________________
ક્રમબદ્ધપર્યાય
‘સક્રમણ' કહે છે. સમયથી પહેલાં કર્મોને ઉદયમાં લાવવા તેને ઉદીરણા' કહે છે અને સમયથી પહેલાં તેમને ખેરવી નાખવા તેને ‘નિરા’ કહે છે.
"
૯૮
આગમકથિત આ બધા વિષય નિયતિના ખાધક છે, એવી આશકા પણ કરવી યાગ્ય નથી, કેમ કે તેના ઉત્તર તા તે જ ઉપરાક્ત વિકલ્પ છે, જે આવતાં તદનુરૂપ જ પ્રવૃત્તિ સ્વતઃ થાય છે. તીવ્ર ક્રોધ આવતાં જ વિષલક્ષણાદિનુ કાર્ય થાય છે, તેના અભાવમાં નહી. એ જ રીતે અપણુ, ઉદીરણા અને નિર્જરા આદિના સંબધમાં પણ જાણવું. કેમ કે અકાળમૃત્યુના અથ આયુષ્યકર્મીની ઉદીરણા સિવાય બીજો કાઈ નથી.
અકાળ તા ફક્ત એટલા માટે કહેવામાં આવે છે કે જેટલુ આયુષ્ય બાંધ્યું એટલી સ્થિતિ પૂરી ન કરી. વાસ્તવમાં કોઈ પણ ક એવુ નથી જેની સ્થિતિ બંધ અનુસાર જ ઉદયમાં આવતી હાય. બુદ્ધિહીન સૂક્ષ્મ પ્રાણીઓમાં પણ આ ઉત્કષણ આદિ બરાબર થઈ રહ્યા છે. જેવા જેવા વિકલ્પ તે-તે સમયે આવે છે, તેવી-તેવી પ્રવૃત્તિ જ તે-તે સમયે થાય છે, તેના ફળરૂપે તેવા–તેવા જ નવીન બંધ અને ઉત્કષણ આદિ થાય છે. ઉત્કર્ષણ આદિના પરિણામ કોઈ બીજા ડાય અને ખંધના કોઈ બીજા—એમ નથી. એક સમયના જે એક પરિણામ કે પ્રવૃત્તિથી ખાંધ થાય છે, તેનાથી જ તે જ સમયે યથાયેાગ્ય ઉત્કર્ષ, અપકણુ આદિ પણ થાય છે; માટે એનાથી નિયતિ માષિત થઈ શકતી નથી.”૧
(૧૨) પ્રશ્ન :- આપ એમ કેમ કહેા છે કે કેવળીના જ્ઞાનાનુસાર પ્રત્યેક મૃત્યુ સ્વકાળે જ થાય છે, કેમ કે એથી તે એવા વિત નીકળે છે કે કોઈ અપેક્ષાએ અકાળમૃત્યુ પણ થતું હશે ?
ઉત્તર :– થાય તે શુ, કહેવાય છે અવશ્ય. અપકર્ષણ, ઉદીરણા આદિની અપેક્ષાએ આ પ્રકારનુ કથન થાય છે. એને ક્ષાપશમ જ્ઞાનની અપેક્ષાએ પણ કહી શકીએ છીએ.
૧ શાંતિપથદર્શન, પૃષ્ઠ ૧૨૩
