAvarUpa catuSTayathI samudita niyata kArya vyavasthAne niyati' kahe che. niyata karmodayarUpa nimittanI apekSAe ene ja "daiva, niyatakALanI apekSAe ene ja kALalabdhi" ane thavAyegya niyatabhAva athavA kAryanI apekSAe ene ja "bhavitavya' kahe che. pita-pitAnA samayamAM kramapUrvaka naMbaravAra paryAye pragaTa thavAnI apekSAe zrI kAnajIsvAmIjIe ene mATe kramabaddhaparyAya 1. gammasAra, karmakAMDa, gAthA 882 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana zabdane prayoga karyo che. . jo ke karavA-karAvavAnA vikalpapUrNa rAgI buddhimAM badhuM ja aniyata pratIta thAya che, paraMtu nirvikalpa samAdhinA sAkSImAtra bhAvamAM vizvanI samasta kAryavyavasthA upara prakAra niyata pratIta thAya che. tethI varatusvabhAva, nimitta (deva), puruSArtha, kALalabdhi ane bhavitavya-A pAMce samavAya sahita te uparokta vyavasthA samyak che; ane enAthI nirapekSa te ja mithyA che. nirudyamI puruSa mithyA niyatinA Azraye puruSArthane tiraskAra kare che, paNa anekAnabuddhi A siddhAMtane jANIne sarva bAhya vyApArathI virakta thaI eka jJAtA-daSThA bhAvamAM sthiti pAme che." 1 kAryotpattimAM pAMca kAraNonA samavAyane samyapha ghoSita karatAM zrI siddhasena AcArya sammaIbrutta sanmati sUtra)mAM lakhe che : "kAlo sahAva NiyaI puvakayaM purisa kaarnnegNtaa| micchataM te ceva u samAsao hoMti sammataM / / 53 // 2 - kALa, svabhAva, niyati, pUrvakRta (nimitta) ane puruSArtha A pAMca kAraNemAMthI keIekathI kAryotpatti mAnavI te ekAnta che, mithyAtva che ane enA samavAyathI kAryotpatti mAnavI te anekAnta che, samyakatva che." pAMca samavAnI carcA padmapurANamAM A prakAre che - "vaphTaH jAte hai svabhAvaH pura: jiyA niyatirvA karotyevaM vicitraM kaH samIhitam // ukta chaMdamAM rAmane vanavAsa ane bharatane rAjya ApavAmAM AvatA janatA pitAnA bhAva vyakta karI rahI che - AvI vicitra ceSTAne kALa, karma, Izvara, deva, svabhAva, puruSa, kriyA athavA niyati ja karI zake che, bIjuM keNa karI zake ?" 1. jainandra siddhAnta keza, bhAga 2, pRSTha 612 2. sammaIsud, a. 3, gAthA 53 3. AcArya raviSaNuH padmapurANu, sarga 31, zloka 213 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya 54 A ja vAtanuM spaSTIkaraNa karatAM jainendra siddhAMta kezakAra lakhe che - kALane niyatimAM, karma ane Izvarane nimittamAM, ane daiva tathA kriyAne bhavitavyamAM gati karI devAthI pAMca bAbata rahI jAya che. svabhAva, nimitta, niyati, puruSArtha ane bhavitavyaA pAMca samavAye sahita ja kArya-vyavasthAnI siddhi che, evuM prayajana che" A saMbaMdhamAM svAmIjInuM spaSTIkaraNa paNa juo - geTasAramAM je niyatavAda kahyo che te te svacchandIne che. je jIva sarvajJane mAnatuM nathI, jJAnasvabhAvane nirNaya karate nathI, jeNe aMtare--kha thaIne samAdhAna karyuM nathI, viparIta bhAnA uchALA ochA paNa karyA nathI ane "thavAnuM te thazeema kahIne mAtra svacchandI thAya che ane mithyAtvanuM piSaNa kare che- evA jIvane gammasAramAM gRhIta mithyASTi kahyA che. paraMtu jJAnasvabhAvanA nirNayapUrvaka je A kramabaddhaparyAyane samaje te jJAyakasvabhAva taraphanA puruSArtha dvArA mithyAtva ane svacchanda chUTI jAya." 2 ajJAnI kahe che ke A kramabaddhaparyAyane mAnIe te puruSArtha UDI jAya che-paraMtu ema nathI. A kramabaddhaparyAyane nirNaya karavAthI kartabuddhinuM mithyAbhimAna UDI jAya che ane niraMtara jJAyakapaNAne sAce puruSArtha thAya che. jJAnasvabhAvane puruSArtha na kare tene kramabaddhaparyAyane nirNaya paNa sAce nathI. jJAnasvabhAvanA puruSArtha dvArA kramabaddhaparyAyane nirNaya karIne jyAM paryAya svasammukha thaI tyAM eka samayamAM te paryAyamAM pAMce samavAya AvI jAya che. puruSArtha, svabhAva, kALa, niyata ane 1. jenena siddhAntakeza, bhAga 2, pRSTha 618 2. jJAnasvabhAva-yasvabhAva, pRSTha 9 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana - papa karmane abhAva-A pAMce samavAya eka samayanI paryAyamAM AvI jAya che." jJAyaka svabhAvanA Azraye puruSArtha thAya che, te paNa paryAyane kama tUTate nathI." "juo! A vastusthiti! puruSArtha paNa nathI UDate ane krama paNa nathI tUTate. jJAyaka svabhAvanA Azraye samyakadarzanajJAna-cAritrAdine puruSArtha thAya che ane tevI nirmaLa dazao thayA kare che te paNa paryAyanI kramabaddhatA tUTatI nathI." ke ukta kathAnethI spaSTa che ke gammasAramAM ekAtenA kathanamAM je niyatavAdI mithyASTinuM kathana che tenuM kamabaddhaparyAya sAthe kaI sAmya nathI. niyatavAdI jevI svacchandatAnuM piSaNa kramabaddhaparyAyamAM kadApi nathI. svAmIjInA spaSTIkaraNathI paNa e pUrNapaNe spaSTa thaI jAya che ke teo ekAnta niyatavAdanA piSaka nathI, paraMtu sAcA anekAntavAdI che. A uparathI keTalAka leke kahe che ke Apa game te kahe, paNa kramabaddhaparyAyane siddhAMta lAge che te kAMIka ekAnta je ja ! bhAI! ApanA lAgavAne have ame zuM kahIe? aneka Agama pramANo ane yuktiothI spaSTa karI dIdhuM te paNa je Apane ekAnta jevuM lAge te ame zuM karIe? ame te ApanI sAme yukti ane ArAma ja rAkhI zakIe, anubhava te karAvI zakIe nahi. je UMDANathI vicAra nahi kare, upara-uparathI ja vicAraze te ekAnta jevuM lAgaze ja. UMDANathI vicAra karavAthI spaSTa. pratIta thAya che ke e mithyA-ekAta nathI. zuM kahyuM, mithyA-ekAMta nathI? 1. jJAnasvabhAva-yasvabhAva, pRSTha 11 2, te ja, pRSTha 99 3. te ja, pRSTha 100 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya hA, hA, samyapha -ekAnta te te che ja. zuM ekAnta paNa be prakAranAM hoya che? hA! hA! ekAnta ja zA mATe, anekAnta paNa be prakAranAM hoya che. te zuM jainadarzanamAM ekAntane paNa sthAna prApta che? zuM te anekAntavAdI darzana nathI? jainadarzana anekAntamAM paNa anekAntane svIkAra kare che. jo ke jainadharma anekAntavAdI darzana kahevAya che, te paNa je tene sarvathA anekAntavAdI mAnavAmAM Ave te e paNa ekAnta thaI jaze. tethI jainadarzanamAM anekAntamAM paNa anekAntane svIkAra karavAmAM AvyuM che. jainadarzana na sarvathA ekAntavAdI che ane na sarvathA anekAntavAdI. te kathaMcit ekAntavAdI ane karthacit anekAntavAdI che. enuM ja nAma anekAntamAM anekAnta che. kahyuM paNa che - ttioLA : banAvAyelA dhanaH | anekAnta H pramANAtte tadekAntoDiMpatAnnayAt // pramANa ane naya che sAdhana jenAM, evuM anekAnta paNa anekAntasvarUpa che, kema ke sarvAzagrAhI pramANunI apekSAe vastu anekAntasvarUpa ane aMzagrAhI nayanI apekSAe vastu ekAntarUpa siddha che." jainadarzana anusAra ekAnta paNa be prakAranAM che ane anekAnta paNa be prakAranA. jema ke-samyaka-ekAnta ane mithyA-ekAnta, samyaanekAnta ane mithyA-anekAnta. nirapekSa naya mithyA-ekAnta che ane sApekSa naya samyakAnta che tathA sApekSa nene samUha arthAt zrutapramANa samyaka-anekAnta che ane nirapekSa nayane samUha arthAt pramANubhAsa mithyA-anekAnta che. kahyuM paNa che - 1. svayaMbhUstatra, leka 103 (aranAthastuti, leka 18) Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana 46 'jaM vatthu aNeyantaM, eyaMtaM taM pi hodi sacipevakhaM / suyaNANeNa Naehi ya, NiravekkhaM dIsade Neva // 1 57 je vastu anekAntarUpa che te ja sApekSa dRSTithI ekAntarUpa paNa che. zrutajJAnanI apekSAe anekAntarUpa che ane nAnI apekSAe ekAntarUpa che. apekSA vinA vastunu rUpa joI zakAtuM nathI." anekAntamAM anekAntanI siddhi karatAM AcArya zrI akalakadeva lakhe cheH " jo anekAntane anekAnta ja mAnavAmAM Ave ane ekAntanA sathA leApa karavAmAM Ave tA samyak-ekAntanA abhAvamAM, zAkhAdinA abhAvamAM vRkSanA abhAvanI jema, tatsamudAyarUpa anekAntanA paNa abhAva thaI jaze. tethI jo ekAntanA ja svIkAra karavAmAM Ave te pachI avinAbhAvI ItaradharmanA lepa thatAM prakRta bAkInAnA paNa lApa thavAthI salApanA prasaMga prApta thaze." 2 3 -ekAnta naya che ane samyak--anekAnta pramANa. samyak A dRSTie vicAra karatAM ' kramabaddhaparyAya ' samyak--niyativAda arthAta saka-ekAnta che ke je samyak-anekAntanu virAdhI nathI, paraMtu pUraka che. A vAtane e vadhAre spaSTa karIe te vAta kAMIka A pramANe thaze. samyak-anekAnta arthAt zrutapramANunI dRSTie vicAra karIe tA kAryanI siddhi aneka kAraNeAthI arthAta pAMca samavAyeAthI thAya che, paraMtu samya -ekAnta arthAt nayanI apekSAe je 1. kAti krayAnuprekSA, gAthA 261 2. rAjavAtika, a. 1, sUtra 6nI TIkA 3. te ja Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 kramabaddhaparyAya samavAyanI apekSAe kathana hoya tenAthI kArya thayuM ema kahevAya che, anya samavAya temAM gauNa rahe che-temane abhAva apekSita hete nathI. A daSTie vicAra karatAM je ke pratyeka kArya zruta-pramANa (sabhya-anekAnta)nI apekSAe pAMca samavAthI ja thAya che te paNa nayanI apekSAe je samavAyane mukhya karIne kathana karavAmAM Ave che tenAthI kAryasiddhi thaIte kathana samyapha-ekAnta hoya che, mithyA-ekAnta nahi; kAraNa ke temAM anya samavAya gauNa heya che, temane abhAva hete nathI. prastuta prasaMgamAM kALanI apekSAe kathana karatAM pratyeka kArya svakALe (sva-avasare) ja thAya che-ema kahevuM samya-ekAnta thaze, mithyA-ekAnta nahi, kema ke A kathanamAM puruSArthAdi anya samavAya gauNa thayA che, temane abhAva ISTa nathI. A prakAre kramabaddhaparyAyane sabhya-ekAnta paNa kahI zakAya che ke je samyaanekAntanuM pUraka che, virAdhI nathI. eka kAraNa e paNa che ke samyaka-ekAnta ane mithyAekAntane bheda na jANanArAone kramabaddhaparyAyanI vAta ekAnta jevI lAge che. ukta saMbaMdhamAM huM eka mahattvapUrNa tathya tarapha ApanuM dhyAna AkarSita karavA cAhuM chuM ke kamabaddhaparyAyamAM Apane kALa saMbaMdhI ekAnta ja kema lAge (najare paDe) che, kSetra saMbaMdhI kema nahi, bhAva saMbaMdhI kema nahi, nimitta saMbaMdhI kema nahi? jyAre kamabaddhaparyAyanA spaSTIkaraNamAM spaSTarUpe kahevAmAM AvyuM che ke je dravyanI je paryAya, je kSetramAM, je kALe, je vidhithI ane je nimittathI jevI thavAnI haze te dravyanI te paryAya,te ja kSetramAM, te ja kALe, te ja vidhithI ane te ja nimittathI tevI ja thaze. ula vyAkhyAmAM kALanI sAthe dravya, kSetra, bhAva, nimitta ane vidhAma paNa nizcita batAvavAmAM Avela che. te pachI Apane Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana kALanI niyamitatAmAM ja kema AzaMkA thAya che, kSetrAdinI niyamitatAmAM kema nahi? jema ke kevaLajJAna jIvane ja thaze, ajIvane nahi; jIvamAM paNa bhavya jIvane ja thaze, abhavyane nahi-A dravya saMbaMdhI niyamitatA che. zu AmAM Apane vAMdho che? e ja rIte kevaLajJAna kSapakazreNIrUpa dhyAna (vidhi)thI ja thaze tathA jJAnAvaraNAdi ghAtikarmonA abhAva (nimitta) pUrvaka ja thaze-A vidhAna ane nimitta saMbaMdhI niyamitatA che. zuM emAM paNa Apane kaI zaMkA che? je nA, te pachI kALa saMbaMdhI niyamitatAmAM ja zaMkA kema ? kamabaddhaparyAyamAM ekalA kALane ja niyamita svIkAravAmAM Avela nathI; paraMtu dravya, kSetra, kALa, bhAva ane nimittane paNa niyamita svIkAravAmAM Avela che. je kramabaddhaparyAyamAM dravya, kSetra, kALa, bhAva, nimitta-e badhAnI niyamitatAne samAveza thAya che te pachI je kALe thavAnuM haze te ja kALe thazenA sthAne ema paNa kahI zakAya che ke je dravyanuM thavAnuM haze, tenuM ja thaze; je kSetramAM thavAnuM haze, temAM ja thaze; je thavAnuM haze, te ja thaze; je vidhithI thavAnuM haze, tenAthI ja thaze; je nimittapUrvaka thavAnuM haze, te ja nimitte thaze. te pachI kALa upara ja nArAja zA mATe? kALanI ja niyamitatAmAM baMdhananI pratIti zA mATe? anyamAM kema nahi? kayuM kAraNa che ke ajJAnI kALamAM ja zaMkita thAya che? enuM kAraNa che ajJAnInuM utAvaLApaNuM. paryAyanI acaLatAnuM jJAna na hovAthI ajJAnImAM eka prakAranuM utAvaLApaNuM thaI jAya che ke eTalI pratIkSA keNa kare? kArya jaladI thavuM joIe. jene samyagdarzana-paryAyanI prAptine kALa dUra hoya, tene kALanI niyamitatAne vizvAsa AvatuM nathI. na lekamAM paNa jovAmAM Ave che ke jene keI kAma thavAne samaya samIpa ApavAmAM Ave che-batAvavAmAM Ave che te te Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya sahaja svIkAra karI le che; paNa jene lAMbA samaya batAvavAmAM Ave che ke ApavAmAM Ave che te tene badalAvavA prayatna kare che, tene te kALa svIkArya hetuM nathI. tevI ja rIte jenA Atmahitane kALa dUra che, tene kALanuM nizcita chevuM rucatuM nathI, jene kALanuM nizcita chevuM rucatuM nathI, te samajavuM joIe ke tene satya samajavAne kALa hajI dUra che. tenAmAM kALane badalavAnI vRtti, utAvaLApaNuM rahyA ja kare che. A utAvaLApaNAnI vRtti ja tene e svIkAravA detI nathI ke jyAre thavAnuM haze tyAre ja thaze. je UMDANathI vicAra karavAmAM Ave te samajavAmAM AvI zake che ke dravya-kSetrAdinI peThe kALa paNa niyamita che. paraMtu UMDANathI kaI vicAra kare tyAre ne? UMDANamAM te kaI javA IcchatuM nathI, basa ema ja upara-upara UDatI najara nAkhe che te ekAnta jevuM pratIta thAya che puruSArthane lepa thaI jaze-ema lAge che. AjanI duniyA eTalI utAvaLamAM che, eTalI utAvaLI thaI rahI che ke tene UMDANamAM javAne avakAza ja nathI. A dehadhAmanA yugamAM keI sthira rahevAnuM te dUra rahyuM, cAlatuM paNa nathI, phakta doDe che. pratyeka vyakti kaIne kaI deDamAM sAmela che, deDanI dhUnamAM che. te pitAnI dhUnamAM eTale vyasta che ke tene kamabaddhaparyAya jevA gaMbhIra viSaya para zAntithI, gaMbhIratAthI vicAra karavAne samaya ja nathI. A trasta jagata viSaya-kaSAyamAM eTaluM TevAI gayuM che, viSaya-kaSAyanI sAmagrI meLavavAnA vikalpamAM ja eTaluM rokAI rahyuM che ke-"huM karuM chuM, mAruM svarUpa zuM che, A jagata zuM che, enI pariNatine kartA keNuM che?" -Adi dArzanika viSaye upara vicAra karavAnI phurasada ja ene kyAM che? A vAtane vicAra kare e te navarA lokonuM kAma mAnavA lAge che. e te basa deDaye ja jAya che, lakSya vinA ja. je Apane A jagatanuM utAvaLApaNuM jevuM hoya te kaI paNa zaheranA bharacaka cokamAM UbhA rahI jAva ane juo A Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana 61 duniyAnu utAvaLApaNu, cAkamAM mAtanI nizAnI lAlakhattI che, eka sipAI paNa UbhA che Apane zakavA mATe, chatAM paNa Apa zakAtA nathI; peAtAnA mAtanI ki Mmate ya rokAtA nathI. jo ke Apa sArI rIte jANA che ke lAlakhattI hAtAM saDaka oLaMgavI e jokhamarahita nathI, koI paNa samaye koI bhAre vAhananI nIce AvI zakA che, peAlIsa paNa Apane cetavI rahyo che, chatAM paNa Apa doDI rahyA che. zuM A utAvaLApaNAnI hada nathI ? ATalI badhI utAvaLa kathA kAma mATe? paNa Avu utAvaLApaNuM kAI paNa sthaLe joI zakAya che. zuM e dezanuM durbhAgya nathI ke Apa ApanA utAvaLApaNAne kAraNe lAlabattI heAvA chatAM paNa kAI vAhananI nIce AvIne marI na jAva-mAtra e ja kAraNe lAkho peAlIsAne cAkamAM UbhA rahevu paDe che. peAtAnA mAtanI kiMmata ApIne ya jemane eTale paNa vila`ba svIkArya nathI, pasa Mda nathI; evA adhIrAIvALA-utAvaLA leAkeAnI samajaNamAM e kevI rIte AvI zake ke je kA jyAre thavAnu haze, tyAre ja thaze. A kAma te dhIratAnuM che, gabhIratAnu che, vIratAnuM paNa che. je dhairyathI gaMbhIratApUrvaka manana kare, cintana kare, te vIranI samajaNamAM ja kramabaddhaparyAya' Ave che. emAM puruSArthanA lepa nathI thatA, paNa sAcA puruSArtha pragaTa thAya che. 6 utAvaLApaNA uparAMta pakSanA byAmAha paNa eka kAraNa che ke je kALanI niyamitatAnI sahaja svIkRtimAM bAdhaka bane che. pakSanA vyAme harahita AtmAthI vIra baMdhuone anurodha iM ke tee eka vAra A mahattvapUrNa viSaya upara dhIratA ane gaMbhIratAthI vicAra kare. 'kramabaddhaparyAya'mAM jo keTalAka leAkAne niyatavAdanuM ekAnta najare paDe che te keTalAka vidvAnA ane ekAnta bhAgyavAdI draSTikANa Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 kamabaddhaparyAya mAne che. temanI daSTimAM niyativAda, kamabaddhaparyAya ane devavAdamAM kaI aMtara nathI kemake je thavAnuM che te thaze ema vicAravuM puruSArthahIna banAve che. temanI mAnyatA pramANe kArtikeyAnuprekSAnI gAthA 321thI 3ra3 sudhInuM kathana sArvabhaumika satya nathI. A saMbaMdhamAM ame siddhAntAcArya paM. kailAzacaMdajI, vArANasI,nA vicAra ke je temaNe kArtikeyAnuprekSAnI ukta gAthAenA bhAvArthamAM ja vyakta karyA che, te uddadhata karavA IcchIe chIe - samyagdaSTi e jANe che ke pratyeka paryAyanAM dravya, kSetra, kALa ane bhAva niyata che. je samaye, je kSetramAM, je vastunI, je paryAya thavAnI che te ja thAya che-tene kaI TALI zakatuM nathI. sarvadeva sarva dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI avasthAone jANe che. paraMtu temaNe jANuM lIdhI hevAthI pratyeka paryAyanAM dravya, kSetra, kALa ane bhAva niyata nathI thayA, paraMtu niyata hevAthI ja temaNe te rUpe jANyAM che. jema-sarvapnadeve ApaNane batAvyuM che ke pratyeka dravyamAM pratisamaya pUrvaparyAya naSTa thAya che ane uttaraparyAya utpanna thAya che. tethI pUrva paryAya uttaraparyAyanuM upAdAna kAraNa che ane uttaraparyAya pUrvaparyAyanuM kArya che. tethI pUrvaparyAyathI je cAhe te uttaraparyAya utpanna thaI zakatI nathI, paraMtu niyata uttaraparyAya ja utpanna thAya che. je ema na mAnavAmAM Ave te mATInA piMDamAMthI sthAsa. kesa (peTALe paheLI, upara sAMkaDI) paryAya vinA paNa ghaTaparyAya banI jaze. tethI e mAnavuM paDe che ke pratyeka paryAyanAM dravya kSetra, kALa ane bhAva niyata che. keTalAka leke ene niyativAda samajIne tenA bhayathI pratyeka paryAyanAM dravya, kSetra ane bhAva te niyata mAne che, paraMtu kALane niyata nathI mAnatA. temanuM kahevuM che ke paryAyanAM dravya, kSetra ane bhAva te niyata che, paraMtu kALa niyata nathI; kALane niyata mAnavAthI puruSArtha niSphaLa thaI jaze. paraMtu temanuM ukta kathana siddhAnta viruddha che. kema ke dravya, . Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana 63 kSetra ane bhAva niyata haiAtAM kALa aniyata hAI zakatA nathI. jo kALane aniyata mAnavAmAM Avaze tA kALalabdhi kAI cIja ja nahi rahe. pachI tA saMsAra-paribhramaNanA kALa a pudgalaparAvartanathI adhika bAkI rahevA chatAM paNa samyaktva prApta thaI jaze ane te kALa pUrA karyA vinA ja mukti thaI jaze; paraMtu A badhI vAte Agama viruddha che. tethI kALane paNu mAnavA ja paDe che. have puruSArtha niSphaLa javAnI AzaMkA khAkI rahI, tA samaya pahelAM koI kAma pUruM karI levAthI ja puruSArthanI sAkatA nathI thatI. paraMtu samayasara kAma thaI javu te ja puruSArtha nI sAkatAnu sUcaka che. udAharaNa tarIke-kheDUta yogya samaye ghauM vAve che ane ghaNA parizramapUrvaka khetI kare che. tyAre ja samayasara pAkIne ghauM taiyAra thAya che. te zu kheDUtanA puruSArtha niraka kahevAze ? jo te puruSArtha na karata te samayasara tenI khetI pAkIne taiyAra na thAta, tethI kALanI niyatatAmAM puruSA nirarthaka thavAnI AzakA nirmULa che. tethI je samaye, je dravyanI, je paryAya thavAnI che, te avazya thaze. ema jANIne samyagdaSTi sapattimAM harSI ane vipattimAM viSAda nathI karatA ane na sapattinI prApti tathA vipatti dUra karavA mATe devI-devatAo AgaLa namratApUrvaka prAnA karatA rahe che. " 1 ukta kathanamAM kArtikeyAnuprekSAnI ukta gAthAonI sA bhaumikatA upara ja maLa ApavAmAM Avyu che ane puruSArthanI sAkatA paNa siddha karavAmAM AvI che. sabhyaSTi jJAnI jIvanI para taraphanI apekSitatA ane dInatA A ja sArvabhaumika satyanA AdhAre samApta thAya che ke eka dravya khIjAnuM bhaluM-pUruM karI zakatu nathI tathA je dravyanI, 1. kAti kayAnuprekSA rAjacaMdra jainazAstramALA, pRSTha 228 : Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamabaddhaparyAya je paryAya, je kALe, je vidhAnathI, je nimittapUrvaka, jevI thavAnI che; te dravyanI, te paryAya, te ja kALe, te ja vidhAnathI, te ja nimittapUrvaka, tevI ja thaze, tene Indra te zuM, jinendra paNa badalI zakatA nathI, te pachI vyaMtarAdi sAdhAraNa deva-devIonI te zI visAta? jarA vicAra te kare ke "kArtikeyAnuprekSAnuM ukta kathana gRhatamithyAtvanA niSedha mATe karavAmAM AvyuM che, tene sArvabhauma na mAnI levuM joIe" ene zuM artha thaI zake? zuM A vAta satya nathI, mAtra gRhatamithyAtva cheDAvavA mATe ema ja kahI devAmAM AvI che? zuM asatyanA Azraye gRhIta mithyAtva chUTI zake che? zuM samaya pahelAM keI kArya pUrNa karI zakAya che? zuM samaya pahelAM kArya pUrNa karavAmAM ja puruSArtha che? bAkInAM kArya zuM puruSArtha vinA ja pUrNa thaI jAya che? A keTalAka prazno che ke je ukta satyane sArvabhaumika ane sArvakAlika na mAnavAthI utpanna thAya che. vaLI sarvajJatAne prazna paNa ubhuM thayeluM ja che. have rahyo eka puruSArthahInatAne prazna tenA saMbaMdhamAM amAre e kahevAnuM che ke kramabaddhaparyAyanI vAta sarvatra puruSArthane AgaLa rAkhIne ja kahevAmAM AvI che, tenI upekSA karIne nahIM. henahAranI carcA karatAM haiyA bhagavatIdAsajI paNa puruSArthanI preraNA devAnuM bhUlyA nathI. temanI daSTimAM sAcuM henahAra arthAta kamabaddhaparyAya puruSArthanAzaka nathI, paraMtu puruSArtha preraka che. je padamAM teo A lakhe che - je je dekhI vitarAgane, se so hasI virA re; anahonI hasI nahiM kyahI, kAhe heta adhIra ra." te ja padamAM AgaLa cAlatAM puruSArthanI preraNuM detAM lakhe chetU sAri pauraSa bala apane, sukha anaMta te tIra re." jo ke kAryanI utpattimAM aneka kAraNa mAnavAmAM AvyAM che, jemane pAMca samavAyanA nAmathI paNa kahevAmAM Ave che, te paNa Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana te badhAMmAM puruSArthane viziSTa sthAna prApta che, kemake prayatna tenA ja saMbaMdhamAM saMbhavita che-bhavitavya (henahAra), kALalabdhi AdimAM saMbhavita nathI. kamabaddhaparyAya arthAt samyaka niyati mAnavAmAM jagatane puruSArthanI aprAsaMgikatA dekhAya che, jyAre samyaka niyatimAM anya kAraNanI upekSA na hovAthI A prakAranI kaI vAta nathI. A ja vAta uparyukta kathanamAM spaSTa karavAmAM Avela che. AcAryakalpa paMDita TeDaramalajIe mokSamArganA saMbaMdhamAM A viSaya uThAvIne ghaNuM sArI mImAMsA pragaTa karI che. tenA keTalAka aMza jevA jevA che, ke je A prakAre che : ahIM prazna che ke mokSane upAya kALalabdhi AvatAM bhavitavyAnusAra bane che, ke meha AdinA upazamAdi thatAM bane che ke pitAnA puruSArthathI udyama karatAM bane che-te kahe. je pahelAM beu kAraNe maLatAM bane che te amane upadeza zA mATe Ape che? ane jo puruSArthathI bane che, te upadeza te badhA sAMbhaLe che, temAM keI upAya karI zake che tathA kaI nathI karI zakatA; tenuM kAraNa zuM? samAdhAna - eka kArya thavAmAM aneka kAraNo maLe che. jyAM mekSane upAya bane che tyAM te pUrvokta traNeya kAraNe maLe che ane nathI banate tyAM e traNeya kAraNe nathI maLatAM. pUrvokta traNa kAraNa kahyAM temAM kALalabdhi vA honahAra (bhavitavya) te kaI vastu nathI; je kALe kArya bane che te ja kALalabdhi ane je kArya thayuM te ja honahAra tathA je karmanA upazamAdika che te te pudgalanI zakti che, AtmA tene kartA-hartA nathI. tathA puruSArthathI udyama kare che te A AtmAnuM kArya che; tethI AtmAne puruSArthathI udyama karavAne upadeza ApIe chIe. tyAM A AtmA ja kAraNathI kAryasiddhi avazya thAya te kAraNarUpa udyama kara, tyAM te anya kAraNe maLe ja maLe che ane kAryanI paNa siddhi thAya ja thAya che. tathA je kAraNathI kAryanI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra kramabaddhaparyAya siddhi thAya athavA na paNa thAya, te kAraNarUpa udyama kare, tyAM anya kAraNA maLe teA kAryasiddhi thAya che, na maLe te siddhi nathI thatI. tyAM jinamatamAM je meAkSanA upAya kahyo che, tenAthI mAkSa thAya ja thAya che. mATe je jIva puruSAtha thI jinezvaranA upadezAnusAra meAkSanA upAya kare che tene kALabdhi vA honahAra paNa thayAM ane karmanAM upazamAdi thayAM che tethI te te AvA upAya kare che. mATe je puruSArtha vaDe mAkSanA upAya kare chetene sarva kAraNeA maLe che ane tene avazya meAkSanI prApti thAya che--evA nizcaya karavA. tathA je jIva puruSArtha vaDe mAkSanA upAya nathI karatA tene kALalabdhi ane hAnahAra paNa nathI ane karmonAM upazamAdghi thayAM nathI, tethI teA e upAya karatA nathI. mATe je puruSArtha vaDe mAkSanA upAya nathI karatA tene kAI kAraNa nathI maLatAM ane tene mAkSanI prApti nathI thatI--evA nizcaya karavA. " 1 ukta kathanamAM pa ToDaramalajIe kAryanI utpattimAM puruSArthane mukhya rAkhIne kALabdhi Adi anya kAraNAnI pazu anivAya upasthiti batAvI che. vAstavamAM pAMce ya samavAyAnA samudAya ja kAryanA utpAdaka che. ema kahevuM e kArI kalpanA ja che ke pAMce samavAyAmAMthI jo eka paNa na maLyuM te kAryo nahi thAya, kema ke evA sa Mbhava ja nathI ke kA thavAnu hAya ane koI samavAya na maLe. jyAre kA thavAnu hAya che tyAre badhA samavAya hAya jAya che, puruSArthane mukhya karIne A vAta pa. ToDaramalajIe ghaNI ja spaSTa lakhI che. puruSArtha paNa anya samavAyA anusAra ja thAya che. pAMca samavAyAmAM koI paraspara sa MgharSa nathI, paraMtu adbhuta sumeLa che. tethI ema kahevu ke jo hAnahAra na thayuM ke kALalabdha na pAkI tA puruSArthathI zuM thAya? athavA nimitte na maLyuM te henahAra 1. mokSamAga prakAzaka, vRddhe 320 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana zuM kare athavA puruSArtha zA kAmamAM Ave ? Adi-mAnasika vyAyAma sivAya kAMI artha sAratuM nathI. Ama te puruSArtha vinA kaI paNa kArya saMpanna thatuM nathI. badhe ja anya samavAnI apekSA sahita puruSArthanuM sAmrAjya che. mokSamArgarUpI kAryanI utpatti, sthiti, vRddhi ane pUrNatAmAM paNa kALalabdhi Adi anya samavAnI sAthesAtha puruSArthanuM mahattvapUrNa sthAna che, chatAM paNa mokSanA mArganA saMbaMdhamAM puruSArthanI vyAkhyA, jagata jene puruSArtha samaje che, tenAthI kAMIka bhinna ja che. puruSArthasiddhayupAyanI bhASA TAMkAmAM zleka 9 nA bhAvArthamAM paMDita TeDaramalajIe puruSanI vyAkhyA A prakAra karI che - "pu = uttama cetanA guNamAM, =svAmI thaIne pravartana kare tene puruSa kahe che. jJAnadarzana cetanAnA nAthane puruSa kahe che." artha arthAt prajana-A prakAre uttama cetanA guNanA svAmI thaIne temAM ja pravartana karavAnuM cheprajana jenuM, tene puruSArtha kahe che. bIjA zabdomAM mokSanA mArgamAM AtmAnubhavananI prAptine prayAsa ja puruSArtha che. kramabaddhaparyAyanI zraddhAnI sthitimAM te ukta puruSArtha vizeSapaNe jAgRta thAya che, kAraNa ke anAdikALathI jagatanA pariNamanane pitAnI IcchAnukULa karavAnI AkuLatAthI vyAkuLa prANI jyAre e anubhava kare che ke jagatanA parizamanamAM huM kAMI paNa pheraphAra nathI karI zakatuM tyAre tene upa saheje jagatathI khasIne Atmasanmukha thAya che. ane jyAre e zraddhA bane che ke huM mArI kamaniyamita paryAmAM paNa koI pheraphAra nathI karI zakta tyAra paryAya uparathI paNa daSTi khasI jAya che ane sva-vibhAva tarapha DhaLe che. dRSTinuM svabhAva tarapha DhaLavuM te ja mokSanA mArgamAM anaMta puruSArtha che, kramabaddhaparyAyanI zraddhA karanArane ukta zraddhAnA kALamAM AtmabhUkhI anaMta puruSArtha thavAne ane samyagdarzana pragaTa thavAne kama paNa sahaja heya che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya kartRtvanA ahaMkArathI pakaDAyela A jagatane paramAM ke paryAyamAM kAMI pheraphAra karavAmAM ja. puruSArtha dekhAya che. paNa para ane paryAya sabaMdhI vikAthI virAma laIne svamAM sthira thaI javAmAM puruSArtha dekhAtA nathI. sarvajJa bhagavAna paramAM ane peAtAnI paryAyamAM paNa kAMI pheraphAra karatA nathI, teA zu te puruSAhIna thaI gayA ? zu temane meAkSa puruSArtha nathI ? 68 temanA vIguNanA pUrNa vikAsa thaI gayA che, chatAM paNa zuM te anaMta vIryaMnA dhaNI arthAt pUrNa puruSAthI nathI ? paramAM ane paryAyamAM kAMI paNa pheraphAra karyA vinA ja jo te anaMta puruSAthI hAI zake che teA pachI ApaNe zA mATe nahi? AvA keTalAka prazno temanI sAme che ke jemane 'kramabaddhaparyAya ' mAnavAmAM puruSArtha UDI jatA dekhAya che. ukta saMbaMdhamAM svAmIjInA vicArA paNa dRSTimAM levA ceAgya cheH-- '' prazna :- " jo badhuM ja kramabaddha che ane temAM jIva kAMI paNa parivartana nathI karI zakatA tA pachI jIvamAM puruSAtha kayAM rahyo ? uttara :- badhu ja kramabaddha che--A nirNayamAM ja jIvanA ana'ta puruSAtha samAyelA che, paraMtu temAM koI parivartana karavu e AtmAnA puruSArthanu kArya nathI. bhagavAna jagatanuM badhuM ja mAtra jANe che, paraMtu teo paNa kAMI parivartana karI zakatA nathI, tA zuM tethI bhagavAnanA puruSA parimita thaI gayA ? nA, nA; bhagavAnanA anaMta aparimita puruSArtha potAnA jJAnamAM samAyelA che. bhagavAnanA puruSA nijamAM che, paramAM nathI. puruSArtha jIvadravyanI paryAya che, tethI tenuM kA jIvanI paryAyamAM thAya che; paraMtu jIvanA puruSArthanuM kArya paramAM heAtuM nathI. je ema mAne che ke samyagdarzana ane kevaLajJAnadazA AtmAnA puruSArtha vinA thAya che te mithyAdaSTi che. jJAnI pratikSaNa svabhAvanI pUrNatAnA puruSArthanI bhAvanA kare che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana ahe! jemane pUrNa jJAyaka svabhAva pragaTa thaI zake che, teo kevaLajJAnI che, temanA jJAnamAM badhuM ekI sAthe jaNAya che. evI pratIti karatAM pote paNa nija dRSTithI dekhanAra ja rahyo; jJAna sivAya paranuM kartutva athavA rAgAdika badhuMya abhiprAyamAMthI dUra thaI gayuM. AvI dravyadaSTinA baLathI, jJAnanI pUrNatAnI bhAvanAthI, vistasvarUpanuM ciMtavana kare che. - A bhAvanA jJAnInI che, ajJAnI mithyAdaSTinI nathI; kema ke mithyASTi jIva paranuM kartRtva mAne che ane kartutvanI mAnyatAvALo jIva jJAtRtvanI yathArtha bhAvanA nathI karI zakate, kema ke katRtva ane jJAtRtvane paraspara virodha che. | sarvajJa bhagavAne potAnA kevaLajJAnamAM levuM joyuM che, te ja thAya che. je ApaNe temAM kAMI parivartana nathI karI zakatA te pachI temAM puruSArtha rahetuM nathI-A prakAre je mAne che te ajJAnI che. he bhAI! tuM tenA jJAnathI vAta kare che? pitAnA jJAnathI ke bIjAnA jJAnathI? je te pitAnA ja jJAnathI vAta karate he te pachI je jJAne sarvajJa ane badhAM dravyanI avasthAne nirNaya karI lIdhe te jJAnamAM svadravyane nirNaya na hoya-e thaI ja kevI rIte zake? svadravyanA nirNaya karanAra jJAnamAM anaMta puruSArtha che. te tArA tarkamAM kahyuM che ke "sarvajJa bhagavAne pitAnA kevaLajJAnamAM jevuM joyuM hoya tema thAya che, te te mAtra vAta karavAne mATe kahyuM che-ke tane sarvasanA kevaLajJAnane nirNaya che? pahelAM te je tane kevaLajJAnane nirNaya na hoya te sarva prathama te nirNaya kara ane je te sarvajJanA nirNayapUrvaka kahe che te sarvajJa bhagavAnanA kevaLajJAnanA nirNaya karanAra jJAnamAM anaMta puruSArtha AvI ja jAya che. sarvasane nirNaya karavAmAM jJAnanuM anaMta vIrya kAma kare che, te paNa tene InkAra karIne tuM kahe che ke kramabaddhaparyAyamAM puruSArtha kyAM rahya? - sAcuM te e che ke tene pUrNa kevaLajJAnanA svarUpanI ja Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya zraddhA nathI ane kevaLajJAnane svIkAra karavAne anaMta puruSArtha tArAmAM pragaTa thayA nathI. kevaLajJAnane svIkAra karavAmAM anaMta puruSArthanuM astitva AvI jAya che, te paNa je tene svIkAra nathI karate te kahevuM paDe ke tuM mAtra vAte ja kare che, paraMtu tene sarvajJane nirNaya nathI thaye. je sarvajJane nirNaya hoya te puruSArthanI ane bhavanI zaMkA na rahe, yathArtha nirNaya thaI jAya ane puruSArtha na Ave e banI ja na zake." 1 UMDANathI vicAra karavAmAM Ave te kramabaddhaparyAyanA nirNayamAM ja anaMta puruSArtha AvI jAya che. kamabaddhaparyAyane nirNaya svayaM anaMta puruSArthanuM kArya che, kema ke kamabaddhaparyAyanA nirNayamAM sarvajJatAne nirNaya samAyela che. jevI rIte sarvajJatAnI pratIti-AsthA vinA kamabaddhaparyAyane nirNaya zakya nathI; tevI ja rIte kamabaddhaparyAyanA samyakanarNaya vinA sarvajJatAnI paNa sAcI pratIti zakya nathI. have rahI parakatRtvanA ahaMkAranI vAta ke jene A ajJAnI jagata puruSArtha mAnI beThuM che, te puruSArtha te tUTa ja joIe kema ke e sAce puruSArtha ja nathI, te te napuMsakatA che. je kamabaddhaparyAyanI zraddhAthI parakatRtvane ahaMkAra paNa na tUTe te samajavuM joIe ke "kamabaddhaparyAya' tenA samajavAmAM AvI ja nathI. "kamabaddhaparyAya nI sAcI zraddhAnuM phaLa te kartutvane ahaMkAra tUTIne aMtara sanmukha samyaka puruSArthanuM jAgRta thavuM te ja che. je lekene kamabaddhaparyAyanI zraddhAmAM puruSArtha UDate najare paDe che, vAstavamAM puruSArthanuM sAcuM svarUpa ja temanI samajaNamAM AvyuM nathI. teo parakatRtva ane paryAyanA pheraphArane ja puruSArtha mAnI beThA che. temaNe sarva prathama puruSArthane samyaka svarUpane gaMbhIratAthI vicAra kara joIe. amAre vizvAsa che ke temanI daSTimAM puruSArthanuM sAcuM svarUpa spaSTa thatAM ja temanI zaMkA-AzaMka. svataH samApta thaI jaze; 1. nisvabhAva-nayasvabhAva, pR- Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A eka anuzIlana enA vinA ukta zaMkAnuM nivAraNa sa Mbhavita nathI. tethI temane puruSArthInA sAcA svarUpanA gabhIratAthI vicAra karavAnA vinamra anurAdha che. sajJane dhanu mULa kahevAmAM Avyu che. je vyakti sarvajJa bhagavAnane dravyapaNe, guNapaNe ane paryAyapaNe jANe che, te potAnA AtmAne paNa jANe che. zrI kundakuntAcArya atyaMta spaSTa zabdomAM lakhe cheH - " jo jANadi arahaMtaM davvattaguNattapajjaya tehiM / so jANadi appANaM moho khalu jAdi tassa layaM // je jIva arahata arthAt sajJa bhagavAnane dravyapaNe, guNapaNe ane paryAyapaNe jANe che, te petAnA AtmAne paNa jANe che ane tenA meha avazya nAza pAme che." A gAthAmAM mAhane jItavAnA upAya batAvavAmAM AvyA che. AmAM vizeSa dhyAna devA cAgya vAta e che ke mULarUpe te ema kahevAmAM AvyuM che ke je AtmAne jANe che tenA mADu (mithyAtva) nAza pAme che; paNa sAthe ema paNa kahevAmAM Avyu che ke je arahaMta bhagavAnane dravyapaNe, guNapaNe ane paryAyapaNe jANe che, te potAnA AtmAne jANe che--A prakAre mithyAtvanA nAza mATe ararhata bhagavAnane jANavA-e paNa anivArya karI devAmAM AvyuM che. mAtra araDUtane nahi paraMtu temane dravyapaNe, guNapaNe ane paryAyapaNe jANavA tene anivArya kahela che. potAnA AtmAnA ane araDUta bhagavAnanA dravyaguNu tA eka samAna ja zuddha che paNa vartamAna paryAyamAM aMtara che. potAnI paryAya avikasita ane azuddha che, temanI paryAya pR` vikasita ane zuddha che. ethI spaSTa che ke AcArya deve pUrNatA ane zuddhatAne jANavAnu kahyu che. A rIte temaNe pUrNa vItarAgatA ane sajJatAnA jJAnane mAha ( mithyAtva)nA nAza mATe anivArya mAnela chaeN. 1. kAti kayAnuprekSA, gAdhA 302 nA bhAvArthI ane urSyAnakA 2. pravacanasAra, gAthA 8 - Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya e ja kAraNa che ke AtmAnubhUtinI sAthesAtha sAcA deva-guruzAstranI samyaka oLakhANa paNa samyakatva-prAptine mATe anivArya che. je sarvajJatA ApaNuM lakSya che, prAptabdha che, Adarza che; tene prApta karavA mATe ja badhe prayatna che te pachI tenA sAcA svarUpanA parijJAna vinA tene prApta karavAne mArga kevI rIte zarU thaI zake? jaina-darzanane mULAdhAra sarvajJAtA ja Aje saMkaTamAM paDI gayela che. ApaNA keTalAka dhuraMdhara dharmabaMdhuo pakSanA vyAmohamAM eTalA gUMcavAI gayA che ke sarvajJatAmAM paNa AvuM pAchuM karavA lAgyA che. zrI samantabhadra AcAryane "kaLikALa sarvajJa" tethI ja kahevAmAM AvyA hatA ke temaNe kaLikALamAM dAMDI pITIne (-spaSTa zabdomAM) sarvajJatAnI siddhi karI hatI. teo pote kAMI sarvajJa nahetA, paNa temaNe kaLayuganA baLathI saMkaTamAM paDelA sarvajJatAnI punaH sthApanA karI hatI, tethI teo "kaLikALasarvajJa kahevAyA. Aje pharIthI pAcho kaLayuga jera karI rahyo che, Aje yugane pharI eka samantabhadranI jarUra che ke je dAMDI pITIne sarvajJatAnI siddhi karI zake, punaH sthApanA karI zake. mehane nAza karIne AtmazraddhAna-jJAna ane AtmalInatAnA icchuka janee anaMta puruSArthapUrvaka marI phITIne paNa sarvajJatAne nirNaya avazya kare jaIe. sarvajJatAnA nirNayamAM kamabaddhaparyAyane nirNaya samAyeluM che. sarvajJatA ane kamabaddhaparyAyane nirNaya jJAyaka svabhAvanI sanmukha thaIne ja thAya che. jJAyaka svabhAvanI sanmukhatA ja mekSamahelanuM prathama pagathiyuM che, tenA upara caDhavAne anaMta puruSArtha kramabaddhaparyAyanI zraddhAmAM samAyeluM che. A rIte "sarvajJatA ane kramabaddhaparyAya eka rIte paraspara anubaddha che. ekane nirNaya (sAcI samajaNa) bIjAnA nirNaya sAthe joDAyela che. bannene ya nirNaya sarvajJasvabhAvI nija AtmAnI sanmukha thaIne thAya che. jo keI vyakti para-sanmukha vRtti dvArA sarvajJatA ke "kramabaddhaparyAyane nirNaya karavAne prayatna kare te te kadI saphaLa nahIM thAya. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana sarvajJatA prApta karavAne prAraMbhika upAya sarvajJatAnuM svarUpa samajavuM te che. jema jyAre tIrthakara kaI mAtAnA garbhamAM Ave che, tyAre tenA pahelAM svapnamAM Ave che, tevI ja rIte je AtmAmAM sarvajJatA pragaTa thAya che, tene te pragaTa thayA pahelAM samajaNamAM Ave che. sarvajJatA samajaNamAM AvyA vinA prApta karI zakAtI nathI, hajI te sarvajJatA samajaNamAM ja AvI nathI, te pragaTa thavAnI vAta ja kyAM che? sarvajJatAne samajyA vinA, svIkAryA vinA, dharmanI utpatti ja saMbhavita nathI te pachI tenI rithati, vRddhi ane pUrNatAne te prazna ja kyAM UThe che? sarvajJatAnI zraddhA vinA deva-zAsa-gurunI sAcI zraddhA paNa saMbhavatI nathI, kema ke sAcA devanuM te svarUpa ja sarvajJatA ane vItarAgatA che. zAstranuM mULa paNa sarvajJanI vANuM che. guru paNa sarvajJakathita mAnugAmI hoya che. sAdhuone AgamacakSu kahyA che.1 sarvajJakathita mArganuM nirUpaNa zAstramAM che. zAstronI prAmANikatAnA abhAvamAM gurunuM svarUpa paNa spaSTa kevI rIte thAya? tethI deva-zAstra-gurunuM sAcuM svarUpa samajavA mATe sarvajJatAnuM svarUpa samajavuM ati Avazyaka che. tethI te tArkikacakacUDAmaNi AcArya samantabhadre deva-zAstragurunI samyakazraddhAne samyagdarzananA svarUpamAM sAmela karI che. teo lakhe che - "zraddhAnaM paramArthAnAmAptAgamatapobhRtAm / trimUDhApoDhamaSTAGgaM samyagdarzanamasmayam // 4 // 2 traNa mUDhatA ane ATha mada rahita tathA ATha aMge sahita sAcA deva-zAstra-gurunuM zraddhAne ja samyagdarzana che." 1. kAmavahu sAdR pravacanasAra, gAthA 234 2. ratnakaraMDagrAvakAcAra, zloka 4 - Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya keTalAka leAkAnu kahevu che ke Apa 'kramabaddhaparyAya 'ne sajJanI sAthe kema bheLavA che? tene sIdhI vastuthI siddha karAne ? 74 bhAI ! ame bheLavatA nathI, te bhaLelI ja che; kema ke 'sarvajJatA'nI zraddhA vinA 'kramabaddhaparyAya'nI zraddhA ane 'kramabaddhaparyAya 'nI zraddhA vinA 'sajJatA'nI zraddhA saMbhavatI nathI. jo ke 'sajJatA'nA AdhAra lIdhA vinA paNa kramabaddhaparyAya'nI siddhi karI zakAya che, vastusvarUpanA AdhAre ame vistArathI ' kramabaddha ' siddha karI paNa gayA chIe; tApaNu sajJatAthI tene alaga karavAnA Agraha paNa zA mATe che? sajJatAnA AdhAre kramabaddhaparyAya siddha karavAnu eka kAraNa tA e che ke sajJatA jainadarzanamAM saCmAnya che, temAM koIne paNa vivAda nathI. tethI kramabaddhaparyAyane siddha karavAnA e eka nakkara AdhAra che. tathA je lokone sajJatAnI bhale bahArathI ja theADI-ghaNIye zraddhA che; temane sarvajJatAnA AdhAre 'kramabaddha' samajavAmAM ghaNI sagavaDa rahe che. bIjI vAta e paNa che ke 'kramabaddhaparyAya'nA viSaya ati sUkSma che; tene sajJatAnA AdhAra vinA sAdhAraNa buddhivALAonA gaLe utAravuM asabhava nahi, teA kaThina avazya che. huM Apane ja kahu chu ke sarvajJatA ane sarvajJakathita AgamanA AdhAra vinA Apa eka lAkha yojananA UMcA sumeru pata ja samajAvI dyo. chevaTe Apane e ja kahevuM paDaze ke zAsromAM lakhyuM che ane zAstra sarvajJakathita che. jo Apa ATalA sthULa eka lAkha yeAjananA sumeru parvata paNa sarvajJatA ane sarvajJakathita Agama vinA siddha nathI karI zakatA te pachI 'kramabaddhaparyAya' jevA sukSma viSaya samajAvavAmAM amane sarvajJa ane sajJakathita AgamanA Azraya cheDavAnu zA mATe kahA che? zu Apane sattatA ane sajJakathita AgamamAM vizvAsa nathI ? jo che, teA pachI evI vAta zA mATe? sajJatAnA AdhAra cheDAvavAnI haTha zA mATe? lAge che te ema ke mApane peAtAne Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana - 7pa sarvajJatA upara pUre bharaso nathI athavA sarvajJatAnuM svarUpa ApanI daSTimAM saMpUrNapaNe spaSTa nathI ane sarvasanI saune InkAra karavAnI hiMmata paNa nathI. tethI kaIne kaI bahAne A samartha hetuthI tamArI jAna cheDAvavA Icche che. je sarvajJatAnuM svarUpa ApanI dRSTimAM spaSTa heta ane tenA upara Apane vizvAsa paNa heta te kramabaddhaparyAyane paNa saheje svIkAra thaI jAta. pachI e kahevAnI AvazyakatA na raheta ke Apa kramabaddhaparyAyanI siddhi mATe sarvajJatAne Azraya zA mATe le che? bhale, eka miniTa "kramabaddhaparyAyanI vAta cheDI paNa gho, te paNa sarvajJatAne nirNaya te kare ja paDaze. tenA vinA te deva-zAstra-gurunuM svarUpa ja spaSTa nahi thAya. deva-zAsa-gurUnI rakSAnA pikAra karanArAoe kadI deva -zAstra-gurunA sAcA svarUpa upara paNa vicAra karavAnuM kaSTa lIdhuM che? zuM sarvajJatAne samajyA vinA deva-zAstra-gurunuM svarUpa samajI ke samajAvI zakAya che? AgamanA saMrakSakone zuM e paNa batAvavuM paDaze ke AgamanI sauthI pahelI zarata che-tenuM sarvajJakathita (AptapI) hevuM. tathA sarvajJakathita Agama nizcata-bhaviSyanI asaMkhya ghoSaNAothI bharyuM paDyuM che. zuM karaNAnugane eka paNa viSaya sarvajJakathita AgamanA AdhAra vinA siddha karI zakAya che? samajAvI zakAya che? zuM. Apa ATha karmonI sattA, temane baMdha, udaya, saMkramaNa, utkarSaNa, apakarSaNa, udvelana vagere sarvajJakathita AgamanA AdhAra vinA siddha karI zakaze? e ja rIte adhakaraNa, apUrvakaraNa, - anivRttikaraNanA pariNAmanI siddhine AdhAra zuM banAvaze? A badhA ane A ja prakAranA bIjA viSayenA paThana-pAThana 1. AcArya samantabhakaH ratnakaDazrAvakAcAra, bleka 9 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamabaddhaparyAya samaye Apane e prazna kema upasthita na thaye ke sarvajJakathita AgamanA AdhAra vinA ene siddha karavAmAM Ave, Aje ja A na prazna zA mATe? bhAIjema kahevAmAM AvyuM che ke sarvajJa dharmanuM mULa che, te pramANe dharmarakSakae sarvane nirNaya te karavuM ja paDaze. Akhare eka jainadarzana ja evuM dazana che je pratyeka AtmAne paramAtmA banavAnI (zakti hevAnI) vAta kare che; vAta ja nathI karatuM, paramAtmA banavAne mArga batAve che, tenA upara cAlavAnI preraNA Ape che ane chAtI ThokIne vizvAsa apAve che ke A mArge cAlanAra avazya paramAtmA bane che. zuM paramAtmA banavA pahelAM paramAtmAnuM svarUpa samajavuM paNa jarUrI nathI? je che, te pachI sarvajJatAnI carcAthI virAma pAmavAne Agraha zA mATe? kamabaddhaparyAyanuM ja zuM, AcAryoe te samasta jina-siddhAMtanuM pratipAdana sarvajJatAnA AdhAre ja karyuM che. ApaNe kyA kyA siddhAntanA pratipAdanamAM sarvajJa ane sarvajJakathita Agamane tilAMjali ApIzuM? paramAtmA banavA mATe zuM pitAnA AtmAne jANavAnuManubhavavAnuM Avazayaka nathI? AcArya kundakundanA ukta kathanamAM te spaSTa ja lakhyuM che ke je arihaMtane dravyapaNe, guNapaNe ane paryAyapaNe jANe che, te pitAnA AtmAne jANe che ane je AtmAne jANe che te mehane nAza kare che. ukta kathanamAM spaSTa nirdeza che ke mehane nAza karavA mATe pitAnA AtmAne jANavuM jarUrI che ane pitAnA AtmAne jANavA pahelAM arihaMta (satta)ne jANavA jarUrI che. zuM deva-zAstragurunI rakSA temanuM svarUpa jANyA vinA ja thaI jaze? teo te pitAnA svarUpamAM sadA surakSita ja che, temane ApaNI surakSAnI AvazyakatA nathI. je ApaNe ApaNI surakSA karavI che te temanuM sAcuM svarUpa samajIe. emAM ja ApaNuM ane ApaNuM dharmanI surakSA che. parikSAnI vAta Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana karanArAoe thADuM ghaNuM dhyAna A taraphe pazu ApavuM joIe. AgaLa cAlatAM te ja pravacanasAranI 82 mI gAthAmAM * kundakuntAcArya ghASaNA kare che : " savve vi ya arahaMtA teNa vidhANeNa khavidakammaMsA / kiccA tadhodhadesaM NivvAdA te Namo tesiM // badhAya arihaMta bhagavAnA te ja vidhithI karmAzAnA kSaya karIne tathA (anyane paNa ) . e ja prakAre upadeza karIne mekSa pAmyA che. temane namaskAra hA." G 'te ja vidhithI' arthAt 80-81mI gAthAmAM batAvelI vidhithI temaNe pAte mokSa prApta karyo tathA upadeza paNa te ja ApyA. 80-81 mI gAthAmAM batAvavAmAM Avyu che ke je ati bhagavAnane dravyapaNuM, guNapaNe ane paryAyapaNe jANe che, te peAtAnA AtmAne jANe che ane tenA meAhu nAza pAme che. tyAra pachI rAga-dveSane cheADIne zuddha AtmAne prApta kare che arthAt pUrNa vItarAgatA ane sarvajJatA prApta kare che. A ja vidhi sajJatA prApta karavAnI che ke jenAthI sa arihatAe sajJatA prApta karI che ane prApta karavAnA upadeza ApyA che. pravacanasAra gAthA 8ranI TIkAmAM ja amRtacandrAcArye te tyAM sudhI kahyu che ke sarvajJatA prApta karavAnA anya prakAra asa'bhava che. aMte amRtacandradeva kahe cheH " adhika pralApathI khasa thA, mArI mati vyavasthita thaI che. " 1 tathA 82mI gAthAnI ja utthAnikAmAM teo kahe cheH-- 66 bhagavatA dvArA' anubhUta ane batAvavAmAM AvelA A ja 1 alamathavA pralapitena / vyavasthitA matirmama / pravacanasAra gAthA 82 nI TIkA. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamabaddhaparyAya eka mokSane pAramArthika mArga che, A prakAre matine vyavasthita kare che." 1 are bhAI! jenI mati avyavasthita che tene jagata avyavasthita dekhAya che. jemAM cAlatI relagADImAM beThelI vyaktine jamIna cAlatI dekhAya che, paNa jyAre vivekathI vicAra kare che te pratIta thAya che ke jamIna te pitAnI jagyAe sthira che, huM ja cAlI rahyo chuM. tevI ja rIte avyavasthita mativALAne jagata avyavasthita dekhAya che. je gaMbhIratAthI vicAra kare te patto lAgI zake che ke jagatane vyavasthita karavAnuM nathI, te te vyavasthita ja che mAre mArI matine vyavasthita karavAnI che. paNa A avyasthita mativALA leke jagatane ja vyavasthita karavAnA vikalpamAM ja gUMcavAyA che; jema jema sulaTAvavAne prayatna kare che tema tema adhika gUMcavAtA jAya che. kAraNa ke jyAM avyavasthA che, tyAM temanuM dhyAna ja nathI ane jyAM badhuM ja pUrepUruM vyavasthita che, jyAM kAMI paNa pheraphArane saMbhava nathI; tyAMnA vyavasthApaka banavAnI dhUnamAM vyAkuLa thaI rahyA che, ane jyAM sudhI pite pitAnI matine vastusvarUpane anukULa vyavasthita nahi kare, tyAM sudhI vyAkuLa thatA raheze. eka vAta te e paNa che ke kartutvanA ahaMkArathI grasta prANIonI mati vyavasthita heI paNa nathI zakatI. kema ke vyavasthApaka banavAnI dhUnamAM masta jagata e kevI rIte svIkArI zake ke jagata savayaM vyavasthita che. je jagatane kavayaM vyavasthita mAnI laIe te teo vyavasthApaka kevI rIte rahe? ke nA rahe? teo vyavasthApaka banI rahe te mATe e Avazyaka che ke jagata avyavasthita haya, anyathA teo vyavasthA kenI kAra? zuM kare? e ja kAraNe vyavasthApakenI 1 athAyamevaiko bhagavadbhiH svayamanubhUyopadarzito niHzrayasasya pArthivALA iti natti vyavasthApati pravacanasAra gAthA 82 nI.usthAnikA. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 eka-anuzIlana samajaNamAM vyavasthita-vyavasthA nathI AvI zakatI, kema ke tethI temanA ane ghA lAge che, vyavasthApakatvane adhikAra chinavAI jAya che. vyavasthApakane te eka avyavasthita jagata joIe ke jenI vyavasthA te kare ane pratiSThApUrvaka te vyavasthApaka banyA rahe. e ja kAraNe sunizcita svayaMcAlita vyavasthA jagatanI samajaNamAM nathI AvatI ane tenI mati vyavasthita nathI thatI. sarvajJatA" ane "kramabaddhaparyAya"nI zraddhA-pratIti vinA mati vyavasthita thaI ja nathI zakatI. bhale game teTale prAmANika vyavasthApaka hoya, paraMtu vyavasthApaka dvArA karavAmAM AvelI vyavasthA kadI paNa pUrNa vyavasthita, sAcI ane nyAyasaMgata na hoI zake; svayaMcAlita vyavasthA ja pUrNa vyavasthita, sAcI ane nyAyasaMgata hoya che. eka vajana karavAnuM yaMtra che, jemAM dasa paisAne sikko nAkhavAthI ApanuM sAcuM vajana jaNAI jAya che. te yaMtra vaDe jeTalA mANase pitAnuM vajana karaze teTalA dasa paisAnA sikkA tenI aMdarathI avazya nIkaLaze. evuM banI zakatuM nathI ke kaI paisA na nAkhe ane pitAnuM vajata (tenA vaDe) jANI ye, bhale te mANasa te yaMtrane mAlika paNa kema na hoya. tene paNa je pitAnuM vajana jANavuM hoya te yaMtramAM sikko nAkhavuM ja paDaze. paraMtu e mANasa kadAca dIva laIne zodhatAM ya na maLe ke jenI javAbadArI upara kAMTe soMpavAmAM Ave ane kahevAmAM Ave ke je vajana karAve tenI pAsethI dasa paisA laI leje. te pite vajana karaze ane paisA jamA nahi kare, pitAnAM bALakone taLaze ane paisA nahi Ape. e saMbhavita nathI ke jeTalA mANaso te kAMTA upara vajana karAve, eTalA paisA tenA svAmIne maLI ja jAya. mATe svayaMcAlita vyavasthA ja barAbara che, sAcI che paNa vyavasthApaka e nahi mAne, kema ke ethI te nakAmo banI jAya che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya tenuM kartutva gUMTavAI jAya che, ahaMkAra tUTI jAya che. e ja kAraNe tenI mati vyavasthita nathI thaI zakatI. vyavasthita-vyavasthAmAM aprAmANikapaNuM zakya nathI. e ja kAraNe je niyamitakama arthAt vyavasthita-vyavasthAne bhaMga karIne samaya pahelAM kAma karI levAnI bhAvanA rAkhe che, temane vyavasthita-vyavasthA saheje svIkArya nathI hotI. paisAthI Aje zuM nathI thaI zakatuM, paisAthI zuM nathI maLI zakatuM? paisA eka evI zakti che ke jenI sAme keI niyama cAlI zakatA nathI. tenI sAme badhI vyavasthAo nakAmI che. paisAnA baLe huM je IcchuM te karI zakuM chuM. paisAthI badhI vyavasthAo badalAvI zakAya che" -A prakAranA athavA A ja prakAranA bIjA koI abhimAnathI grasta aprAmANika lekenI matinuM vyavasthita thavuM asaMbhava nahi, te kaThaNa avazya che. tene eka vyavasthita-vyavasthA arthAt kamabaddhaparyAyane svIkAra the sugama nathI. paNa bhAI! A manuSya bhavamAM karavA yogya te eka mAtra e ja kArya che ke ApaNe ApaNI matine vyavasthita karIe. sarvajJatAnA nirNayathI, kramabaddhaparyAyanA nirNayathI mati vyavasthita thaI jAya che, kartutvane ahaMkAra gaLI jAya che, sahaja jJAtA-daSTApaNAne puruSArtha jAgRta thAya che, paramAM pheraphAra karavAnI buddhi samApta thaI jAya che, e kAraNe te saMbaMdhInI AkuLatA -vyAkuLatA paNa cAlI jAya che, atIndriya AnaMda pragaTa thavAnI sAthe-sAthe anaMta zAnitane anubhava thAya che. sarvajJatAnA nirNaya ane kramabaddhaparyAyanI zraddhAthI ATalA lAbha te tatkALa maLe che. tyArapachI jyAre te ja AtmA, AtmAnA Azraye vItarAga-pariNatinI vRddhi karate jAya che, tyAre eka samaya evo paNa Ave che ke jyAre te pUrNa vitarAgatA ane Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka anuzIlana 81 sarvajJatAne pote ja prApta karI le che. AtmAmAMthI paramAtmA banavAnA A ja mArga che. tethI meAkSAbhilASI mumukSu badhuoe marI-phITIne paNa jema bane tema sajJatAnuM sAcu' svarUpa samajavAnA prayatna avazya karavA joIe. sarvajJatAnuM sAcuM svarUpa khyAlamAM AvatAM ja kramabaddhaparyAya svayaM samajavAmAM AvI jaze, tenA mATe judo kAI prayatna nahi karavA paDe. paraMtu dhyAnamAM rahe ke savajJatA parasanmukhanI vRttithI samajavAmAM AvanArI vastu nathI, sajJatAnI paryAyanI sanmukha thayelI STithI paNa sarvajJatA samajI zakAtI nathI; sarvajJasvabhAvI AtmAnA Azraye sarvajJatA samajavAmAM Ave che. sarvajJatAnu sAcuM svarUpa samajavA mATe AtmAnmukhI puruSArtha apekSita che. kramabaddhaparyAya samajavAnA paNa ekamAtra e ja upAya che. badhA jIvA 'kramabaddhaparyAya ' ane 'sajJatA'nuM sAcuM svarUpa samajIne svabhAva-sanmukha hai| ane anaMta zAMti tathA atIndriya AnaMda prApta karI, kALAMtare yathAsamaya sajJatA prApta karIne parama sukhI haoN-e bhAvanA sAthe virAma lauM chuM. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ x jo - jo dekhI vItarAgane, sA-sA haiAsI vIza re; khina dekhya hAsI nahi kayohI, kAhe hAta adhIrA re. jo-jo dekhI. 1. samayA eka baDhe nahI ghaTasI, jo sukha-duHkhakI pIrA re; tU kayo' sAca kare mana mUrakha, hAya vajra jyAM dvArA re. jo-jo dekhI. 2. Ge >> lage na tIra kamAna khAna kahuM, mAra sahai nahIM mIrA re; tR samhAra pauruSabala apanA, sukha ananta te tIrA re. jo-jo dekhI. 3. nizcaya dhyAna dharahu vA prabhukA, jo TAre ' bhaiyA' ceta dharama nija apanA, jo tAre bhava bhIrA re; bhava nIrA re. jo jo dekhI. 4. * hA kachU bhaya nA 2, jAna liyo saMsAra; hamako kachU bhaya nA 2. jo nigeAdame sA hI mujhame, sA hI meAkha majhAra; nizcaya bheda ka%0 bhI nAhI, bheda ne sa`sAra. hamako kachU bhaya nA 2. paravaza hai ApA visArika, rAga-dveSa kau dhAra; jIvata-marata anAdi kAla hai, yau hI hai urajhAra. hamako kachU bhaya nA re. 2. jAri aisa jAhi samayamai', sA niDhuM rahe kachu nAhI, jo hAtama jA dvAra; kari lInau' niradhAra. hamako kacha bhaya nA re. 3. ati jarAve pAnI khevai, billurata milata apAra; so pudgalarUpI maiM 'budhajana', sabako jAnanahAra. hamako kachU bhaya nA re. 4. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya khaMDa kramabaddhaparyAya : keTalAka praznottara AjanA A bahucarcita viSaya "kramabaddhaparyAyanI vistRta carcA uparAMta paNa keTalIka zaMkAo, AzaMkAo ane prazno upasthita karavAmAM AvI rahyA che. gata eka varSathI AtmadharmanA saMpAdakIya le che ane pravacana nenA mAdhyama dvArA kramabaddhaparyAyanI carcA satata cAlatI rahI che. A "kamabaddha' varSa (sana 179 IravI.)mAM ene pracAra ane prasAra paNa ghaNe thayela che. tethI anekAneka abhyAsI, AtmAthI baMdhuo taraphathI paNa keTalAka spaSTIkaraNa IcchatA prazno niraMtara AvatA rahyA che. - je ke kamabaddhaparyAyaH eka anuzIlanamAM ghaNuMkharuM spaSTIkaraNa AvI gayuM che te paNa viSayanA sarvAgINa spaSTIkaraNa mATe temanA upara paNa vicAra karI le asaMgata nahi gaNAya. A ja bhAvanAthI keTalAka mahattvapUrNa praznottara ahIM ApavAmAM AvyA che. viSayanuM punarAvartana na thAya ane sarva saMbhAvita praznonA uttara paNa AvI jAya-e dRSTie AvelA praznone te ja svarUpe na rAkhatA badhA saMbhavita praznone dhyAnamAM rAkhIne A praznottaramALAne vyavasthita rUpa ApavuM ucita lAgyuM. te pramANe keTalAka mahatvapUrNa praznottara ahIM ApavAmAM AvyA cheH (1) prazna :- samayasAra gAthA 308 thI 311 nI TIkAmAM Avela je paMktione "kamabaddhaparyAya'nA samarthanamAM raju karavAmAM Ave che, temane Azaya te mAtra eTale ja che ke jIva, ajIva Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamabaddhaparyAya nathI ane ajIva, jIva nathI. temAM te mAtra be dravyanI bhinnatA batAvI che, temAMthI paryAye kramabaddha ja thAya che-e vAta kyAM nIkaLe che? uttara :- ukta paMktiomAM be dravyanI mAtra bhinnatA siddha nathI karavAmAM AvI, paraMtu spaSTa kahevAmAM AvyuM che ke "jIva kamaniyamita pitAnA pariNAmothI upajate thake, java ja che, ajIva nathI; evI rIte ajIva paNa kamaniyamita pitAnA pariNAmethI upajatuM thayuM ajIva ja che, jIva nathI." ahIM be dravyanI bhinnatAnI sAthe-sAthe dravyanA pariNama nanI vyavasthA paNa batAvavAmAM AvI che. sAthe ja e paNa spaSTa karavAmAM AvyuM che ke eka dravya bIjA dravyane kartA-hartA nathI, pratyeka dravya pitAnA pariNamanane kartA-hartA pite che ane te pariNamana paNa avyavasthita nathI, niyamita che niyamita ja nahi, paraMtu eka nizcita kramamAM niyamita arthAt baMdhAyeluM che, pUrNa vyavasthita tema ja nizcita che. AthI vadhAre spaSTa karIe te emAM jIvane akartA siddha karavAmAM AvyuM che, jema ke gAthAnI utthAnikA tema ja TIkAnI aMtima paMktithI spaSTa che. ke je A pramANe che: "athAtmano'kartRtvaM dRssttaantpurssrmaakhyaati| have AtmAnuM akartutva daSTAMtapUrvaka siddha kare che." "ato jIvo'kartA avatiSThate / tethI jIva akartA siddha thAya che." jIvathI ajIvanI bhinnatA te javAchavAdhikAramAM ja spaSTa karI dIdhI hatI, sarvavazuddhajJAna adhikAramAM tenI carcAnI zI AvazyakatA hatI? ahIM te jIva pitAnA kamaniyamita pariNAme vaDe svayaM pariNamate-badalate thake paNa eTale badalI nathI jete ke te ajIva thaI jAya-e vAta kahevAmAM AvI rahI che. tenA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka praznottara badalavAnI paNa eka sImA che, te pitAnAmAM ja badalI zake che. badalAIne paNa potAnA rUpe ja rahe che, para-rUpe thatuM nathI; para-padArtha paNa te rUpa nathI thatA. je jJAnaguNa atyAre kumatijJAnarUpa che, te badalIne pachInI kSaNe sumatijJAna thaI zake che, sumatijJAnathI badalAIne pachInI kSaNe kevaLajJAnarUpa thaI zake che, paNa evuM kadI banI zakatuM nathI ke te rasarUpa thaI jAya, raMgarUpa thaI jAya athavA sukharUpa thaI jAya. paryAyanA palaTAnI paNa eka maryAdA che, ane te paNa niyamita che; te ApaNI IcchAnusAra nahi, paNa potAnA nizcita kramAnusAra badale che. e vAta ahIM spaSTa karavAmAM AvI che. eka dravya bIjAnuM kAMI paNa pariNamana nathI karatuM, kare te te terUpa thaI jAya arthAta jyAre te terUpa thAya tyAre te tene pariNamAvI zake, anyathA nahi. ajIvane pariNumAvavA-badalAvavA mATe jIvane avarUpa thavuM paDaze. jyAre te svayaM avarUpa thAya, tyAre te ajIvanA pariNamanane kartA thaI zake che ane ema kadI thatuM nathI. tethI e siddha thayuM ke jIva pitAnA kramaniyamita pariNAmamAM pariNamate-badalate thake jIva ja rahe che, ajIva thaI jatuM nathI. ? bIjI vAta e che ke je ke jIva pitAnA pariNAme kartA che, te paNa te karavAne kAMI bhAra tenA mAthA upara nathI, kema ke te pariNamana paNa sahaja thAya che ane pitAnA niyamitakamamAM thAya che. e ja vAta ahIM spaSTa karavAmAM AvI che. pudgalAda ajIva pratye pitAnA pariNamanane keI bejo rAkhatAM nathI, te zuM temanuM pariNamana aTakI jAya che? je nA, te pachI jIva ja pitAnA mAthe bejo zA mATe rAkhe? pariNamanane nizcita batAvIne dravya-guNane kaI adhikAra ghaTADavAmAM AvyuM nathI paraMtu je dUra karyo che, kAraNa ke te pitAnA pariNAmane adhikRta kartA ane bhakto te che ja. vAstavamAM vAta te ema che ke jevI rIte dravya sat che, Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamabaddhaparyApa guNa sat che, tevI ja rIte paryAya paNa sat che. dravya ane guNAnA viSayamAM ApaNe badhAne vizvAsa che ke temanAmAM kaI pheraphAra saMbhavita nathI, tethI temane badalavAne ApaNane vikalpa paNa uThatA nathI. paNa pariNamanazIla hovAthI paryAyanA saMbaMdhamAM jagatanI kAMIka evI dhAraNA che ke temAM pheraphAra karI zakAya che, tethI temAM pheraphAra karavAnI buddhi thAya che. dravya-guNanI sAthe paryAya paNa svasamayanuM sat che-temAM paNa pitAnI IcchAnusAra koI pheraphAra karI zakAtuM nathI. jyAre ApaNane e vizvAsa thaI jaze tyAre temAM pheraphAra karavAnI buddhi paNa naha rahe. payAMya paNa svakALanuM sat che. acalA che, pArvatI che, satI che. A vistArathI spaSTa karavAmAM AvI gayuM che. tethI ahIM viratAra kare egya nathI. chatAM paNa je leke paryAyane pitAnI IcchAnusAra badalavA cAhe che, temane ame pUchIe chIe ke paryAnA anAda-anaMta pravAhakamamAM teo bhUtakALanI paryAye badalavA cAhe che ke vartamAnanI ke bhaviSyanI? bhUtakALanI paryAye ta. badalI zakAtI nathI, kema ke te te pite badalAI gaI che, samAMta thaI che, tethI temanAmAM te pheraphAranI kapanA paNa karI zakAtI nathI. have rahI vartamAna ane bhaviSyanI paryA. vartamAna paryAya paNa thai ja rahI che, temAM paNa zuM karI zakAya che? A uparathI je katRttvanA ahakArathI grasata kaI ajJAnI kahe ke vartamAna paryAyamAM kAMI kema karI zakAtuM nathI? lyo, huM ene hamaNa ja ukhADI nAkhuM chuM. tene kahIe chIe ke bhAI! jarA vicAra te kare, te utpanna te thaI ja gaI che, tethI tene utpanna thatAM rokavAnuM te saMbhava nathI. have rahI vAta ukhADI nAkhavAnI, te bhAI, tene kALa ja eka samayane che. eka samaya pachI te svayaM UkhaDI javAnI che. temAM tamAre zuM kAma che ? bIjI vAta e paNa che ke ApaNe pazama rAnamAM te Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka praznottara paryAya utpanna thayAnA asakhya samaya pachI Ave che. tyAM ApaNe tene ukhADI nAkhavAnuM vicArIe tyAMsudhImAM to kayAranI ya UkhaDI gaI haze. 87 A uparathI jo te kahe ke bhale bhUtakALanI ane vartamAna kALanI paryAye nahIM, bhaviSyanI paryAye te ApaNe badalI ja zakIe chIe. temane kahIe chIe ke bhaviSyanI paryAye atyAre che ja kahyAM -ke Apa tene badale ? A uparathI jo ema kahevAmAM Ave ke bhaviSyamAM kharAkha paryAyA nahIM AvavA daie, sArI-sArI paryAyeA lAvIzuM; te e prazna UbhA thaze ke kai paryAya sArI che, kaI kharAba-enA nirNaya koNa karaze ? 'niminna thAya: mAMdu oda :'- A nIti anusAra sArA -narasAnA nirNaya paNa asaMbhava nahI, tA kaThaNu jarUra che. jo koi kahe ke ame amArI ruci pramANe nirNaya karIzu, temane kahIe chIe ke jo Apa phakta ApanI ja bhAvI paryAyanA kartA banatA hAta tA vAta judI hatI; paNa Apa teA parapadArthonI paNa paryAya pAtAne anukULa badalavA cAhA che; temAM iSTa-aniSTanA nirNaya mAtra ApanI ja icchAthI kevI rIte thaze ? jagatamAM anya prANIo paNa che, temanI icchAnA vyAghAtanA prasaMga avazya Avaze. bIjuM zuM Apane khabara che ke bhaviSyamAM amuka paryAya thavAnI che ke jethI Apa e nirNaya karI zakA ke amuka paryAya badalIne huM amuka paryAya lAvIza. jo nA, to pachI e ahaMkAra jUThA ja sAbita thayA ke me Ama na thavA dIdhu ane Ama karyuM, kema ke je kAryAM. sapanna thayu che-te thavAnuM nahAtu, bIjuM thavAnu hatuM-enA nirNaya kevI rIte thaze ? banI zake ke te ja thavAnu hAya, jene Apa kahyA cheA ke me Ama karyuM che. khUba mahenata karIne paNa bhaviSyanI paryAyomAM pheraphAra Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 kamabaddhaparyAya karavAnI vAta siddha karI zakavI zakya nathI, tethI vyartha prayAsathI zuM lAbha? aMte te ema ravIkAravuM ja zreSTha che ke pratyeka dravya kamaniyamita pitAnA pariNAmethI UpajatuM thayuM pitArUpa ja rahe che, pararUpa thatuM nathI. A (2) prazna :- je kaI keIne nathI pariNamavatuM te pachI A pariNamana thAya che kevI rIte, ene keNa karI jAya che? je kadI A pariNamana aTakI jAya te? athavA kadI dhIre-dhIra thAya ane kadI jhaDapathI--ene niyAmaka keNa haze? uttara:- pratyeka dravya svayaM pariNamanazIla che, dhruvatAnI jema pariNamana paNa tene svabhAva che, tene pitAnA pariNamanamAM paranI paMcamAtra paNa apekSA nathI, kema ke svabhAva para-nirapekSa ja hoya che. A pariNamana kadI aTakI jAya-ene prazna ja utpanna thatuM nathI, kema ke pariNamana paNa ene nityasvabhAva che. arthAt nityapariNamanazIlatA pratyeka dravyane sahaja svabhAva che. jaladI ane moDuM thavAnI paNa koI samasyA nathI, kema ke pratyeka paryAya eka samayanI ja hoya che. keI paryAyane be samaya rokAvAne prazna ja nathI UDate ane eka samaya pahelAM samApta thavAne paNa prazna saMbhava nathI. have rahI vAta e ke A badhuM koNa kare che? te saMbaMdhamAM vAta e che ke pratyeka dravyamAM anaMta zaktio paDI che, niraMtara ullasita thaI rahI che, temanA dvArA ja A badhuM sahaja thayA kare che. (3) prazna - te anaMta zaktio kaI kaI che ke jemanA dvArA A badhuM thAya che? uttara :- zuM anaMta paNa gaNAvI zakAya che? (4) prazna - keTalIka te batAve? uttara :- bhAvazakti, abhAvazakti, bhAvAbhAvazAta, abhAva bhAvazakti, bhAvabhAvazakti, abhAvAbhAvazana Adi. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka praznottara (5) prazna - paryAnA utpAda ane nAzamAM A zaktione zo phALo che? kRpA karIne saMkSepamAM samajAve. uttara - pratyeka dravyamAM eka evI zakti che ke jene kAraNe dravya pitAnI vartamAna avasthAthI yukta hoya che, arthAt tenI nizcita avasthA hoya ja che, jene bhAvazakti kahe che.1 pratyeka dravyamAM eka evI paNa zakti hoya che ke jene kAraNe vartamAna avasthAthI judI anya kaI avasthA nathI hotI, A zaktinuM nAma abhAvazakti che. ukta bane zaktionA kAraNe pratyeka dravyanI pratisamaya sunizcita paryAya ja thAya che, anya nahIM. (6) prazna :- paryAyane svasamaye kaNa lAve che? ane eka samaya pachI keNa dUra kare che.? paryAya svasamaye AvI ja jAya ane pachInA samaye khasI jAya-ena niyAmaka keNa che? je paryAya svasamaye na Ave te tene kaNa lAve ane eka samaya pachI paNa na khase te keNu khaseDe? AvI sthitimAM kAM te dravya paryAyathI khAlI thaI jaze athavA eka samayamAM banne paryAye AvI jaze. uttara :-enI Apa ciMtA na kare. ema kadI nahi thAya, kema ke pratyeka dravyamAM eka evI paNa zakti che ke jenA kAraNe vartamAna paryAyane niyamathI AgAmI samaye abhAva thaI jaze; te zaktinuM nAma che bhAvAbhAvazakita. tathA eka zakti evI paNa che ke jenA kAraNe AgAmI samaye thanArI paryAya niyamathI utpanna thaze ja. A zaktinuM nAma che abhAvabhAvazakti.8 1 mUrAvasthava mAvatti samayasAra, AtmakhyAti TIkA, pariziSTa, pRSTha 630 che jIvavA mavAi . te ja 5 bhavatparyAyavyayarUpA bhaavaabhaavshktiH| / kAmavAthavi amAvasAvAAida te ja Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya je paryAya je samaye thavAnI che, te paryAya te samaye niyamathI thaze ja, evI paNa eka zakti pratyeka dravyamAM che ke jenuM nAma che bhAvabhAvazakti.3 tathA eka zakti evI paNa che ke jenA kAraNe je paryAya je samaye nathI thavAnI, te niyamathI nahi thAya, te zaktinuM nAma che abhAvAbhAvazakti. ukta cha zaktinuM svarUpa e sunizcitapaNe siddha kare che ke je dravyanI, je paryAya, je samaye pitAnA upAdAna anusAra jevI thavAnI hoya che, te svayaM niyamathI te ja samaye, tevI ja thAya che temAM paranI racamAtra paNa apekSA rahetI nathI. sarvazreSTha digaMbarAcArya kuMdakuMdanA prasiddha paramAgama samayasAranI AcArya amRtacandrakRta AtmakhyAti TIkAnA aMte pariziSTamAM Avela 47 zaktio upara zrI kAnajIsvAmInAM vistRta pravacana "Atmaprasiddhi bhAme hindImAM ane "Atmavibhava' nAme gujarAtImAM prakAzita thayAM che-vizeSa jijJAsA dharAvanAra AtmAthI baMdhuoe pitAnI jijJAsA tyAMthI pUrNa karavI joIe. ahIM temanI vistRta carcA mATe na te avakAza che ane na te nyAyasaMgata che. (7) prazna :- je ApaNe ApaNuM paryAyane paNa nathI badalI zakatA te pachI ApaNA pariNamananA kartA paNa ApaNe kyAM rahyA? uttara :-"ApaNe ApaNuM paryAyane paNa nathI madalI zakatA jyAre ema kahevAmAM Ave che tyAre tene Azaya e hoya che ke ApaNe tenA nizcita kramamAM keI pheraphAra nathI karI zakatA, paraMtu e nathI thatuM ke tenA pariNamananA kartA paNa ApaNe nathI. chA praznanA uttaramAM je cha zaktionI carcA karavAmAM AvI che te dravyanI pitAnI ja zaktio che, temanA kAraNe ja paryAya 1 mavyamAnari mAramAra | samayasAra, AkhyAti TIkA, pariziSTa, pRSTha 630 2. abhavaparyAyAbhavanarUpA abhaavaabhaavshktiH| ta Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka praznottara svasamaye thAya che. tethI pitAnI paryAyane kartA te dravya che ja. - jinavANImAM eka apekSA e paNa Ave che ke jemAM paryAyane ka paryAyane kahevAmAM Ave che, dravyane nahi. trikALI upAdAnanI apekSAe paryAyane kartA te dravya athavA guNa kahevAya che ke jenI te paryAya che; ane kSaNika upAdAnanI apekSAe te samayanI gyatA ja kAryanI niyAmaka hevAthI paryAyane ja paryAyanI katAM kahevAmAM Ave che. A paryAyanI svataMtratAnI carama pariNati che ke je tenA sahaja kamaniyamita pariNamanane siddha kare che. pariNamanazIlatA dravyano sahaja savabhAva che ane ravabhAva sadA paranirapekSa hoya che. tethI pratyeka dravyane potAnA pariNamanamAM paranI paMcamAtra paNa apekSA nathI. keI paNa dravya eka samaya paNa pariNamanathI khAlI nathI rahetuM. je eka samaya paNa pariNamana aTakI jAya te dravyanuM dravyatva ja kAyama na rahe. dravaNazIlatApariNamanazIlatAnuM nAma ja dravya che. pariNamana-svabhAvanA abhAvamAM svabhAvavAna dravyanI sattAnA - abhAvane prasaMga paNa upasthita thaI jaze. jevI rIte zarIramAM je lehI doDe che, je te deDavAnuM baMdha karI de te hRdayanI gati aTakI javAthI manuSyane maraNane prazna upasthita thaI jAya che. tevI ja rIte je kaI dravyanuM eka samaya mATe paNa pariNamana aTakI jAya te tenA mRtyu abhAva)ne prasaMge upasthita thaze. ane dravyanA abhAvanI sAthe sAthe vizvanA abhAvane paNa prasaMga Avaze, kema ke cha dravyanA samUhanuM nAma ja vizva che. jevI rIte lehI niraMtara deDe che, chatAM paNa thAkatuM nathI, kema ke deDavuM e ja tenuM jIvana che, niraMtara gati karavAmAM ja tenI sugati che, tevI ja rIte dravyane niraMtara pariNamanamAM koI muzkelI AvatI nathI, niraMtara pariNamana ja tenuM jIvana che. tene mATe e koI samasyA nathI ke pratisamaya navI-navI paryAye kyAMthI lAvIzuM? te svabhAvamAMthI sahaja Ave che, temane kayAMyathI lAvavI nathI paDatI. te paramukhapekSI nathI. je temane Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 kramabaddhaparyAya anyanI apekSA hAya te dravya parAdhIna thaI jAya athavA pariNamana tenA svabhAva na rahe, kema ke svabhAvane paranI apekSA nathI hAtI. jemAM paranI apekSA hoya te svabhAva kevA ? tethI ja teA kahyuM che - 'yahu jagata svaya' pariNamanazIla, kevalajJAnIne gAyA hai; athavA ' hAtA svaya' jagata pariNAma, maiM jagakA karatA kayA kAma.' - (8) prazna :- jo ApaNe paranu kAMI karI ja nathI zakatA tA pachI ApaNI svataMtratA ja zI rahI? uttara H- zu' paramAM kAMI karavAnuM nAma ja svataMtratA che ? jyAre ema kahevAmAM Ave che ke eka dravya bIjA dravyanuM kAMI paNa nathI karI zakatuM tyAre tenA atha Apa mAtra eTalA ja zA mATe karA che ke Apa khIjAnu' kAMI nathI karI zakatA, ema kema nathI karatA ke mApanuM paNa koI kAMI nathI karI zakatu? jyAre Apa e vicAra karaze tyAre Apane svataMtratAnA anubhava thaze ke jue, mAruM koI paNa kAMI nathI bagADI zakatuM. jyAre koI rAjyaLa sabaMdhamAM ema kahevAmAM Ave ke A rAjyamAM kAI koIne lUTI nathI zakatu, mArI nathI zakatu, duHkhI nathI karI zakatuM; tyAre koI ema nathI kahetu ke A kevuM khoTuM (kharAba) rAjya che ke emAM kAI kAIne lUTI nathI zakatu, mArI nathI zakatu, duHkhI nathI karI zakatu; paraMtu ema kahe che ke A keTalu' sAru rAjya che. jema evu' tA kAI khUnI ke cAra ja kahI zake ke A kevuM rAjya che ke emAM mAravA ke lUMTavAnI paNa svataMtratA nathI; tevI ja rIte evu tA kAI kartRttvanA arhakArathI pakaDAyela ajJAnI ja karI zake ke A kevuM vastusvarUpa che ke jemAM ame paraMtu kAMi karI ja nathI zakatA. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka praznottara kamabaddhaparyAyanI vAta te anaMta svataMtratAnI sUcaka che. ene buddhipUrvaka hAyathI svIkAranArane te anaMta svataMtratAnI pratIti thAya che. e jANIne kene prasannatA nahi thAya ke ApaNuM sukha -duHkha, jIvana-maraNa, bhaluM-bUruM-badhuM ja ApaNA adhikAramAM che, temAM kaIne kAMI paNa haratakSepa nathI. A jANIne paNa jene prasannatA na thAya, te samajavuM joIe ke kAM te te gulAmavRttinI vyakti che athavA te ane gulAma banAvIne rAkhavAnI vRttivALe che. "kamabaddhaparyAyamAM vastunI anaMta svataMtratAnI gheSaNA che." (9) prazna - jJAnI paNa ema kahetA jovAmAM Ave che ke meM Ama karyuM, tema karyuM? uttara:- hA, e vAta sAcI che ke jJAnInA jIvanamAM paNa e vacana-vyavahAra jovAmAM Ave che, paNa temanI mAnyatA evI nathI hotI. mAnyatA te temanI vatsvarUpane anukULa ja heya che, kema ke ema kahevuM e te vyavahAra che ane mAnavuM te mithyAtva che. jevI rIte samyagdaSTi jJAnI AtmA strI-putra, makAna, milkata Adi sagI padArthone pitAnA kahetA jovAmAM Ave che ke A mArI strI che, A mArA putra che, A mAruM makAna che- paNa mAne che ema ja ke A kAMI paNa mAruM nathI; tevI ja rIte paramAM karavA Adine vacana-vyavahAra paNa temane jovAmAM Ave che. kathanamAtrathI teo mithyASTi nathI thaI jatA, kema ke mithyAtva te mAnyatA saMbaMdhI deSa che. . A saMbaMdhamAM paMDita pravara ToDaramalajInA vicAra jANavA gya che - jema kaI gumAste zeThanuM kArya kare che, te kAryane pitAnuM paNa kahe che, harSa-viSAda paNa pAme che, te kAryamAM pravartatAM Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 kramabaddhaparyAya pitAnI ane zeThanI judAIne vicAra nathI karate; paraMtu aMtaraMga zraddhAna evuM che ke A mAruM kArya nathI. AvuM kArya karate gumAsta zAhukAra che. je te zeThanuM dhana cerIne pitAnuM mAne te gumAsta cora gaNAya. tevI ja rIte karmodayajanita zubhAzubharUpa kArya karatA thakA tapa pariName te paNa aMtaraMgAmAM evuM zraddhAna che ke A kArya mAruM nathI. je zarIrAzrita vata-saMyamane paNa pitAnAM mAne te mithyAdiSTa kahevAya." 1 (10) prazna :- ene artha te e thayo ke jJAnInI mAnyatA ane kathanamAM aMtara hoya che? uttara :- hA, avazya hoya che, paraMtu enuM kAraNa jJAnInA hadayanI apavitratA nahi, paraMtu vastunI sthiti che kema ke jJAnInI mAnyatA te varatusvarUpane anusAra hoya che ane vacanavyavahAra lokapracalita vyavahArane anusAre hoya che. vastu svarUpanI apekSAe vicAra karIe te strI-putrAdi, makAna-milkata ke Ino nathI, chatAM paNa lekamAM emane pitAnAM kahevAne vyavahAra pracalita che. mAnyatAne saMbaMdha sIdhe vastu varUpa sAthe che ane vANIne vyavahAra laukikajane sAthe hoya che. tethI jJAnInI mAnyatA te vasvarUpane anusAra hoya che ane vacana vyavahAra leka- vyavahArane anusAra heya che. AcArya amRtacandra samayasAranI AtmakhyAti TIkAnA AraMbhamAM lakhe che ke "A TIkA karavAthI mArI pariNati paramavizuddhine prApta che." 1. rahasya pUrNa ciThThI (mokSamArga prakAzaka, pRSTha 355) 2. parapariNatihetormohanAmno'nubhavA ravi tamabumAvyAddhimAtA: mama paramavizuddhiH zuddhacinmAtramUrte rbhavatu samayasArakhyAkhyayaivAnubhUne // 3 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka praznottara ane TIkAnA aMtamAM lakhe che ke "A TIkA banAvavAmAM svarUpagupta amRtacaMdra AcAryanuM kAMI paNa katRtva (kArya) nathI." 1 Aja prakAranI carcA paMDita TeDaramalajIe samyajJAnacandrikAnI pIThikA ane prazastimAM karI che. pIThikAmAM te TIkA lakhavAnI carcA kare che ane lakhavAnuM prajana Adi vistArathI spaSTa kare che. tathA aMtamAM prazastimAM lakhe che - "vacanAdika likhanAdika kriyA, varNAdika aru Indriya hiyA; ye saba hai pudagala ke khela, InameM nAhiM mA mela. rAgAdika vacanAdika dAnAM, Inake kAraNa kArija panAM; tArna bhinna na dekhyo keya, binu viveka jaga aMdhA hoya. jJAna rAga te merI milyau, likhanau karanau tanu ke milyoM kAgaja masi akSara AkAra, likhiyA artha prakAzana hAra. aisI pustaka bhaye mahAna, jarna jAne artha sujAna, yadyapi yahu pugala kau baMda, tathApi zrutajJAna nibaMdha.2 AcArya amRtacaMdra ane paMDita TeDaramalajI-bane ya jJAnI AtmA hatA. temanAM ukta kathAnethI e spaSTa thaI jAya che ke AmAM keI chaLa nathI. jyAM sudhI vacana-vyavahAra che. tyAM sudhI mAnyatA ane vANInuM A aMtara raheze ja. kSAyika samyagdaSTi bharatAdi cakravatI paNa cha khaMDanI vibhUtine pitAnI kahetA ja hatA, paNa mAnatA nahatA. A thA, pAMcamA ane chaThThA guNasthAnanI bhUmikAmAM prApta thatuM paryAyagata satya che-ene jANavuM paNa Avazyaka che. A satyanA svIkAra vinA A jAtanI zaMkA banI ja raheze. (11) prazna - je sukha-duHkha, jIvana-maraNuM badhuM ja niyata che, svakALe ja thAya che, te pachI akALa mRtyu nAmanI te kaI 1, sAniyaMtrita tutavaivyathA jo samayasa zA svarUpaguptasya na kiMzcidasti kartavyamevAmRtacaMdramareH // 278 / / 2. mokSamArgaprakAzaka, prastAvanA, pR 10-11 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 kramabaddhaparyAya cIja ja na rahI; jyAre zAstramAM akALamRtyunI carcA Ave che, tatvArthasUtranA bIjA adhyAyanA aMtima sUtramAM akALa mRtyunI vAta khe-cekhI lakhelI che? uttara - viSabhakSaNAdi dvArA thanAra mRtyune akALamRtyu kahevAmAM Ave che. A kathana AyuSyanI uddIraNa ke apakarSaNanI apekSAe karavAmAM Ave che, athavA apekSita AyuSya pahelAM thanAra maraNanI apekSAe A kathana heAya che, vastusthitinI apekSAe nahIM; kema ke kevaLI bhagavAnanA jJAnamAM te je kALe tenuM maraNa thavAnuM jaNAyuM hatuM, te ja kALe thayuM che tethI te paNa svakALamaraNa ja che, akALamaraNa nathI. tatvArthasUtramAM paNa AyuSyakarmanI sthitinA apakarSaNanI vAta ja kahevAmAM AvI che. tattvArthasUtranA je sUtramAM ukta carcA che, te A rIte che - aupapAdikacaramottamadehA'saMkhyeyavarSAyuSo napavAyuSaH // 1 upapada janmavALA deva ane nArakI, carottama dehavALA arthAta te ja bhave mokSa janArA ane asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA bhegabhUmiyAonuM AyuSya apavartana rahita hoya che, arthAt temanA AyuSyanuM te ja bhAvamAM apakarSaNa thatuM nathI. AyuSya be prakAranAM hoya che- (1) bhUjyamAna AyuSya ane (2) badhyamAna AyuSya. je AyuSyane jIva vartamAnamAM bheLavI rahyo che, tene bhujyamAna AyuSya kahe che ane je AyuSya baMdhAI te gayuM che, paNa jene upabhera AgaLanA bhAvamAM thaze, tene badhyamAna AyuSya badhyamAna AyuSyanI sthitimAM te badhAnuM apakarSaNa thaI zake che, paraMtu bhUjyamAna AyuSyanuM apakarSaNa ukta sUtramAM kathita 1. adhyAya 2, sUtra 53 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka praznottara ene thatuM nathI--e batAvavuM te ukta sUtrane uddezya che. rAjA zreNike narakanA AyuSyanI tetrIsa sAgaranI sthiti bAMdhI hatI ane tenuM apakarSaNa thaIne cerAsI hajAra varSa nI sthiti rahI gaI, paNa e pUrva bhavamAM ja thayuM narakanA AyuSyane upaga zarU thayA pachI tenuM apakarSaNa zakya nathI. jyAre ukta sUtramAM kathita cha sivAyanA anyajInA AyuSyanuM apakarSaNa te ja bhavamAM paNa thaI jAya che. A AkhIya carcA AyuSyanA apakarSaNanI che, tenAthI kramabaddhaparyAyanI nizcitatAmAM kaI phera paDatuM nathI. jema ke jyAre ApaNe kaI dukAnadAranI pAsethI kharIdele sAmAna pasaMda na AvavAthI pAchA ApavA jaIe chIe, tyAre te peka (baMdha) sAmAna te badhuM ja pAcho laI le che, paNa pekIMga khUlI gayA pachI keTaleka sAmAna te pAche laI le che ane keTalAka nathI lete, tevI ja rIte je AyuSyane upabhega zarU nathI thayA, temAM te badhAmAM apakarSaNa zakya che, paNa upabhega zarU thaI gayA pachI ukta sUtramAM kathita AyuSyanuM apakarSaNa zakya nathI, e ja vAta ukta sUtramAM batAvavAmAM AvI che. enAthI kALanI niyamitatAmAM kaI phera paDatuM nathI ane na te anya samavAnI upekSA paNa thAya che, kema ke AyuSyanuM apakarSaNa paNa anya samavAyenI apekSA sahita thAya che. vAstavamAM A kathana akALamRtyunuM na heI AyuSyanA apakarSaNanuM che. A saMdarbhamAM jenendrasiddhAntakezakAra zrI jinendravarNanuM nimnalikhita kathana vicAravA jevuM che -- "pAMcame prazna che akALa mRtyu saMbaMdhI. samaya pahelAM bhakSaNa AdithI thanAra mRtyune "akALamRtyu' kahe che. baddhAMtamAM pUrvabaddha karmonI sthiti AdinA ghaTavA-vadhavAne karSaNa" ane "utkarSaNa" kahe che ane prakRtinA badalAI javAne Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya 'sakramaNa' kahe che. samayathI pahelAM karmone udayamAM lAvavA tene udIraNA' kahe che ane samayathI pahelAM temane kheravI nAkhavA tene 'nirA' kahe che. " 98 Agamakathita A badhA viSaya niyatinA khAdhaka che, evI AzakA paNa karavI yAgya nathI, kema ke tenA uttara tA te ja uparAkta vikalpa che, je AvatAM tadanurUpa ja pravRtti svataH thAya che. tIvra krodha AvatAM ja viSalakSaNAdinu kArya thAya che, tenA abhAvamAM nahI. e ja rIte apaNu, udIraNA ane nirjarA AdinA saMbadhamAM paNa jANavuM. kema ke akALamRtyunA atha AyuSyakarmInI udIraNA sivAya bIjo kAI nathI. akALa tA phakta eTalA mATe kahevAmAM Ave che ke jeTalu AyuSya bAMdhyuM eTalI sthiti pUrI na karI. vAstavamAM koI paNa ka evu nathI jenI sthiti baMdha anusAra ja udayamAM AvatI hAya. buddhihIna sUkSma prANIomAM paNa A utkaSaNa Adi barAbara thaI rahyA che. jevA jevA vikalpa te-te samaye Ave che, tevI-tevI pravRtti ja te-te samaye thAya che, tenA phaLarUpe tevA-tevA ja navIna baMdha ane utkaSaNa Adi thAya che. utkarSaNa AdinA pariNAma koI bIjA DAya ane khaMdhanA koI bIjA--ema nathI. eka samayanA je eka pariNAma ke pravRttithI khAMdha thAya che, tenAthI ja te ja samaye yathAyeAgya utkarSa, apakaNu Adi paNa thAya che; mATe enAthI niyati mASita thaI zakatI nathI."1 (12) prazna :- Apa ema kema kaheA che ke kevaLInA jJAnAnusAra pratyeka mRtyu svakALe ja thAya che, kema ke ethI te evA vita nIkaLe che ke koI apekSAe akALamRtyu paNa thatuM haze ? uttara :- thAya te zu, kahevAya che avazya. apakarSaNa, udIraNA AdinI apekSAe A prakAranu kathana thAya che. ene kSApazama jJAnanI apekSAe paNa kahI zakIe chIe. 1 zAMtipathadarzana, pRSTha 123 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka prazcAttara 99 jema ke--eka ghaDAmAM dasa lITara pANI che ane temAM eka chadra paNa che, jemAMthI te pANI eka kalAke eka lITaranI gatie nIkaLI rahyuM che. jo gaNitajJane pUchavAmAM Ave ke te ghaDA keTalA samayamAM khAlI thaI jaze te te potAnA gaNitAnusAra dasa kalAka ja khatAvaze ke je sAcuM ja che, paraMtu jo koI paNa bhaviSyajJAnIne pUchavAmAM Ave ke te ghaDo kyAM sudhImAM khAlI thaI jaze te te ema paNa batAvI zake ke pAMca kalAkamAM. kema ke tene e paNa khabara che ke pAMca kalAka pachI eka bALakanI ThokarathI A ghaDI gabaDI paDaze ane pANI nIkaLI jaze. have gaNitanI apekSAe tene asamayamAM khAlI thayelA kahevAze ane bhaviSyajJAnI athavA vastusthitinI apekSAe ema kahevAze ke tenI niyati ja e hatI; tethI svasamayamAM potAnA bhAvI anusAra UMcata nimittapUrvaka ja badhuM banyuM che. e ja pramANe jema koI aparAdhIne dasa varSanI sajA thaI che jyAre teNe nyAyAdhIzane, vakIlane, jelarane pUchyuM ke huM jelamAMthI kacAre chUTIza? tyAre khadhAe ekI avAje e ja uttara Apyo ke dasa varSa pachI. ane A kathanane jUThuM paNa kahI zakAtuM nathI. paraMtu jyAre kAI bhaviSyajJAnIne pUchavAmAM Ave te te ema paNa kahI zake che ke pAMca varSa pachI, kema ke tene khakhara che ke pAMca varSa pachI rAjAne tyAM putrane janma thaze ane tenI khuzAlImAM badhA kedIone cheDI mUkavAmAM Avaze ane A paNa chUTI jaze. nyAyAdhIzAdinuM kathana phesalAmAM ApavAmAM AvelI sajAnA AdhAre che ane viSyavettAnu kathana vAstavikatAnA AdhAre che, tethI te vAstavika che ane nyAyAdhIzAdinuM sApekSa. tevI ja rIte koI jIve AyuSyakarmanI sthiti esI vanI bAMdhI che ane cALIsa varSanI umare tenuM apakarSaNa thavAnuM che athavA tene udIraNA thaIne kharI javAnu che. vIsa varSanI Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 kramabaddhaparyAya umare teNe adhijJAnIne ke jemanuM bhaviSyanuM jJAna dasa varSathI vadhAre nathI, pUchyuM ke AnuM maraNa kayAre thaze? teNe potAnA avadhijJAnathI tenA AyuSyanI sthiti jANIne batAvyu` ke eMsI varSanI uMmare. paNa jyAre kevaLajJAnIne pUchyuM te temaNe khatAvyu ke cALIsa varSanI uMmare, tA ApaNane bannemAMthI koI eka jUThA lAgaze. paNa A kathana aaN nathI, paraMtu sApekSa kathana che. " avadhijJAnarUpa kSayApazamajJAnanI apekSAe tene ApaNe akALamRtyu kahIzuM ane kevaLajJAnanI apekSAe svakALe ja maraNa thayuM ema kahevAze, athavA svAsthya Adi joIne ApaNe apekSA te ema rAkhIe chIe ke A mANasa esI varSI jIvaze, paNa viSAdibhakSaNathI jayAre te cALIsa varSoMnI umare ja marI jAya che tyAre kahI daIe chIe--asamayamAM maraNa thaI gayuM che. ApaNA A jJAnanA kaco AdhAra che ke tene cALIsa varSathI vadhAre jIvavAnu hatuM? e jJAna vinA tene akALa kahevu e ka:namAtra sivAya khIjuM zuM hAI zake ? ukta kathanathI e spaSTa thaI jAya che ke maraNa te jyAre thavAnuM hatuM tyAre thayuM che, temAM kAI pheraphAra thayA nathI. je kAMI paNa phera paDyo che, te mAtra kathanamAM paDyo che. je zabdomAM 'a' lagADIne niSedhavAcaka banAvavAmAM Ave che, temAM 'akALa' paNa eka zabda che, jenA arthAM samaya pahelAM na hAI kALathI bhinna kAI anya kAraNe evA thAya che. kema ke A prakaraNamAM 'kALa' zabdanA prayAga eka kAraNanA arthamAM thayA che. mRtyurUpI kArya thavAmAM aneka kAraNeA DrAya che, temAM kALa paNa eka kAraNa che. kathanamAM aneka kAraNa tA eka sAthe AvI nathI zakatA, tethI koI eka kAraNane mukhya karIne kathana thAya che. jyAre kALane mukhya karIne kathana thAya che, tyAre tene kALamRtyu kahe che ane jyAre kALa mukhya kAraNarUpe na dekhAya ane kALa sivAyanA viSabhakSaNAdi koI anya kAraNa mukhya dekhAya, te tene Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka praznottara 101 akALa maraNa kahe che. akALa mRtyunI vyAkhyAmAM kahyuM paNa che ke viSalakSaNAdi dvArA thanAra mRtyune akALa mRtyu kahe che. - AthI te e ja niSkarSa nIkaLe che ke "akALa zabda asamayane sUcaka na hatAM kALa sivAyanAM bIjAM kAraNene dyotaka che jyAre ApaNe keInA maraNa pachI pUchIe chIe ke kAla sudhI te te sAre hatuM, te Akhare acAnaka tene zuM thayuM? tyAre e ja uttara maLe che ke kAMI nahi, samajI le ke tene kALa ja AvI gayo hato. jene kALa AvI jAya, tene kaNa bacAvI zake ? vaLI kaI kAraNanI khabara paDatA te tene IlAja paNa karAvata. tathA je kaI viSalakSaNa, akasamAta Adi anya kAraNe dekhAya che te koI ema nathI kahetuM ke temane kALa ja AvI gayuM hatuM, paraMtu ema. kahevAmAM Ave che ke gherathI te sAjA nIkaLyA hatA, paNa akasmAta thaI gaye athavA keIe jhera ApI dIdhuM athavA bIju je kAMI thayuM hoya che, te kahevAmAM Ave che. sAthe ema paNa kahevAmAM Ave che ke bhAI! te te bicArA akALa mRtyunA zikAra thaI gayA. A rIte akALa mRtyu samayanuM sUcaka na haI kALa sivAyanA mukhyarUpe bIjA kAraNethI thanAra mRtyunuM sUcaka che. A rIte e spaSTa thaI jAya che ke akALamRtyunA kathanathI "kramabaddhaparyAyanI mAnyatAmAM kaI phera paDatuM nathI. (13) prazna:- je ema mAnIe te zuM nukasAna ke kevaLInA jJAna anusAra badhuM ja kramabaddha che ane ApaNuM jJAnAnusAra akamabaddha, kema ke kevaLIne bhaviSyanuM jJAna che ane ApaNane nathI ? Ama mAnavAthI anekAnta paNa siddha thaI jAya che. uttara - ApaNA mAnavAthI vastunuM svarUpa be prakAranuM DuM ja thaI javAnuM che, te te jevuM che, tevuM ja che, ane ApaNe paNa tene tema ja samajavAnuM che, ke jevuM te che ApaNI mAnyatA thoDI ja tenA upara lAdavAnI che? Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 kramabaddhaparyAya kevaLI bhagavAnanuM jJAna paryAnI kamabaddhatAne spaSTapaNe dekhuM-jANe che ane ApaNe tene AgamathI, anumAnathI, yuktithI jANIe chIe teo e paNa spaSTa jANe che ke kyA dravyanI kaI paryAya kyAre ane kaI vidhithI ane kayA nimittapUrvaka kevI thaze ane ApaNe mAtra eTaluM jANIe chIe ke pratyeka dravyanI pratyeka paryAyanAM dravya-kSetra-kALa-bhAva ane nimitta badhuM nizcita che, paNa e nathI jANatA ke kenuM, kayAre, zuM, kevI rIte thaze? "bhaviSyanI paryAye paNa kramabaddha ja thAya che--e jJAna hovA chatAM paNa je ApaNane e jJAna na hoya ke tenA pachI kaI paryAya thaze-te enAthI te akramabaddha kevI rIte thaI jAya? ke jethI ApaNe ema kahI zakIe ke ApaNuM jJAnAnusAra paryAyA akramabaddha thAya che. ethI te ApaNuM ajJAna ja siddha thAya che, paryAnI akramabaddhatA nahi. ApaNane ApaNuM ajJAna paryAya upara ApavAne ze adhikAra che? jarA vicAra te kare? ravivAra Adi sAta vArone eka krama nizcita che. keTalAka mANasane temanA kramanuM jJAna che, teo sArI rIte jANe che ke kyA vAra pachI kayo vAra Ave che ane e paNa jANe che ke bhaviSyamAM paNa A ja kame A vAra Avaze, paraMtu keTalAka mANasene A vAtanuM jJAna nathI. te zuM che mANasone jJAna che, temanA jJAnAnusAra vAra kramabaddha haze ane jemane jJAna nathI, athavA khoTuM jJAna che temanA jJAnAnusAra te akramabaddha athavA anizcita thaI jaze. mane vizvAsa che-A vAta Apane paNa svIkArya nahIM hoya, kema ke temanA jJAna, ajJAna athavA jUThA jJAnanI vAra upara zI asara thavAnI che? te te pitAnA nizcita kramAnusAra ja thaze; tevI ja rIte paryAnI kamabaddhatArUpa vastusthitimAM kevaLInA jJAna ane sopazama jJAnavALAonA jJAna ke ajJAnathI zuM aMtara paDe che, te te jevI che tevI ja raheze. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka praznottara 103 jJAna, ajJAna, alpajJAna, pUrNajJAna, mithyAjJAnanI sthiti sAthe vastunI sthitine koI saMbaMdha nathI, enAthI temAM kaI phera paDatuM nathI. paNa vastunI je sthiti che, tene anusAra ja jJAna jANe che-arthAt tene je sAcuM jANe che, te sAcuM jJAna che, je pUrNa jANe che te pUrNa jJAna che; je apUrNa jANe che te apUrNa jJAna che; je mithyA jANe che te miyAjJAna che, ane je nathI jANatuM te ajJAna che. tethI ema kahevuM ke kevaLInA jJAna anusAra paryAye kramabaddha thAya che ane ApaNA jJAnAnusAra akramabaddha; te kramabaddhaparyAyanuM sAcuM svarUpa samajyA vinA ja "huM paNa sAco ane tuM paNa sAco jevI ubhayAbhAsI bALaceSTA che, anekAnta nathI. jayapura khAniyA) tattvacarcAmAM saMmilita banne pakSonA badhA diggaja vidvAnee ekamate e ravIkAryuM che ke pratyeka kArya svakALe ja thAya che. A vAtane ullekha jayapura (khAniyA) tAvacarcAmAM A rIte maLe che - 1. bIjA pakSa dvArA pratyeka kAryane vikALe thavAne svIkAra Ane prAraMbha karatAM bIjA pakSe sarvaprathama amArA dvArA prathama ane dvitIya uttaramAM ullekhAyelA je pAMca AgamapramANenA AdhAre e svIkAra karyo che ke "pratyeka kArya svakALe ja thAya che enI amane prasannatA che. amane vizvAsa che ke samagra jaina paraMparA AmAM prasannatAne anubhava karaze, kema ke "pratyeka kArya svakALe ja thAya che. A tathya eka evI vAstavikatA che, je jainadharma ane vastuvyavasthAne prANa che. ene asvIkAra karavAthI na te kevaLajJAnanI sarvajJatA ja siddha thAya che ane na te vastuvyavasthAne anurUpa kArya-kAraNa paraMparA sughaTita thaI zake che. bIjA pakSe pratizaMkA 3 mAM je zabdo dvArA svakALamAM kArya thavAne svIkAra karyo che, te zabda A rIte che -- e ame jANIe chIe ke jinendradevane kevaLajJAna dvArA pratyeka kAryanI utpattine samaya mAlama che. kAraNa ke kevaLajJAnamAM Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 kramabaddhyAya vizvanA samasta padArthonI trikALavatI samatA paryAyAnu kevaLajJAnI jIvAne yugapat jJAna karAvavAnuM sAmarthya jaina saMskRti dvArA svIkAravAmAM AvyuM che. te ja AdhAre e vAta paNa ame mAnIe chIe ke pratyeka kAryanI utpatti te ja kALe thAya che, je kALe tenI te utpattinu thavu kevaLajJAnI jIvanA kevaLajJAnamAM pratibhAsita thaI rahyuM che. ' 2. kevaLajJAna jJApaka che. kAraka nathI. : sAtheAsAtha ukta tathyanI ravIkRti pachI khIjA pakSa taraphatha je A bhAva vyakta karavAmAM AvyA che ke- paraMtu koI pa kAryanI utpatti je kALe thAya che te kALe te e AdhAre natha thatI ke te kALe te kAnI te utpaittanu thavu kevaLajJAnInA jJAnamAM pratibhAsita thaI rahyuM che; kAraNa ke vastunI je kALe jevI avasthA thAya te avasthAne jANavA mAtra kevaLajJAnanuM kArya che. te kAryanuM thavuM kevaLajJAnanu kArya nathI. A kathana paNa Agama paraparAne anurUpa hovAthI svIkAravA yogya che, paraMtu khIjA pakSanA A kathananAM ATalu vadhAre jeDI devA ame icchIe chIe ke-- 'jevI rIte je kALa je kA thAya che tene kevaLajJAna jemanuM tema jANe che; tevI ja rIte tenI kAraka sAmagrIne paNa te jANe che.' kevaLajJAna kAI kAryanA kAraka na hatAM . jJApaka mAtra che AmA koI ne vivAda nathI. 32 ] A ullekhathI e te siddha thaI ja jAya che ke pratyeka kA svakALe ja thAya che---A eka samAnya tathya che. have rahI vAta anekAntanI tA bhAI! anekAnta vastunA svarUpamAM saheje ghaTita thAya che, tene ghaTita karavA mATe vastusvarUpane parANe vikRta karavAnI AvazyatA nathI. < paryAya kramabaddha ja thAya che, akrame nahI; ane guNu 1. jayapura ( khAniyA ) tattvacarcA, prathama bhAga, pRSTha 249 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka praznottara * 105 ame ja hoya che, kamathI nahIM." --A vidhi niSedhaparaka samyaka anekAnta che. ene ja vadhAre spaSTa karIe te guNonI apekSAe dravya akrama (yugapata ) che ane paryAnI apekSAe kramabaddha. A pramANe guNa--paryAyAtmaka vastumAM kama-akrama saMbaMdhI anekAnta ghaTita thAya che. jema ke AtmakhyAtimAM amRtacaMdra AcArya lakhe che :"krmaakrmprvRttvicitrbhaavsvbhaavtvaadutsNgitgunnpryaayH|| ane te samaya (AtmA athavA kaI paNa dravya) kramarUpa (paryAya) ane akramarUpa (guNa) pravartamAna aneka bhAva jene svabhAva hevAthI jeNe guNa-paryAne aMgIkAra karyA che-e che." ahIM vastune guNa-paryAyAtmaka kahI che tathA guNone svabhAva kama ane paryAne svabhAva kramavatI kahyo che. je paryAmAM ja kama-akama ghaTita karavuM ISTa hoya te te apekSA bIjI heya. pratyeka dravyamAM anaMta guNa che ane pratyeka guNanI prati samaya eka paryAya thAya che; A apekSAe pratyeka dravyamAM eka samayamAM ja akrama arthAt ekI sAthe anaMta paryAye thaI jAya che. tathA eka guNanI anaMta samayamAM anaMta paryAye thAya che, te kramazaH eka-eka samayamAM eka-eka ja thAya che. - A rIte paryAne paNa krama-akrama kahI zakAya che. paNa dhyAna rAkhavAnuM ke A apekSAe kama-akrama mAnI levA chatAM paNa "kamabaddhaparyAya mAM carcita paryAnI kamaniyamitatA upara kaI prabhAva paDatuM nathI. A prakAranuM kathana tatvArtharAjavArtikamAM Ave che, ke je A pramANe che:1. samayasAra, gAthA 2 nI TIkA - Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 kamabaddhaparyAya -- "sa ca paryAyo yugapadavRtaH kramavRtto vaa| sahavRto jIvasya paryAyaH avirodhAt sahAvasthAyI sahavRtteH gatIndriyakAyayogavedakaSAyajJAnasaMyamAdiH / kramavatIM tu krodhAdi devaadi-vaalyaadyvsthaa-lkssnnH|| ane te paryAya yugapa paNa hoya che ane kamavatI paNa heya che. avirodhapaNe eka sAthe rahevAvALI jIvanI paryAya eka sAthe hevAne kAraNe gati, Indriya, kAya, ga, veda, kaSAya, jJAna, ane sayaMma Adi sahAvasthAyI paryAya che tathA krodhAdi, devAdi ane bALAdi avasthAlakSaNa kamavatI paryAya che." "kama' ane "akama' zabdanA artha be prakAre karavAmAM Ave che. prathama te e ke kama eTale kramazaH arthAt eka pachI eka ane akama eTale yugapa arthAt eka sAthe. bIje enkama eTale eka pachI eka ane te paNa nizcita ekadama vyavasthita tathA e rUpe ke "AnA pachI e ja, bIjuM nahIM." akrama eTale avyavasthita, kAMI paNa nizcita nahIM, cAhe enA pachI cAhe te. ukta bane arthomAM prathama artha anusAra ja paryAmAM krama-akama bane apekSAo ghaTita thAya che jyAre prastuta anuzIlanamAM dvitIya arthanI apekSAe kramabaddhaparyAyanuM anuzIlana karavAmAM AvyuM che, te pramANe paryAye eka nizcita kramAnusAra ja thAya che, akrame nahIM-AvuM samyak ekAnta phalita thAya che, ke je syAdvAdI jainadarzanane ISTa ja che. samyak ane mithyAnA bhedathI ekAnta paNa be prakAranA heya che ane anekAnta paNa be prakAranA, jenI carcA "kramabaddhaparyAyaH eka anuzIlana'mAM vistArathI karI AvyA chIe. e paNa spaSTa karI devAmAM AvyuM che ke jainadarzana samyaka ekAntavAdI ane samyapha anekAntavAdI darzana che. . samyaka anekAnta dravya-paryAyAtmaka vastu upara ghaTita thAya che ane samyapha ekAnta dravyaparyAyAtmaka vastunA eka aMza arthAt 1. tatvArtha vArtika, adhyAya 4, sUtra 42, pRSTha 258 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka praznottara 107 dravya ke paryAya upara ghaTita thAya che. ahIM je ke paryAyanI carcA che, tethI tenA upara samyaka ekAnta ja ghaTita thAya che. paryAye kamabaddha ja hoya che, e samyaka ekAnta che ane guNa akramabaddha (yugapa) ja heya chee paNa samyaka ekAnta che. guNa ane paryAya-bane vastu (dravya)nA aMza che ane vastu arthAt dravya aMzI che. nayarUpa samyaka ekAnta zagrAhI heya che ane pramANarUpa samyaku anekAnta aMzIgrAhI arthAt vastugrAhI heya che. guNa ane paryAya vastunA aze che, tethI te samyaka ekAntasvarUpa che ane guNa-paryAyAtmaka vastu aMzI hevAthI anekAntasvarUpa che. akamavatI guNa ane kramavatI paryAya-A rIte guNaparyAyAtmaka vastumAM anekAnta ghaTita thAya che. Ama te eka apekSAe ame upara paryAmAM paNa kamakama ghaTAvI AvyA chIe ane e paNa batAvI AvyA chIe ke akalaMkadeve A prema karyo che, chatAM paNa jo Apa A ja apekSAe ekalI paryAyamAM kramAMkama ghaTAvavAnI haTha karaze te pachI ame Apane ema paNa kahI zakIe ke ekalI paryAyamAM Apa nityAnityAtmaka anekAnta paNa ghaTA athavA ekalA paryAya rahita dravyamAM ja nityAnityAtmaka anekAnta ghaTAvI batAve. Akhare nityAnityAtmaka anekAnta paNa guNa-paryAyAtmaka vastumAM ja ghaTita thAya che, ekalI paryAyamAM nahIM, ekalA dravyamAM paNa nahi. jema-vastu dravyadRSTithI nitya che ane paryAyadaSTithI anitya, zuM paryAya rahita ekalA dravyamAM athavA ekalI paryAyamAM nityAnityAtmakatA ghaTI zake che? nA, te pachI kramAkramane paNa ekalA dravya athavA ekalI paryAyamAM ghaTAvavAnI haTha zA mATe? kramAkramanuM anekAnta paNa guNa-paryAyAtmaka vastumAM ja ghaTita thaze. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 kramabaddhaparyAya anekAntanuM sAcuM svarUpa samajyA vinA game tyAM UlaTuM -sIdhu anekAnta lagAvI devuM e sArI vAta nathI. anekAntane ghaTAvavA pahelAM tenuM sAcuM svarUpa samajI levuM joIe.1 (14) prazna - akALamRtyunA saMdarbhamAM Ape ja ghaDAnA pANI ane aparAdhInA jelamAMthI chUTavA AdinuM udAharaNa ApIne e batAvyuM hatuM ke kevaLInA jJAna anusAra te marada kArya svakALe ja thAya che paraMtu tiSa Adi kSaye pazama jJAna anusAra je kAMI maraNAdi saMbaMdhI bhaviSya batAvavAmAM Ave che temAM AyuSyanA apakarSaNa Adi dvArA pheraphAra paNa thaI jAya che. AthI te ema lAge che ke kevaLInA jJAnAnusAra paryAye - kamabaddha ane ApaNI jJAnAnusAra akamabaddha thAya che? uttara :- ukta udAharaNethI te ema siddha karavAmAM AvyuM hatuM ke maraNAdi pratyeka kArya (paryAya) thAya che te svakALamAM ja, paNa tenuM kathana be prakAre thAya che, ema nahatuM batAvyuM ke keTalIka paryAye svakALe thAya che ane keTalIka akALe paNa thaI jAya che. AyuSya karmanI sthitinA apakarSaNAdi vinA AyuSya karmanI sthiti pUrNa thayA pachI thanAra maraNane kALamaraNa ane AyuSya karmanI sthitinA apakarSaNAdithI thanAra maraNane akALamaraNa kahevAmAM Ave che. akALamaraNane Azaya svakALa vinA thanAra maraNa e nathI, paraMtu AyuSyakarmanA apakarSaNadithI thanAra maraNane che. AyuSyanA apakarSaNAdinA kAraNe akALamaraNa tenI saMjJA mAtra che. vAstavamAM te pratyeka kArya svakALe ja thAya che. mekSa ane samyakatvarUpI kAryanA saMbaMdhamAM kaLaza TIkAkAra pAMDe rAjamalajI lakhe che - 1. anekAntanI vistRta jANakArI mATe lekhakanI anya kRti anekAnta ane syAdvAda juo. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottara 109 zmA jIva ATalA kALa vItyA pachI meAkSe jaze-AvI gAMdha kevaLajJAnamAM che. ...jo ke samyakatvarUpa jIvadravya pariName che tA kALalabdhi vinA karADa upAya karavAmAM Ave te paNa jIva samyakatvarUpa pariNamana yogya nathI." 1 maNa koI paNa ghaTanA navIna ghaTatI nathI, paraMtu te pahelAthI ja sthita che, nizcita che; te tA mAtra svakALe pragaTa thAya che. A jAtanA bhAva sApekSavAdanA prakhaLa pracAraka prasiddha vaijJAnika insTIne (Einstein) paNa vyakta karyo che. je A rIte cheH - Events do not happen, they already exist and are seen on the time-machine. ghaTanA banatI nathI; te pahelethI ja vidyamAna che, kALacakra upara dekhAya che." tathA (15) prazna H- zAstrAmAM eka akALanaya paNa Ave che ne ? kALanace kArya svakALamAM thAya che ane akALanaye akALamAM paNa thaI jAya che--ema mAnIe te zI Apatti che? uttara :- akALanayanA artha e nathI ke kA` svasamayamAM na thatAM asamayamAM thaI jAya che. kA tA pAMce samavAyA maLatAM ja thAya che, paNa jyAre eka kAraNane mukhya karIne kathana thAya che tyAre anya kAraNa gauNa rahe che, temane abhAva thatA nathI. jema -nisaCja samyagdarzana paNa dezanAlabdhi vinA thatu nathI ane adhigamaja samyagdarzana paNa svabhAvanA Azraye ja thAya che, chatAM paNa jemAM upadezanI mukhyatA haiAya che tene adhigamaja ane jemAM upadezanA prasaMga pratyakSa dekhAtA nathI tene nisaja samyagdarzana kahevAmAM Ave che. te ja pramANe je kAryanI utpattimAM kALa sivAyanA puruSArthAdi anya samavAya mukhya dekhAya che, tene akALanayana viSaya kahe che tathA jemAM kALanI pramukhatA dekhAya che, tene Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 kamabaddhaparyAya kALanayane viSaya kahevAmAM Ave che. Ane ja A rIte vyakta karavAmAM Ave che ke kALanaye svakALamAM kArya thAya che ane akALIye akALamAM A kathananuM tAtparya e kadApi nathI ke kArya samaya pahelAM thaI gayuM. (1) prazna:- pravacanasAramAM jyAM kALanaya ane akALanayanuM kathana che, tyAM te kerInuM udAharaNa ApIne sApha-sApha lakhyuM che - "kALane AtmadravyanI siddhi samaya upara AdhAra rAkhe che, garamInA divase pramANe pAkanAra kerInI jema ane akALanaye AtmadravyanI siddhi samaya para AdhAra rAkhatI nathI, kRtrima garamIthI pakAvela kerInI jema."1 uttara - lakhyuM te cekhuM ja che, paNa tene artha zuM che? e paNa vicAra karyo ke nahi? kRtrima garamIthI pakAvavAmAM Avela kerI samaya pahelAM pAkI gaI-e vAta kyAMthI AvI? zu tamane e khabara hatI ke te kyAre pAkavAnI hatI? banI zake ke tenA pAkavAne kALa te ja hoya, ke jyAre te pAkI che; ane tene pAkavAnuM nimitta paNa kRtrima garamI ja hoya. te kyAre ane kevI rIte pAvAnI che tenA jJAna vinA; Apa kevI rIte kahI zake ke te samaya pahelAM pAkI gaI che? pratyeka kArya thavAne kALa ja nahi, nimittAdi badhA samavAye nizcita che ane badhAnA maLavAthI ja kArya thAya che. tathA jyAre kArya thavAnuM hoya che athavA je kArya thavAnuM hoya che tyAre te badhAM kAraNe (samavAya) maLe ja maLe che. ema nathI hatuM ke kaI vAra kaI maLe ane kaI vAra kaI (bIjA) badhAM eka sAthe maLavAnA kAraNe ja temane samavAya kahevAmAM Ave che. 1 kAlanayena nidaaghdivsaanusaaripcymaanshkaarphlvtsmyaaysritika akAlanayena kRtrimossmpaacymaanshkaarphlvtsmyaanaayttsiddhiH|| --pravacanasAra, pariziSTa, pRSTha 498 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka praznottara 111 DALI upara lAgelI kerIne pAkavAmAM kRtrima garamI di devAnA puruSanA prayatnAdi jovAmAM AvyA nathI, tethI jo ke kALanayane mukhya karIne kALalabdhi AvatAM svayaM te pAkI ema kahevAmAM Avyu, te paNa temAM RtukRta garamInuM nimitta paNa hatuM ja. ghAsamAM pakAvavAmAM Avela kerImAM kRtrima garamI ApavArUpa puruSanA prayatna jovAmAM Ave, tethI kALane gauNa karIne anya samavAya jevA ke puruSanA prayatnarUpa puruSArtha, kRtrima garamInu nimitta Adi ekathI vadhAre samavAyanI mukhyatAthI tene akALanayanI apekSAe akALa arthAt kALathI bhinna anya kAraNeAthI te pAkI ema kahevAmAM Avyu. ahI' akALanA atha asamaya athavA samaya pahelAM--ema nathI, paraMtu kALalabdhi sivAyanA anya puruSArthAdi samavAyAnA samudAya che. kALane aM paNa samaya mAtra nathI, paraMtu kALalabdhi nAmanA eka samavAya che. kALa sivAyanA bAkInA cAra samavAyAne eka nAmathI kahevA hatA tA akALa sivAya khIju` zu` kahI zakAya ? jema--jIvathI bhinna pAMca dravyAne ajIva kahevAmAM Ave che; tevI ja rIte ahI kALa (kALalabdhi)thI bhinna cAra samavAyAne akALa kahevAmAM Avela che. tethI kALanaye'nA artha che kALalabdhinI apekSAe kathana karatAM ane 'akALanaye'nA artha che-- kALalabdhi sivAyanA anya puruSArthAdi samavAyenI apekSAe kacana karatAM. : vAta thoDI sUkSma che, paNa samajavA jevI che. ene samajjA vinA enuM rahasya samajI zakavuM sa Mbhavita nathI. sUkSma avazya che, paNa samajavAmAM na Ave--evI nathI. tethI jo upayAgane sUkSma karIne zraddhApUrvaka samajavAnA prayatna karavAmAM Ave, te samajavAmAM AvI zake tema che. kALanaya ane akALanayanA 'kramabaddhaparyAya ' sAthe kAI virAdha nathI, paraMtu A naya kramabaddhaparyAyanA sAdhaka ja che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya A saMdarbhamAM 'jayapura (khAniyA ) tattvacarcA'tu nIce lakheluM kathana paNa vicAravA jevu che - 112 " vicAra karIne jovAmAM Ave teA kALanayamAM kALanI vivakSA che ane akALanayamAM kALane gauNa karIne anya hetuenI vivakSA che. jyAM anya hatuone gauNa karIne kALanI mukhyatAthI kAryane dRSTipathamAM levAmAM Ave che, tyAM te kALanayanA viSaya thAya che ane jyAM kALane gauNa karIne anya vivakSA athavA prayAgathI prApta hetuonI mukhyatAthI kArya dRSTipathamAM levAmAM Ave che, tyAM te akALanayanA viSaya thAya che. A rIte eka ja kArya kALanayanA paNa viSaya che ane akALanayanA paNa. jo ema na mAnavAmAM Ave te temane nayavacana kahevuM saMgata nahi bane. spaSTa che ke amRtacandrAcAryanA ukta kacanathI keI paryAya kramaniyata hAya che ane kai paryAya krama-aniyata hAya che--e traNa kALamAM siddha nathI thatuM. UlaTu enAthI e ja siddha thAya che ke badhAM kArya kramaniyata hovA chatAM paNa te vivakSAbhedathI kALa ane akALa--A banne nayAnA viSaya che. " 1 ( 17) prazna :- A jAtanA prayAga leAkamAM te pracalita nathI ? uttara :- kema nathI ? kALa sivAyanA anya samavAyAne akALa kahevA jevA prayAga jinavANImAM te maLe ja che, jema ke jIva-ajIvavALA udAharaNathI spaSTa che, leAkamAM paNa evA prayAga pracalita che. * ajaina ' zabda paNa ApaNe jaina dharmAvalaMbI sivAyanA anya dharmavALAo mATe vAparIe ja chIe. ajainamAM hindu, musalamAna, khristI Adi badhA AvI jAya che. jyAre ApaNe ema kahIe chIe ke te ajaina che tyAre tenA artha hindu, musalamAna, khristI Adi koI paNa hoI zake che. 1. jayapura ( khAniyA ) tattvacarcA, pustaka 1, 351-para Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka praznottara jyAre ApaNe ema kahIe ke A kAma ajainenA sahakArathI pUruM thayuM tyAre ApaNA AzayamAM jaine sivAyanA anya aneka saMpradAyavALAonI ja apekSA hoya che. je ApaNane emAM kayAMya keI zaMkA nathI paDatI te akALane artha kALa sivAyanA bIjA samavAya ema karavAmAM paNa Apatti zA mATe? akALane A artha Aja sudhI ApaNA dhyAnamAM na AvyuM te ene artha e te nathI ke tene A artha anucita che. ApaNuM dhyAnamAM te ghaNI vAta nathI, tethI zuM te mAtra eTalA mATe beTI che ke te ApaNA jJAnamAM (AvI) nathI. vastunI vyavasthA zuM ApanA tuccha kSayapazama jJAnanA AdhAre cAle che? zuM A vAta vicAravA jevI nathI? je che, te pachI eka vAra gaMbhIratAthI vicAra kare. vicAra karavAthI badhuM ja apaSTa thaI jaze. (18) prazna :- "badhuM ja nizcita che, temAM kayAMya paNa koI pheraphAra karI zakAtuM nathI" -Ama mAnI levAthI AvelI athavA AvanArI vipattinI khabara paDatAM ja AkhA jagatamAM bhayanuM vAtAvaraNa phelAi jaze, kema ke "badhuM ja nizcita anarasAra tene rekavAne prayatna saMbhavate nathI. je ke "badhuM ja nizcita na mAnavAthI bhale ApaNe kalaka kaI prayatna saphaLa na thAya te paNa saphaLatAnI saMbhAvanAthI cA te rahyA kare che, nirAzAnuM vAtAvaraNa te phelAtuM nathI kahevata che ke "AzAthI AkAza TakaryuM che. tAryuM che ke ke Akho saMsAra AzAthI ja cAlI rahyo che, je mArA na rahe te saMsAramAM rahevuM paNa muzkela thaI jaze ane kArya - kAna mATe karavAmAM AvelA prayatna pratye utsAha paNa nahi . eka pakSI eka eka taNakhaluM bheguM karIne eka che . karIne eka mALA banAve che ane te naSTa thatAM ke ne ? ka AvatAM pharIthI te ja prayatnamAM joDAI jAya che. ene ka. 2 - . Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 kramabaddhyAya jIvanamAM kAMI AdhAra AzA ja rahe che, nirAza vyakti te paNa nathI karI zakatI; kema ke tenu' tA manemaLa ja tUTI jAya che. manobaLa tUTayuM, pachI te badhuM ya pUruM thaI gayuM ja samajo; kAraNa ke kahyuM che ne ke 'manathI hAryo eTale hAra ane manathI jItyA eTale jIta.' tethI bhale pA~ca kramabaddha ja kema na thatI hAya; chatAM paNa nirAzAnuM vAtAvaraNa na bane ane ApaNAM hRdayAmAM AzAnA saMcAra TakI rahe--e mATe 'kramabaddhaparyAya'nA siddhAMta na svIkAravA e ja zreyaskara che ? uttara :- vastusvarUpanI sAcI samajaNuthI bhayanuM vAtAvaraNa kevI rIte banI zake ? bhayanu vAtAvaraNa te ajJAna ane kaSAyathI ane che; bhaya svaya' eka kaSAya che, pacIsa kaSAyemAM tenu paNa nAma Ave che. AdhyAtmika kavi budhajanacha tA kahe cheH-- hamako kachu zaya nA 2, jAna liyAsa sAra. jAkara aise hi samayameM, je hAtama jA dvAra; seni huM Tari huM kachu nAhI, kari lInAM niradhAra. humakA kathru bhaya nA 2. 3 ahI' budhajanajI pAtAnI nirbhayatAnA AdhAra tA 'kramabaddhaparyAyane batAvI rahyA che. teo spaSTa kahe che ke amane koI bhaya nathI rahyo; kema ke ame saMsAranI sAcI sthiti jANI lISI che. te sAcI sthiti kaI che ke jene jANI ne mudhajanajI niya thaI gayA che. e ja ke je dravyanI, je paryAya, je samaye, jenA dvArA, jevI thavAnI che; te ja dravyanI, te ja paryAya, te ja samayamAM, tenA ja dvArA, tevI ja thaze. temAM koI pheraphAra saraMbhava nathI, temAM eka samaya paNa AgaLa-pAchaLa thaI zakatA nathI-e nirdhAra (pAka nirNaya) temaNe karI lIdhA che ane enA ja AAdhAra te Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka praznottara niya thaI gayA che. teo satyanA AdhAre nirbhaya thayA che; e kalpanAnA AdhAre nahi ke prayatna karI juo kadAca kAMika pheraphAra thai jAya. teo kalpanAnA leAkamAM vicaraNa karanArA sAmAnya manuSya nahAtA, te te vastunuM satya svarUpa samajIne ni ya thanAra jJAnI AtmA hatA. ane vastusthiti paNa e ja che ke nirbhrAyatA satyanA AdhAre Ave che, kalpanAnA AdhAre nahi. 115 mAnI lyA ke jJAnI ane ajJAnI kayAMka eka sAthe beThA che. sAme khUnakhAra (leAhI pInAra bhayaMkara) narabhakSI siMhuM AvI gayA. have na te bhAgavAnA avasara rahyo che ke na kAI khIjo upAya tenAthI bacavAnA dekhAya che. A avasare jJAnI teA ukta siddhAntanA AdhAre dhai dhAraNa karIne niya raheze ane ajJAnI layAkrAnta thaI jaze, jema-tema kAMI paNa karavAnA asaphaLa prayatna karaze; paNa tenAthI kAMI thavAnuM te che nahi, thaze te te ja ke je thavAnu che. sabhava che ke banneya bhagavAnanuM smaraNa karavA lAge, namaskAramatra raTavA lAge, banneya naya dekhAya. jonArAone banne eka sarakhA ja dekhAze; jyAre te bannenA bhAvAmAM mahAna aMtara che. te aMtara uparathI nahi dekhAya; kema ke te temanA hRdayanuM aMtara che; bannenA ciMtananA AdhAranu a Mtara che. bannenI ni yatAnA AdhAra judA-judA che. ajJAnI vicAre che-huM namaskAramatra bhaNI rahyo chuM, bhagavAnanuM smaraNa karI rahyo chu-enA prabhAvathI humaNAM deva Avaze ane mane bacAvI leze, kAraNa ke teNe zAstrAmAM AvI keTalIya kathAo vAMcelI che; jemAM ema lakhyuM hatuM ke koI dharmAtmA sa`kaTamAM hatA, temaNe namaskAramaMtranuM smaraNa karyuM ane deveAe tenI rakSA karI lIdhI. tenA ja AdhAre te paNa AzA rAkhIne beThA che, jora-jorathI namaskAramaMtranuM uccAraNa karI rahyo che, uparathI nirbhaya dekhAya che, paNa aMdarathI bhraSAkAnta che; kema ke tene ene paNa pAko vizvAsa nathI ke deva Avaze ja. jo na AvyA te...e kalpanA ja tene halAvI rahI che. e kAI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 kramabaddhaparyAya bIjo upAya dekhAtA te te nizcitapaNe namaskAramaMtranA bharose beTho na raheta, jAna jokhamamAM na nAkhata. tene namaskAramaMtra upara paNa pAke bharoso nathI, tenA upara vizvAsa kara e tenI lAcArI che, tethI nirbhaya rahI zakyo nathI. namaskAramaMtranuM raTaNa karavAthI keIvAra dharmAtmAnI rakSA karavA mATe deva AvyA hatA-e paurANika kathA satya hoI zake che, emAM zaMkA karavAnI keI jarUra nathI, paNa ethI e niyama kyAM siddha thAya che ke jyAre jyAre keI saMkaTamAM paDaze ane te namaskAramaMtra bolaze, tyAre-tyAre deva Avaze ja, atizaya thaze ja. zAstromAM te mAtra je banyuM hatuM, te ghaTanAne ullekha che. temAM e kayAM lakhyuM che-Ama karavAthI Ama thAya ja che; e te eNe pitAnI taraphathI samajI lIdhuM che; pitAnI A samajaNa upaya paNa ene vizvAsa kyAM che? hota te vyAkuLa kema thAta, bhAyAkrAnta kema thAta? jJAnI paNa namaskAramaMtra bhA rahyA che, zAnta paNa che; paNa tenI zaktine AdhAra namaskAramaMtra uparane e bharoso nathI ke amane bacAvavA keI deva Avaze. namaskAramaMtra te te sahaja azubha bhAvathI tathA AphaLatAthI bacavA mATe bole che. tenI nirbhayatAne AdhAra te "kamabaddhaparyAya nI piSaka A ja paMktie che ke - hamakoM kachu bhaya nA re... ... te e AzAthI nirbhaya nathI ke deva bacAvI leze, A AdhAre nirbhaya che ke maravAne hAIza te marIza ja, keI bacAvI nahi zake ane nahIM maravAne houM te kaI mArI nahi zake. maravAne samaya AvI gayo haze te kaI TALI nahi zake ane nahi Aje hoya te jabaradastIthI kaI lAvI nahi zake. je A ja nimite maravAnuM haze te kaI badalI nahi zake ene A nimitte nahi maravAnuM hoya che ke mArI nahi zake. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka praznottara 117 teNe te dravyavabhAvanI jema paryAyasvabhAvane paNa sArI rIte jANI lIdhuM che. "jAna liye saMsArane e ja bhAva che. tenA ja AdhAre te nizcita che. na te tene dravyavabhAvamAM parivartananI koI icchA che ke na paryAnA parivartanamAM Dakhala karavAne kaI Agraha che. thoDI ghaNI vyAkuLatA paNa dekhAya, te samajavuM joIe ke A cAritranI kamajorI che, zraddhAnane deSa nathI; kema ke tenI zraddhA te nirdoSa dravyasvabhAvane Azraya laIne pUrNa nirdoSa thaI gaI che. bIju jUThI AzA TakAvI rAkhavA mATe Apa satyanA asvIkArane mahAnatama aparAdha zA mATe karavA Icche che? ane AzA paNa duHkha ja che, AzA rAkhIne Aja sudhI na keI sukhI thayA che ane na te thaI zake che. vizeSa vAta te e che ke enI pUrti paNa sa bhava nathI. guNabhadrAcArya te tyAM sudhI lakhe che - "mArA pratiji ane virAmagRpamanuM kasya kiM kiyadAyAti vRthA vo viSayaiSitA // 36 // pratyeka prANane eTale moTo AzArUpI khADe che ke tenI pUrti mATe AkhuM vizva paNa aNa samAna che arthAt nahIM barAbara che, UMTanA moDhAmAM jarA samAna che. vaLI jIva paNa anaMta che. ane pratyekanI AvI ja IcchAo che; AzAo che; je A vizvanI vaheMcaNI karavAmAM Ave te kenA bhAgamAM keTaluM Ave? tethI AzArUpI khADAnI pUrti te saMbhavita nathI, tenI AzA karavI paNa vRthA che. sukhI thavAne ekamAtra upAya AzAne abhAva kare te ja che." AzAnA abhAvamAM nirAzA zA mATe, anAza thaze; 1. AtmAnuzAsanama, zleka 36 ------ -- Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 kramabaddhaparyAya AzAnI jema nirAzA paNa duHkhasvarUpa che, paNa AzAnA abhAvamAM thanArI anAzA sukhasvarUpa che. tathA Ape ema kahyuM ke AzAnA abhAvamAM sa'sAramAM rahevu murakela thaI jaze; teA jJAnI teA e ja icche che ke saMsAramAM rahevAnuM muzkela thaI jAya. temane saMsAramAM rahevuM ja kayAM che ? teo tA saMsAranA abhAva karIne mokSa prApta karavA icche che; tethI temane te A vAta iSTa ja che. saMsAranAM kAryomAM utsAha nahi rahe; te e paNa sAruM ja che. A AtmA sa MsAra tarapha nirutsAhI thaine meAkSanA mArge utsAhI thAya, meAkSanA mArge lAge--e ja teA kramabaddhaparyAyanI zraddhAnuM sAcuM phaLa che. jo Ama thatu hAya to zu` bhUruM thAya che ? manebaLa tUTe che te tUTI javA gho, AtmabaLa jAgaze sAMsArika kAryomAM lAgelu' manemaLa tUTyA vinA AtmabaLa jAgRta paNa thatuM nathI. sasAramAM koI garabaDa na thaI jAya--e bhayathI paryAyAnI kramanimitatAnA satyane svIkAra karavAno inkAra zA mATe karI che ? bhAI ! kaI bhaya ke AzaMkAthI A mahAna satyane svIkAravAnA inkAra na karo. cakravatInI kanyAnuM mAguM AvyuM che; cakravatI'nI suMdara kanyA tArA gaLAmAM varamALA nAkhavA icche che; nA na pADe ! A mahAn saubhAgyanA avasara che, ene cUka hi, nahIM teA pastAvu paDaze. badhA prakAranI azubha AzakAethI virAma pAma ane eka vAra gabhIratAthI vicAra karIne A mahAna satyanA svIkAra karI le; emAM amArA koI svArtha nathI; tAruM ja bhalu che. tArA bhalA mATe ja A vAta karI rahyA chIe, atyAre A jAtanA bhAva che, tethI kahIe paNa chIe; jo kAle A jAtanA bhAva paNa na rahyo te koNa jANe pachI kAI kahenAra maLaze ke nahi paNa maLe. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka praznottara 119 (19) prazna :- jo badhu ja kramabaddha che, te Apa naDDAmA herAna zA mATe thaI rahyA che? jyAre amArI samajaNamAM AvavAnu haze tyAre AvI jaze ane jo nahi AvavAnuM hoya, te nahIM Ave; Apa ATalA adhIrA zA mATe thaI rahyA che? baLAtkAre amArA mAthe ene lAdavA zA mATe icchA che. uttara H- 'ame zA mATe herAna thaI rahyA chIe; ATalA adhIrA zA mATe thaI rahyA chIe ? 'ApanuM A sa Mbedhana paNa barAbara ja che. ame Apane mATe nahI, amArA rAganA kAraNe adhIrA thaI rahyA chIe. ame paNa icchIe chIe ke ame paNa jagatanI ciMtAmAM nakAmA ja adhIra na thaie; pazu ane zu karIe ? amane A rAga AvI ja jAya che, AvyA vinA rahetA nathI, ane A bhUmikAmAM e anucita paNa nathI. vItarAgo bhAvile'gI munirAjone paNa A prakAranA rAga AvyA vinA rahete nathI, anyathA paramAgameAnI racanA paNa kevI rIte thAta ? pa enA artha e nathI ke e sArA che. chevaTe che te rAga ja, tA adhIratA ane AkuLatAne utpAdaka ja. utpAdaka gu, pa AkuLatArUpa ja che. munirAjonI peThe amane paNa e rAga AvyA vinA raheta nathI ke je satya ame samajyA chIe, jenAthI amane anaMta zAnti maLI che; te satyane AkhuM jagata samaje ane samata vizvane paNa A abhUtapUrva zAnti maLe. (20) prazna :- ApanI bhAvanA te sArI che, paNa ApanI vAta koI na mAne te Apa zu' karazeA ? uttara :- karIe zu? kAMI nahI. ame 'para'mAMka zu zakIe chIe ? paryAyAmAM pheraphAra karavAnI buddhithI byA : jagatane joI ne karuNA Ave che. tethI je kAMI jANIe che ke -mAlavA lAgIe chIe, lakhavA lAgIe chIe; jemanuM huM bhaluM hoya che, te sAMbhaLe che, samaje che, ravIkAra paNa kare Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 kramabaddhaparyAya sukhI paNa thAya che, zAnta pazu thAya che; ane je leAkeA nathI sAMbhaLatA, nathI vAMcatA, nathI vicAratA, nathI svIkAratA; temanuM hAnahAra ja evu' che--ema jANIne ame paNa satASa dhAraNa karIe chIe. e ja ratA tA batAvyA che; ApaNA zraddhAspada mahApaDita ToDaramalajIe, temanA ja zabdomAM : -- 'jema mahAna daridrIne avalokanamAtra cintAmaNinI prApti thAya ane te avalokana na kare, tathA jevI rIte kADhI manuSyane mRtyA karAve ane te na kare; tevI ja rIte sasAra pIDita jIvana sugama mokSamArganA upadezanuM nimitta bane ane te abhyAsa na kare te tenA abhAgyanA mahimA amArAthI teA thaI nathI zakatA; 5 hAnahAranA ja vicAra karatAM peAtAne samatA Ave che."1 vRddhAvaSTithI prApta thatA A paryAyagata mahAna satyane jANIne, mAnIne badhA AtmAe anatasukhI ane zAnta thAya--e citra bhAvanAnI sAthe virAma lauM chu. molamAma prakAsaka. pRSTha 23 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 kamabaddhaparyAya : pU. kAnajIsvAmI sAthe eka mulAkAta Sasassessesesaeseeno neoceo AjanA khUba carcAyelA viSaya "kamabaddhaparyAya nA sabaMdhamAM vikramanI ekavIsamI sadImAM kamabaddhanI carcAnI zarUAta karanAra pU. zrI kAnajIsvAmIne temanI ja janmajayantInA avasare tA. 28-4-79nA divase muMbaImAM sAMjanI tatvacarcAnA samaye hajAre mumukSu bhAIbahenenI hAjarImAM AtmadharmanA saMpAdake (A pustakanA lekhake) lIdhelI mulAkAtanI vigata ahIM raju karavAmAM AvI che. . "kamabaddhaparyAya" upara thayelAM svAmIjInAM pravacane je ke "jJAnasvabhAva-yasvabhAva' nAmathI prakAzita thaI gayAM che, te paNa temanA tAjA vicAra samAjane prApta thAya--e ja uddezya A mulAkAta levA pAchaLa che. wanescesasseronconesses Descena dharmanuM mULa sarva che, kramabaddhaparyAyane nirNaya thayA vinA sarvane nirNaya thaI zakatuM nathI. dharmane AraMbha ja kamabaddhanA nirNayathI thAya che. ene nirNaya karavo bahu jarUrI che." jyAre pU.kAnajIsvAmIne kahevAmAM AvyuM ke "AtmadharmanA saMpAdakIya lekhamAM kamabaddhaparyAya"nA saMbaMdhamAM ame eka lekhamALA lakhI rahyA chIe, ane tene pachIthI pustakAkAre paNa prakAzata karavAmAM Avaze. Ape A yugamAM "kamabaddhaparyAyanuM eka prakAre uddaghATana ja karyuM che. tenA saMbaMdhamAM utpanna thatI aneka zaMkA -AzaMkAonA saMbaMdhamAM ApanA tAja vicAra pAThakane pahoMcADavA e ghaNuM upayogI banaze. je ApanI anumati heya te Apane keTalIka vAta pUchuM?" tyAre temaNe uparokta zabdo kahyA. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya teo peAtAnI vAtanA AraMbha karatAM khelyA- " bhAI! tamAre je pUchavu... hAya te pUche, ame kayAre nA pADIe chIe ? samajavA mATe jijJAsAbhAvathI pUchanAra AtmAthI A mATe tA amArA daravAjA sadAya khullA rahe che. vAda-vivAda karanArAo mATe amArI pAse samaya nathI. vAda-vivAdamAM kAI sAra tA nIkaLatA nathI. carcAne mATe tA koI manAI nathI. 122 paDita ToDaramalajIe rahasyapUrNa ciThThImAM lakhyu che ke - sAdhIne tA paraspara carcA ja joIe ?" kramabaddhaparyAya upara lakhIne tame sAru ja karI rahyA che. ochAmAM ochu lekAnu dhyAna tA e tarapha jaze. jemanu bhaviSya sAruM haze, temanA manamAM vAta cAMTaze paNa. 'dhanuM mULa sajJa che, kramabaddhanA nirNaya thayA vinA sarvajJanA nirNaya thaI zakatA nathI. dharmanA AraMbha ja kramabaddhaparyAyanA nirNayathI thAya che. enA nirNaya karavA bahu jarUrI che." 64 prazna :-- Apa kahI che? " te paryAya upara dRSTi rAkhanArane paryAyamUDha (ra uttara :- " ame kayAM kahIe chIe, pravacanasAra (gAthA-93)mAM lakhyu che H - 'pajjayamUDhA hi parasamayA ' '' prazna :- kramabaddhaparyAya paNa eka paryAya ja che, te pachI tenA nirNaya karavA kema Avazyaka che?" uttara H- " kramabaddhaparyAyanA nirNaya karavA te Avazyaka che, te dRSTinA viSaya nathI. paNa eka bIjI vAta paNa dhyAnamAM rAkhA ke paryAyanA nirNaya paryAyanA Azraye thatA nathI, paraMtu dravyanA Azraye thAya che. jJAyakasvabhAvanA Azraye kramabaddhaparyAyanA niya thAya che. tethI ema kahevAmAM Ave che ke--Azraya karavA ceAthya ekamAtra potAnA jJAcakrasvabhAva ja che, paryAya Azraya karavA ceAthya nathI, "9 # prazna :- "teA pachI kramabaddhaparyAyanA nirNaya karavA ke nahIM?" Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAnajIsvAmI sAthe eka mulAkAta 123 uttara :- "nirNaya te kare, Azraya na kare. ame Azraya karavAno niSedha karIe chIe, te tame nirNaya karavAne niSedha karavA lAge che? ame te ema kahIe chIe ke jJAyakasvabhAvanA Azraye kramabaddhane nirNaya thaze. tethI kamabaddhaparyAyane nirNaya karavA mATe jJAyaka svabhAvane Azraya karo. jJAyakasvabhAvanA Azraye kramabaddhane nirNaya saheje thaI jaze. kramabaddhane nirNaya karavAnI jarUra te che ja, Azraya karavAnI jarUra nathI. kamabaddhane nirNaya te mahApuruSArthanuM kArya che. tenAthI AkhI daSTi ja palaTAI jAya che. e kaI sAmAnya vAta nathI. e te jainadarzanane marma che." prazna :- "je badhuM ya kamabaddha ja che te pachI jyAre amArI kamabaddhaparyAyamAM kamabaddhane nirNaya thavAno haze tyAre thaI jaze. tyAra pahelAM kramabaddhaparyAya amArA samajavAmAM paNa kevI rIte AvI zake? mAnI le ke kamabaddha amArI samajaNamAM AvavAmAM anaMta bhava bAkI che-te atyAre kevI rIte AvI zake ?" uttara :- "A vAta konA Azraye kahe che? zuM tamane kamabaddhane nirNaya thaI gaye che? nA, te pachI e kahevAne tamane ze adhikAra che? jene kamabaddhane nirNaya thaI jAya che, tene e prazna ja nathI UThate. kamabaddhanI zraddhAvALAne anaMta bhava ja nathI hatA. kamabaddhanI zraddhA te bhavane abhAva karanArI che. jenA anaMtabhava bAkI hoya tenI samajaNamAM kamabaddha AvI ja nathI zakatI, kema ke tenI daSTi jJAyaka sanmukha nathI hatI ane jJAyaka sanmukha draSTi thayA vinA kramabaddhaparyAya samajavAmAM AvatI nathI. jJAyaka sanmukha thaIne je kamabaddhane nirNaya karyo ke tyAM bhava UDI jAya che. kamabaddhaparyAyane nirNaya thatAM nirmaLa paryAya mAruM karma ane huM tene kartA-e vAta paNa nathI rahetI. paryAya pitAnA samaye thaze ja-evI zraddhA hovAthI tene karavAnI keI vyAkuLatA rahetI nathI. mAre bhava nathI-A prakAranI niHzaMkatA pragaTa thaI jAya che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 kramabaddhaparyAya - kamabaddhaparyAyanI zraddhAmAM kartApaNAnI buddhi UDI jAya che ane jJAtApaNAnI buddhi pragaTa thaI jAya che-e tenuM phaLa che. jo kartabuddhi na UDe te samajavuM joIe ke hajI tenI samajaNamAM kamabaddhaparyAya AvI nathI." prazna :-- "hamaNAM Ape kahyuM ke kramabaddhaparyAyane nirNaya paryAya upara dRSTi rAkhavAthI nahiM thAya, trikALI jJAyakaravabhAva upara dRSTi rAkhavAthI thaze te pachI kamabaddhaparyAyanA nirNayanI jarUra ja zI che? basa ame te jJAyakavabhAvane Azraya laI laIzuM ?" uttara :- "laI zakatA he te laI le ne? keNa nA kahe che? paNa vikalpamAM paryAyanI devataMtratAne nirNaya thayA vinA paryAya uparathI daSTi heThe che kayAM? ane jJAyakavabhAva upara dRSTi gayA vinA kamabaddhaparyAyane paNa sAce nirNaya thatuM nathI. tathA sAyakavabhAva upara daSTi jatAM kramabaddhaparyAyane nirNaya thaI ja jAya che. tethI kamabaddhaparyAyane nirNaya na karavAnI vAta kayAM rahI? sAyakabhAva upara daSTi gayA pahelAM Adama ane yuktinA AdhAre vika9pAtmaka nirNaya te thaI zake che, sAce nahi paraMtu vikalpAtmaka nirNaya paNa jarUrI che, tenA vinA paryAyane mahimA hatuM ja nathI, paryAya uparathI daSTi haDatI ja nathI." prazna :- "te ene artha e thayo ke pahelAM Agama ane yuktinA AdhAre vikalpAtmaka jJAnamAM kamabaddhaparyAyane nirNaya karIe, pachI jyAre amArI daSTi paryAya uparathI haTIne jJAyaka svabhAva upara jaze-sthira thaze tyAre kamabaddhaparyAyanI sAcI zraddhA thaze?" uttara:- "hA, bhAI! vAta te ema ja che. prazna :- "AgamanA AdhAre kamabaddhaparyAyane nirNaya kare--e vAta te barAbara, paNa lekenuM te ema kahevuM che ke zAstromAM te kayAMya kamabaddhaparyAya AvI nathI--e te Ape " navI kADhI che." uttara :- "nA, bhAI! evI vAta nathI. zAstromAM aneka sthAne para kamabaddhanI vAta Ave che. samayasAranA sarvavizuddhajJAna Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. kAnajIsvAmI sAthe eka mulAkAta 125 adhikAramAM che. tyAM AtmakhyAti TIkAmAM 'kramaniyamita' evA mULa pATha che. ' prazna :- "duniyamita'nA artha zuM che?" uttara H- " kramaniyamita zabdamAM krama arthAt kramasara (nakharavAra) tathA niyamita arthAt nizcita. je samaye je paryAya AvavAnI che te ja Avaze, temAM pheraphAra thaI zakatA nathI." prazna :- "samayasAramAM tA che, paNa kaI anya zAstramAM paNa che ke nahi? samayasAra teA Apanu ja zAstra che. ,, 66 uttara H- lyA, A sArI vAta kahI, samara sAra amAru kevI rIte che? ame te e vAMcIe chIe. che te te parama pUjya digabarAcArya zrI kundakundadevanu . pravacanasAramAM paNa gAthA 99, 100, 101, ane 102 mAM che. vistArathI sa vAta kahI che. 'janmakSa' ane 'svaavasara'nI vAta Ave che. AkAzanA pradezo (vistArakama)nuM udAharaNa ApIne kALakrama (pravAhakrama) samajAvyeA che. jema ke-je pradeza jyAM-jyAM che, te tyAM-tyAM ja rahe che, temAM AgaLa-pAchaLa thavuM saMbhavita nathI. tevI ja rIte je-je paryAyA je-je kALamAM thavAnI che, te-te paryAye te-te kALamAM ja thaze, temanu AgaLa-pAchaLa thavu saMbhavita nathI. pratyeka praryAMya svayaM sat che, ahetuka che. samayasAranA badha adhikAramAM paryAyane ahetuka kahela che." prazna :- " paryAya ahetuka tA che, paNa AnA pachI A ja thaze--e kevI rIte banI zake ?" uttara H" emAM na thaI zakavAnI zI vAta che? AnA pachI A ja thaze; je thavAnI che te ja thaze ema ja che. mAtIonA hAranu dRSTAMta ApIne samajAvyu che ne ? jema--- mALAmAM je meAtI jyAM che, tyAM ja raheze. jo tene AgaLa-pAchaLa karavAmAM Ave te mALA tUTI jaze, tevI ja rIte je paryAya je samaye thavAnI haze, te ja samaye thaze, AgaLa-pAchaLa karavAthI vastuvyavasthA ja nahi rahe. tene ALa-pAchaLa thavAnuM kAraNa zu che? te akAraNa te AgaLa-pAchaLa thaI nahi jAya. jo kaI Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 kramabaddhaparyAya kAraNa hoya te pachI paryAya ahetuka nahi rahe" prazna:- "pravacanasAra paNa zrI kundakundanuM ja che. zuM kaI bIjA AcAryonAM zAstromAM kramabaddhanI vAta nathI AvatI?" uttara:- "kema nathI AvatI? kArtikeyAnuprekSAnI gAthA 321 thI 323 sudhImAM Ave che. cAre ya anugonAM zAstromAM kaIne kaI rUpe A vAta Ave ja che. vaLI sarvajJatAnI vAta te badhAM zAstromAM che. je sIdhI samajavAmAM na AvatI hoya te sarvajJatAnA AdhAre kramabaddhaparyAya samajavI joIe. "kevaLajJAnIe jevuM joyuM haze-tevuM ja thaze ne e ja artha thAya che ke bhaviSyamAM je samaye je paryAya thavAnI che, te ja thaze." prazna:- "Apa kamabaddhaparyAya siddha karavAmAM sarvajJatAne Azraya zA mATe le che? sIdhI ja samajAve ne?" uttara:- "are bhAI! ame te ema kahyuM che ke je sIdhI samajavAmAM na AvI zake te sarvajJatAne Azraya le joIe, kema ke sarvajJatAnA AdhAre samajavAmAM saraLatA rahe che." prazna - "sarvajJatAnA AdhAre samajavAmAM saraLatA kevI rIte rahe che ?" uttara:- "sarva bhagavAna traNa lekanAM samarata dravya ane temanI trikALa samarata paryAne ekI sAthe jANe che. bhUtakALa ane vartamAna paryAnI sAthe sAthe teo bhaviSyamAM thanArI paryAne paNa jANe che." prazna:- "jANe chenuM zuM tAtparya che ?" uttara:- "e ja ke je dravyanI je paryAya bhaviSyamAM je samaye jevI thavAnI che tene sarvajJa atyAre ja jANe che. tethI je bhAvI paryAye sarvaranA jJAnamAM jevI AvI che te tevI ja thaze, temanAmAM keI pheraphAra saMbhavita nathI. kevaLajJAna (sarvajJatA)ne nirNaya arthAt arhatane nirNaya pravacanasAra gAthA 80mAM Ave che ke je anta bhagavAnane dravyapaNe, guNapaNe ane paryAyapaNe jANe che, tene meha nAza pAme che. , Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. kAnajIsvAmI sAthe eka mulAkAta amane 63 varSa pahelAM phAgaNa suda 14nA divase A ja bhAva aMdarathI Avyo hate. zabda khyAlamAM naheAtAM, vAcana paNa nahatuM, paNa bhAva A ja khyAlamAM AvyuM hatuM." - prazna :- "kevaLI bhagavAna bhUta-bhaviSyanI paryAne dravyamAM yegyatArUpa jANe che ke te paryAne vartamAnavat pratyakSa jANe che?" uttara :- "pratyeka padArthanI bhUta ane bhaviSyakALanI paryAye vartamAnamAM avidyamAna-apragaTa hovA chatAM paNa sarvajJa bhagavAna temane vartamAnavat pratyakSa jANe che. anaMtakALa pahelAM thaI gayelI bhUtakALanI paryAya ane anaMtakALa pachI thanArI bhaviSyanI paryA avidyamAna hovA chatAM paNa kevaLajJAna vartamAnanI jema pratyakSa jANe che. ahAhA ! je paryAya thaI gaI ane thavAnI che, evI bhUta -bhaviSyanI paryAne pratyakSa jANe te jJAnanI divyatAnuM zuM kahevuM? kevaLI bhagavAna bhUta-bhaviSyanI paryAne dravyamAM gyatArUpe jANe che-ema nathI, paraMtu te badhI paryAne vartamAnavat pratyakSa jANe che, e ja sarvasanA jJAnanI divyatA che. bhUta-bhaviSyanI avidyamAna paryAye kevaLajJAnamAM vidyamAna ja che. e he! eka samayanI kevaLajJAnanI paryAyanI evI vismayatA ane AzcaryatA che, te pUrA dravyanuM sAmarthya keTaluM viramayapUrNa ane Azcaryajanaka haze? tenuM zuM kahevuM? AhAhA! paryAyanI gulAMTa mAravI e kaI nAnI vAta che? paryAya te anAdithI paramAM ja jaI rahI che, tene palaTIne aMdaramAM laI javAnI che. UMDANamAM laI javI e mahAna puruSArthanuM kAma che. pariNAmamAM apariNAmI bhagavAnanA darzana thaI jAya e puruSArtha apUrva che." prazna - "kevaLI bhagavAna nizcayathI te kevaLa pite pitAne jANe che, parane te teo vyavahArathI jANe che, ema niyamasAramAM kahyuM che, ane samayasAramAM vyavahArane jUThe kahyo che. jUTho arthAt asatyArtha...ene artha zuM?" Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 kramabaddharyAya uttara:- "vyavahAra che ja nahi-e tene artha nathI. vyavahAra jANavA lAyaka che ema 12mI gAthAmAM kahyuM che. te jANele prajanavAna che. sarvathA jUTho nathI, tene gauNa karIne asatyArtha kahyo che. pravacanasAranI TIkAmAM pAMDe hemarAjajIe kahyuM che ke vyavahArane gauNa karIne asatya kahyo che, abhAva karIne asatya nathI kahyo." prazna:- "te zuM kevaLI parane jANatA nathI ?" uttara - "kaNa kahe che? jANe che te teo badhA padArthone." prazna:- "te pachI temanA parane jANavAne vyavahAra kema kahyo ? " uttara - "para che-tethI tathA tanmaya thaIne nathI jANatA -tethI paNa." prazna :- "kamabaddha mAnavAthI badhI garabaDa thaI jAya che?" uttara:- "garabaDa te kamabaddha na mAnavAthI thAya che. kamabaddha mAnavAthI te badhI garabaDa UDI jAya che. vastumAM te kyAMya garabaDa che ja nahi, te te pUrNa vyavasthita che. ajJAnInI mati ja avyavasthita thaI rahI che te kramabaddhaparyAyanI zraddhAthI mati vyavasthita thaI jAya che." prazna:- " je amArA karavAthI kAMI thatuM ja nathI te pachI keI kArya zA mATe kare? je kaI banAvaze ja nahi te A maMTha5 kevI rIte banaze? kArakhAnAM kevI rIte cAlaze? badhI vyavasthAmAM ja garabaDa thaI jaze." uttara - "keNa maMDapa banAve che, keNa kArakhAnAM calAve che? ajJAnI maMDapa banAvavA ane kArakhAnAM calAvavAnuM abhimAna kare che-e vAta te sAcI che, paNa keI keIne banAvatuM ke calAvatuM nathI. jyAM eka dravyanI bIjA dravyamAM atyaMta abhAva che tyAM eka dravya bIjA dravyamAM zuM karI zake? atyaMta abhAvane artha zuM? e ja ke eka dravya bIjA dravyane aDatuM paNa nathI, aDe te abhAva na rahe" Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. kAnajIravAnI sAthe eka mulAkAta prazna : - "jo Apa e upadeza Apaze te leke ALasu thaI jaze. je enA karavAthI kAMI thatuM ja nathI te kaI puruSArtha zA mATe kare?" uttara - "kamabaddhaparyAyanA nirNayamAM ja sAco puruSArtha che, kema ke kramabaddhane nirNaya karavAmAM jJAyakasvabhAva upara dRSTi jAya che. jema jJAyakamAM bhava nathI; tevI ja rIte kramabaddhane nirNaya karanArane paNa bhava nathI, eka be bhava rahe che, te paNa pheya tarIke rahe che. pitAnI matimAM kamabaddhanI vyavasthAne vyavasthita karavI te ja sAce puruSArtha che." prazna :- "paryAya te vyavasthita ja thavAnI che arthAt puruSArthanI paryAya te jyAre tenA pragaTa thavAne kALa Avaze tyAre ja pragaTa thaze-evI sthitimAM have karavAnuM zuM rahI gayuM?" uttara :- "vyavasthita paryAya che evuM jANyuM kyAMthI? vyavasthita paryAya dravyamAM che, pachI te dravya upara ja daSTi karavAnI che. paryAyanA kama upara dRSTi na karatAM, kramasara paryAya jemAMthI pragaTa thAya che-evA dravya sAmAnya upara ja daSTi karavAnI che, kema ke tenA upara dRSTi karavAmAM ananta puruSArtha AvI jAya che. kramabaddhanA siddhAntathI akartApaNuM siddha thAya che, kama samakSa jevAnuM nathI." prazna :- "kamabaddhamAM karavAnuM zuM AvyuM? uttara :-- "karavAnuM che ja kyAM? karavAmAM te kavabuddhi Ave che. karavAnI buddhi chUTI jAya e kramabaddha che. kamabaddhamAM ka-tRvabuddhi chUTI jAya che. paramAM te kAMI karI zakatuM ja nathI, pitAnAmAM paNa je thavAnuM che. te ja thAya che arthAt pitAnAmAM paNa je rAga thavAne che te thAya che, tenuM zuM karavuM? rAgamAM paNa ka-tRtvabuddhi chUTI gaI, bheda ane paryAyathI paNa daSTi haThI gaI, tyAre kramabaddhanI pratIti thaI kramabaddhanI pratItimAM te jJAtAdraSTA thaI gaye, nirmaLa paryAya karuM evI buddhi paNa chUTI gaI, rAga karuM e vAta te dUra rahI gaI are! jJAna karuM e buddhi paNa chUTI jAya che, ka-tRvabuddhi paNa chUTI jAya che ane ekaluM jJAna rahI jAya che. jene rAga kare che, Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 kramabaddhaparyAya rAgamAM aTakavuM che, tene kramabaddhanI vAta beThI ja nathI. rAga karavA ane rAga cheDavA--e paNa AtmAmAM nathI. AtmAtA ekalA jJAnasvarUpa che. paranI paryAya te je thavAnI che te te thAya ja che, tene huM zu karu? ane mArAmAM je rAga Ave che tene huM zuM lAvuM ? ane mArAmAM je zuddha paryAya Ave tene karuM lAvuM-evA vikalpathI paNa zuM? peAtAnI paryAyamAM thanAza rAga ane thanArI zuddha paryAya tene karavAnA vikalpa ze? saga ane zuddha paryAyanA kartRtvanA vikalpa zuddha svabhAvamAM che ja nahi. kartApaNuM AvI javuM--te ja mAkSamArganA puruSArtha che. " prazna :- kramabaddhaparyAyanI vAta kahIne Apa zuM siddha karavA Icche che. " uttara :- "kramabaddhanA siddhAntathI mULa te! akartApaNuM siddha karavuM che. jainadarzana akartAvAdI che. AtmA paradravyanA ta kartA che ja nahi, rAganA paNa kartA nathI ane paryAyanA paNa kartA nathI. paryAya potAnI ja janmakSaNamAM peAtAnA ja cha kArakathI svataMtrapaNe je thavA cAgya hAya te ja thAya che; parantu A kramabaddhanA nirNaya paryAyanA lakSe thatA nathI. kramabaddhanA niSNuya karavA jAya tyAM zuddha caitanya jJAyakadhAtu upara dRSTi jAya che ane tyAre ja jANanArI je paryAya pragaTa thAya che te kramabaddhaparyAyane jANe che. kramabaddhaparyAyane nirNaya svabhAva sanmukhavALA ananta puruSA pUrNAMka thAya che. kramabaddhanA nirNayanu tAtpa vItarAgatA che ane A vItarAgatA paryAyamAM tyAre ja pragaTa thAya che ke jyAre vItarAga svabhAva upara dRSTi jAya che. samayasAra gAthA 320mAM kahyu` che ke jJAna badha-mAkSanA kartA nathI, parantu jANe ja che. AhAhA ! mAkSane jANe che-ema kahyuM; mAkSane kare che-ema nathI kahyu. potAnAmAM thanArI kramabaddhaparyAyanA kartA che--ema nahi, parantu jANuM che-ema kahyuM; gajaba vAta che. " prazna :- " jo kAMI karavAnuM ja nathI, te pachI Apa AtmAnA anubhava karavAnA--jJAyaka svabhAva sanmukha draSTi karavAnA upadeza Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. kAnajIsvAmI sAthe eka mulAkAta 131 kema Ape che?" uttara:- "ame kyAM upadeza ApIe chIe ? vANuM te jaDa che, tethI jaDane kAraNe nIkaLe che. parama pUjya amRtacandrAcAryadeva AtmakhyAtinA aMte lakhe che ke TIkA ame lakhI che-ema jANIne mehamAM na nAce. A te akSara ane zabdonI pariNati che, amArI nathI. bhASA te amArI che ja nahi, samajAvavAnA vikalpane paNa jJAnI pitAnA mAnatA nathI. ame te para ne ane vikalapane paNa mAtra jANIe chIe ane te paNa vyavahArathI, nizcayathI te ame mAtra amane jANIe chIe." A prazna - "badhA guNenuM kArya vyavasthita ja che te pachI puruSArtha karavAnuM paNa rahetuM nathI?" uttara:- "jene kramabaddhaparyAyanI zraddhAmAM puruSArtha bhArate nathI, tene vyavasthitapaNuM badhuM ja kyAM che?" prazna - "tene vyavasthitapaNAnuM zraddhAna na thayuM te tenuM tevuM pariNamana paNa vyavasthita ja che. te vyavasthitapaNAne nirNaya na karI zakyo e vAta paNa vyavasthita ja che. evI dazAmAM nirNaya karavAnuM kathana karavuM vyartha ja che." uttara:- "tenuM pariNamana vyavasthita ja che evI tene khabara kyAM che? pariNamana vyavasthita che-evuM sarvare kahyuM che, paraMtu tene sarvasane nirNaya ja kyAM che? prathama te sarvane nirNaya te kare? pachI tene vyavasthitanI khabara paDe." A prazna - "vyavasthita pariNamanazIla varatu che, A prakAranA bhagavAnanA kathananI zraddhA tene che?" uttara :- "nA, sarvajJa bhagavAnane sAce nirNaya tene kyAM che? pahelAM sarvasane nizcaya thayA vinA vyavasthitane nirNaya kayAMthI A ? mAtra jJAnInI vAta sAMbhaLI-sAMbhaLIne tevuM ja kahe te enAthI kAma na cAle-prathama sarvajJane nirNaya te kare. dravyane nirNaya karyA vinA sarvajIne nirNaya vAstavamAM thaI zakatuM nathI." prazna:- "Apa samajAvatA paNa jAo che ane kahetA paNa jAo che ke ame kayAM samajAvIe chIe?" Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramabaddhaparyAya uttara H- " kANu samajAve che ? kahyu' ne ke bhASAne kAraNe bhASA thAya che, vikalpanA kAraNe vikalpa thAya che ane te ja samaye bhASA ane vikalpanuM jJAna paNa peAtAne kAraNe thAya che. emAM amAruM kartApaNuM kahyAM rahyuM ?" prazna :- "tethI te leAkeA kahe che ke ApanI karaNI ane kathanImAM aMtara che ?" 132 uttara :- [atyaMta gaMbhIra thaIne] " vastusvarUpa ja evuM che, ame zuM karIe ? jevu' zraddhAna, jJAna ane vacana che tevuM cAritra paNa hAvuM joIe, te atyAre nathI; paNa zraddhAmAM phera nathI. karaNI ane kathanInuM A aMtara teA che ja. paNa e aMtara tA kSAyikasamyagdaSTi bharatAdi cakravatIone paNa hatuM. cAthA guNasthAnavALA badhA jJAnIone hAya che--emAM ame zuM karIe?" prazna :- "jo A zraddhA ane cAritranA bheda maTI jAya te ghaNuM sAruM thAya ?" (" uttara H- maTI jAya te zuM kahevuM? ame paNa nira'tara e ja bhAvanA bhAvIe chIe, paraMtu tIrthaMkara RSabhadevaneya 83 lAkha pUrva sudhI cAritradoSa rahyo hatA. eka guNu khIjA guNamAM doSa utpanna nathI karatA-A mahAsiddhAnta che, nahi te samyagdarzana thaI zake nahi. cAritra ane vIryamAM doSa che, parantu samyagdarzanamAM doSa nathI. " aMte carcAmAM beThelA hajAro lAkone sakheAdhita karatAM svAmIjI mAlyA---- " Aje sArI carcA thaI, paDitajIe sArA prazno karyA. " " kramabaddha tA bhAI! jainadarzananu mastaka che, jainadananI AMkha che, vastusvabhAvanI maryAdA che. e samajavuM ane niHsadeha thavu' e ghaNI alaukika vAta che. Aje bhale tene ochA mANasA samajatA heAya, paNa hajArA leAkA tene ghaNA premathI sAMbhaLe che. sAMbhaLe...bhAI sAMbhaLe badhA ya sAMbhaLA'vAMcA ane badhAnu kalyANa thAo. ' --ema kahetAM temaNe potAnI vAta samApta karI. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 saMdarbha graMtha-sUcI 1. adhyAtma-rahasya (gaddIpana-zAstra) : paMDita AzAdharejI; vyAkhyAkAra paMDita yugalakizora mukhtAra, vIrasevAmandira, 21, dariyAgaMja, dilhI, vIra saM. 2484 2. adhyAtma-pada-saMgrahaH saMpAdaka-paMDita mahendrakumArajI ajamerA "prabhAkara', AyurvedAcArya, pacevara; paM. lAdarAmajI ajamerA, madanagaMja-kizanagaDha (rAjasthAna) 3. abdazatI : AcArya akalaMkadeva 4. aSTasahastrI : AcArya vidyAnandri 5. aSTapAhuDa: zrImad AcAryakundakunda, TIkAkAra-zrI paMDita jyacaMdajI chAbaDa, zrI vItarAga sata sAhitya prasAraka TrasTa, bhAvanagara (gujarAta) vIra saM. 2pa02 6. anekAnta aura syAdvAdaH De. hukamacandajI bhArilla; paMDita ToDaramala smAraka TrasTa, e-4, bApunagara, jayapura, ogasTa, 1973 I. 7. sAptamImAMsA (devAgama ratra): zrImada svAmI samantabhadrAcArya vIrasevAmadira TrasTa, 21, dariyAgaMja, dilhI, vIra saM. 2494 8. AtmAnuzAsanaH AcArya guNabhadra, De. hIrAlAlajI jaina, . A. ne. upAdhe; paMDita bAlacaMdrajI siddhAntazAstrI; jaina saMskRti saMrakSaka saMgha, solApura vi. saM. 2018 9. AdipurANaH AcArya jinasena; saMpAdaka-paM. pannAlAla jaina, sAhityAcAya; bhAratIya jJAnapITha prakAzana, durgAkuDa reDa, vArANasI; vIra saM. 2491 10. Atmadharma (mAsika patrikA): zrI digaMbara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, senagaDha) mArca, 1970 11. kaSAyapAhuDa: AcAya guNadhara; bhAratIya digaMbara jaina saMgha, ' cerAsI, mathurA, vi. saM. 2000 12. kArtikeyAnuprekSA ( bhASA TIkA sahita ): svAmI kArtikeya; paM. kailAzacaMdrajI, zrImad rAjacandra Azrama, agAsa, vAyA ANaMda (gujarAta) Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 kramabaddhaparyAya 13. gAmmaTasAra ka kANDa (sakSipta hindI TIkA sahita) : AcAya nemicandra siddhAntacakravatI; TIkAkAra-paDita manoharalAlajI zAstrI; zrImad rAjacaMdra Azrama, agAs; I. san 1971 ane bhAga : saMpAdaka -siddhAntAcAya 5. phUlacandajI; AcAya'kalpa paDita zrI Tormala graMthamALA, bApUnagara; jayapura; phebruArI 1967 15. jainendra siddhAntakAza, bhAga 2 : kSullaka jinendravaNI; bhAratIya jJAnapIDa prakAzana, durgAkuMDa mAga, vArANasI; vi. sa. 2028 14. jayapura ( khAniyA ) tattvacarcA: 16. jainatattvamImAMsA (dvitIya saMskaraNa ) : pAMDita phUlaca cha siddhAMtazAstrI; azoka prakAzana maMdira, 2/249, nirvANabhavana, ravIndrapurI, vArANasI, vIr sa'. 2504 17. tattvArthasUtra ( melazAstra ) : AcAya umAsvAmI; saMpAdaka -zrI paMDita kailArAcaMdrajI siddhAntazAstrI; bhAratavarSIya digaMbara jaina saMdha, ceArAsI, mathurA; vIra sa'. 2477 18. tattvArthavArtika ( rAjavArtika ): AcAya akalakadeva; saMpAdaka -pre. mahendrakumArajI jaina, nyAyAcA; bhAratIya jJAnapITha prakAzana, durgAkuMDa rADa, vArANasI, vIr sa. 2479 19. tileAyapatti : yatiSabhAcAya'; jIvarAja graMthamALA, solApura, vi. saM. 1999 20. dhavalA (paTakhaNDAgama) : AcAya vIrasena; jaina sAhityohAra krUDa, amarAvatI, 21. niyamasAra ( tAtparya vRtti saskRta TIkA sahita) : AcAya kuMdakuMda; zrI padmaprabhamaladhArideva; zrI digaMbara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha ( saurASTra ) 22. paramAtmaprakAza aura yeAgasAra : munirAja yogindudeva; zrImad rAjacandra Azrama, agAsa, vi. sa. 2017 23. padmandipa vizatikA : munirAja padmanandi; sapAdaka--zrI paMDita bAlacaMdrajI siddhAntazAstrI; zrI jaina sa MskRti sarakSaka saMdha, ' solApura, vIra saM. 2503 24. padmapurANa H AcAya` raviSe; sa'pAdaka--5. pannAlAlajI sAhityAcAya bhAratIya jJAnapITha prakAzana, vArANasI, vi. sa. 2016 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdarbha graMthasUcI 135 ra5 puruSArthasiddhayupAya (bhASA TIkA sahita)H AcArya amRtacandra TIkAkAra-AcAryAkalpa 5. ToDaramalajI tathA paMDita daulatarAmajI kAsalIvAla; muMzI motIlAla zAha, kizanapaLa bajAra, jayapura 26. pravacanasAra (tasvapradIpikA saMskRta TIkA sahita): AcArya kuMdakuMda, AcArya amRtacandra zrI vItarAga sata sAhitya prasAraka TrasTa, 602, kRSNanagara, bhAvanagara (gujarAta); vi. saM. 2032 ra7. pravacanasAra ( tAtparyavRtti saMskRta TIkA ) : AcArya kuMdakuMda; AcArya jayasena; zrI vItarAga sata sAhitya prasAraka TrasTa, 62, kRSNanagara, bhAvanagara (gujarAta); vi. saM. 2032 28. parIkSAmukhaH AcArya mANikyanandi; haraprasAda jaina, vaidabhUSaNa, mu. luha, po. maDAvarA, jhAMsI (u. .), vIra saM. 2465 29. prameyaratnamALA : AcArya anaMtavIrya, muni anaMtakIrti graMthamALA, kAlabAdevI roDa, muMbaI 30. budhajana vilAsaH kavi budhajana, jinavANuM pracAraka kAryAlaya, 1611 harIsana reDa, kalakattA, vIra saM. 2477 31. bhagavatI ArAdhanA : AcAryazrI zivArya saMpAdaka-5. zrI kailAzacandrajI, jaina saMskRti saMrakSaka saMdha, solApura, virasaM. 2504 32. mahApurANuM: AcArya jinasena ane AcArya guNabhadra; saMpAdaka -paMDita pannAlAlajI jaina, sAtviAcAryanuM bhAratIya jJAnapITha prakAzana, vArANasI; I. sa. 1951 33. mokSamArga prakAzakaH AcAryAkalpa paMDita ToDaramalajI; saMpAdaka -De. hukamacandajI bhArilla zrI digaMbara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, senagaDha (saurASTra), vi. saM. 2035 34. mokSamArga prakAzaka: AcAryAkalpa paMDita keDaramalajI; sastI graMthamALA, dilhI; vi. saM. 2010 35. vegasAra prAbhRtaH zrImada AcArya amitagati; saMpAdaka--zrI jugala kizorajI mukhtAra "yugavIra'; bhAratIya jJAnapITha prakAzana, durgAkuMDa mArga, vArANasI, vIra saM. 2495 36. ratnakaraMDa zrAvakAcAra ( bhASA TIkA sahita ) : AcArya samantabhaka; paMDita sadAsukhadAsajI kAsalIvAla; zrI digaMbara jaina samAja, mAdhorAjapurA (rAjasthAna) Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 kamabaddhava 37. rahasyapUrNa ciThThI (melamArga prakAzaka sAthe prakAzita) AcAryAkalpa paDita TAramalajI, zrI digaMbara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, senagaDha (saurASTra); vi. saM. 2035 38. vartamAna caturvizatijinapUjA (candraprabha jinapUjaLa): kavivara vRndAvanadAsajI, vIra pustaka bhaMDAra, manihArIkA rAstA, jayapura vi. saM. 2032 39. zAntipatha darzanaH zullaka dhI jinendravarNa, zAtiniketana, udAsIna Azrama, IsarI bajAra, giri Daha, 1976 I 40. samayasAra ( AtmakhyAti saMskRta TIkA sahita ): AcArya kuMdakuMda TIkAkAra-AcArya amRtacaMdra; zrI digaMbara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, senagaDha (rASTra); vIra saM. 25-1 4. samayasAra ( tAtparyavRtti saMskRta TIkA sahita ): AcArya kuMdakuMda TIkAkAra-AcArya jayasena, zrI digaMbara jaina samAja, ajamera 42. samayasAra kaLaza (bhASA TIkA sahita) : AcArya amRtacandra; TIkAkAra-kI pAMDe rAjamalajI; zrI vItarAga sata sAhitya prasAraka TrasTa, bhAvanagara (gujarAta); vIra saM. 2503 43. sammaIsuram (sanmatisUtra ) : AcArya siddhasena; saMpAdaka-De. devendrakumArajI zAstrI: jJAnodaya graMtha prakAzana, nImaca (madhyapradeza); 1978 I. 44. sarvArthasiddhi: AcArya pUjyapAdaka saMpAdaka-paMDita phUlacaMdajI siddhAntazAstrI, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, durgADa mArga, vArANasI1971 I. 45. svayaMbhUtetraH AcArya samantabhadra vIrasevA maMdira, sarasAvA. 46. harivaMza purANaH AcArya jinasena; saMpAdaka-paDita pannAlAlajI jaina, sAhityAcArya, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, vArANasI; 19ra I. 47. jJAnasvabhAva-yasvabhAva ( pravacana saMklana) : pravacana-zrI kAnajIsvAmI; saMkalanakartA-chuM. harilAla; zrI digaMbara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, senagaDha (saurASTra), vIra saM. 2503 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 a bhi prA ya AcAryo, munirAje, dratiya, vidvAne tathA lokapriya patra-patrikAonI dRSTimAM prastuta prakAzana- AcAryazrI jayasAgarajI mahArAja kramabaddhaparyAya te cAre anugamAM che. dhavalA, mahAdhavalA, jayadhavalA Adi graMthamAM paNa kamabaddha tathA sarvajJAtAnI poSaka vAte che. eka sAcA jaina thavA mATe kramabaddhaparyAya tathA sarvajJatA ne mAnavI bahu jarUrI che. kamabaddhaparyAyane nibaMdha lakhIne De. bhArilijIe ghaNe marma khele che. teo tavapracAranuM kArya A prakAra karatA rahe. emane amArA maMgala AzIrvAda che. munizrI vijayasAgarajI mahArAja kramabaddha paryAya' pustakamAM che. bhArile mAnava jagatane, avyavasthitapaNuM paNa eka nizcita vyavasthita kramAnusAra ja thAya che, ghaNuM ja saraLatAthI samajAvavAno prayatna karyo che. sarvajJatAne sahAre laIne kramabaddhaparyAyanuM je udAharaNa ane nakkara pramANethI saMkalana karyuM che, tenAthI jJAnI puruSa te avazya lAbhAnvita thaze ja, paraMtu ajJAnIo upara paNa enI jhalaka paDayA vinA nahi rahe. bhaviSyamAM paNa Do. bhArila AvI sAcI jaina kRtionuM saMkalana karatA rahe-evA amArA parama maMgala AzIrvAda che. munizrI nemisAgarajI mahArAja tamArA prayAsa ghaNe ja AvakAradAyaka che. tame A viSayane ghaNe sAre khe che. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 kamabaddha payAMya svasti zrI bhaTTAraka cArUkIti svAmIjI, mUDabidri bhArilajI uttama vaktAnI sAthe kalamanA svAmI paNa che. temane zAstragata siddhAMtanAM UMDANa sudhI pahoMcIne tene navI rIte prastuta karavAmAM saphaLatA maLI che. joke viSaya gaMbhIra che, sAmAnya janane sulabha nathI. te paNa vidvAneM mATe lekhakanI A kRti mananIya ane maMthanIya banI che. sAthe ja evA bahucarcita viSayanI AcAryonAM uddharaNa sAthe je prastutIkaraNa karyuM che, te rastutya che. ba. yazapAlajI jaina, ema. e, bAhubalI (mahArASTra) Ama te "kamabaddhaparyAyanA saMbaMdhamAM aneka varSothI sAMbhaLatuM hatuM, paraMtu aneka zaMkAo (mukhyatve puruSArthahInatA AvI jAya che, ItyAdi) manamAM AkuLatA utpanna karatI hatI. paraMtu jyAre Do. hakamacaMdajI bhAritnanI "kramabaddhaparyAya (eka anuzIlana tathA praznottara) AtmadharmamAM tathA pustakarUpe samagra vAMcavA maLI, tyAre badhI zaMkAonuM samAdhAna thaI gayuM. kramabaddhaparyAya" eka saMteSapradAyanI anupama davA che, evI mArI zraddhA thaI gaI che. Agamakta tarkothI tathA yuktiothI kaThina viSaya paNa atyaMta rocaka rIte pAThakenI sAme lekhake mukela che. kramabaddhaparyAya viSaya upara De. bhArikalajInA pravacana sAMbhaLavA paNa viSaya-nirNaya mATe lAbhadAyaka siddha thAya che. e mATe tathA aneka tattvarasikane saphaLa anubhava che. jijJAsu ene paNa lAbha uThAve. pUjyazrI kAnajIsvAmInA uttara (mulAkAta)mAM te, A pustakanuM sarvoparI svAnubhavagarbhita amRta che. pratyeka Agama-zraddhALu vyakti tathA AgamAbhyAsIe A pustakanuM dila khelIne svAgata karavuM joIe. 0 siddhAntAcArya, paM. kailAzacandrajI vArANasI (u. ) kamabaddhaparyAya paNa have jANakAra jaineNI ajANI nathI. AjathI lagabhaga be dazakA pahelAM ameM AnA upara "saMdeza"mAM Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya 19 ghaNuM lakhyuM hatuM ane jainagajaTamAM tenA sa`pAdaka 5. ajitakumArajI zAstrIe AnA virAdha karyA hatA. khAniyA carcAmAM A viSaya carcAyA hatA. Ane mAnyA vagara sajJatA mAnavAmAM AvatI nathI ane sanatA mAnyA vagara jainadharmanI sthiti rahetI nathI. je AnA virodha kare che, te jainadharmAnA mULa upara kuhADA mAre che. ....mAcA' kuMdakuMde pravacanasAranA prathama adhikAramAM Ane spaSTa karI che. hA, kramabaddha zabdanA prayoga karyA nathI. AcA amRta dra samayasAranA savizuddhajJAnAdhikAranA prAraMbhamAM kramaniyamita athavA kramaniyatapadanA prayAga karyA che, jenA a "kramamaddhaja thAya che. jene AgamamAM akALamaraNu kahyu che, te paNa akramaniyata nathI. kathA jIve keTalI AyunA baMdha karyA che, ane te Ayu pUrI karIne maraze athavA akALamAM ja arthAt AyunA samaya pUrA thayA pahelA ja uddIraNA pratyaya dvArA maraze, te paNa sanAthI ajJAta nathI. akALano Azaya che, jeTalI Ayu bAMdhI tene pUrNa bhAganya pahelAM maraNa. zrutajJAnamAM tene akALa-maraNa kahevAmAM Ave che, paraMtu sajJanA jJAnamAM te paNa pratibhAse che. A pustakamAM vidvAna lekhake AnA upara vicAra karyA che ane praznottara dvArA sArA prabhAva paDyo che... jaina saMdeza, 21 phebruArI 1980 vayovRddha vidvAna 5. jaganmAhanalAlajI zAstrI, kaTanI kramabaddhaparyAyanuM kathana AcArya amRtacaMdranI AtmArthAta TIkA (samayasAra)mAM AvyuM che. temaNe 'kramaniyamita'zabdanA prayAga karyAM che. ane zabdano artha eka ja che. je kraniyamita hAya te kramabaddha che ane je kramabaddha hoya te kramaniyamita che, abheda nathI. UlaTAnuM kramabaddhamAM paryAyanA kramanI sUcanA che ane kramaniyamitamAM te paryAya kevaLa kramabaddha ja nahIM, paraMtu je-je kAraNeAnA saMbaMdhamAM te paryAya che, e badhA kAraNeA tathA tenA yathAsamaya sacetra paNa niyamita che, A spaSTa thAya che. O XXXTE Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 kamabaddhaparyAya Ane virAdha AcArya amRtacaMdrane virodha che. che. bhArikala kalamanA svAmI che, tethI temanA dvArA lakhAyeluM ukta pustaka yathArtha tatvanuM nirUpaNa karavAmAM saphaLa che, ema kahI zakAya che. kamabaddhaparyAyanA saMbaMdhamAM aneka vidvAne vivAda kare che, te Ane svIkAratA nathI. A badhe virodha kevaLa A AdhAra che ke De. bhAritna sonagaDha pakSanA che ane senagaDha pakSanI tarapha ukta vidvAnonI vakra daSTi che, anyathA teo paNa virodha karata nahi. 0 De. pannAlAlajI jaina, sAhityAcAryasAgara (ma.pra.) * sarvajJatAne svIkRta karavAvALAnI sAme paryAyanI kamabaddhatA svatasiddha thaI jAya che. paryAyanI kamabaddhatA svIkRta karavAmAM na niyatavAdane ekAnta Ave che, ane na puruSArthavAdane abhAva thAya che. niyatavAdanuM lakSya jyAM akarmaNyatA ane svecchAcAritA che, tyAM paryAyanI kamabaddhatAnuM lakSya kartavavAdanA ahaMkArathI dUra rahevAnuM che. paryA nI kamabaddhatA mane ISTa che. mAtra virodha karavA mATe virodha kare, egya nathI. zrI De. hukamacaMdajI bhArile "kamabaddhaparyAyane lakhavAmAM je zrama lIdhe che, enI huM prazaMsA karuM chuM 0 mu. paM. zrI lAlacaMdabhAI medI, rAjakoTa AtmajJAnInA aMtaraMga abhiprAyane spaSTa karatI Agama AdhArIta che. hukamacaMdajI bhArillanI kamabaddhaparyAya uparanI tarkabaddha lekhamALA prazaMsanIya che. - zuddhAtmAne svabhAva sva-para pariNatIne akartA che-jJAtA ja che. AvA akartA svabhAvanA jJAna-anubhava dvArA ja kharekhara kamabaddha paryAyanuM jJAna thAya che, paraMtu je jIva sIdhe AtmAnA svabhAva sudhI pahoMcI zake nahIM tene kramabaddhaparyAyanA jJAna dvArA Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya AtmAnuM akartApaNuM spaSTa bhAsavA lAge che. paryAyadaSTi cheDAvI dravyadaSTi karAvanAra vidhAnamAM bAra aMganA sAra AvI jAya che. jIva jJAnamAtra svabhAvI hovA chatAM pitAnA ane paranA pariNAmane kartA che, evuM mithyA ahaM seve che te ja ajJAna che. ane akartA-jJAyaka svabhAva abhimukha nirNaya-jJAna-anubhavamAM anaMte puruSArtha samAI jAya che. AvI jAya che. zuddhAtmAnA akartA svabhAvanI zrI samayasAra paramAgama gA. 320 (zrI amRtacaMdra AcArya tathA zrI jayasena AcArya kRta TIkA sahita) tathA zrI niyamasAra-paramAgama gA. 7 thI 81 mAM paNa puSTi che. AtmA potAnA pariNAmane kathaMcIta kartA che evuM AgamanuM vacana che te "pariName te kartA ane pariNAma te kama" e apekSAe che eTale AtmA pitAnA pariNAmane kartA che te upacAranuM-vyavahAranuM kathana che ema samajavuM. Ama AtmAnuM artApaNuM ane paryAyanuM kamaniyamitapaNuM evuM sarvasanuM vacana jJAyaka svabhAvane prasiddha karI aMtaradaSTi karAvanAra puruSArthapreraka mahAmaMtra che paraMtu puruSArthanAzaka nathI. 0 vidvavarya 5. khImacaMda jeThAlAla zeTha, sonagaDha Do. hakamacaMdajI zAstrIe AtmajJasaMta pUjyazrI kAnajIsvAmInA zrI samayasAra gAthA 308-9-10-11 upara thayelA adhyAtmarasa-pUrNa atyaMta sukSma bhAvavAhI pravacane tathA anya aneka zAstranA AdhAra sAthe A "kamabaddhaparyAya nAmanA zAstranI advitIya racanA karI che. je jIva AnuM vAMcana-manana karIne aMtarmukha pariNamana karaze, temanI anaMta padArthonI katRva-buddhi tathA pitAnI paryAmAM pheraphAra karavAnI buddhi avazya chUTI jaze. kamabaddhaparyAyanI zraddhAthI anaMta-AkuLatAne abhAva thaIne anaMta Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 vItarAgatA pragaTa thAya che, ane e ja A AvA vItarAgatA pASaka zAsranI racanA abhinaMdanane pAtra che. badhAM jIve A samajIne vizuddhatAne prApta kare, e ja AMtarika bhAvanA che. 0 DaoN. candubhAI TI. kAmadAra, rAjakoTa (gujarAta) kramabaddhaparyAya zAstranuM tAtpa che. karavA mATe paDitajI zAstranA yathArtha bhAva 66 prastuta kRti 'kramabaddhaparyAya'nuM 'me' atyaMta gaMbhIratApUrvaka adhyayana karyuM. A viSayane tame maulika rUpamAM je sundara DhaMgathI prastuta karyAM che, tenuM adhyayana karatAM atyaMta AnaMda thAya che. emAM je vastu-vyavasthAnI carcA karI che; "kramaniyamita avasthA, A ja vastunI vyavasthA che." kevaLajJAnanA AdhArathI Agama ane yuktithI, aneka prakArathI je vastusvarUpa siddha karyuM che, tenu gaMbhIratApUrvaka vicAra karavA vALAne paratu ane potAnI paryAyanu katRttva uDI jAya che, tathA akartApaNAnA svabhAva sanmukha, anaMta puruSArtha jAgRta thayA vinA rahetA nathI. A bhavabhramaNa TALavAnA ameAgha upAya tame sundara DhaMgathI dekhADayo che. A suMdara kRti mATe tamane ghaNAM-ghaNAM dhanyavAda. Avu suMdara kArya karatAM raheA--e ja bhAvanA che. 0 bAbu zrI jugalakizArajI 'yugala' ema. e., sAhityaratna kATA (rAja.) DaoN. bhArilajInI kramabaddhaparyAya' nizcita ja na kevaLa sAmAnya paraMtu viziSTa auddhika jana-mAnasamAM utpanna asaMkhya bhrama tathA zakAonuM nirAkaraNa karI sarvajJanI gaurava-pratimAnI sthApanA karavAvALuM A paheluM pustaka che. . prasiddha aitihAsika vidvAna zrI agaracaMdajI nAhaTA, bIkAnera (rAjasthAna) vAstavamAM DaoN. bhArillajIne A viSaya (kramabaddhaparyAya)nuM ghaNuM gaMbhIra ciMtana che. AnAthI guMcavAyelA viSaya spaSTa thaI gaye che. sarvajJanA jJAnamAM je paNa Ave te, te rIte thaine rahuM Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya 143 che, tethI badhI paryAye nizcita che, nahi te sarvajJanuM jJAna anyathA (nahivata) thaI jaze. kamabaddhaparyAyanI mAnyatAthI-jema bhAridvajIe lakhyuM che-ghaNI zAMti maLI zake che, samabhAva rAkhI zakAya che. tethI A graMtha ghaNe ja upayogI che. 0 prasiddha sAhityakAra zrI yazapAlajI jaina, maMtrI, sastA sAhitya maMDaLa, dilhI Do. hakamacaMdajI bhAriyalanI leke pagI kRti "kramabaddhaparyAya vAMcIne mane AMtarika prasannatA thaI A pustakamAM temaNe eka evA gUDha viSaya upara atyaMta saraLa, subedha, prAmANika tathA yuktisaMgata DhaMgathI prakAza pADyo che, jenA saMbaMdhamAM adhikAMza jaina samAja aparicita che-paNa jene jANyA vagara vyaktithI sthAyI zAMti ane vAstavika sukha prApta karI zakAtI nathI. kamabaddhaparyAyanuM anuzAlana amane jIvananA uMDANamAM laI jaI te rane zodhI kADhavAnI kSamatA Ape che. -je mAnava jIvanane samRddha kare che, dhanya ane kRtArtha banAve che. pustakanI sauthI moTI vizeSatA e che ke, te eka navI draSTi Ape che ane pUrI zaktithI puruSArtha karavA preraNA Ape che. AvI uttama racanAne mATe lekhakane hArdika vadhAI ApuM chuM. ane AzA rAkhuM chuM ke A pustaka jaina tathA jainetara samAjamAM anegapUrvaka vaMcAze. 0 zrI akSayakumAra rana, bhUtapUrva saMpAdaka "navabhArata TAImsa', dilhI pustaka atyaMta upagI, recaka ane jJAnavardhaka che. mArI taraphathI che. bhArine vadhAI 0 he. harIndra jaina, prAdhyApaka, | vikrama vizvavidyAlaya, ujajaina kamabaddha paryAya jainadarzananI eka mahattvapUrNa vicAradhArA che, sarvajJatAnA prasaMgamAM sarvatra AnA para vicAra karavAmAM AvyuM che. A baMne vAne vicAratA samaye Ane saMbaddha Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamabahAparyAya -- aneka vAtanuM vizleSaNa karavuM Avazyaka hoya che. jema ke - anekAnta, pramANa, naya, niyativAda tathA puruSArthavAda, kartRtva ane akartava, dravya, guNa, paryAya, utpAda, vyaya, dhrovya, nimitta, naimittika, pAMca samavAya (vastu svabhAva, deva, puruSArtha, kALalabdhi tathA bhavitavya) Adi. De. hukamacanda bhArie uparanI badhI vAtenA mAdhyamathI kramabaddhaparyAyanuM je sundara, yukti sahita tathA prAmANika vivecana karyuM che, te temanA satata jJAnArAdhAna tathA zramazIlatAnuM nirdezaka che. amane pUro vizvAsa che ke prabuddhajane A amUlya kRtithI lAbhAnvita thaze. huM De. bhArilajIne emanI A mahatvapUrNa racanA para abhinaMdana ApuM chuM ane kAmanA karuM chuM ke teo nizcaya-vyavahAra nimitta-upAdAna Adi viSe upara paNa A prakAranI puritakAo lakhIne samAjane lAbha Apaze. 0 devendrakumArajI zAstrI vyAkhyAtA, zAsakIya mahAvidyAlaya, nImaca De. bhAritnajIe prastuta pustakamAM tarkapradhAna zailImAM badhA anugenI dRSTithI vistRta sAragarbhita vivecana karyuM che. jainadarzana ane sarvajJatAnI mULa vatu samajavA mATe purataka sarvathA upayogI che. AzA che ke badhA prakAranA pAThake AnAthI lAbha pAmaze. A sundara ane upayogI prakAzanane mATe mArI hAdika vadhAIne svIkAra kare. vaDe. rAjendra baMsala, e. pI. milsa limiTeDa, zahaDola (ma.pra.) che. hukamacandrajI bhAritye kramabaddhaparyAyanA mahAna siddhAnta upara AgamanA gaganamAM khullA dila tathA magajathI ciMtana-manana karyuM che. jinavANImAM te saMbaMdhI vikharAyelA tane samanvita karI taI tathA yuktithI vizleSaNa karyuM, ane sAragarbhita paraMtu sahajagrAhI niSkarSa kADhavyo; A emanI kuzaLa ane kSamatAvALI Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya 145 kalamanI ja kamAla che, jenA mAdhyamathI cAre anugenuM hRdaya sahaja, saraLa bhASA tathA recaka zailImAM pragaTa thayuM che. samagrarUpathI De. bhAri lai vivAda tathA rahasyamayatAnA vamaLamAM phasAyelI kramabaddhaparyAyanA siddhAMtanI nAvane kuzaLatA tathA saphaLatApUrvaka kADhIne prabuddha pAThakanAM mana sudhI pahoMcavAmAM saphaLa nAvika siddha thAya che. A 0 zrI narendraprakAza jaina, prAcArya, jaina iMTara koleja, phirojAbAda (u. pra.) kramaniyamitaparyAya jainadarzanane bahucarcita siddhAMta che. mukhyatve AjanA yugamAM, AnA pakSamAM ane vipakSamAM ghaNuM carcA thatI rahI che. A viSaya upara vidvajanenA matabheda paNa chupA nathI. mane khuzI che ke, A saMbaMdhamAM ATalA vistArathI badhAM paDakhAone spatI tathA sAmAnya pAThakane samajAya evI sIdhI-saraLa bhASAmAM pahelI vAra ja lakhAyuM che. Ama te dArzanika gAMThe moTA bhAge gUDha tathA zuSka hoya che, paraMtu De. bhArilalajI temane rucikara tathA sarasa banAvIne prastuta karavAmAM hoMziyAra che. huM temanI A kamAlanuM sAdara abhivAdana karuM chuM. je leke A siddhAMtathI haja paNa matabheda rAkhe che, A graMthanA prakAzanathI temane paNa eka avasara maLe che ke amApa Agama-siMdhumAM punaH punaH DubakI mAre ane navAM navAM metIe getI lAve. mane pUrNa AzA che ke tattva-ciMtana ane carcAnA A svastha tathA smatela prayAsane saMpUrNa jaina jagata-nizcatarUpathI AvakAraze. mArI taraphathI vidvAna lekhakane hArdika abhinaMdana mokaluM chuM. 0 De. bhAgacandrajI jena, adhyakSa, pAli-prAkRta vibhAga, nAgapura vizvavidyAlaya De. bhArila jainadharma ane darzananA eka suparicita ciMtaka vidvAna che. kramabaddhaparyAya jevA durbodha, hAnika tathA vivAdAspada viSayane sabaMdha tathA nirvivAda banAvavA prayatna tame prastuta Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 kramabaddhaparyAya pustakanA mAdhyamathI karyo che. A emanI pratibhA ane abhivyakti -kSamatAnuM suMdara udAharaNa che, tethI ATalA sarasa ane upayogI pustakanA lekhaka nizcitarUpathI abhinandanIya che. 0 De. narendra bhAnAvata, prAdhyApaka, rAjasthAna vizvavidyAlaya saMpAdaka "jinavANuM Do. bhArikala kapriya AdhyAtmika pravaktA tathA dArzanika ciMtaka ane saphaLa lekhaka che. tamArA ciMtanamAM maulikatA, tArkikatA ane spaSTatAne abhuta saMgama atyaMta suMdara rIte bane che. prastuta pustaka enuM pramANa che. AmAM jainadarzananA eka pramukha tattva kramabaddhaparyAyanuM vivecana-vizleSaNa karatA lekhake spaSTa karyuM che ke pratyeka vastu eka nizcita kramAnusAra ja parimita thAya che. niyativAda ane puruSArthavAdanA anusaMdhAnamAM ghaNA prazno ane jijJAsAo UbhI karI ema siddha karyuM che ke jainadarzanane akartAvAda mAtra ahIM sudhI sImita nathI ke kaItathAkathita Izvara jagatane kartA nathI. akartAvAdane vyApaka artha ema che ke kaI paNa dravya, keI anya dravyane kartA, hartA dhartA nathI. ahIM sudhI ke pitAnI paNa kamanizcita paryAmAM te koI prakArane pheraphAra karI zakatA nathI. A rIte kamabaddhaparyAyanI vAta kahIne lekhake vastunI anaMta svataMtratAnI ghoSaNA karI che. lekhakanI pratipAdana zailI tArkika ane gUDha hovA chatAM paNa rocaka ane sahaja che. A emanI viziSTatA che. A pustaka vicAra-kSetramAM ciMtanane ne rAha prastuta kare che. 0 De. premacaMdajI rAvakA, prAdhyApaka, rAjasthAna mahAvidyAlaya, manaharapura (rAja.) De. bhAritnajInI navInatama kRti "kramabaddhaparyAya samyakatvanA anuzIlanamAM mahattvapUrNa mArgadarzana karavAvALI kRti che. A kRtinA mAdhyamathI pAThakene darzanazAstranAM eka maulika samasyAnAM samAdhAnamAM eka navI rAha maLI che. A abhinava prakAzana mATe De. bhArila sAhebane abhinaMdana, Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya 147 05. narendrakumArajI zAstrI, nyAyatI, seAlApura (mahArASTra) vastuvabhAvanA sajJa, dhuraMdhara vidvAna lekhaka mahAye ' kramabaddhaparyAya '--A graMtha dvArA yathA vastusvabhAvanuM mAdana karI, zAMti-sukhanA mAnuM ja mAdarzana karyuM che. 05. nanhelAlajI, nyAya-siddhAMtazAstrI, rAjAkheDA (rAja.) DaoN. bhArilanA pratibhA-saMpanna jJAnanI jeTalI prazaMsA karavAmAM Ave teTalI ochI che. DA. bhArile A nAnI vayamAM aneka mArmika, Amika viSacAMnA manana ciMtananA sAthe te viSayAne jaina-jagatanI samakSa lipimaddha karIne prastuta karyAM che--- A temanA viziSTa kSayApazama ane parabhava-gatapuNyanI vAta che. mArA zubhabhAvanI sAthe zubhAzIvAda che ke temanuM viSya AnAthI paNa adhika pragatizIla ane 05. bharatacakravartIjI jaina zAstrI, nyAyatI, madrAsa ' emAM saMdeha nathI ke 'kramabaddhaparyAya' eka anupama kRti che. tame e siddha karI dIdhu che ke sarvajJane mAnyA vagara kramabaddhaparyAya'nuM vAstavika jJAna sabhava nathI, kAraNa ke ApaNAM alpajJAnAM jJAnamAM 'kramabaddhaparyAya' jhaLakatI nathI. enI puSTimAM udhRta pUjyazrI kundakunda, pUjyapAda Adi mahAna AcAryanI paktie nira tara smRtimAM rAkhavA yogya che. sAthe ja sathA ekAnta niyatavAda, puruSArthahInatA, akartRtvapaNu Adi hetu vagaranA vAdonu nirAkaraNa karatA, tame Agama, yukti tathA laukika udAharaNAnI sAthe ema darzAvyu che ke puruSArtha, kattvapaNu Adi kevI rIte 'kramabaddhaparyAya'nI sAthe guMthAyelA che. apamRtyunA sabaMdhamAM tamAruM spaSTIkaraNa atyaMta praza MsanIya che. jaTala viSayone sarasavANImAM vyakta karavAnI kaLA tamArAmAM anAkhI che. anuzIlananI sAthe salagna sabhASita praznottara tathA mulAkAta te sonAmAM sugadhavALI lAkakitane hakIkata banAvI rahyAM che. sakSepamAM Ane cAre anuyAgarUpa mahAsAgaranuM mathana karIne kADheluM 'siddhAMtAmRta' kahIe te atizayAkti nahi hoya. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN0 hukamacanda bhArilla kA nAma Aja jaina samAja ke uccakoTi ke vidvAnoM meM agraNIya hai| jyeSTha kRSNA aSTamI vi0 saM0 1962 tadanusAra zanivAra di0 25 maI, 1935 I0 ko lalitapura (u0 pra0) jile ke baraudAsvAmI grAma ke eka dhArmika jaina parivAra meM janme DaoN0 bhArilla ne zAstrI, nyAyatIrtha, sAhityaratna tathA ema0 e0 karane ke uparAnta 'paNDita ToDaramala : vyaktitva aura kartRtva' viSaya para zodha kara indaura vizva vidyAlaya, indaura se pIeca0 DI0 kI upAdhi prApta kii| samAja dvArA bhI vidyAvAcaspati, vANIvibhUSaNa, jainaratna Adi aneka upAdhiyoM se samaya-samaya para Apako vibhUSita kiyA gayA hai| sarala, subodha, tarkasaMgata evaM AkarSaka zailI ke pravacanakAra DaoN0 bhArilla Aja sarvAdhika lokapriya AdhyAtmika pravaktA haiM / unheM sunane deza-videza meM hajAroM zrotA nirantara utsuka rahate haiN| AdhyAtmika jagata meM aisA koI ghara nahIM hogA jahA~ pratidina Apake pravacanoM ke kaisiTa na sune jAte hoM tathA ApakA sAhitya upalabdha na ho / dharmapracArArtha Apa aneka bAra videza yAtrAyeM bhI kara cuke haiN| jaina jagata meM sarvAdhika par3he jAne vAle DaoN0 bhArilla ne aba taka choTI-bar3I 27 pustakeM likhI haiM aura aneka granthoM kA sampAdana kiyA hai| Apako yaha jAnakara Azcarya hogA ki aba taka pATha bhASAoM meM prakAzita aApakI kRtiyAM 13 lAkha se bhI adhika kI saMkhyA meM jana-jana taka pahu~ca cukI haiN| sarvAdhika bikrI vAle jaina AdhyAtmika mAsika vItarAga-vijJAna (hindI, marAThI) evaM prAtmadharma (tamila evaM kannar3a) ke Apa sampAdaka haiM / paNDita ToDaramala smAraka TrasTa evaM usake dvArA saMcAlita vItarAga-vijJAna vidyApITha parIkSA borDa, bhAratavarSIya vItarAga-vijJAna pAThazAlA samiti evaM kundakunda kahAna digambara jaina tIrthasurakSA TrasTa dvArA saMcAlita prakAzana vibhAga tathA jaina siddhAnta mahAvidyAlaya Adi jayapura meM saMcAlita tattvapracAra sambandhI gatividhiyoM ke sUtradhAra evaM prANa Apa hI haiN| pUjya gurudeva zrI kAnajI svAmI ke Apa ananyatama ziSya haiM evaM unake dvArA sampanna AdhyAtmika krAMti meM ApakA abhUtapUrva yogadAna hai| unake mizana kI jayapura se saMcAlita samasta gatividhiyA~ ApakI sUjha-bUjha evaM saphala saMcAlana kA hI supariNAma haiN|