________________
કેટલાક પ્રશ્નોત્તર
નિય થઈ ગયા છે.
તેઓ સત્યના આધારે નિર્ભય થયા છે; એ કલ્પનાના આધારે નહિ કે પ્રયત્ન કરી જુઓ કદાચ કાંઇક ફેરફાર થઇ જાય. તેઓ કલ્પનાના લેાકમાં વિચરણ કરનારા સામાન્ય મનુષ્ય નહાતા, તે તે વસ્તુનું સત્ય સ્વરૂપ સમજીને નિ ય થનાર જ્ઞાની આત્મા હતા. અને વસ્તુસ્થિતિ પણ એ જ છે કે નિર્ભ્રાયતા સત્યના આધારે આવે છે, કલ્પનાના આધારે નહિ.
૧૧૫
માની લ્યા કે જ્ઞાની અને અજ્ઞાની કયાંક એક સાથે બેઠા છે. સામે ખૂનખાર (લેાહી પીનાર ભયંકર) નરભક્ષી સિંહું આવી ગયા. હવે ન તે ભાગવાના અવસર રહ્યો છે કે ન કાઈ ખીજો ઉપાય તેનાથી બચવાના દેખાય છે. આ અવસરે જ્ઞાની તેા ઉક્ત સિદ્ધાન્તના આધારે ધૈ ધારણ કરીને નિય રહેશે અને અજ્ઞાની લયાક્રાન્ત થઈ જશે, જેમ-તેમ કાંઈ પણ કરવાના અસફળ પ્રયત્ન કરશે; પણ તેનાથી કાંઈ થવાનું તે છે નહિ, થશે તે તે જ કે જે થવાનુ છે.
સભવ છે કે બન્નેય ભગવાનનું સ્મરણ કરવા લાગે, નમસ્કારમત્ર રટવા લાગે, બન્નેય નય દેખાય. જોનારાઓને બન્ને એક સરખા જ દેખાશે; જ્યારે તે બન્નેના ભાવામાં મહાન અંતર છે. તે અંતર ઉપરથી નહિ દેખાય; કેમ કે તે તેમના હૃદયનું અંતર છે; બન્નેના ચિંતનના આધારનુ અ ંતર છે. બન્નેની નિ યતાના આધાર જુદા-જુદા છે.
અજ્ઞાની વિચારે છે–હું નમસ્કારમત્ર ભણી રહ્યો છું, ભગવાનનું સ્મરણ કરી રહ્યો છુ-એના પ્રભાવથી હુમણાં દેવ આવશે અને મને બચાવી લેશે, કારણ કે તેણે શાસ્ત્રામાં આવી કેટલીય કથાઓ વાંચેલી છે; જેમાં એમ લખ્યું હતું કે કોઈ ધર્માત્મા સ`કટમાં હતા, તેમણે નમસ્કારમંત્રનું સ્મરણ કર્યું અને દેવેાએ તેની રક્ષા કરી લીધી. તેના જ આધારે તે પણ આશા રાખીને બેઠા છે, જોર-જોરથી નમસ્કારમંત્રનું ઉચ્ચારણ કરી રહ્યો છે, ઉપરથી નિર્ભય દેખાય છે, પણ અંદરથી ભ્રષાકાન્ત છે; કેમ કે તેને એને પણ પાકો વિશ્વાસ નથી કે દેવ આવશે જ. જો ન આવ્યા તે...એ કલ્પના જ તેને હલાવી રહી છે. એ કાઈ
