________________
કેટલાક પ્રશ્નોત્તર
અને ટીકાના અંતમાં લખે છે કે “આ ટીકા બનાવવામાં સ્વરૂપગુપ્ત અમૃતચંદ્ર આચાર્યનું કાંઈ પણ કતૃત્વ (કાર્ય) નથી.” ૧
આજ પ્રકારની ચર્ચા પંડિત ટેડરમલજીએ સમ્યજ્ઞાનચન્દ્રિકાની પીઠિકા અને પ્રશસ્તિમાં કરી છે. પીઠિકામાં તે ટીકા લખવાની ચર્ચા કરે છે અને લખવાનું પ્રજન આદિ વિસ્તારથી સ્પષ્ટ કરે છે. તથા અંતમાં પ્રશસ્તિમાં લખે છે –
“વચનાદિક લિખનાદિક ક્રિયા, વર્ણાદિક અરુ ઈન્દ્રિય હિયા; યે સબ હૈ પુદગલ કે ખેલ, ઈનમેં નાહિં મા મેલ. રાગાદિક વચનાદિક દાનાં, ઈનકે કારણ કારિજ પનાં; તાર્ન ભિન્ન ન દેખ્યો કેય, બિનુ વિવેક જગ અંધા હોય. જ્ઞાન રાગ તે મેરી મિલ્યૌ, લિખનૌ કરનૌ તનુ કે મિલ્યોં કાગજ મસિ અક્ષર આકાર, લિખિયા અર્થ પ્રકાશન હાર. ઐસી પુસ્તક ભયે મહાન, જર્ન જાને અર્થ સુજાન, યદ્યપિ યહુ પુગલ કૌ બંદ, તથાપિ શ્રુતજ્ઞાન નિબંધ.૨
આચાર્ય અમૃતચંદ્ર અને પંડિત ટેડરમલજી-બને ય જ્ઞાની આત્મા હતા. તેમનાં ઉક્ત કથાનેથી એ સ્પષ્ટ થઈ જાય છે કે આમાં કેઈ છળ નથી. જ્યાં સુધી વચન-વ્યવહાર છે. ત્યાં સુધી માન્યતા અને વાણીનું આ અંતર રહેશે જ.
ક્ષાયિક સમ્યગ્દષ્ટિ ભરતાદિ ચક્રવતી પણ છ ખંડની વિભૂતિને પિતાની કહેતા જ હતા, પણ માનતા નહતા. આ
થા, પાંચમા અને છઠ્ઠા ગુણસ્થાનની ભૂમિકામાં પ્રાપ્ત થતું પર્યાયગત સત્ય છે–એને જાણવું પણ આવશ્યક છે. આ સત્યના સ્વીકાર વિના આ જાતની શંકા બની જ રહેશે.
(૧૧) પ્રશ્ન – જે સુખ-દુઃખ, જીવન-મરણું બધું જ નિયત છે, સ્વકાળે જ થાય છે, તે પછી અકાળ મૃત્યુ નામની તે કઈ ૧, સાનિયંત્રિત તુતવૈવ્યથા જો સમયસ શા
स्वरूपगुप्तस्य न किंश्चिदस्ति कर्तव्यमेवामृतचंद्रमरेः ॥२७८।। ૨. મોક્ષમાર્ગપ્રકાશક, પ્રસ્તાવના, પૃ ૧૦-૧૧
