________________
કમબદ્ધપર્યાય
તે (સિદ્ધ પરમેષ્ઠી) સર્વ દ્રા અને તેમની પર્યાથી ભરેલા આખાય જગતને ત્રણે કાળે જાણે છે. તે પણ તેઓ મેહરહિત જ રહે છે.”
એ જ પ્રકારને ભાવ શ્રી અમિતગતિ આચાયે ગસારમાં પણ વ્યક્ત કર્યો છે -
" अतीता भाविनश्वार्थाः स्वे-स्वे काले यथाखिलाः। वर्तमानास्ततस्तद्वेत्ति तानपि केवलं ॥
ભૂત અને ભાવી સમસ્ત પદાર્થ જે રૂપે પિત–પિતાના કાળે વર્તમાન રહે છે, તેમને પણ કેવળજ્ઞાન તે જ રૂપે જાણે છે.” આ સર્વજ્ઞતાની સિદ્ધિ શ્રી સમન્તભદ્ર આચાર્યો આપ્તમીમાંસામાં, શ્રી અકલંકદેવ આચાર્યો તેની ટીકા અષ્ટશતીમાં અને શ્રી વિદ્યાનંદિ આચાયે અષ્ટસહસ્ત્રીમાં વિસ્તારથી કરી છે. સર્વજ્ઞસિદ્ધિ' જૈનન્યાયશાસ્ત્રને એક પ્રમુખ વિષય છે. એક રીતે સંપૂર્ણ ન્યાયશાસ્ત્ર જ સર્વજ્ઞતાની સિદ્ધિમાં સમર્પિત છે. છતાં પણ
જ્યારે ન્યાયવિષયક અનેક પદવીઓથી વિભૂષિત વિદ્વાને સર્વજ્ઞાતામાં પણ આશંકા વ્યક્ત કરવા લાગે છે અથવા તેની નવી નવી વ્યાખ્યાઓ પ્રસ્તુત કરવા લાગે છે. ત્યારે આશ્ચર્ય થયા વિના રહેતું નથી.
સર્વર ભગવાનનું ભવિષ્ય સંબંધી જ્ઞાન “ભણશે તે પાસ થશે'ના રૂપમાં અનિશ્ચયાત્મક ન હતાં “આ ભાગશે અને અવશ્ય પાસ થશે” અથવા “નહિ ભણે અને પાસ પણ નહિ થાય ના રૂપે નિશ્ચયાત્મક હોય છે.
ભવિષ્યને નિશ્ચિત માનવામાં અજ્ઞાનીને વસ્તુની સ્વતંત્રતા ખંડિત થતી જણાય છે. પણ તેનું ધ્યાન આ તરફ નથી જતું કે ભવિષ્યને અનિશ્ચિત માનતાં તિષ આદિ નિમિત્તજ્ઞાન કાલ્પનિક સિદ્ધ થશે. કેમકે સૂર્યગ્રહણ આદિની જાહેરાત તે વર્ષો પહેલાં ૧. યોગસાર અ. ૧, ઇદ ૨૮
